Verzet begint niet met grote woorden maar met kleine daden zoals storm met zacht geritsel in de tuin of de kat die de kolder in zijn kop krijgt zoals brede rivieren met een kleine bron verscholen in het woud zoals een vuurzee met dezelfde lucifer die een sigaret aansteekt zoals liefde met een blik een aanraking iets dat je opvalt in een stem jezelf een vraag stellen daarmee begint verzet en dan die vraag aan een ander stellen Remco Campert
Het moNUment Levend monument voor de toekomstige doden OVER HET MONUMENT: Naar jaarlijkse gewoonte stelt YOT in de zomer een artistiek project voor in de Magdalenakerk. In 2014 werkten we samen met scenograaf Geert Peymen aan een alternatief monument in de rij herdenkingen en tentoonstellingen gewijd aan de Eerste Wereldoorlog. Het moNUment. Levend monument voor de toekomstige doden legt de nadruk op de toekomstige oorlogsslachtoffers en hoe we dit NU kunnen voorkomen. Daarom staat in dit monument het menselijk contact centraal, omdat we geloven dat menselijk contact, het aankijken, oorlog kan vermijden. EEN LEVEND MONUMENT VOOR DE TOEKOMSTIGE DODEN? De Bijbelse spiritualiteit nodigt ons uit om te kijken naar het NU en naar de toekomst in plaats van de grafcultuur en het verleden te beklemtonen. De gekruisigde werd begraven, maar na drie dagen was zijn graf leeg. Daarom geen monument voor de overledenen van de voorbije oorlogen, maar voor acht toekomstige oorlogsslachtoffers. Naar buiten kijken ze de oorlog tegemoet. Met hun gasmaskers willen ze zich beschermen tegen de chemische wapens, gebruikt in 14 – 18, maar evengoed in Syrië 2014 en wie weet wanneer nog in de toekomst. Door de gasmaskers kijken ze elkaar niet aan, terwijl de focus net wel op hun ogen komt te liggen. De binnenzijde toont de ruggen van de acht personen. Ook hier kijken ze elkaar dus niet aan. De acht personen zijn nu naakt en kwetsbaar, zoals bij de medische keuring van rekruten of verwijzend naar de schaamte die je
ervaart bij de medische onderzoeken op school. Ze hebben allen een tatoeage, met de oorlog/het conflict waarin ze zullen sterven en hun toekomstige sterfdatum. Als we NU niets ondernemen, zullen zij sterven in de strijd tegen kinderarbeid of in de oorlog voor water, geneesmiddelen (medication), onderwijs (education), stilte (silence), vrijheid (freedom), privacy. Een van de toekomstige oorlogsslachtoffers zal sterven uit liefde, medeleven en dankbaarheid tijdens de herdenking van de Tweede Wereldoorlog (died in love, compassion and gratitude at the commemoration of World War 2 in 2042), dus de oorlog kan ook indirecte slachtoffers maken. De bezoekers worden uitgenodigd om zich bewust te worden van hun eigen kwetsbaarheid. Gechoqueerd zijn voor het naakt is absoluut niet nodig, de mensgeworden Zoon van God wordt toch ook vooraan in de kerk in zijn schamelheid afgebeeld? DE KRACHT VAN JE OGEN Maar om te vermijden dat deze slachtoffers echt zullen sterven, brengen we ook het leven, het NU, in het moNUment. Van elke mens gaat namelijk een kracht uit en wel de kracht van de ogen. Levinas, de joodse filosoof, beschreef hoe de blik van een ander de boodschap uitzendt: “Je zult niet doden!” Ieder uur dat het moNUment te bezoeken is, stellen we voor dat er ook een levend persoon in het moNUment plaatsneemt, naar eigen keuze zittend of staand. Zo creëren we een ontmoetingskans tussen mensen. En we geloven dat die ontmoeting de enige manier is om geweld in geweldloosheid om te buigen. Over de verschillen heen een ontmoeting met een ander meemaken, elkaar aankijken. De installatie zal zo een work in progress zijn. Niet een kijkstuk, maar een werkstuk.
‘Het moNUment. Levend monument voor de toekomstige doden’ is een initiatief van YOT vzw, het labo voor levensbeschouwing, verbonden met de H.-Magdalenakerk in Brugge. Elke zomer stelt YOT een project voor op het snijpunt van erfgoed, kunst en spiritualiteit. Dit project kwam tot stand dankzij een samenwerking tussen YOT en scenograaf Geert Peymen. Met dank aan de vele vrijwilligers.
Meer info over YOT vzw vindt u op www.yot.be
Heilige Magdalenakerk – Brugge van 5 juli tem 30 september elke dag van 10 tot 13 uur en van 14 tot 18 uur niet op zondagochtend vrije toegang Neem voor een geleid bezoek contact op met Fien:
[email protected] 050 33 68 18 (op dinsdag en donderdag) Met de steun van de dienst Cultuur, stad Brugge
LES: AANKIJKEN EN WEGKIJKEN
In deze les zouden we ons vooral willen focussen op het wegkijken een aankijken van oorlog of conflict. Dit is dan ook de basis van het monument in de Magdalenakerk. Nu is het moment van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog, iets wat zeker veel besproken wordt in bijvoorbeeld de lessen geschiedenis. Net omdat we op dit moment al veel terugkijken naar de oorlogen die gepasseerd zijn, is het ook belangrijk dat we stilstaan bij de oorlogen en conflicten die nu aan de hand zijn, en helaas ook nog zullen komen.
We weten dat er nog oorlogen zijn, maar als deze niet rechtstreeks ons raken zullen we daar over het algemeen weinig aan doen, of mee bezig zijn. Op dit moment zijn we aan het WEGKIJKEN van de oorlog, en van het leed. Het is dus de bedoeling dat we conflict leren AANKIJKEN, en dit op verschillende manieren. Conflict, een oorlog is meer dan enkel verschillende landen die in oorlog gaan. We kunnen ook in strijd zijn met een partner, familie, een ziekte,… Bij alle soorten van conflicten of oorlog is het belangrijk dat we het AANKIJKEN en aanpakken, als we WEGKIJKEN blijft het conflict aanwezig en kan het alleen maar erger worden.
In dit document staan er een reeks van oefeningen. Wanneer je met de leerlingen deze allemaal doorloopt zal dit meer dan een uur in beslag nemen. De oefeningen zijn wel zo dat je ze kan aanpassen naar de tijd en ruimte die u heeft met uw leerlingen. Ideaal gezien is er tijdens de oefeningen veel ruimte voor klasgesprek. Voor een onderwerp als dit kan zo een gesprekken leiden tot meer diepgang in het onderwerp en betrokkenheid van de leerlingen. Het is een reeks oefeningen die kan gegeven worden in combinatie met een bezoek aan het moNUment in de Magdalenakerk, wat zeker aan te raden is, maar het kan ook zo gegeven worden.
LES: AANKIJKEN EN WEGKIJKEN
T/D Lesinhoud Inleiding We beginnen deze les met een simpele oefening in aankijken en wegkijken. Het gaat er hier om hoe de jongeren zich voelen, en wat hun ervaringen zijn. Bij veel leerlingen zal het aankijken niet makkelijk zijn, omdat ze zich vaak echt bekeken zullen vinden. Maar het zal evenmin makkelijk zijn wanneer een leerling zijn blik afwendt wanneer er naar hem gekeken wordt. De ervaringen die uit deze korte oefening zullen voorkomen zullen uiteenlopend zijn, en afhankelijk van groep tot groep, maar de uitkomst zal steeds boeiend zijn.
Methode Inleiding -Deze les is echt bedoeld als groepsmoment, een lokaal indeling in een cirkel met wat bewegingsruimte is dus ideaal. Om vandaag te starten mogen jullie alles laten liggen en rechtstaan. We gaan straks rondwandelen in de klas. We doen dit op twee verschillende manieren. De leerlingen krijgen allemaal een kaartje, daarop staat er wegkijken of aankijken (50%-50%). De ene groep leerlingen moet de leerlingen echt in de ogen gaan kijken, de andere groep leerlingen moet zijn blik afwenden wanneer ze iemand passeren. De leerlingen lopen een 2-3 minuten rond in de klas. Nadien kunnen de leerlingen terug gaan zitten (ideaal gezien in een cirkel voor een groepsgesprek). Vragen: Vind je het gemakkelijk om niet te kijken naar de anderen? Hoe voel je je wanneer er iemand zijn blik afwendt wanneer jij passeert? Vind je het gemakkelijk om de andere in de ogen te kijken? Hoe voel je je wanneer er iemand echt naar jou kijkt? Hoe komt dit?
LES: AANKIJKEN EN WEGKIJKEN
Voor de tweede oefening nemen we het aankijken en wegkijken uit een gemaakte situatie en bekijken we een reeks van foto’s. De helft zijn liefdevolle foto’s en mooie beelden, terwijl de andere helft foto’s zijn die gaan over zwaardere thema’s zoals oorlog, conflict, Hier zullen de leerlingen al snel merken dat het veel makkelijker is om te kijken naar afbeeldingen die liefdevol zijn, dan het is om te kijken naar afbeeldingen die haatdragend zijn. We kijken rap weg van een moeilijke situatie, ondanks het feit dat deze evenveel (als zelf niet meer) voorkomen dan de liefdevolle.
Voor de tweede oefening bekijken we verschillende foto’s. - Puppy’s, dolfijnen, liefdevol koppel, schattige baby, maar ook foto’s van dierenmishandeling, huiselijk geweld, oorlogstaferelen (kan steeds geactualiseerd worden). We staan stil bij waarom we de ene foto wel kunnen aankijken en de andere moeilijker. Je kan hier ook op verder gaan, en het verschil aantonen doorheen de geschiedenis. Wat werd vroeger gecensureerd, wat is de impact van de sociale media op ons, er zijn meer en meer heel harde beelden die we te zien krijgen, vinden jullie dit goed, of niet nodig…
Midden
Midden
De tentoonstelling in de Magdalenakerk gaat uiteindelijk over de oorlog, hoe we er als mens naar kijken. Het toont ons dat we moeten aanvaarden dat er altijd oorlog zal zijn, want dit zit in de mens zijn aard. We moeten er wel nog steeds heel behoedzaam voor zijn en er alles aan doen dat dit toch niet, of zo minimaal mogelijk voorkomt. De enige manier waarop we dit kunnen doen is er ons bewust van zijn en erover kunnen praten. We kunnen leren uit de fouten die er al gemaakt zijn en moeten bewust zijn van de gevaren die in het vooruitzicht liggen.
Het is de bedoeling dat de leerlingen zogenaamd in een nieuwsredactie werken, maar 50 jaar later. Ze zullen het nieuws brengen over oorlogen of conflicten uit de toekomst. Afhankelijk van de leeftijdsgroep kan deze oefening aangepast worden. (Bij de jongere jaren kan dit zeer fictief zijn, en misschien uitgewerkt worden in tekening, bij de oudere jaren wordt er onderzoek gevraagd naar wat echt een mogelijkheid is.) Actualisatiemoment: Met de leerlingen praten over oorlogen die nu op dit moment aan de hand zijn. De oorzaken, de ernst, hoe staan wij (België) hier tegenover… belangrijk aan te duiden, dat ook al zitten wij
LES: AANKIJKEN EN WEGKIJKEN De leerlingen gaan hier door verschillende fasen, elke fase kan kort of uitgebreid worden gegeven (afhankelijk van de mogelijkheden in tijd en ruimte).
Als eerste is het belangrijk dat de leerlingen stilstaan bij verschillende conflicten in de wereld die onze aandacht nodig hebben. Velen zullen er wel iets van weten, maar waarschijnlijk niet hoe dit ooit heeft kunnen gebeuren, wat de oorzaken ervan zijn. Het is daarom wel interessant om daar in klasgesprek over te praten. Kijken wat de leerlingen weten en aanvullen. Daarna gaan de leerlingen zelf op onderzoek naar een conflict die mogelijk enorme gevolgen zou kunnen hebben als we blijven wegkijken. Het is hier heel belangrijk dat ze onderbouwd onderzoek doen! (afhankelijk van welke leeftijdsgroep kan dit op verschillende manieren aangepakt worden).
op dit moment niet in een oorlogssituatie, er heel veel conflicten zijn op dit moment. Onderzoeksmoment: De leerlingen worden (afhankelijk van de grote van de klasgroep en mogelijkheden) verdeeld in kleine groepjes. Ze gaan gericht gaan opzoeken op het internet naar situaties waar we nu al weet van hebben die later een kans hebben om uit te breken in een conflictsituatie. (Hier kan je ook als leerkracht opteren om verschillende onderwerpen al aan te geven, zodanig dat het onderzoek gericht en vlot verloopt.) Het is natuurlijk de bedoeling dat elk groepje een ander onderwerp kiest. Bijvoorbeeld: Het groeiende conflict met Putin, Uitbreidende IS(IS), Israël-Palestina, Opwarming van de aarde (vluchtelingstromen), splitsing van België?, wapenwetgeving in Amerika, ebola (verdere verspreiding)… Organiseren: De leerlingen moeten hun verschillende gevonden informatie gaan analyseren. Er moet goede duidelijk informatie zijn over de oorzaak van het conflict, waar het zich voordoet, wat de gevaren zijn voor de toekomst. Dit werken de leerlingen uit in een mind-map (kan worden opgehangen in de klas?). Uitwerking: De leerlingen werken in deze fase uit hoe dit conflict er in 50 jaar zou kunnen uitzien als we ervan wegkijken. Het wordt dan visueel uitgewerkt in een nieuwsbericht. Dit kan afhankelijk van de tijd en de
LES: AANKIJKEN EN WEGKIJKEN Het is in deze les de bedoeling dat leerlingen zich bewust worden van de gevolgen als we wegkijken van problemen. We moeten problemen aankijken en er iets aan doen! Niet alleen jou problemen, maar ook die van je naasten.
mogelijkheden voorgesteld worden vooraan in de klas of gefilmd worden zoals een werkelijk nieuwsbericht. Dit kan beoordeeld worden op vlak van taal/creativiteit/in hoever is het idee onderbouwd/samenwerking. Om deze les af te werken, of om er op verder te bouwen is het misschien ook heel erg boeiend om samen met de leerlingen te werken aan preventieposters, om iedereen te wijzen op de feiten van wat “wegkijken” kan veroorzaken, waarom “aankijken” nu net zo belangrijk is! Dit zou kunnen gebeuren op basis van de toekomstbeelden die de leerlingen gemaakt hebben in de les.
