VERSPIEDEN EN VERSPREIDEN ‘Het is al begonnen…’
Verslag Nationale Vredesdag Religieuzen 14 september 2013
Inhoud De vijfentwintigste Vredesdag ......................................................... 1 Opening ............................................................................................ 2 Verspieden en verspreiden drs. Agnes Grond .................................. 4 deel 1 – Waarom verspieden en verspreiden? .................... 4 Onderbreking ...................................................................... 8 deel 2 – Het is al begonnen, en er is veel goed nieuws te melden ................................................................................ 8 Onderbreking .................................................................... 12 deel 3 – De uitdagingen..................................................... 12 Vragenronde ..................................................................... 16 Mededelingen ................................................................................ 18 Optreden koor Lopend Vuurtje ...................................................... 19 Middagdeel .................................................................................... 21 Agnes in gesprek met de zaal ......................................................... 21 Slotviering ...................................................................................... 24 Afsluiting ........................................................................................ 24 Praktische informatie
In 1985 werd de eerste Nationale Vredesdag Religieuzen gehouden. Wij zijn nu 28 jaar verder en voor de 25e keer samengekomen! Die allereerste dag van al die jaren heeft de toon gezet voor de hele reeks dagen: * ‘Haal de vrede in huis’, door Lidy Brager * ‘In vrede de straat op’, door Aleide Andries * ‘Een wereld van vrede’, door Rosalinde Blondé-Nguluu De inleidingen en de verhalen hebben ons bewuster gemaakt van ons handelen, ons zwijgen en spreken. Krachtige vrouwen hebben ons ontroerende en onthutsende ervaringen toevertrouwd, en ons geïnspireerd en bemoedigd. Dikwijls hebben wij gezamenlijk van ons laten horen; we hebben willen tonen dat wij onze roeping serieus nemen om zuster, broeder te zijn van elke mens… dichtbij of ver weg. Meer en meer dringen de woorden van Lieve Troch tot ons door dat wij hier leven van ‘gestolen welvaart en in gestolen vrede’. Het appel van de SNVR (1991) blijft dus actueel: ons in te zetten voor de vrede en een rechtvaardige verdeling van de rijkdom. Nog steeds kunnen we geen vrede hebben met zoveel structuren die de waardigheid van mensen op afschuwelijke wijze verdrukken! Intussen zijn wij haast 30 jaar ouder geworden. Wij missen bekenden. Niet iedereen is nog in staat om hier samen het zilver te vieren van deze Vredesdag vol uitdaging, bemoediging, herkenning en gezellige ontmoeting. Blijft onze opdracht om de thuisblijvers en ieder die het horen wil: te verhalen van vrede 1
Het kon niet anders dan dat de 25e Nationale Vredesdag Religieuzen speciaal zou zijn. Dat bleek al uit de belangstelling. Ongeveer 240 mensen, 60 meer dan vorig jaar, kwamen naar het Ds. Piersoncollege. Zoals altijd was er een grote meerderheid vrouwelijke religieuzen, maar er kwamen ook iets meer mannen en belangstellenden van buiten de religieuze instituten. Het thema luidde ‘Verspieden en verspreiden - Het is al begonnen…’. In dit thema klinken de bijbelwoorden van Numeri 13-14 en van Jesaja 43, 18-19 door, profetische woorden die een visioen verbeelden dat het volk richting geeft. De 25e Vredesdag stond in een traditie van de levenslange inzet van vele vrouwelijke religieuzen.
Opening Voordat het eigenlijke programma begint, worden de liederen van de dag ingestudeerd. Helaas is Joy van der Werf ziek, zodat ze niet de zang kan leiden. Haar taak wordt waargenomen door Beatrijs ten Hagen. Onder haar leiding, met Leny van den Bosch aan de piano, worden de liederen van vandaag ingestudeerd. Dinie is dagvoorzitter. Ze vertelt dat deze Vredesdag een feestelijk tintje heeft. Het is de 25e. Er zijn meer dan tweehonderd aanmeldingen. Welkom aan jullie allemaal: de deelnemers, de mensen van 2
bestuur en bureau KNR, en de mensen van de standjes. Vervolgens zingen we het lied: Vol van verwachting, waarna de kaars wordt ontstoken. Zuster Ignatia, voorzitter van de Commissie Vredesvraagstukken, opent de dag. Zij complimenteert de aanwezigen. Er zijn heel veel aanmeldingen, we hebben een paar rimpels meer dan vorig jaar, maar het vuur blijft branden. Wij zijn stoottroepen, we lopen voorop. Elk jaar laten we ons vuurtje weer opstoken op deze dag. Namens het KNR-bestuur feliciteert zuster Mary Ringnalda fdnsc de commissie Vredesvraagstukken met deze 25e Vredesdag. Met de commissie hoopt ook het KNR-bestuur dat deze dag niet gauw zal worden vergeten. We blijven onze zending, onze inzet voor Vrede en Gerechtigheid houden. Heel veel zusters en broeders hebben zich ingezet om ons allen bewust te maken van het vraagstuk van gerechtigheid en vrede, om ons te stimuleren tot gebedswaken, geweldloze acties ten gunste van de ontrechten en de stemloos gemaakten. De leden van de commissie Vredesvraagstukken liepen zelf steeds weer voorop. Met veel creativiteit organiseerden zij de Vredesdag, en de thema's die erin aan de orde kwamen, waren altijd indringend. Dank daarvoor aan al die zusters die nu en in het verleden hieraan hebben 3
gewerkt. Laat ons allen nooit vergeten het huiswerk dat de commissie ons gegeven heeft: ‘Wees zelf de verandering die je in de wereld wenst te zien.’ En moge onze wens vervuld worden dat er een duurzamer, rechtvaardiger en vreedzamer wereld mogelijk wordt, waaraan wij dagelijks onze bijdrage kunnen leveren, door ons denken, ons gebed, onze woorden en daden. Aldus zuster Ringnalda, die tot slot vraagt om een flink applaus voor de commissie.
Verspieden en verspreiden drs. Agnes Grond deel 1 – Waarom verspieden en verspreiden? Om maar meteen met het slechte nieuws te beginnen: de vrede lijkt verder weg dan ooit. Huub Oosterhuis dichtte: Ik zag ze gaan, de mensen, lange wegen naar niets toe. Bijna allen hadden wel een god en velen spraken over hem - bidden deed ook iedereen om geld en genezing en tegen de angst maar blijkbaar maakte het toch niet gelukkig. Ze waren jong, ze werden oud. Ze gingen dood en geen god kwam tussenbeide, en er was geen vrede. Nee, er is geen vrede. Mensen moorden, mensen gaan dood en geen god komt tussenbeide. En tóch komen we hier bij elkaar voor deze vredesdag, met nadruk op dat woordje ‘toch’. Omdat we ons er niet bij neerleggen, omdat we toch blijven geloven dat God…, dat mensen..., dat wij…? Misschien omdat wij geloven dat God ons mensen nooit laat vallen. 4
Eerst een persoonlijke herinnering. Vroeger toen ik klein was, maakten wij elke zondag lange wandelingen op de Veluwe. Verplichte kost, ook in koud en druilerig winterweer. Dat was soms afzien. Maar mijn vader sprak ons altijd moed in, ‘want heus’, zei hij, ‘na de volgende bocht staat onze auto!’ Die auto stond er nooit, want mijn vader had een abominabel richtingsgevoel. Toch bleef hij het zeggen. Mijn vader was er namelijk heilig van overtuigd dat had het leven hem geleerd - dat mensen in crisissituaties een plicht tot vertrouwen hebben. En wij bleven hem geloven. ‘Je moet erop durven wedden dat het goede wint’, schreef ooit de Franse filosoof Paul Ricoeur. ‘Niet dat ik geloof dat het zo zal zijn, maar 's nachts durf ik het te hopen.’ Hij zegt daarmee iets heel belangrijks. Het leven is niet maakbaar en loopt meestal anders dan je denkt. Niemand is altijd gelukkig en het lot kan je verschrikkelijk te pakken nemen. En overal gaan mensen dood en is er oorlog. Wat overblijft is tegen alle klippen op blijven hopen op het goede. En dat vastberaden volhouden zo lang het kan. Dat is een keuze die we kunnen maken en kunnen uitdragen. Precies daarom zijn we hier vandaag samengekomen. Wat daarbij helpt is hoe je naar de dingen kijkt. En dat is een tweede keuze die je kunt maken. Zie je vandaag buiten alleen maar het druilerig weer of ook hoe mooi de bomen kleuren? Zie je alleen de 5
rimpels in een oud gezicht of zie je daarin ook de schoonheid van een levensgeschiedenis? Zie je vooral een asociaal probleemgezin of zie je ook hoe iedereen daarin om elkaar geeft? Dat zijn keuzes en daarover gaat het bijbelse verhaal over de verspieders, het verhaal waar deze dag haar titel aan dankt. Het is het verhaal uit Numeri, 13 en 14, waarin Mozes twaalf verspieders het beloofde land Kanaän in zendt. Twee komen terug met enorme druiventrossen, granaatappels en vijgen, en vol enthousiaste verhalen. Tien keren terug met alleen maar negatieve verhalen over de bewoners. Het zijn mensen, vertellen zij, die zelfs elkaar verslinden. Iets anders hebben zij niet gezien. De twaalf uitgezonden verspieders zien in hetzelfde land dus niet hetzelfde. Zij kijken blijkbaar verschillend. Tien zijn bevooroordeeld en bang: ‘Het wordt toch niks’, en zo kijken ze ook. Ze blijven liever bij de vleespotten van Egypte, want alles wat nieuw is, is eng. De twee anderen durven de stap te wagen en te vertrouwen. Hoe je kijkt naar een nieuwe situaties of naar vreemde mensen is een keuze. Of je dat nieuwsgierig doet en vol vertrouwen, of bevooroordeeld en bang. Dat bepaalt wat je ziet, en vervolgens hoe je je opstelt en wat je doet. En als jij anderen benadert met openheid en met vertrouwen, is de kans groot dat zij op hun beurt jou met openheid en trouwen behandelen. Zo niet, dan oogst je zeer waarschijnlijk afwijzing. In het bijbelverhaal gaat het er radicaler aan toe, zoals wel vaker. Als je kwade geruchten verspreidt en slechte berichten, dan sterf je volgens Numeri. Maar wie vertrouwt, zaait en oogst, zal blijven leven. Er is een derde keuze te maken, of misschien zelfs een opdracht te vervullen. Die gedachte ontleen ik aan een ander bijbelverhaal, het verhaal van de profeet Elia uit 1 Koningen 19. Nadat Elia de profeten 6
van Baäl ter dood heeft gebracht, wordt hij zelf bedreigd. Hij vlucht vol angst en klaagt bij God: Ik heb me met volle overgave ingezet voor de Eeuwige, de God van de hemelse machten, maar de Israëlieten hebben uw verbond met hen naast zich neergelegd, uw altaren verwoest en uw profeten gedood. Ik ben als enige overgebleven en nu hebben ze het ook op mijn leven voorzien. Dan verwijt God Elia dat hij zijn roeping als profeet heeft verspeeld. Omdat hij namelijk niet de rechtvaardigen heeft gezien die niet voor Baäl op de knieën zijn gegaan en niet verloren zijn gegaan. Daarvoor ben je profeet, om die ‘laatste rechtvaardigen’ te herkennen, en anders ben je als profeet geen knip voor je neus waard. Elia had de hoop opgegeven. Daarom stuurt God hem weg om een opvolger aan te wijzen. Ook wij staan elke dag weer voor die keuze: zien wij de mensen die goed zijn en die goed doen? Want daar gaat het om: als er ergens nog één goed mens in alle rotzooi is, dan moet je die zien en daar hoop aan ontlenen. In de bijbel gaat, ook als alles verloren lijkt, toch de geschiedenis altijd weer door, en altijd dankzij die enkele mensen die de kop niet laten hangen, niet buigen en niet de moed opgeven. Wij kunnen kiezen, hoe oud we ook zijn, om tot die mensen te horen. En we kunnen zeker kiezen om in de lijn van Gods opdracht aan Elia, altijd te proberen het goede in mensen te zien. Omdat we geloven in God en in mensen. Is dat niet naïef? Ja dat is het. Is dat erg? Je kunt de deksel op je neus krijgen, je kunt uitgelachen worden. Nou en? Hoop koesteren, het goede nieuws verspreiden, het goede in mensen ontdekken, zien wat er mooi is in alles wat moeizaam en lelijk lijkt, dat brengt vrede dichterbij. En als we ieder klein teken van liefde, vriendschap en 7
goedheid verstaan als iets dat daarnaar verwijst, dan zien we dat de vrede tóch ook al begonnen is. Om uit hetzelfde gedicht van Oosterhuis te citeren: Als je goed kijkt zie je mensen gaan naar een andere wereld toe en waar mensen gaan, wordt het een weg. Je kunt met ze meegaan.
Onderbreking Vervolgens is er tijd om aantekeningen te maken, om met elkaar te smoezen en te zingen. We zingen het lied: Licht dat terug komt.
deel 2 – Het is al begonnen, en er is veel goed nieuws te melden Al hoor je daarover tegenwoordig niet vaak, ik vind dat jullie, religieuzen, in leven en werken voor veel goed nieuws hebben gezorgd. Onder meer omdat jullie de handen uit de mouwen staken voor mensen waar niemand naar omkeek, zowel hier in Nederland als ver weg, in Afrika, Azië en Latijns Amerika. Jullie hadden opvangplekken voor weeskinderen en kinderen voor wie de ouders niet konden zorgen, voor ontspoorde meisjes en voor geestelijk gehandicapten, in 8
een tijd dat die echt nergens terecht konden. Toen dat later door de reguliere zorg werd overgenomen, begonnen jullie opvangplekken voor andere vergeten mensen zoals straatprostituees, daklozen, illegaalgemaakten en drugsverslaafden. Ik herinner me een gesprek met zuster Bep van het Amsterdamse Mirjamhuis. Daar waren jonge en vaak verslaafde straatprostituees welkom voor koffie en boterhammen, voor wat warmte of om te douchen. Zij konden daar zichzelf zijn en - heel belangrijk - zij werden er bij hun naam genoemd. ‘Kom binnen’, zei zuster Bep alleen maar, ‘je bent de moeite waard.’ Geen morele afwijzing, geen bekeringsdrang. Toen ik later hoorde dat de zusters voor ieder gestorven meisje geld ophaalden voor een grafsteentje mét haar naam daarop, ontroerde mij dat tot tranen toe. Meisjesstad in Utrecht - een opvanghuis voor mishandelde vrouwen en meisjes - werd opgezet door de zusters Augustinessen van St.Monica, en ook De Terp in Haarlem, voor dakloze jongeren, was een religieus initiatief. Veel en veel meer genadevolle plekken hebben jullie gecreëerd en het moet pijn doen dat dit voor velen niet meer kan. Al werken er nog steeds religieuzen mee aan de opvang van vluchtelingen en illegalen, bij voedselbanken, de thuiszorg, het pastoraat en in de Vierde-Wereldbeweging. Handen uit de mouwen, zo heb ik jullie leren kennen. En nu dat niet meer zo goed gaat, wordt het van levensbelang om het goede nieuws elders te willen zien. Juist om in tijden van crises hoop te houden. Als je speurt naar het goeie nieuws, zie je het overal. Met het voorbereidingsgroepje hebben we het een tijdje gedaan, en mijn mailbox stroomde ermee vol.
9
Om ver weg te beginnen: in de Verenigde Naties is een nieuw wapenhandelverdrag afgesloten, dat wapenexport verbiedt naar landen waar ze kunnen worden ingezet voor misdrijven tegen de menselijkheid. De Wereldraad van Kerken buigt zich binnenkort over de ‘rechtvaardige vrede’ en de mode-industrie heeft - zeker na de ramp in Delhi - steeds meer aandacht voor schone en eerlijk geproduceerde kleding. Maar ja, zult u zeggen, dat is allemaal mooi maar ook zo groot en ver weg. Dat kunnen we wel signaleren en aan elkaar doorvertellen - wat al heel belangrijk is - maar we hadden en hebben er zelf zo weinig invloed op. Maar vergis je niet. Je bent nooit alleen, overal zijn er immers mensen die doen wat goed is. Bovendien ben je niet helemaal machteloos. Dat de slavernij uiteindelijk wereldwijd werd afgeschaft, danken we aan twee Engelse meneren. Initiatieven die uitgroeiden tot wereldwijde acties, zoals bijvoorbeeld de antikernwapen- en de Occupy-beweging, werden genomen ergens aan een keukentafel. De zwarte burgerrechtenbeweging in Amerika begon met de weigering van één vrouw, Rosa Parks, die in de bus weigerde op te staan voor een blanke. In tijden van oorlog is het vaak de enkeling die moordenaars stopt of aan het twijfelen brengt over hun eigen handelen. Denk aan de man die op het Plein van de Hemelse Vrede de tanks stopte. Denk aan de baas van Hotel Rwanda, die, zelf een Hutu, tijdens de genocide onderdak bood aan duizenden Tutsi-vluchtelingen en zo hun leven redde. En er is ook goed nieuws dichter bij huis. De Nederlandse Raad van Kerken heeft schuld erkend voor de slavernij, een onderwerp dat bovendien in veel geloofsgemeenschappen een jaar lang op de agenda stond. De oecumene is geen thema meer dat aandacht trekt, maar is wel op steeds meer plekken dagelijkse realiteit. Dankzij de 10
economische crisis ontstaan overal bedrijfjes die kleinschalig en idealistisch werken. Sites, zoals www.wehelpen.nl, waar iedereen met vraag of aanbod terecht kan. Al ben je nog zo oud en krakkemikkig, altijd is ergens wel een nóg ouder mens verlegen om een praatje. Van zulke initiatieven word ik heel blij. Hier is ook veel goed nieuws te vieren. Al 25 jaar worden hier thema's aan de orde gesteld, en mensen uitgenodigd om over hun idealen, hun geloof, hun inzet of hun werkelijkheid te praten. Sinti- en Romavrouwen, moslima's en joodse vrouwen deelden met ons wat voor hen belangrijk is. Anderen vertelden over de slavernij, over het Midden-Oosten, over de milieuproblematiek, over vluchtelingen, illegaal- en arm-gemaakten en over vrouwenhandel. Allemaal verkenners, die maakten dat we weer wisten waar en hoe we de handen uit de mouwen moesten steken, die onze ogen openden. Hier, tijdens de Vredesdagen, kwamen jullie al die jaren samen met religieuzen van andere congregaties om te leren en te luisteren, om visioenen te delen over een betere wereld. Zoals één van jullie zei: ‘Na elke vredesdag wist je weer dat je niet de enige idioot was.’ Bewustwording, daarom ging het hier vaak. Dat grote wereldproblemen als honger en armoede, ook een eigen verantwoordelijkheid zijn; dat je kritisch kunt leren kijken naar alles wat je wordt voorgeschoteld, dat vooroordelen en racisme heel diep kunnen zitten en dat het belangrijk is om die te ontdekken om je houding te veranderen. We openden elkaars ogen en staken vuurtjes aan waardoor iedereen weer verder kon. Beter nieuws is er nauwelijks te vertellen. Wies Stael-Merkx, vorig jaar overleden, zei ooit tegen mij: ‘Ik heb het gevoel dat we geschapen zijn met een vlammetje of een bron in ons 11
waarmee we wat kunnen doen. Laat ik die bron stromen of opdrogen, het vlammetje branden of uitdoven?’ Ook die keuze is aan ons.
Onderbreking
Opnieuw is er tijd voor smoezen en zingen. Dit keer is het lied: Wie niet strijden.
deel 3 – De uitdagingen En dan nu de uitdagingen waarvoor we staan. Het is allemaal mooi en wel om te oogsten en tevreden terug te kijken. Maar we leven tot onze laatste snik en tot die tijd moeten we iets van ons leven maken. Dat visioen waar maken van die nieuwe wereld, waarin voor iedereen voldoende te eten is en niemand bang hoeft te zijn voor een ander. Wat kunnen we nog? We kunnen niet meer de zorg op ons nemen voor verwaarloosde mensen, niet meer zo erg de handen uit de mouwen steken, nauwelijks meer demonstreren. Welke uitdagingen 12
liggen er nog wel? Ik doe een voorzet, vanmiddag mag u zelf daarop reageren of met eigen uitdagingen komen. Al kunnen we er niet meer op uit, we kunnen ons blijven openstellen voor ander nieuws en voor andere geluiden. En dat kunnen we rondbazuinen. We kunnen als profeten de aandacht vestigen op de mensen die recht doen. We kunnen alles waarvan we ons in die 25 jaar hier bewust zijn geworden, mee laten spelen in onze manier van leven en kijken, in onze houding naar anderen. Niet snel oordelen, niet meteen geloven wat men zegt, niet meelopen, met enige argwaan TV kijken en blijven nadenken over de andere kant van de zaak. Kortom: we kunnen verspieders en profeten zijn, en wat we zien en ontdekken, met elkaar en met anderen delen. We kunnen als religieuzen samen onze stem laten horen in protesten of aanbevelingen. Ooit stuurde de KNR een brief naar staatssecretaris Ross over de zorgen van religieuzen over de zorg. Die brief maakte indruk. Om tot zo'n gezamenlijk statement te komen, moet je natuurlijk wél eerst onder elkaar gesprekken voeren over - ik noem maar wat voorbeelden - de strafbaarheid van illegalen, de opvang van asielzoekers, het uitkleden van de zorg voor ouderen. Wat vinden jullie daarvan vanuit de eigen spiritualiteit en de eigen traditie? Kwartetten van Kerk &Vrede die bij die gesprekken behulpzaam kunnen zijn, zijn ook hier nog te koop! Een andere manier om nog verantwoordelijkheid te nemen is via anderen. Ik weet dat niet alle congregaties en ordes enorm rijk zijn 13
en dus van alles en nog wat kunnen steunen. Maar het is goed om je te realiseren dat vroeger anderen het jullie financieel mogelijk maakten om jullie werk te doen. Dat vertrouwen kregen jullie van anderen. Nu is het jullie beurt om dat vertrouwen en die mogelijkheden aan anderen te schenken. De uitdaging is om daarin goeie keuzes te maken, in goed overleg, en betrokken te blijven bij de gesteunde projecten. En heel concreet: jullie kunnen hier nog een actie tekenen voor de productie van 'oerwoud-vrije' ijsjes of voor de aanschaf van telefoonkaarten voor gedetineerde vluchtelingen zodat ze eens naar huis kunnen bellen. Sommige uitdagingen liggen ingewikkelder. Maar ik gooi ze er maar in. Als u de strafbaarheid van illegalen afwijst, zouden jullie kunnen overwegen als groep die misschien nog ruim is gehuisvest, onderdak te bieden aan mensen zonder papieren. Of tijdens de vakanties ruimte te bieden aan een gezin uit een asielzoekerscentrum, zodat ze tijdelijk wat privacy hebben. En dan het heikele punt van het misbruik, of dat nu lichamelijk of geestelijk was, of het nu dikwijls gebeurde of een uitzondering was, 14
of je eigen congregatie of orde er nu bij betrokken was of niet. Er lijkt de neiging om dit formeel via de KNR af te handelen. Ik zou hopen dat er meer gebeurt, en ik weet dat er gelukkig dikwijls ook al meer gebeurt. De uitdaging voor congregaties en ordes is dan om je deuren te openen voor eventuele slachtoffers, om werkelijk naar hen te luisteren en ze alle ruimte te bieden. En, al voel je je op geen enkele manier dader, wel de verantwoordelijkheid te nemen voor wat er fout is gegaan. Daarover ook samen nadenken en praten: waar ging het verkeerd en waarom? Het is niet makkelijk om op de goeie manier te luisteren, zonder jezelf te gaan verdedigen, of iets af te doen aan het verhaal van de ander. Toch is dat zó belangrijk. Mensen die eronder hebben geleden willen gehoord worden en willen dat hun leed wordt erkend. Dat goed oppakken lijkt mij een enorme uitdaging. Om dan vervolgens vanuit het hart spijt te betuigen. Bereid zijn om schuld te bekennen voor de slavernij, is één ding. Dit is moeilijker. Misschien is de grootste uitdaging wel om samen goed oud te worden. Dat is voor ieder mens een moeilijke opdracht, voor een religieuze gemeenschap is het misschien nog moeilijker omdat jullie ook niet altijd voor elkaar hebt gekozen. Volgens mij kunnen jullie dankzij jarenlange ervaring - heel goed voor elkaar zorgen. De echte uitdaging is denk ik om ook voor jezelf te láten zorgen, hulp genereus te aanvaarden en daarmee blij te zijn. En het is, zoals God dat van Elia verwachtte, ook een uitdaging om vooral het positieve en het goede in elkaar te zien, hoe oud we ook zijn. Om dat te benadrukken en om met het moeizame in anderen én in ons zelf, geduldig om te gaan.
15
Ook - en dat zeg ik heel voorzichtig in deze club van strijders - is het misschien een uitdaging om bij het ouder worden wat meer stilte in onszelf toe te laten, tijd te nemen om te luisteren naar onze eigen innerlijke stem, niet alsmaar te rennen en te strijden, en te denken dat het lot van de wereld in onze handen ligt. Misschien moeten we bijvoorbeeld die oerwoud-vrije-ijsjes-actie maar overlaten aan jonge mensen met kinderen. Renée de Jong, vroegere overste van de Ursulinen van Bergen, nu volledig afhankelijk van de zorg van anderen, zei het ooit zo: ‘Misschien moeten we onze handen openen en zeggen: laat het maar komen zoals het komt. We verliezen onze instituten, onze macht, een stuk van onze zelfgenoegzaamheid. Misschien moeten we dat verlies maar toelaten, zien of er daarna in de as nog een vuurtje blijft branden. Dat is geloven voor mij: op weg gaan zonder dat je weet waarheen, sterven zonder te weten wat er daarna gebeurt, dat uit handen kunnen geven.’ Een grotere uitdaging is er denk ik niet.
Vragenronde Na nog een ogenblik smoezen, is er gelegenheid tot het stellen van vragen ter verheldering. De volgende punten komen aan bod: 1: Hoe staan wij tegenover de graaipolitiek? Durven wij daaraan iets te doen in KNR-verband? Antwoord Agnes: Het zou een goed idee zijn om dat aan te kaarten. Daarbij is het belangrijk dat je zoiets doet als er een verband is met het (vroegere) werk.
16
Reactie uit de zaal: We hebben dit vroeger gedaan met de landbouwproblematiek. Kamerleden en politieke partijen benaderen. Dat heeft het een en ander opgeleverd, met name voor gezinsbedrijven. 2: Wat kunnen de journalisten eraan doen? Alleen slecht nieuws en sensatie komt op de voorpagina. Antwoord Agnes: Het is erg belangrijk om kritisch de krant te lezen. Achter elk bericht schuilen belangen. Als je dat beseft, geloof je nooit meer iets zomaar. 3: De brief over de zorg is goed ontvangen, omdat we er zelf in hadden gewerkt. Over de bonussen kunnen we onze gelofte van armoede als tegenvoorbeeld stellen. Antwoord Agnes: De gelofte van armoede kan misschien ingebracht worden, maar daar moet je heel goed over praten. 4: Over de strafbaarstelling van illegaal verblijf: we kunnen onze gewone liefdewerken niet meer doen, maar kan er niet vanuit de KNR een gezamenlijk protest komen tegen het vastzetten en het op straat zetten van vluchtelingen? Antwoord Agnes: Ik zou dat zeer toejuichen. Het protest is wat ingezakt, het lijkt net alsof men het accepteert. 5: We leven in deze tijd van zo veel corruptie. We zien het MiddenOosten in oorlog. Waar zien we hoop? De spreekster heeft al veel voorbeelden gegeven. Gedachten. Ik herinner me wat er is gebeurd door het prachtige initiatief van paus Franciscus om te bidden voor vrede in Syrië. Net in dat weekend kwam er een omslag in de onderhandelingen. Daar zie ik hoop. Hoe kunnen we doorgaan met die 17
kracht? De kracht van het gebed kan ook uitgediept worden. Laten we het verspreiden, laten we het doorwerken? Hoe dragen we het uit? 6: Een positief geluid: een brief aan staatssecretaris Teeven om hem te bemoedigen goede dingen te doen. 7: Het KNR-thema voor volgend jaar gaat over samen delen en de gelofte van armoede. We kunnen aandacht vragen voor goede actie, gepaard met goede gemeenschap. Er zijn veel plekken waar mensen samen kerk zijn. Durven we nog iets te zeggen over de kracht van onze gemeenschappen, in de kerk die niet meer van ons lijkt te zijn?
Mededelingen Suze vertelt hoe het programma er verder uitziet. Dat houdt in dat er van half een tot een uur een optreden is van het koor Lopend Vuurtje. Verder is er de al genoemde actie voor oerwoudvrij ijs. Hiermee sluiten we aan bij een actie die door jonge mensen gestart is, en die 18
we zo kunnen ondersteunen. Het gaat daarbij om de kap van oerwoud voor de verbouw van soja, die wordt gevoerd aan onze koeien. Daarnaast is er een inzamelingsactie, die we in eigen kring kunnen houden, voor telefoonkaarten voor gedetineerde vreemdelingen. Na een korte pauze, waarin de stands worden bezocht, waarin 142 handtekeningen worden gezet tegen de kap van regenwoud, en waarin veel aanwezigen informatie meenemen over de telefoonkaartenactie, wordt het podium vrijgemaakt voor het optreden van het koor.
Lopend Vuurtje Lopend Vuurtje is een actie-ondersteunend koor in Eindhoven. Het bestaat sinds 1983. Het koor sluit zingend aan bij acties van Amnesty International, Vluchtelingenwerk, Wereldwinkel, milieuorganisaties, zorginstellingen enzovoort. Elk jaar op Kerstavond zingt Lopend
19
Vuurtje bij de Fakkeltocht, inmiddels een bekend fenomeen in Eindhoven voor verdraagzaamheid en tegen racisme. De liederen die het koor vandaag zingt, zijn achtereenvolgens: • Voor de vrouwen • Nee, ik mag hier niet blijven • Ons liefdeslied • Het recht om kind te zijn • Wie wordt er beter van? • Zorg om de zorg • Een mooie droom • Buurtfeest • Noyana (Iedereen is op weg naar haar eigen paradijs) Wie meer wil weten over het koor, kan op internet terecht via www.lopendvuurtjeeindhoven.nl. Na het optreden van Lopend Vuurtje is er lunchpauze, met opnieuw gelegenheid om de standjes te bezoeken en elkaar te ontmoeten.
20
Middagdeel Het middaggedeelte beginnen we met het zingen van het lied Groot is de wereld, in een levendige canon.
Agnes in gesprek met de zaal Agnes Grond leidt het zaalgesprek in. ‘Ieder heeft drie briefjes op de stoel gevonden, een groen, een paars en een geel. We hebben het vanochtend gehad over hoe belangrijk kijken is, kijken zonder vooroordeel en met hoop. Aan u vraag ik: wat hebt u hier vooral geleerd? hebt u in deze 25 jaar bijvoorbeeld anders leren kijken? En hoe dan? U mag er even met uw buurvrouw/man over praten en dan mag u het opschrijven op het groene blaadje.’ Na wat smoezen vult ieder iets in. Enkele deelnemers vertellen wat ze hebben opgeschreven: • Ons leven is verbonden met een grotere wereld. Ik ben er deel van en er verantwoordelijk voor. • Wees getrouw aan jezelf, je medemens tot steun, en gericht op het goddelijke. • We hoeven er niet wanhopig van te worden. Als je bij elkaar bent, heb je steun aan elkaar. • Voorbij eigen grenzen leren kijken. • Er is een groeiende relatie ontstaan tussen de congregaties, tussen kerken en tussen religieuzen en leken. • Wie goed doet, aanmoedigen, en niet alleen mensen van je eigen kerk. 21
• Luisteren naar mensen vanuit de diepte van je hart, luisteren naar de Geest om het goede te kunnen zeggen, dan blijkt vaak dat de mensen het antwoord zelf bedenken. • Ik heb iets over vriendschap geleerd. Ik heb een vrouw uit Kameroen leren kennen, die nu ook aanwezig is. Zij zei toen tegen me: ‘Sisters, let your light shine.’ • (een priesterreligieus:) De missie van de vrede is vooral een werk van vrouwelijke religieuzen. Priesters doen er eigenlijk weinig aan. • We moeten als religieuzen samenwerken. Individuele congregaties kunnen niet veel. • Ik heb hier veel inspiratie ontvangen. Ik ben bewuster geworden van wat er speelt in kerk en wereld. Vervolgens vraagt Agnes: ‘We hebben het gehad vanochtend over het goede nieuws. Aan u de vraag: hebt u goed nieuws te melden? Speurt u naar goed nieuws? Schrijf dat op het paarse blaadje.’ Enkele deelnemers vertellen: • Wijst de nieuwe paus ons een nieuwe weg? • Als ik hoor dat er weer dialoog op gang komt over vrede in Syrië. • De mens die je op dit moment ontmoet. • Samen delen van de huidige problemen maakt sterk. • De Ansfriduskerk in Amersfoort heeft een kerstviering gehad met vluchtelingen, en morgen is er een vervolgactiviteit. • De verrijking van de multiculturele samenleving. Niet iedereen kan aan het woord komen, hetgeen leidt tot enige oproer. Toch moet ook de derde vraag aan bod komen. Agnes: ‘We 22
hebben het tenslotte gehad over uitdagingen. Aan u de vraag: welke uitdaging ziet u voor uzelf? en welke voor uw communiteit? Schrijf dat op het gele blaadje.’ Enkele uitdagingen worden genoemd: • Jonge mensen de ruimte geven om ons lastig te vallen. We willen niet gespaard worden als oude mensen. • In het openbaar vervoer altijd naast een niet-blanke gaan zitten (en eventueel mee te laten profiteren van je kortingskaart). • Altijd in mensen iets goeds blijven zien. • De spirit erin te houden, ondanks het feit dat iedereen oud is. • Tegelijkertijd moeten we leren ontvangen. • Ik zou in mijn eigen leefgroep beginnen allerlei actuele onderwerpen ter sprake te brengen. Als dat niet lukt buiten de directe groep zoeken naar bondgenoten. • We proberen naar buiten te kijken en actief te zijn. Amnestyschrijfacties etc. • De uitdaging voor ons samen is onze ogen open te houden en onze mond open te trekken. • In mijn congregatie zien we het belang van de inbreng van jonge buitenlandse leden. Geen afbouw, maar opbouw. De uitdaging is hen aan het woord te laten en hun ruimte geven. Nadat deze uitdagingen kort zijn besproken, is er nog een korte gelegenheid om met elkaar te praten. Ook nu horen we weer levendige gesprekken. Hierna besluiten we de dag met de slotviering.
23
Slotviering Zie het programmaboekje. Als openingslied wordt echter gezongen: Wij die de dag verwachten. Als symbool voor het land dat de verspieders verkend hadden, krijgt iedere aanwezige een zakje druiven uitgedeeld met een mooie spreuk erop.
Afsluiting De dagvoorzitter sluit het programma af en wenst iedereen een goede thuisreis. Die begint na het zingen van het gebruikelijke slotlied: Wij moeten gaan; aan 't lied van bevrijding, voegden we weer een eigen refrein…
24
Praktische informatie De spreekster, Agnes Grond, is ook schrijfster van het boek Moeder natuur en haar recalcitrante dochters. (1998) ISBN: 9789062243495; te bestellen bij uitgeverij Jan van Arkel, prijs € 19,90 Lopend Vuurtje is een actie-ondersteunend koor in Eindhoven. Het koor sluit, als het thema de leden aanspreekt, zingend aan bij acties van allerlei organisaties. Voornamelijk in het Nederlands, en alles uit het hoofd. Verdere informatie is te vinden op internet, via het adres www.lopendvuurtjeeindhoven.nl. De Wereldraad van Kerken bespreekt op de Assemblee in oktober in Korea de brochure Samen voor het leven. Zending en evangelisatie in een veranderende wereld. Deze is te bestellen bij de Raad van Kerken in Nederland, te Amersfoort. Van harte aanbevolen. Wie wil bijdragen aan de telefoonkaartenactie kan dat via bankrekening 8118281, van de Bezoekgroep Vreemdelingengevangenissen te Amsterdam, o.v.v. telefoonkaarten. Sharing Fair is opgericht door de Good Shepherd Sisters in 1994 om vrouwen in het Zuiden te ondersteunen bij het opzetten van kleine bedrijfjes. www.sharingfair.org
ORGANISATIE NATIONALE VREDESDAG RELIGIEUZEN Commissie Vredesvraagstukken KNR: Ignatia Crijns Dinie van ‘t Erve Yosé Höhne- Sparborth Suze Lases Met dank aan: Drs. Agnes Grond Beatrijs ten Hagen, (Joy van der Werf), Leny van den Bosch koor Lopend Vuurtje Eindhoven Sylvia Hobeijn, Tom Boesten, Bureau KNR Medewerkenden van het Ds. Pierson College Aanwezige stands: Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel Pastoraat Woonwagenbewoners Nederland Theologische Uitgeverij Narratio (www.narratio.nl) Sharing Fair
Emmaplein 19A 5211VZ ’s-Hertogenbosch Email:
[email protected] Telefoon: 073-69 21 309
Wij waren te gast in het Ds.Pierson College, een Protestants- Christelijke school met een open karakter. De school biedt vmbo-t, havo en atheneum en heeft circa 1600 leerlingen. Vanuit de bijbel behoren respect voor de medemens, hulpvaardigheid, dienstbaarheid, liefde en gerechtigheid er tot de kernbegrippen. Het hebben van een andere geloofsovertuiging is geen beletsel om je er als leerling en als gast thuis te voelen.
