Verslag Wereldcafé Opwijk Donderdag 17.09.2015 De gemeente Opwijk ondertekende het Burgemeesterscovenant en streeft er naar om 20% minder CO2 uit te stoten tegen 2020. Om dit te bereiken wil Opwijk nauw samenwerken met verschillende lokale stakeholders. Het Wereldcafé ging door op 17 september 2015. Met de input zorgen we er voor dat het klimaatactieplan tot stand komt in overleg met zoveel mogelijk belangengroepen of actoren in de gemeente. Hierdoor hopen we dus op het einde van dit proces een plan kunnen bekend maken dat breed gedragen is. We werkten rond volgend thema’s: • Energie en wonen • Mobiliteit • Voeding en consumeren
Introductie en opmaak probleemperceptie De deelnemers kregen plenair een introductie van het thema en de problematiek. De specifieke cijfers en de resultaten van de nulmeting dienden als rode draad. • • •
Waarom tekende Opwijk het burgemeesterscovenant? Wat is het huidige energieverbruik in Opwijk en welke zijn de grootverbruikers? Wat is de bedoeling van deze avond?
Klimaattafels Elke deelnemer bedacht een aantal engagementen die zij of hun organisatie/vereniging willen opnemen om de klimaatambitie van Opwijk te helpen realiseren. • Wat wil jij of jouw organisatie doen op vlak van energie/mobiliteit/consumeren in Opwijk, morgen, in 2030 en 2050. Welk engagement ga jij aan? In groep werkten ze verder rond volgende vragen: • Wat verhindert jou om dit te doen, wat zijn de huidige drempels? • Wat hebben we nodig om deze drempels weg te nemen? Wat moet er gebeuren om dit engagement waar te maken? • Wie speelt hier een rol?
Resultaten Wonen en Energie • •
•
• • •
• •
• • • • •
• • •
• •
Streven naar een lager energieverbruik door oude woningen (via collectieve aanpak) te renoveren. Mensen meer en beter overtuigen van de voordelen van energiebesparing en lager energieverbruik door het gebruik van concrete cijfers (praktijkvoorbeelden, getuigenissen). Energiebesparing en –efficiëntie verhogen bij de installateurs, bvb. door een infoavond rond isolatie (boodschap op een eerlijke en objectieve manier brengen). Installateurs die (extra) aandacht hebben voor energiebesparing en –efficiëntie, belonen met een ecolabel. Streven naar een lager energieverbruik in de OCMW-gebouwen door deze zelf aan te pakken. Aandacht voor een lager energiegebruik bij de inwoners verhogen door middel van een wedstrijd (competitie tussen de inwoners): registratie van energieverbruiken + vergelijken – gemeente geeft tips aan de inwoners – inwoners gebruiken aanvinklijst om toegepaste tips af te checken. Inhoud van de energiescans moet een meerwaarde bieden aan de inwoner. Rol van de gemeente: o Initiator van bepaalde acties (aantal acties is afhankelijk van de doelgroep of inhoud) o Duurzaam bouwen, energiebesparing en –efficiëntie sensibiliseren, promoten en indien nodig de doelgroepen verder begeleiden. o Kopers inlichten over de toestand van de woning of informeren over duurzaam (ver)bouwen o Aanpak op wijkniveau (opleiden wijkmeesters of energiemeesters) Streven naar een lager energieverbruik bij bedrijven en handelszaken door het aanbieden van energieaudits. Energie-audits voor inwoners opnieuw aanbieden Duurzaamheid, energiebesparing en hernieuwbare energie meer promoten. Gemeentelijke dienstverlening duidelijk weergeven (waar kan ik terecht voor mijn vraag?) Doelgroep van oudere mensen en huurders van oudere woningen: ter plaatse informeren (wijkniveau), organisatie van samenaankoopacties van materiaal (isolatie, beglazing,…) en controle op de plaatsing (kwaliteit). Informeren en sensibiliseren rond energiebesparing bij oudere mensen via OKRA, mantelzorgorganisaties (o.w.v. onderling vertrouwen). Implementatie van duurzaamheid, energiebesparing en –efficiëntie verhogen door jonge mensen hiertoe te stimuleren bij de aankoop van oudere woningen Duurzame energie promoten door het aanbieden van een thermografische foto van de woning (op wijk- of straatniveau) + opmaak gedetailleerd rapport + mensen informeren. Betere informatieverstrekking rond ‘overisoleren’ en ‘heeft isoleren geen invloed op de gezondheid?’ Oplaadpunten voor elektrische fietsen creeëren.
Voorstellen vanuit het Voedselteam Opwijk •
•
•
• •
• • •
• • •
•
Op dit vlak heeft de gemeente een belangrijke voorbeeldfunctie: haar eigen gebouwen zouden een voorbeeld moeten zijn. Tweede belangrijke taak: de bevolking sensibiliseren. Wij waren heel erg verbaasd om vast te stellen dat in het midden van de zomer (29 juli) in het café van Hof ten Hemelrijk de verwarming opstond (en de deuren open). Blijkbaar kan die niet afgezet worden. Dit is toch echt te gek voor woorden. - Isolatie van eigen gebouwen van de gemeente moet een prioriteit zijn, en daar is nog een lange weg af te leggen, ook bij nieuwe gebouwen zoals de academie en het politiekantoor. Het is onbegrijpelijk dat een nieuw gebouw zoals de academie - op dat vlak zo slecht scoort. Bij toekomstige nieuwbouw moet daar prioriteit aan gegeven worden, en dat moet ook bekend gemaakt worden aan de burgers. Bij bestaande gebouwen kan de gemeente een voorbeeld stellen met bijvoorbeeld spouwmuurisolatie. Bij renovaties architecten inschakelen voor wie energiezuinigheid topprioriteit is. - Idem voor verlichting: alle lampen in eigen gebouwen vervangen door LED. Is een eenmalige investering die lang loont. - Participatieprojecten opstarten voor groene energie op eigen gebouwen. De gemeente heeft heel wat dakoppervlakte die daar in principe voor kan gebruikt worden. Andere optie: participeren in projecten (andere daken met een betere oriëntatie). - De gemeente kan zelf beslissing om de EPB-normen te verstrengen. Dat kan Opwijk bijvoorbeeld beslissen voor nieuwbouw. - Huurwoningen: kan de gemeente geen energiescans aanbieden voor bepaalde categorieën, bijvoorbeeld in sociale woningen? - Andere moeilijk bereikbare groepen zijn verhuurders en oudere bewoners. Mogelijke actie die de gemeente kan ondernemen: mensen ontzorgen als ze energiebesparende investeringen willen doen - zoals isoleren. Bijvoorbeeld: 10 gelijkaardige werken in dezelfde buurt of straat. Werkwijze: gemeente in zones opdelen, navragen wie interesse heeft om vb. dak of spouwmuur te isoleren, die vragen groeperen en voor die werken een vakman contacteren > zoveel mogelijk taken overnemen die mensen ervan kunnen weerhouden om die investering te doen. Cfr. sociaal project in Pajottenland (www.kyotoinhetpajottenland.be). - Het is jammer dat de subsidie voor groendaken een tijd geleden geschrapt is (omdat er weinig vraag naar was). - Specifieke inspanningen voor glastuinbouw in Opwijk: kan de gemeente daarin een rol spelen? Bijvoorbeeld zuinigere lampen, stookinstallaties … - Toekomstige industriezone: nu al de energievoorziening, isolatienormen … vastleggen, m.a.w. omgekeerd werken! Inplanting van die zone moet ook doordacht gebeuren (‘groen gevoel’ creëren). - Als we het ook groot mogen zien: zijn er in Opwijk geen geschikte locaties voor een windturbine? Zie geslaagde Ecopowerproject in Mollem. Groot pluspunt: participatie van burgers in dat specifieke project, hoge betrokkenheid.
Mobiliteit ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Duurzame mobiliteit promoten door het stimuleren of organiseren van Autodelen (Cambio, Autopia,…) en carpoolen. Duurzame mobiliteit promoten door het aanbieden van een app of website rond carpoolen. Duurzame mobiliteit promoten door het fiscaal voordeel van bedrijfswagen te schrappen Stimuleren van het fietsgebruik door de fietspaden veiliger te maken en trage wegen aan te leggen Stimuleren van het fietsgebruik door informeren en communiceren rond de fietssnelwegen en druk uit te oefenen om deze verder te ontwikkelen. Elektrische fietsen en wagens promoten door te laadpalen te voorzien op het grondgebied van de gemeente. Promoten van het gebruik van de fiets door te sensibiliseren via alle gemeentelijke kanalen en de scholen. Promoten van de fiets door sensibilisatieacties en campagnes Stimuleren van het fietsgebruik door functionele fietsroutes aan te leggen (OMAroute,..) Stimuleren van het fietsgebruik door het aanleggen van een tunnel onder de grote steenweg. Stimuleren van het fietsgebruik door de fietspaden te verbeteren langs de Vilvoordse Steenweg en veilige overgangen te voorzien. Promoten van fietsen door de organisatie van rijen en fietsrijen/bussen van en naar school (begeleiding door vrijwilligers of LO-leerkrachten?) Promoten van de fiets en ontraden van de auto door parking in het centrum te weren en deze te voorzien aan de rand van het centrum. Infrastructuur binnen het centrum richten op de fiets en voetganger, geen tweeslachtige keuzes. Promoten duurzaam vervoer door de dorpskern te vernieuwen op maat van de zwakke weggebruiker. Promoten van het openbaar vervoer door te ijveren voor een groter aanbod en frequentie. Promoten van het openbaar vervoer door het GEN te promoten. Promoten van elektrische wagens door het gemeentelijk wagenpark te vervangen door elektrische voertuigen. Promoten van elektrische wagen door testritten te organiseren. Promoten duurzame mobiliteit door de organisatie van Autoloze Zondag. Stimuleren duurzame mobiliteit door vergadering pas te laten starten om 11u en niet later dan 14u00. Zo kan iedereen komen met het openbaar vervoer. Stimuleren van duurzame mobiliteit door de scholen op verschillende uren te laten starten. Ideeën opdoen rond duurzame mobiliteit door buitenlandse voorbeelden te bestuderen. Ideeën opdoen door externe deskundigheid aan te trekken en een creatieve manier te vinden om mensen te overtuigen. Duurzame mobiliteit stimuleren door flex-werken en thuiswerken te promoten. Stimuleren van het duurzame mobiliteit door de scholen te decentraliseren. Stimuleren van het fietsgebruik door het aanleggen van fietsstraten.
● ● ●
Fietsen promoten door scholen praktische verkeersopvoeding te laten geven en fietsherstelling aan te leren. Stimuleren duurzame verplaatsingen door het verder ontwikkelen van het Trage Wegen net. Rekening houden met duurzame mobiliteit bij inrichting en ruimtelijke ordening.
Voorstellen vanuit het Voedselteam Opwijk ●
Maak het centrum van Opwijk nog meer bereikbaar met de fiets zodat het evidenter is om de fiets te gebruiken. Er zijn de laatste jaren al verschillende fietspaden aangelegd, maar in sommige straten blijft het ronduit gevaarlijk: Heirbaan, Stationsstraat …
●
Fietsstraten zijn een goed initiatief, maar het concept is niet voldoende gekend. Bijvoorbeeld een fietser niet voorbijrijden met de wagen: er zijn maar weinig automobilisten die dat doen. En dat maakt het dan weer gevaarlijk, zeker met jonge kinderen op de fiets. Kunnen er nog meer straten een fietsstraat worden?
●
Meer werk maken van meer en degelijke fietsenrekken op centrale punten. Bijvoorbeeld bij Hof ten Hemelrijk, waar nu enkele trieste fietsenrekken staan, die ook meteen vol staan. Het station is eigenlijk de enige plek in het dorp met degelijke rekken.
●
Bij evenementen duidelijk aangeven hoe je er kan geraken met de fiets, waar rekken te vinden zijn … Investeren in mobiele fietsenrekken die kunnen verplaatst worden i.f.v. activiteiten in het dorp. Auto op de laatste plaats!
●
Deelnemen aan autovrije zondag in het centrum, en koppelen aan een ander evenement.
●
Blue-Bike aan het station in Opwijk: is die mogelijkheid al onderzocht? (Kan bijvoorbeeld interessant zijn voor mensen van buiten Opwijk die met de trein/bus komen voor concerten Nijdrop e.a.)
●
Actief blijven lobbyen voor de OMA-fietsroute. Of is dat plan definitief van tafel, of niet?
●
Trage wegen: er zijn er nog heel wat die zouden kunnen opengesteld worden voor fietsers en voetgangers.
Voeding en consumeren ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Lokale producten promoten door inwoners aan te moedigen om zelf groenten te kweken. Lokale producten promoten door het oprichten van voedselteams, met nadruk op de korte keten. Lokale producten promoten door het faciliteren van de gemeente van volkstuintjes. Lokale producten promoten door plaatselijke producenten (boeren) in de kijker te stellen. Lokale producten promoten door de organisatie van een plukveld. Lokale producten stimuleren door seizoensgebonden groenten te promoten. Lokale producten promoten door informatie te verstrekken over seizoensgebonden producten via de website. Duurzame consumptie en lokale producten promoten door de organisatie van een boerenmarkt, eventueel in het zog van de wekelijks markt. Duurzame consumptie promoten door buurtwinkels te overtuigen om hun overschotten te delen of te ruilen. Lokale producten en afvalbeheer stimuleren door het promoten van kippen. Duurzame consumptie promoten door warenhuizen (en gezinnen) aan te moedigen geen voeding weg te gooien. Duurzame consumptie promoten door het oprichten van een uitleendienst voor materiaal (of delen). Duurzame consumptie stimuleren door niet perfecte (afwijkende maten) voedingsproducten aan te bieden en te promoten. Lokale handelaars worden hier in betrokken. Duurzame consumptie stimuleren door te ijveren voor eenvoudigere Europese regelgeving en dit goed te communiceren naar de bevolking. Water besparen door het promoten van opvang van regenwater. Duurzame consumptie promoten door sensibilisatie rond vleesconsumptie. Duurzame consumptie promoten door het aankoopgedrag van consumenten te bewerken. Duurzame consumptie stimuleren door het promoten van ‘natuurvoeding’ Duurzame consumptie promoten door een kweekprogramma voor insecten op te starten als bron van klimaatvriendelijke proteïnen. Duurzame productie stimuleren door het verbieden van schadelijke en giftige producten op de bodem. Duurzame consumptie promoten door verder te sensibiliseren rond korte keten en fair-trade, verpakkingen…. Duurzame consumptie promoten door het aanmoedigen van één grote boodschappenlijst in plaats van vele kleinen boodschappen. Duurzame consumptie promoten door het organiseren vanuit de gemeente van campagnes zoals ‘dagen zonder vlees’. Lokale producten promoten door inwoners te informeren waar en wanneer (seizoensgebonden) deze te vinden en te koop zijn. Lokale producten promoten door lokale buurtwinkels te promoten. Duurzame consumptie promoten door de oprichting van een plukboerderij of een voedselcoöperatie.
Voorstellen vanuit het Voedselteam Opwijk • Een tweede Voedselteam in Opwijk met steun van de gemeente? Sinds de start van het Voedselteam in Opwijk (2012) werken we met een wachtlijst voor geïnteresseerden die we niet meteen kunnen laten aansluiten (we beperken het aantal leden tot +/- 25 à 30 omdat er wel wat werk achter en voor de schermen bij komt kijken, en we willen het haalbaar houden voor iedereen die zich vrijwillig inzet in ons team). Er komen heel regelmatig nieuwe namen terecht op die lijst. Er is de laatste tijd duidelijk meer aandacht voor de herkomst van voeding en voor eerlijke prijzen voor de boeren, en dat laat zich dus ook merken in Opwijk. Wij zijn er dan ook van overtuigd dat er zeker ruimte is voor een tweede voedselteam in Opwijk. Zo’n team draait volledig op de inzet van vrijwilligers, het zou mooi zijn als de gemeente daar op een of andere manier steun kan aan verlenen. Bijvoorbeeld: door het ter beschikking stellen van een ruimte die als depot* kan gebruikt worden, door tweedehands koelkasten en diepvriezers ter beschikking te stellen die niet meer door de gemeente gebruikt worden, door een kleine subsidie bij de opstart van een tweede team enzovoort. Zo’n depot hoeft niet groot te zijn, er moet ruimte zijn voor enkele koelkasten/diepvriezers, makkelijk schoon te houden, vlot bereikbaar - ook met kleine bestelwagens van leveranciers, en een dag per week open zijn (sleutels ter beschikking stellen) op de lever- en depotdag (op dit moment op vrijdag). •
Promotie van lokale boeren, met nadruk op korte keten en eerlijke prijs: Opwijkse boeren - waar je terecht kan voor de aankoop van producten meer zichtbaar maken, bijvoorbeeld met een bordje aan de gevel, alle adressen plus een kaartje op de site van de gemeente plaatsen, overzicht van boeren en producten opnemen in een foldertje en dat verspreiden enzovoort.
Behoort een wekelijkse/tweewekelijkse markt met lokale producten niet tot de mogelijkheden? Is dat ooit nagevraagd of er interesse is bij de lokale boeren?
•
Donderdag veggiedag in de gemeentescholen. (De andere scholen kunnen natuurlijk ook aangespoord worden om hetzelfde te doen, via de leverancier van warme maaltijden)
Afval en hergebruik van materiaal Voorstellen vanuit het Voedselteam Opwijk •
Composteren promoten. De bestaande GFT-zakken scheuren heel vlug en kunnen niet lang bewaard worden. Dat weerhoudt mensen ervan om GFT-afval te sorteren. Zijn er geen andere zakken beschikbaar, of andere systemen voor mensen zonder tuin/ruimte voor composthoop - of -bak?
•
Deeleconomie: er zijn verschillende interessante voorbeelden te vinden, die in Opwijk misschien ook wel kunnen bestaan – met steun van de gemeente? Bijvoorbeeld: voor gereedschap dat je maar af en toe nodig heeft (zie klusbib in Brussel: http://www.brusselnieuws.be/nl/nieuws/klusbibliotheek-tournevie-vanafaugustus-brussel), uitleendienst voor speelgoed (wat in Asse al jaren bestaat), …
Nog een bedenking bij manier waarop de gemeente communiceert: toon wat er allemaal mogelijk is, in plaats van te wachten tot mensen vragen stellen of informatie zoeken. Veel actiever pushen, en daarbij ook gebruik maken van sociale media (Facebook op de eerste plaats > heel toegankelijk en laagdrempelig om veel burgers te bereiken).
