Verslag ‘Marktplaats Duurzaam Spoor’ op 28 juni 2013 (alle presentaties kunt u teruglezen op www.railforum.nl) 100 werkdagen na de kick-off van het Kennisplatform Duurzaam Spoor, op 8 februari, kwamen er opnieuw ruim 75 enthousiaste deelnemers bij elkaar. De werkgroepen presenteren hun (tussen)resultaten. Zij willen vandaag natuurlijk graag een stap verder komen. De inspirerende omgeving kan hen daarbij helpen. We zijn namelijk te gast bij Dura Vermeer in hun duurzaam gebouwde pand in Hoofddorp. Dagvoorzitter Léon Linders, voorzitter Kennisplatform Duurzaam Spoor, heet de aanwezigen van e harte welkom. Hij kondigt aan dat er een 3 Green Deal GWW, Grond Weg en Waterbouw, is getekend. In deze Green Deal geven de inkopende partijen meer aandacht aan duurzaamheid. Dit doen ze door duurzaamheid vroegtijdig mee te nemen in het bouwproces. Daarnaast is er een energieakkoord van de SER in ontwikkeling. Binnen dat akkoord is er ook een tafel mobiliteit en transport. Age Vermeer, divisiedirecteur Dura Vermeer Railinfra, heet de aanwezigen ook welkom. Dura Vermeer vindt duurzaamheid belangrijk en dat laat het pand ook zien. Recycling is vandaag de dag een hot item. Grondstoffen zijn schaars, het klimaat verandert en er zijn ook verschuivingen in machtige economieën, door de opkomst van de BRIC landen en de sterke groei van Azië. Duurzaamheid is dus van belang voor de continuïteit van organisaties. Bij Dura werkt men aan de eigen prestaties met een beleid van 3 pijlers, mens, milieu en markt. Voor het ontwikkelen van duurzaamheid moet men kaders stellen en die handhaven. De keten moet verbeteren, dus duurzaamheid moet je betrekken bij het totale proces, van de levering van het asfalt tot het asfalteren. Zaak is om voldoende uitdagingen te blijven zien en projecten te doen met voordeel voor mens en maatschappij. En dan bevinden we ons in 2050 en schetsen de ‘nieuwe’ directeuren van BAM, NS, Arriva, ProRail en Railforum ons een prachtig toekomstbeeld. Het spoor is CO2 neutraal. Dit kan omdat sinds 2011 duurzaamheid prominent op de agenda staat en de CO2 footprint van de sector in 2011 in beeld is gebracht. Het initiatief ‘Duurzaam Spoor’ bracht dit in 2013 in een stroomversnelling en sindsdien is er hard gewerkt aan een CO2 neutraal spoor. Een gezamenlijke visie, uitrollen van innovaties en het delen van kennis, maakten dit mogelijk. Een materiaalcrisis in 2033 bracht de noodzaak tot echte innovaties. Nu, in 2050, geldt de nieuwe economie en werken we volgens het nieuwe cyclische model in de circulaire economie (zie plaatje).
De presentatie ‘Stofarme Lostrein’ door Eric Brink, laat zien dat goede samenwerking een win-win situatie kan opleveren voor alle partijen, terwijl het toch meer kost. Door de oprichting van de Stichting SALT Fonds gaat men eerst terug naar de roots, eerst sparen en dan uitgeven. Het SALT-fonds laat zien dat financiering en afschrijvingen niet langer een drempel zijn. Er is geen concurrentieongelijkheid meer voor de deelnemende partijen.
Na deze korte inspirerende presentaties volgen de 3 minuten presentaties van de werkgroepen met de (tussen)resultaten en vervolgafspraken. 1. Duurzame Materialen door Mark Lepelaar Het bordje van duurzaam materiaal is gerealiseerd, maar er is nog ruimte voor verbetering. Een concurrerende business case lijkt haalbaar. Mark wil op de marktplaats graag het prototype evalueren, praten over toetsing eisen, vaststellen van verbeteringen en de keten compleet krijgen van grondstof tot gebruiker. Wanneer alle details zijn uitgewerkt staat niks de lancering nog in de weg. Vervolgafspraken: De werkgroep gaat, met de nieuw aangehaakte deelnemers, proberen de keten compleet te krijgen van A tot Z. Daarnaast wil men ook nagaan of de kleding van NS gerecycled kan worden. Men wil voor het hectometerpaaltje pilots opstarten (in Utrecht en/of de Maasvlakte) en het product optimaliseren en keuren.
2. Duurzame Energie door Gerald Olde Monnikhof De resultaten van een eerste scan geven aan dat er veel potentie is en uitdagingen liggen bij windenergie, zonne-energie en biomassa. Windenergie heeft daarbij de grootste potentie, maar is in de huidige politieke context slechts voor een klein deel realiseerbaar. De terugverdientijd van zonneenergie bij het huidige prijsniveau van panelen en elektriciteit voor NS/ProRail is ca. 15 jaar, exclusief subsidies. Bermafval kan in theorie gebruikt worden voor het opwekken van energie. Tijdens de marktplaats willen we respectievelijk de scenario’s outsourcing, Rail Energy B.V., Big Deals en Small is beautiful bespreken. Vervolgafspraken: Werkgroep is opgeheven. NS en ProRail gaan die gezamenlijk verder uitwerken. Daarbij wordt contact gezocht met RWS.
3. Alternatieve Brandstoffen (De Groene Trein) door Ruth Maatman Om de klimaatdoelstellingen te halen en omdat de voorraad aardgas eindig is, moet men op zoek naar alternatieve vormen van energie. De werkgroep onderzoekt de mogelijke transitie van diesel naar bio-LNG en de koppeling van de energievraag (treinen) aan energie aanbod (waterschappen). Een waterschap produceert constant energie die lokaal benut kan worden. Dit levert grote financiële en grote milieubaten op. Vervolgafspraken: De werkgroep gaat een plan van aanpak maken en daarbij het ministerie van I&M betrekken. De werkvorm hiervan zou een stichting kunnen zijn. Daarnaast gaan ze op zoek naar informatie. Hierbij zou dropbox een goede manier zijn om de informatie te bundelen.
4. Energiebesparing op de trein door Frans Slats Het opslaan van energie op de trein is interessant voor treinen die vaak stoppen en dieseltreinen. Hierbij heeft de werkgroep ook gekeken naar het rijden met partiële bovenleiding. Ze onderzochten verschillende systemen, de kosten en de technische geschiktheid van de treinen, potentieel terug te winnen energie en de mogelijkheid voor piekshaving. blijkt geen optie bij energieopslag op de trein. Wel liggen er volop kansen. In de marktkraam bespreken we de kansen voor de toekomst en welke partijen geïnteresseerd zijn om het op te pakken. Vervolgafspraken: De werkgroep gaat de informatie die er is bundelen in een rapport. Dan gaan ze partijen die geïnteresseerd zijn en dit op korte termijn kunnen gebruiken benaderen. Daarnaast willen ze een workshop organiseren en de opties bespreken voor diesel/hybride en voor voeden boordnet
5. Dotteren Groene Golf door Arco Sierts Een groene golf is winst, hogere punctualiteit, aansluitbetrouwbaarheid, verbetering reiscomfort en beleving, kostenbesparend, veiliger en energiebesparend. Iedereen wil wel, maar de voortgang is laag. Integraliteit, actuele kennis en regie zijn bottlenecks. Het proces verloopt nu in kleine stapjes na elkaar. Dit wil de werkgroep graag versnellen, door bijvoorbeeld workshops te organiseren. Het is mogelijk tijdens het jaarcongres van Railforum iets te presenteren. Vervolgafspraken: Door middel van workshops ( met NS & het ministerie) het beeld van de huidige situatie en zoals die zou moeten zijn compleet maken. Hierna een analyse maken van de stakeholders en proberen dit idee te toetsen bij de subtop van de sector. Daarna volgt een nieuwe workshop waarmee het beeld kan worden aangepast en er een gedragen plan komt met aansluiting bij de huidige initiatieven.
6. Stationsomgeving en Lopen door Annemieke Molster Er is te weinig aandacht voor voetgangers in de OV-keten, ondanks het grote belang ervan. Er is te weinig inzicht in kosten en baten van voetgangersvoorzieningen. Een toolkit voor het realiseren van goede voetgangersverbindingen kan een oplossing zijn. Daarmee is een begin gemaakt en er zijn contacten gelegd met Gemeente Leiden als mogelijk pilotproject, VVN en een reken- en onderzoeksbureau. De realisatie van een toolkit kost veel tijd en geld, dus het lijkt raadzaam de toolkit via projecten stap voor stap te ontwikkelen. Vervolgstappen: Mogelijkheden nader onderzoeken en doorgaan met het vinden van financiering. Eventueel het starten van een pilot in Leiden.
7. Voor- en natransport Fiets door Theo Konijnendijk Meer fiets van en naar OV, casus Rotterdam. We onderzochten trends in mobiliteit en in fietsgebruik en wat er gebeurt als we niks doen. Men organiseerde een workshop met NS, Fietsberaad, StedenbaanPlus, gemeenten regio Rotterdam, en RET. Ze koppelden de bevindingen van extra stallingen en OV fiets op divers locaties terug. Ook keken ze naar de bevindingen van de acties samenwerking NS OV Fiets, gemeenten en stadsregio en RET. Begin september organiseren ze een vervolg op de workshop. Vervolgacties: Meer aandacht voor ontwikkelingen in andere 1-persoons voertuigen dan de fiets, meer aandacht voor reden autogebruik boven fiets. In dezelfde samenstelling fietsen & lopen (voetgangers) samen bekijken. Daarbij niet vasthouden aan grenzen van verantwoordelijkheden. Juist integratie van stedenbouwkundigen en vervoerders, want zij hebben een gezamenlijk belang.
8. Elektrisch voor- en natransport kleinschalig vervoer door Frank Steijn en Kees Kapteijn Partijen willen wel, maar de huidige manier van aanbesteden maakt het lastig. Frank Steijn zoekt vervoerspartijen die dit willen oppakken. Hierna presenteert Kees Kapteijn (APPM) ‘‘Samen – elektrisch – van en naar de trein” (S-e-vent). APPM wil samen een project opstarten met een doorlooptijd tot 2016, gericht op e-mobiliteit in het mobiliteitsnetwerk waarbij de toegang én betaling tot de verschillende e-voertuigen eenvoudig en makkelijk is, alles binnen handbereik. Dé kans om duurzaamheid te etaleren aan de reizigers. Voor het project kan eventueel gebruik worden gemaakt van het open serviceplatform dat voor de proeftuin Olympus in België is opgezet door Syntigo, en waarin APPM partner is. Het project richt zich op aanbod van e-voertuigen (steps, fietsen, scooters en auto’s), laadinfrastructuur (smart grids), open serviceplatform en (test)gebruikers. Op de marktplaats wordt gesproken over de vereiste partners, smart grids, de rol van provider, en slimme locaties. Vervolgafspraken: Kees Kapteijn benadert in eerste instantie de stakeholders die nodig zijn, zoals NS, ProRail, vervoerders, netbeheerders en gemeenten. Het streven is om eind september met hen om de tafel te gaan om het project concreet te maken.
9. Reisinformatie door Joep Dickhaut De werkgroep heeft geïnventariseerd of er een multimodale reisplanner is en wat voor activiteiten er zijn op het gebied van een multimodale reisplanner. Daarbij bleek dat het niet helder is wat er onder zo'n reisplanner wordt verstaan. Er worden meerdere termen door elkaar gebruikt zoals multimodaal, cross modaal en co-modaal waarbij niet duidelijk is wat ermee bedoeld wordt. De groep gaat uit van de drie ‘'hoofdmodaliteiten' fiets, auto en OV ofwel langzaam verkeer, snelverkeer en openbaar vervoer. Een reisplanner wordt als multimodaal aangemerkt als die (ook) combinaties adviseert van die 3 modaliteiten. Bijvoorbeeld een advies om met de auto naar een station te gaan en daar verder met de trein. Een dergelijke reisplanner is er nu niet en is ook niet gepland. Het is 'óf-óf' en niet 'énén’. De huidige en geplande activiteiten zijn gericht op het verbeteren van bestaande planners en niet op het combineren ervan. Daarnaast is duidelijk geworden dat zo'n én-én-planner onmiskenbare voordelen laat zien door van representatieve routes de reistijden te vergelijken van auto, OV en een combinatie van beide. Dat hier niet aan gewerkt wordt lijkt te maken te hebben met prioriteiten en geld c.q. business case terwijl de actieve partijen werken vanuit óf het OV óf de auto. Op de marktplaats wordt nadere toelichting gegeven en is meer informatie welkom. Om te versnellen is een organisatie nodig die het belang ziet van het combineren van gegevens op de korte termijn en die daar tijd en geld voor over heeft. Vervolgafspraken: Met enkele partijen zal nog gericht gesproken worden waaronder de betreffende projectleider onder het programma Beter Benutten. En mogelijk ook met enkele belanghebbende partijen als ANWB, 9292, SNS Reaal en CapGemini. Daarnaast zal de ‘blinde vlek’ gecommuniceerd worden in vakbladen.
10. Spits-dal verschuiving door Rien van de Knaap Er is een werkgeversonderzoek gedaan door TNO. De resultaten hiervan waren niet echt spraakmakend.. Er lijkt bescheiden animo te zijn voor spits mijdend reizen in trein/OV. Je kunt dit ook uitleggen als een bewijs van onvoldoende kennis over de mogelijkheden. Er loopt ook nog een onderzoek naar reizigers. De resultaten hiervan zijn nog niet bekend. Op de marktplaats bespreken we hoe nu verder, wat is de potentie en wie moet aansluiten.
Vervolgstappen: Rien Van der Knaap koppelt terug aan Jan Klinkenberg en plant daarna een bijeenkomst met de werkgroep.
Aan het eind van de ochtend is er voldoende energie behaald om de initiatieven verder uit te werken. Railforum kan, waar nodig, voor begeleiding zorgen. Léon sluit de ochtend af met dankzegging aan de deelnemers. Hij wenst de werkgroepen succes met de verdere uitwerking. Hij benadrukt dat het jaarcongres van Railforum op 7 november, mogelijkheden biedt voor de werkgroepen om hun resultaten te presenteren.
