Verslag in woord en beeld van KunstTour 2012 - Genius Loci Door: Jan Smeets / Smeetstekst.nl Foto’s: Monique Wegdam, Jan Smeets, Wil Peerboom, Jos Bessems Dit verslag werd geschreven naar aanleiding van de 13e KunstTour (25 t/m 28 mei 2012). Dit verslag is zoveel mogelijk waardevrij geschreven; het betreft een impressie van de deelnemende locaties en kunstenaars. De grote periferie van broedplekken, ateliers en instellingen hebben een gemene deler: je komt er thuis al voor er eerder te zijn geweest. Wellicht doordat deelnemers zich bewust zijn van hun omgeving als artistieke factor. Algemeen: De KunstTour (KT) is een jaarlijks meerdaagse Euregionale kunstmanifestatie in Maastricht. De KT is een culturele ontdekkingstocht langs plus minus 50 open deuren van kunstinstellingen en opleidingen, ateliers, broedplaatsen, musea, exposities op unieke plekken in de binnenstad en wijken (Frankenstraat). Verder vindt tijdens de KT de uitreiking van een publieksprijs, kunstdebat, ontbijt sessie, KT4Kidz, de Openingsnacht en verrassende artistieke confrontaties in oud industriële erfgoed panden plaats. Zo’n 200 professionele kunstenaars uit de Euregio exposeren en performen tijdens de kunsttourdagen in Maastricht. De 13e KT, met de centrale plek en expositie in The Royal Mosa en Royal Dependance in de Timmerfabriek, werd bezocht door 9000 bezoekers. De helft van het aantal bezoekers komt uit Maastricht en het Heuvelland (met Geleen-Sittard en Parkstad Heerlen), 30% komt uit de Euregio Hasselt-Genk, Aken en Luik en 20 % komt uit de rest van Limburg en Nederland. De KT met haar programmering weet jongeren van 15 t/m 30 jaar (25%) toch al een aantal jaren te interesseren voor actuele kunst en klank. De grootste groep blijft de bezoeker van 40 jaar en ouder, ook de iets kapitaalkrachtiger groep. Meer info op www.kunsttour.com en het KTschrift/gids. Opening The Royal Night: Gade geslagen door verbaasde blikken van vele Mosa-werknemers, werd de toegangspoort tot de Royal Mosa van boven tot onder beplakt met KunstTour posters. De laatste bordjes werden opgehangen, de spotlights uitgericht en de vloer en toiletten gepoetst. In de gloednieuwe, oude, locatie zou het die vrijdagavond druk gaan worden. Ruim 400 bezoekers bezochten de opening van de 13e KunstTour. Met speeches, live muziek, performances en -uiteraard- de ‘Genius Loci Expositie’ was deze KunstTour exemplarisch voor vernieuwende samenwerking tussen bedrijfsleven en kunstevenement. Namens het bestuur van Art2Connect beet Jos Bessems het spits af. “Wat doet de geest van de plek met de mens en de geest van de mens met een plek?” Kunst en cultuur zijn, aldus Bessems, de ziel van de maatschappij. Een “richtingaanwijzer boven het
maaiveld, die wijst naar een duurzamere inrichting van de samenleving”. Bessems benadrukte de hoofdlijnen van de KunstTour: verbinden, laten zien en inspireren. Door zichtbaar te zijn kunnen we de dialoog met elkaar aangaan. “Dit om elkaar maar ook onszelf beter te begrijpen”. Arthur Thomaes, CEO van de Mosa, nam na Bessems het woord. Hij was content met deze nieuwe samenwerking. Hij vindt het belangrijk om als Maastrichts bedrijf een bijdrage te leveren aan de beeldende kunst in Maastricht. Hij sprak over de Genius Loci van het gebouw: “Decennia lang was het hier 38 graden door de ovens die continu aan waren. Totdat de productie werd stopgezet. Toen koelde de gehele ruimte langzaam af tot 12 graden. Het gebouw kraakte in zijn voegen. De Geest van de Plek liet van zich horen.” Nu was de plek weer terug op temperatuur gekomen. De wijze waarop de showroombadkamers en de vele kunstwerken in elkaar over gingen, getuigde van de win-win situatie. Dat benadrukte ook wethouder Costongs in zijn speech, ik parafraseer: “Hoewel Maastricht op het gebied van beeldende kunst alle lagen herbergt; de opleiding, de galeries, ateliers en een markt, mist er nog iets. Het sociale vlak, het culturele en het economische moeten elkaar vinden. Samenwerken vanuit de hele Euregio is belangrijk om het huidige niveau te ontstijgen. En dat gebeurt al ten dele. De KunstTour maakt de verbinding. We mogen best trots op zijn op wat de stad qua beeldende kunst te bieden heeft. En dat ook uitstralen.” Het belang voor Maastricht Culturele Hoofdstad 2018 moge duidelijk zijn. Hub Smeets (VIA 2018), Nico Nelissen (Topos), Lex ter Braak (JvEyckAC), Mathieu Bruls (architect), beleidsmedewerkers van de gemeente, directie van de Mosa en de vele kunstenaars aanwezig, konden dit beamen. Tot laat in de avond was er ruimte voor muziek (met een CD release van Bellbird en laag-bij-de-grondse DJ’s), veel Gulpener biologische bieren (in drie nieuwe verrassende smaken) en veel nieuwe en oude ontmoetingen in de inspirerende omgeving. Zaterdagochtend Special; het Debat Nico Nelissen: “Neem de ruimte in je op. Laten we eerst heel stil zijn, en dan flink lawaai maken! Hoe verandert dat de waarneming van deze plek. Van de Genius Loci…?” Het hele verslag staat op www.kunsttour.com Fliesenklang: ‘Sound of Tiles’ was een klankinstallatie / performance uitgevoerd door een drietal klankkunstenaars (o.a Marco Mlynek, Marc Alberto). Timmeren, strijken, vegen, vallen en breken, dagenlang zaten de mannen met verschillende tegels in een studio om alle Fliesenklange uit de Mosa eindproducten te halen. Met deze gesampelde geluiden maakten ze de basis voor de compositie. Het linker paneel met tegels stuurde de laptop aan met daarin de eerder opgenomen klanken: van duister resonerende bassen tot nagalmende diepe gongen. De andere
twee panelen werden door aanvoerder Marco Mlynek en zijn sidekick met stokken bespeeld. De ritmische groove, een sterke compositie en een prettige performance werd druk bezocht en het hele weekend herhaald. Het zal nog lang na resoneren in de Porseleinfabriek. KunstTourRadio: Inmiddels niet meer weg te denken tijdens de KunstTour. TimoArt en Hubert (van Maastricht FM) zijn de geoliede tweetakmotor die via de ether en glasvezelkabel, drie dagen lang verslag deden van de KunstTour. Vanuit het glazen huis in de Mosa klonken gedichten, live muzikanten en veel ontwapenende interviews met bezoekers en deelnemers. De programma’s zijn terug te beluisteren via www.kunsttour.com Indra Moonen: Met in haar rugzak een complete doka, want alles is analoog, gaat Indra Moonen op pad. Verlaten stations, stadsparken en moderne stadsgezichten legt zij vast met zeer oude fototechnieken. Nog net geen daguerreotype, want dat is te giftig en te bewerkelijk. Wel op glas, met doorzichtige platen, die snel moeten worden afgedrukt want ‘tekenen met zonlicht’ vraagt om efficiënt vakmanschap. Indra vond haar medium na het zien van een filmpje op internet; daarna heeft ze zelf alles uitgezocht. Haar versluierde, donkere en korrelige beelden komen uit een verloren gewaande fototechnieken en brengen de beschouwende blik op anachronistische wijze tot rust en stilstand. Het ‘disposable crisis project!’ komt ook uit haar koker; daarin stuurt ze 300 wegwerpcamera’s de hele wereld rond met het doel om ervaringen van de economische crisis vast te leggen. Vanuit legio gezichtspunten. Monika Radhoff: Een zeecontainer kapseisde na een storm en verloor een lading bad eendjes. Dit nieuwsfeit inspireerde Monika Radhoff. Maar ze wil het probleem van plastic in de oceaan subtiel, en niet vanuit de catastrofe, benaderen. Haar kleden van plastic hebben een hoog aaibaarheidsgehalte. Daarnaast maakte ze een tapijt van bad eendjes tussen de decor badkameropstellingen in de Mosa. “De plek voelt goed aan, er is veel licht en de atmosfeer van de hal is heel goed. Bovendien is er tijdens de KunstTour geen concurrentie gevoel onderling.” Rob van Acker: Het verhaal van de geredde tegelopdrukken haalde vlak voor de KunstTour de krant: “bloem- en krulmotieven, Maastrichtse stadsgezichten en wandspreuken werden door van Acker uit de geveilde archiefkasten van de Sphinx gevist.” Niemand toonde interesse in de dia’s, filmnegatieven en foto’s. De Geest van de Plek vervat in industrieel erfgoed van Sphinx. In de gigantische loods, waar van Acker zijn altelier heeft, kregen de beelden alle ruimte. Samen met sterk designmeubilair, zoals de
tafel getimmerd van een oude gymzaalvloer, goed tot hun recht. DWD Atelier Goudsmid: Als zelfstandige creatieve ondernemers, combineren Alex en Geertje de Weerdt wonen en werken in de Frankenstraat. Tot nu met veel plezier al is het in het begin nog wat zoeken, want ze wonen er pas sinds maart. Eerst werkten ze aan de Brusselsestraat, nu dus in de Frankenstraat die ze meer ruimte biedt. Ze zijn tevreden over de locatie. “De ondernemers pakken het onderling goed met elkaar op.” Naast persoonlijke unieke sieraden maakt DWD ook brillen. De goudsmid werkt enkel met fair trade goud en geeft daarnaast ook nog met veel plezier workshops edelsmeden aan groepen. “Als je ziet wat er uiteindelijk uit hun handen komt…” De bezoeker 1: “Iedereen zit op zijn holistisch eilandje” Carolien van Kimmenrade. Dormans Duurzaam Design: Straatmeubilair met een goed verhaal, een eigen geschiedenis. De gele degelijke banken die tijdens de KunstTour in de Frankenstraat buitenstaan (voor een schitterend geverfde gevel van de Verfraaiers) werden gemaakt van oude relingen. Rondom de sloop van de A2 wordt inmiddels al veel gebruikt voor herbestemming, zoals het oude beton dat tot asfalt wordt. Maar deze gietijzeren relingen van balkons van de gesloopte flats langs de A2 kregen helaas weinig voet aan de grond. De verantwoordelijke wethouder wilde alleen de gloednieuw ontworpen bankjes in de wijk, in plaats van deze met een tweede leven. “Waarschijnlijk was nu eenmaal zo gebudgetteerd. Zolang bureaucratie in hokjes blijft denken, blijft het moeilijk om zeer logische en duurzame verbindingen als deze te realiseren.”, aldus mevrouw Dormans zelf. B32: Taxi Détour is dit jaar te vinden op de weg van Maastricht naar Waterschei (en terug dus). Ofwel de route naar Manifesta 9: de rondreizende kunstbiënnale die in de zomer van 2012 neergestreken is een het oude gigantische mijngebouw, hier vlak om de hoek. Om grenzen te slechten kwam B32 met dit initiatief. Het taxi kantoortje werd ontworpen en gebouwd door Jeroen van Bergen (geënt op de universele afmetingen van een modulair toilet). De werkplaats op wielen staat in de garage van de B32, die sinds kort uitgebreid is. Diverse kunstenaars werden onder de vlag Taxi Detour uitgedaagd hun eigentijdse vervoersmachines, mobiele constructies en aan elkaar gehaakt- en gebreide autokostuums al rollende tentoon te stellen. Zie ook ’t Brandweer. Brouwerij de Ridder: Nieuw werk van Thomas Gobbele en Katrien Hamers (dus geen Karin Kramer, onze excuses) werd gepresenteerd in een prachtige Genius Loci van de Ridderbrouwerij. In de rauwe, opengewerkte ruimte met witte
Mosa tegels aan de muren, vulden de twee kunstenaars elkaar goed aan. Het werk van Hamers is verhalend. Op haar doeken vullen dromerige figuren de grootste vlakken op. In zachte troostende verfstreken worden hun vermeende gebreken naar de oppervlakte gebracht. De doeken van Gobbels zijn fantastische gedachte constructies met een knipoog naar Dali. Een (tragi)komische perpetuum mobile zoals een vliegende schildermachine, heeft voor zijn bestaan geen rechtvaardiging nodig. Ze zijn een weerspiegeling van de alledaagse waanzin van onze wereld. De machinerie achter de tijd, ‘deus ex machina’, dat is wat Gobbele weet te vangen op het doek. Heerlijk om naar te kijken. Zo ook de bewoners van de Ridder Brouwerij die aan de kade langs de Maas genieten van een Jupiler. Of een ijsje van Oscar die met zijn opgeknapte Vespa ijskar, en extra veel slagroom, munt weet te slaan uit onze de alledaagse waanzin tijdens der KunstTour. Special; CV Landbouwbelang ontvangt Willem Vliegen Penning Afgelopen Pinksterweekend, tijdens de KunstTour, ontving Culturele Vrijplaats het Landbouwbelang een bijzonder blijk van waardering uit de politiek: de Willem Vliegen Penning. In 2005 werd het gigantische pand nog ontruimd tijdens de KunstTour. Nu wordt de ´kunstenaarsenclave´ geprezen om zijn sociaal-culturele bijdrages aan Maastricht. ‘Tegen alle verdrukking in.’ Costongs roemde de “kosmopolitische inslag van de culturele broedplek als broodnodige tegenhanger van het ‘bourgeois Maastricht’”. Woordvoerder Kees Berkers van het Landbouwbelang maakte van het momentum gebruik een lans te breken voor twee jonge internationale broedplekken: de panden Mandrill en de Ossenkop. Berkers: “Waarom wordt het nieuwe vrijplaatsen toch zo moeilijk gemaakt? Recent viel de politie binnen tijdens een avond vol theater en muziek.” Costongs, met milde ironie: “Dat was onze bijdrage…” “De stad heeft belangrijke plekken als deze nodig” vervolgde de wethouder. “Deze penning gaat naar een persoon of initiatief, dat zich innovatief en ‘tegen de verdrukking in’ inzet op cultureel en sociaal gebied.” Tijdens zijn speech spijkerde de wethouder het gemêleerde publiek enige politieke geschiedenis bij: “Willem Vliegen is een van de ‘founding fathers’ van de sociaal democratie in 1804. Hij wist wat verdrukking inhield. (…) Later speelde de PvdA een belangrijke rol rondom thema’s als abortus en emancipatie. Maar ook pleitte het voor de komst van Lumière en Marres. Het feit dat het Landbouwbelang haar unieke positie heeft moeten bevechten, maakt dat ze de PvdA prijs verdienen.” En weerstand was er. Eerst werden de krakers van de oude Graanoverslagplek uit 1918 kritisch bekeken, later gedoogd en uiteindelijk omarmd door de politiek. Berkers: “Planning is niet onze sterkste kant, wij kijken wat er moet gebeuren en dát doen
we. Er ligt nu een toekomstvisie, maar enthousiasme en energie blijven de drijfveren van het Landbouwbelang dat dit jaar haar 10 jarig jubileum viert. Dit gebouw geeft ons de vrijheid, dit is geen commercieel experiment. Hier wordt cultuur gemaakt met een breed bereik: van Avant Garde tot Drum&Bass ”. En dat erkende de PvdA met de uitreiking van de Willem Vliegen penning. Toch leidt deze erkenning niet automatisch tot politieke acceptatie van broedplekken elders in de stad. Op de hoek van de Boschstraat liggen de Ossenkop en Mandrill. Zijtreden in de voetsporen van het Landbouwbelang maar ondervinden veel weerstand. Toch zijn deze initiatieven essentieel voor het vestigingsklimaat in een stad op weg naar 2018. Berkers: “Veel buitenlandse studenten en jongeren geven aan dat deze plekken cruciaal zijn om in Maastricht te blijven”. Costongs gaf op zijn beurt aan open te staan voor constructieve gesprekken. Toch zal de nieuwe generatie haar plek moeten bevechten. “Gezonde tegenstand” noemt Costongs dat. Op weg naar de Culturele Hoofdstad 2018 waarin participatie centraal staat, klinkt dat als een politieke paradox. Ondanks de eer en acceptie van de prijs: liever tien vrije broedplekken in de lucht dan één Willem Vliegen penning in de hand. Opening Sphinx Park: Twee polen die elkaar op bijzondere wijze aanvullen op een historische groene plek. Een plek vol beton en chemicaliën in de grond, maar waar plantenbakken, houtsnippers en veel potgrond een alternatieve humuslaag bieden. Een alternatieve humuslaag, dat is eigenlijk meteen de kern van het Landhuis dat, gevestigd aan het Landbouwbelang. Onder leiding van Bart Dekker kreeg deze vrije radicalen carte blanche in het nieuwe Sphinx Park. Dat leidde direct tot productiviteit. Een zaaifeest met spijs en muziek (breed uitgemeten in de lokale media) en blokken mergel die werden bewerkt door kunstenaars en kunstenaressen. Citygardening, permacultuur en entrepreneurship 2.0; voor concepten en netwerken is daar de Marres en architectonische evenknie NaiM/Bureau Europa. Die als Kunstmest met grote K mede- verantwoordelijkheid dragen voor het Sphinx park. Tijdens de officiële opening van het Park, zagen we vooral veel bekende gezichten uit de lokale kunstwereld. En draaitafels, koude witte wijn, diverse tapas en gratis verkoeling in het tuinhuis. Na het sociale toeven ging men snel door naar de andere opening van ‘Couleur Radicaal’ in de Timmerfabriek. Zie daar de context voor het groene experiment, met vallen en opstaan, ten uitvoer worden gebracht. Wáár je je ook thuis voelt: tussen de kleurrijke Landhuizers met Bionade en biologische barbecue of tussen dames in zijden jurkjes en Admiraal Guus Beumer. Hoe dan ook; het Sphinx park is een verademing. Een
unieke publieke plek voor concept én uitvoering. Waar iedereen, van kunstmest tot humuslaag, in tijden van crisis met handen en voeten in de modder mag staan. Door het Jekerkwartier: Het mooiste stukje Maastricht tijdens de KunstTour wordt met een grote Timmerfabriek, een drukke Capucijnenstraat, Noord-Oost en een hoofdlocatie vol kunst, vaak over het hoofd gezien. Maar er liggen wat pareltjes verscholen rondom de Jeker: van de Jan van Eyck Academie tot Betty Paanakker, van het Natuurhistorisch Museum tot Theo Hubens. Het is een KunstTour-kwartier dat met ‘aandacht en traagheid geconsumeerd dient te worden’. Jan van Eyck: Zo een 40 bezoekers hadden inmiddels de Jan van Eyck Academie weten te vinden nog voor 14.30 op de Pinkstermaandag. Veelal op de fiets bezochten bezoekers de mooie locaties aan de Jeker, zo ook de Post Academische opleiding die met de komst van een nieuwe directeur Lex ter Braak een meer toegankelijke koers wil inslaan. Het werk in de Jan van Eyck Ac. bestond uit dat van drie talentvolle, jonge, toegankelijke kunstenaars n.l. Rik Meijers, Jowan van Barneveld en Keetje Mans. Die ook nog samen muziek maken. Zangeres van de band ‘Velcro’ en kunstenaar Keetje Mans won vorig jaar nog de Hermine van Bers prijs tijdens de KunstTour. Haar werk lijken verlaten taferelen te zijn waarin taal en folklore verwijzen naar iets dat zich afgespeeld lijkt te hebben. Jowan van Barneveld schildert de contouren van de nacht, vormen van zwarter naar zwartst. De figuren van Rik Meijers hebben zo hun eigen handicap. En dat steken ze niet onder stoelen of banken. Verschillende texturen verbinden zich als parasieten op de monumentale opgezette personages alsware een tweede huid. ‘’Het ergste moet nog komen’ zei Schopenhauer en dat straalt het werk van alle uit. “Keep de Ghosts Away” was de toepasselijke titel voor de overzichtelijke, kleine doch indrukwekkende expositie. Betty Paanakker ‘Etch a Sketch’: Naast de bronzen hazen en sprookjesfiguren die in ijl tempo evolueren in het kleinste atelier van Maastricht, verschijnt er elk jaar weer een vernuftig konijn uit de hoge hoed van ‘jongste deelnemer’ Sotiri. Dit jaar maakte hij een gigantische etch & sketch (die analoge tekentablet uit de jaren 90, met twee knoppen en korrels die als je het op de kop hangt alles uitwissen). Aan de hand van schuim, een slang water en heel wat roterende radars en andere hardware, konden de verbaasde bezoekers zelf hun werk schetsen. De twee knoppen reageerden zeer nauw, maar er moest telkens bijgesteld worden. Moeder Vera en oma Paanakker renden op en af met afwasmiddel, schroevendraaiers en wat dies meer zij. Toen een specifiek onderdeel het zondag
begaf was Sotiri uit zijn hum, het reserve-onderdeel moest uit Amerika komen. Wel gaf dat de rest, de rust om –met op de achtergrond melancholische Griekse muziek- de beelden en sieraden aan een geïnteresseerd publiek te tonen. En hier en daar te verkopen. KunstTour bagagedrager: Er waren weer veel ateliers die van het moment gebruik maakten om met de KunstTour mee te liften. Tja… op die fiets. Tijdens een zonnig weekend met duizenden kunstliefhebbers op de been is dat begrijpelijk, maar toch. Zo waren er ook diverse side-events zoals de Tafelstraat die een gezamenlijke KunstTour route organiseerde. We juichen het toe, al die toeters en bellen, maar beter nog: Laat het ons weten! Hondstraat 20A: Alweer voor de tweede maal doet het mooie pand met dito tuin mee aan de KunstTour. Het publiek druppelde van vroeg tot laat binnen en genoot van de gevarieerde kunstwerken. Waaronder de bronzen beelden van vogeltjes van Dorine Beusmans in de tuin en de poëtische observaties bij de strand-tekeningen van Guus van Rooy. Verder waren er de textiele vormen zoals schalen van Marga Janssens en de geestige portretten, die overigens goed verkochten- van gastvrouw Annemie Courtens. Een huiselijke, tot ‘tijdelijk’ kunstenaars initiatief omgetoverde Genius Loci op de centrale Hondstraat. Een ouderwets klein open deur atelier. Natuurhistorisch Museum: Dit jaar stond in de verstilde tuin het werk van Juul Sadée centraal, dat geheel draaide om de autodidact kunstenaar Robert Garcet. Zijn bouwwerk, een fantastische toren op de berg in Eben-Emael, grotendeels opgebouwd in vuursteen en overladen met mystieke beelden, rozenkruisers symboliek, alchemistische teksten en dito schilderingen. Net als Garcets bouwwerk schikt de installatie zich naar de ruimte en de natuur. Kortom naar de Genius Loci. In de installatie ‘1:200, recontrer, penser, créer’, onder de bomen langs de Jeker, kregen vuurstenen de hoofdrol. Verder was er een lade met een boek vol documentatie en schaaltekeningen (1:200) en een geluidslandschap van Eben-Emael. Want dat was de plek waardoor Sadee zich, al jaren geleden, liet inspireren door bovengenoemde kunstenaar. Zijn architectuur heeft een manisch gehalte, maar de vastberadenheid en volslagen unieke beleving van de toren en beeldentuin, maakt een bezoek zeker de moeite waard. Ter ere van de 100 jaar geleden geboren ‘outsider artist’ Garcet, maakte Sadee een grote expositie in Gent en bij dezen dus een kleinere vuurproeve tijdens de KunstTour. Kunsthuis Theo Hubens: Het trappenhuis, de schouw tot en met het kleine zoldertje hangt vol met kunst van lokaal en
internationaal excellent talent. Kunstverzamelaars Theo Hübens en Lia Plaisier openen tijdens de KunstTour traditiegtrouw de deuren van het pand aan de Cortenstraat 6a. Een pand met een geestrijke geschiedenis dat ‘in het midden van de vorige eeuw een rol speelde in de Maastrichtse wereld van de beeldende kunst’. Henri Jonas en zoon Lou werkten er bijvoorbeeld. Maar ook Maria Delago -bekend van de ornamenten- werkte er en kon gebruik maken van de faciliteiten van de Mosa fabriek. De collectie die nu aan de muren prijkt, is met liefde verworven. Lia Plaisier, van jongs af aan verzamelaar, is zelf ook beeldend kunstenares en geeft muzieklessen. Bij de zwarte vleugel hangt het indrukwekkende werk gebaseerd op de I-ching, dat zij aankochten na hun huwelijk. Niet te koop dus. Gesprekken met de nuchtere gastheer over de kunstwereld leiden elk jaar weer tot onttovering. Maar toch: “Zolang mensen blijven maar genieten van kunst, wordt er kunst gemaakt.” Dat is de basis. ‘t Brandweer: Breien voor breinen, het project dat aandacht vroeg voor alzheimer, leverde naast de kilometers lange sjaal en veel breigraffiti, een complete trui op voor Taxi Détour op (zie B32). Het Brandweer was naast een handvol open ateliers, de perfecte stek om de route te herplannen, de keuken van SAM te bewonderen en een tosti met kop koffie te nuttigen. Huis met het Handje: Druk was het er. Dringen op de trap, fietsen op een rij, Paul (begane grond) en Gonny (op de zolder) waren continu vragen aan het beantwoorden. En dat terwijl er eigenlijk helemaal niks te zien was in het Huis met het Handje. Nou ja, behalve dan het Huis met Handje zelf. Want een kunstobject, een voorbeeld van ge(s)laagde renovatie, dat is het zeker. Aan de hand van verschillende A-4 tjes werden de bezoekers gewezen op de draai-om-traptreden, de binnenstebuiten muur, de doorkijkjes naar de muizen achter de keukenkastjes en uitklapbare-ventilatieroosters (op de zolder naar model van een 2CV). Een voorbeeld van reversibele restauratie, zie debat, waren de oude spanten die opgeslagen werden in de tussenruimte van de vliering. Een Kunstwerk om in te wonen, te werken, te schrijven en te scheppen. Dat Tieman de ‘Genius Loci’ gebruikte als thematiek in zijn nieuwjaarswens 2012, stond geheel los van de voornemens van de KunstTour. Zo blijkt dat goede ideeën vrij rondzweven en door iedereen gebruikt mogen worden. Dus heeft u grondstof nodig voor een inventieve, goedkope, originele en reversibele verbouwing met respect voor de Genius Loci? Bezoek het Huis met Handje. Want de praktische bezwaren die er schijnen te liggen tussen droom en daad, zijn voor DIYambachtsman Tieman enkel uitdagingen die hebben geleid tot
een huis vol geheimen. B2B: ‘Delen, verbinden, ontmoeten’ dat is het motto van deze gloednieuwe locatie aan het Bassin die succesvol inplugde tijdens de KunstTour. Het strakke ontwerpbureau B2B is al ruim 18 jaar bezig, bekende beeldproducten zijn de poedel van Lumiere’s International European Film Festival en de helder vormgegeven RIAG’s jaarverslagen. Met het doel om juist dát Euregionale talent zichtbaar te maken, dat overal ter wereld bekend is behalve in de Heimat, richtten ze Open Space op. Met de open presentatie en de gemoedelijke sfeer aan het Bassin gaf B2B tijdens het Pinksterweekend een unieke bijdrage aan de KunstTour 2012. En dan de kunst. Indrukwekkende, gelaagde foto’s van grootse bouwprojecten in Hongkong (fotograaf Arjen Schmitz won daags ervoor nog een Zilveren PANL Award voor het werk), bendeleden in een tattoo shop door Anton Kusters (Hasselt) en aandoenlijke portretten van de uitwassen der consumentisme door Maarten Kuypers (Venlo). Zoals het besmuikte stel dat afgeladen staat met de net gescoorde dozen Toffifees. Je tanden vallen uit je mond tijdens het grimlachen. Het zijn hedendaagse en verfrissende beelden van kunstenaars die een balans weten te vinden tussen toegepast en autonoom werken: “Cultuur is ondernemen. Het probleem bij de ander leggen, zoals de Gemeente, helpt je niet verder. Hup, de schouders eronder!”, aldus oprichter Bernard Bulang. Napalmed: ‘De laatste anarchistische broedplaats’ beloofde gratis bier, poëzie en urban art. Rauw en ongeschoren… het bleek een geslaagd poëtisch feestje op de KunstTour zaterdag. Enkele dichters uit Antwerpen brachten hun teksten later het weekend nog live ten gehore via KunstTour radio. Naast de vele graffiti’s en de live dj set in het verlaten geraamte van het kraakpand, stonden verschillende klassieke en werkende tractors opgesteld. Klaar om de maatschappij om te ploegen. Timmerfabriek 1: De expositie Couleur Radicaal, in de Kantoorvilla van de Timmerfabriek, is een parallel event van Manifesta 9 geïnitieerd door Marres en Schunck. Het werd geopend op de KunstTour-zaterdag. De jonge, nieuwe artistieke leider van het Kunstcentrum Signe, Floor van Dijk, spijkerde de bezoekers waar nodig de Heerlense geschiedenis bij. Al in het interbellum ondervond Heerlen een grote culturele bloei. De industrie en de mijnen werden geopend en dat ging gepaard met Avant Gardistische architectuur en kunst. Als verheffing van de arbeidersklasse. De burgemeester van Grunsven (1896-1969) maakte Heerlen van “een groot dorp tot een moderne stad”. Hij gaf ruim baan aan een generatie kunstenaars en architecten. Het
glaspaleis van Fritz Peutz is het bekendste voorbeeld. Een dwarsdoorsnede daarvan, en later uit de collectie van Schunck, dat nu in het Glaspaleis zit, werd in een broeiende Timmerfabriek (sommige doeken werden door de UV straling afgedekt met zwarte lappen) bij elkaar gebracht. Van Dijk zorgde dat de couleur radicaal, door curator Lene ter Haar, niet radicaal verkleurde door de vele zonnestralen die door het glazen dak vielen. Pim Tabak: Een piano, gitaar en viool en een zestal portrettisten. De ingrediënten voor de grootse, verkoelende, opslagloods van Pim tabak. De lange gouden gedrapeerde doeken, de schilderkunst aan de muur en aangrenzend het klassieke open atelier transformeerden de schuur tot ‘de hemel op aarde’. Aldus de titel van dit jaar. Vorig jaar nog werden bezoekers gevraagd hun gedachten op te schrijven, deze werden tot een groot web geregen. De geest van de plek werd dit jaar wederom interactief verbeeld door het gratis portretteren van de bezoekers. Op de klok, snel portretteren. Binnen vijf minuten was ondergetekende zes verschillende stijlen, door onder meer Esther de Bont en haar mede portrettisten, rijker. Uiteraard werd er daarbij ontspannen gejammd in de fantastische akoestische galmbak van Pim Tabak. Oak Loves Fools: Een bijzondere entree, een rode loper dwars door het raam. Nevels, genoeglijk in het zonnetje naast zijn transistorradio, had zijn atelier aan de uiterste rand van Belvedère omgetoverd tot white cube. Met wild-west-klapdeurtjes. Ledematen spelen de hoofdrol in zijn werk, handen in het bijzonder. Deze staan -zonder al te persoonlijk te worden zoals bij een portret het geval is- symbool voor het menselijke (falen). De begrenzing van het kunnen verbeeldt hij met ladders, wijzende handen en maskers. En een slang die in zijn oneindigheid in zijn eigen staart knijpt. “Vaak is het scheppende proces een proces van jaren, waarin verzamelde materialen elkaar als magneten lijken te vinden.” Zie daar de spiraalmatras die zich, eenmaal afgebrand en rood geverfd, als een boom verheft achter één vragende en één gevende hand. Voeten staan als een V op de sokkel, die ook nieuw leven werd ingeblazen. Volgend jaar iets centraler? Ralf Nevels in een eik van het Natuurhistorisch Museum? Stichting Cultuurfront Europa: Vorig jaar nog 40, dit jaar gingen 50 couverts schoon op. Een succesformule. Dat vonden Sandor en Diana, inmiddels ook al veteranen op kunst-, kraak-, keramiek- en broedplek gebied, samen met Stichting Kompas Nederland. Met toegankelijkheid en inclusiviteit hoog op de agenda, organiseerden zij voor de tweede maal een extra toegankelijke en laagdrempelige KunstTour. Voor gehandicapten, chronisch zieken
en ouderen. Zoals het eigenlijk altijd en overal zou moeten. Na een uitgekiende selectie kunstsnuiven, waaronder ontwerpbureau B2B (fotografie), Loods Pim Tabak (live portrettekenen) en Marres (bio-tuin en Kunst), werd de parkeerplaats voor het voormalige Vredestein kantoor omgetoverd tot Hongaars restaurant. Om alles vlot te laten verlopen werden zelfs een kersverse opa en oma achter de coulissen ingezet. Op het menu: Langos (knoflookbrood met kaas), een grote pan aardappel paprika & een pan goulash met lamsvlees én verschillende soorten meloen. De gangen werden verorberd onder het genot van wijn, zang en harmonica (onnavolgbaar gespeeld door ‘Kunst van het Kijken’ Bernadette Huibers). Naast de Hongaarse keuken, kreeg het Cultuurfront Europa invulling met de KunstTour expositie. Zo was er wederom het kenmerkende en krachtige keramiek van Sandor en Diana zelf. Het grote, monumentale werk in inkt en houtskool, door de eveneens Hongaarse Gyula Sagi, was een blikvanger nu ook opgepikt galerie Stevens. En kunstenaar Jan van Genk maakte speciaal voor de gelegenheid een supplementje ‘Zon door de wolken’. Terwijl de echte koperen ploert verdween achter het logo van de Meubelboulevard, werd er op het houten podium getapdanst door kleine Nathan en kunstenares Gisela Klasen (die, net als enkele anderen, de hond in de pot vond). Tot slot mengde de amper twee maanden oude Nara-Neami zich onder het bonte, voldane gezelschap. Krakks: De tweede, Republikeinse Dependance van Royal Mosa, was ideeën broedplek KRAKKS waar de laatste stempel voor Gulpener Puurzaam Publieksprijs kon worden opgehaald. De muren en hoeken van de oude Hedah (die dit jaar helaas dicht was op maandag) waren alle goed benut. Het werk van de winnares, Kiki Bragard, van eerder genoemde prijs hing aan voorste muren van de pijpenla. Tegenover het werk van KunstTour jubilea Gisela Klassen. ‘Groen is de kleur die geduldig maakt, rust en verkoeling brengt. De kleur van de natuur’. De weg die haar vervoert en op de fiets, langs velden met windmolens in vervoering brengt, werd fragmentarisch gefilmd en gelooped. De ogen, de vensters van de ziel, hangen geplastificeerd als een mobiel onder het dakraam. Gisela is vuur-element, maar windt de wereld om haar vingers met metaaldraad. Ondanks het vele menselijke tekort in de wereld blijft ze immer goed geaard. Haar werk in de natuurlijke ruimte, geeft ogen aan de flora. Opdat wij ons de woorden herinneren van de Kleine Prins: “een mens kan alleen echt zien met hart”. Hof van Tilly: ‘Ik maak alleen maar graffiti die je ook weer
verwijderen kan.’ Het was een solo expositie die gedeeltelijk uit de verf kwam. Graffiti kunstenaar en land-artist Matthes Straetmans (Lazy65) kreeg carte blanche op de statige Hof van Tilly, het binnenplein van de Faculteit van Cultuur- en Maatschappijwetenschappen. Met bladeren en takken, verzameld uit de hoge fronten (‘we zijn met vijf vuilniszakken drie keer op en neer gelopen naar de kazematten’) gaf de Keulse kunstenaar de centrale fontein een nieuwe omlijsting. De bewakingscamera’s van de meest vrijgevochten faculteit inspireerde hem tot de titel: ‘Big Brother is watching you!’. Ondanks dat hij meer uit de locatie had kunnen halen, gaven de vele interessante gesprekken én de feestjes in KRAKKS hem in elk geval een geslaagd KunstTour gevoel. Naast de ‘Nature Graffiti’ had Straetmans zijn eigen museumwinkeltje op de kinderkopjes uitgestald. Een shirt met een graffiti-totempaal werd voor 20,-- euro aangeschaft door ondergetekende. Intro in situ kwam dit jaar verrassend sterk en afwisselen uit de hoek. Met geabstraheerde landschapschilderijen en pastel tekeningen van Umberto die de kerk in het midden hielden. Met twee klankproducties: Hubert Steins componeerde een tribute aan Joe Jones uit de Fluxus-beweging die met zelf spelende instrumenten werkte. De vier compositielagen hadden een onderdompelende werking. De tweede was een fantastische video van meesterpianist Franck Bovet die qua vrijheid en techniek tijdens zijn performance het midden hield tussen Keith Jaret en Glenn Gould. De tekeningen van Hans Lemmen prijkte subtiel op de tweede verdieping. “Dit werk wordt steeds beter”, aldus directeur van Museum Het Domein, Peter Fransman. Komisch, vervreemdend en met veel verwijzingen tussen mens en natuur biedt het werk “troost voor de onttovering van de wereld”. Tot slot in de sfeervolle ruimtes van de oude hoedenfabriek: Cornelis Paashuis. Groot werk waarin quantum fysica, chaostheorie en toeval centraal stond. De Bezoeker #2: “We zijn een paar jaar geleden toevallig tegen de KunstTour aangelopen toen we in Maastricht waren. Sindsdien komen we er elk jaar speciaal voor terug. Eigenlijk hadden we er meer dagen voor willen uittrekken want er is zoveel moois te zien. Het boekje werkt goed, soms moet je even doorbladeren, maar we kunnen alles vinden met de plattegrondjes. De KunstTour is een bijzonder leuk en afwisselend evenement!” Marres: De Genius Loci huisvest zich in de Marres achterin de groententuin. In het tuinhuisje om precies te zijn, dat vroeger gebruikt werd als ijshuis, als koelkast. In dit kleine paradijselijke hof in de Maastrichtse binnenstad schiep Marres met verse
espresso, Franse kaasjes en koud water de perfecte randvoorwaarden voor een goed gesprek én een ‘spiritueel rustpunt’. De gesprekken gingen over de rol van het Centrum in de stad. En over de fantastische expositie “Lost for Faith/Retained for Beauty”. Daarin doet Marc Mulders, begenadigd schilder, zijn visie over kunstenaarschap en religie uit de doeken. Van het karkas van dode hazen tot een lichte horizon, het monumentale pand van Marres staat metafoor voor de reis van een immanente naar een transcendente blik. Gelovig of niet, vrijwel alle mensen zijn gecharmeerd door het werk van Mulders. Het werk kan, zoals het Marres immers betaamt, op verschillende lagen genoten worden. Met geverfd glas en dik aangezette penseelstreken, probeert Mulders ‘Hof van Eden weer te hervinden’. Timmerfabriek Royal Dependance: Wat was er veel te zien dit jaar. Geheel zonder curator werd de Timmerfabriek, het rauwe gedeelte, behangen en aangekleed met kunst. Kunst die zich hier eindelijk de ruimte kon permitteren. Kunstwerken die zich, zonder elkaar te bijten, met spijkers voegde tussen de zilte oude veldbrandstenen. Met overheadprojectors spookachtige graffiti lanceerde op witgeverfde muren. Kunst die zich het koude beton toe-eigende in de vorm van kentekenplaten, doka’s en sokkels. Een koele ruimte, ingericht met dank aan Michael Schmitz. Niet de A-locatie, dat was de Royal Mosa, maar ook zeker geen B. Een klasse apart waarvan de vele filmpjes op youtube het beste verslag van kunnen doen. Want een Royal Dependance ademde een heel eigen karakter, een eigen Genius Loci. Tot slot, terug in de Royal Mosa: Een zwaar afgepeigerde barman, een terug op temperatuur gekomen Porseleinfabriek en vele tafels met bezoekers die, op hun beurt, hun geest gevuld hadden met beeldende kunst en klankkunst. De 13e KunstTour eindigde zoals het begon: met officiële speeches, live muziek en koud Gulpener Ur-Weizen/Amper of Pilsener. De milde sing and song liedjes van Kaat van Vlaanderen masseerde de laatste restjes kater en overvloedige indrukken weg. Nog éénmaal nam Costongs vakbekwaam de microfoon ter hand, complimenteerde de organisatie en gaf zijn visie over samenwerking. Over samen de schouders eronder en over de stille potentie van de gezamenlijke Euregio. Hij trok het winnende stembiljet uit de hoge hoed. Meer over de Gulpener Puurzaam PublieksPrijs op www.kunsttour.com.
