Verslag Identificatiemissie WICE-DSL naar Jaroslavl
Dr. T.J. Kamphorst Culemborg, Nederland, 31 augustus 2010
1
Inhoudsoverzicht. 1. Organisatie en samenstelling 2. Looptijd van de missie: 1/m 6 augustus 2010; de facto 31 juli – 8 augustus, 2010 3. Doelstelling van de missie volgens de Terms of Reference 4. Achtergrond van de missie volgens de Terms of Reference 5. Resultaten van de missie / rapportage a. Programma van de missie b. Probleemstelling c. Resultaten van de missie 1. Aanpak; twee SWOT analyses 2. SWOT analyse m.b.t. de wenselijkheid en mogelijkheden voor duurzame toeristische ontwikkeling in de stad en regio a. Sterke punten; strong points b. Zwakke punten; weak points c. Mogelijkheden; opportunities d. Bedreigingen; threats 3. SWOT analyse m.b.t. het gezamenlijk Nederlands – Russisch cultureel erfgoed a. Sterke punten; strong points b. Zwakke punten; weak points c. Mogelijkheden opportunities d. Bedreigingen; threats 6. Terug naar de probleemstelling; conclusies en aanbevelingen 7. Summary in English
3 3
19 20 24 24 25 27
8. Резюме на русском языке
28
3 3 4 4 5 5 5 5 5 8 12 17 18
2
Verslag Identificatiemissie WICE-DSL naar Jaroslavl. 1. Organisatie en samenstelling.
De missie is uitgevoerd door: - Dr. T.J. Kamphorst; consultant op, onder meer, de gebieden van conservering van cultureel erfgoed en de ontwikkeling van kwalitatief hoogwaardig duurzaam toerisme; vergezeld van een gids en vertaler Russisch – Engels v.v., tevens fotograaf die Yaroslavl al een aantal keren had bezocht
2. Looptijd van de missie: 1/m 6 augustus 2010; de facto 31 juli – 8 augustus, 2010. 3. Doelstelling van de missie volgens de Terms of Reference Het doel van de missie is beoordeling van mogelijkheden voor een effectieve beleidsontwikkeling voor kwalitatief toerisme in Jaroslavl. De missie wordt gezien als een voortraject van een mogelijk groter project, bestaande in het leveren van Nederlandse expertise t.b.v. beleidsontwikkeling voor kwalitatief en duurzaam toerisme op verzoek van de locale autoriteiten. Onderdeel van dit toekomstige grotere project wordt ook Nederlandse deelname aan de conferentie over toerisme ontwikkeling in Jaroslavl in mei 2011. Voor Nederland is het interessant dat hierbij de talrijke aanwezige objecten worden ontsloten van Nederlands GCE. Op deze manier komen de verschillende facetten aan het licht van de Nederlandse culturele invloed in Jaroslavl in de 17de en 18de eeuw voor Russische en internationale (ook Nederlandse) toeristen, waarmee invulling wordt gegeven aan de beleidsdoelstellingen van ontsluiting en popularisering van GCE. Voorts benadrukt het GCE beleid dat een succesvol GCE-project een positieve werking moet hebben op andere beleidsterreinen, zoals toerisme, onderwijs, werkgelegenheid etc. Dit project is gericht op beleidsontwikkeling met het oog op het vergroten van de toeristenstroom naar Jaroslavl en het daarmee samenhangend economisch beleid. Door kwalitatief toerisme te bevorderen boven massatoerisme wordt bijgedragen aan meer verantwoord beheer van kwetsbaar erfgoed.
4. Achtergrond van de missie volgens de Terms of Reference
Zoals bekend leent de stad Jaroslavl zich voor het aantrekken van grote aantallen toeristen uit het binnen- en buitenland. Als een ‘Gouden Ring’ stad kende Jaroslavl ook in de Sovjettijd enige infrastructuur en beleid voor toerisme. Thans is er vernieuwde behoefte aan beleidsontwikkeling voor kwalitatief en duurzaam toerisme; zo zullen de locale toerisme autoriteiten daartoe een conferentie houden in mei 2011. Volgens WICE-DSL kan massatoerisme schade berokkenen aan kwetsbare erfgoedobjecten. Er moet derhalve beleidsontwikkeling plaatsvinden met als doel ontwikkeling van kwalitatief toerisme i.t.t. massatoerisme, waarbij het begrip duurzaam beheer van het erfgoed centraal staat. Voor Nederland is het bovendien interessant dat hierbij o.a. gebruik dient te worden gemaakt van talrijke aanwezige objecten van Nederlands-Russisch gemeenschappelijk cultureel erfgoed, bijvoorbeeld de fresco’s die in de 17de eeuw zijn geïnspireerd door de Nederlandse afbeeldingen in de Nederlandse 3
Piscator bijbel, de klokkentoren die naar Nederlands model is gebouwd, de tegels met Nederlandse motieven etc., maar ook de Hollandse tuin, die thans wordt hersteld op het terrein van de voormalige Nederlandse manufactuur (eveneens een GCE project). Op deze manier worden de verschillende facetten ontsloten van de Nederlandse culturele invloed in Jaroslavl in de 17de en 18de eeuw voor nationaal en internationaal publiek. De missie sluit aan bij andere GCE-activiteiten in Jaroslavl, vooral het lopende project inzake ontwikkeling van een concept voor een museum van de Hollandse manufactuur in Jaroslavl, waarbij ook wordt gedacht aan locale toerisme ontwikkeling met als doel op termijn een nieuwe toeristische route in de stad te creëren, aantrekkelijk voor toeristen en de lokale bevolking.
5. Resultaten van de missie / rapportage. a. Programma van de missie. 31 Juli:
1 augustus:
2 augustus:
3 augustus:
4 augustus:
21.30 start reis per nachttrein van Dr. Kamphorst and the vertaler/fotograaf van Kazan, via Moscow, naar Yaroslavl; aankomst Moscow 1 augustus, 10.30 uur . reisdag per trein van Kazan, via Moscow, naar Yaroslavl, vertrek vanuit Moscow naar Yaroslavl om 13.00 uur, aankomst te Yaroslavl op 1 augustus, 2010, om 17.00 uur. 18.30 – 22.00 uur: na inchecken in hotel; verkenning en eerste kennismaking met de stad. 8.00 – 14.00 uur: bezoek aan het Peter en Paul Park, de restanten van de bouwwerken waaronder van de Manufactura (allen in meerdere en mindere mate aangetast door de tand des tijds) en de Hollandse toren 14.00 – 17.30 uur: gesprekken met: Mw. L. Y. Sorokina: Hoofd van het Departement voor Cultuur van de Regio Yaroslavl Mw. G. Krohmal: Hoofd van het Departement voor Toerisme Ontwikkeling voor de Regio Yaroslavl 19.00 – 22.00: verdere verkenning van de positie van toeristische, met name cultureel toeristische objecten; kerken, Monasteriën, musea, het zogenaamde Kremlin dat geen Kremlin is maar een Monastry; rol en betekenis van de rivieren voor het toerisme bezien vanaf de landzijde. 9.30 – 17.00: bezoek, met een speciaal toegewezen plaatselijke, professionele gids, Ivoyova Nadezhda Urevna, aan de belangrijkste toeristische bezienswaardigheden van de stad, waaronder de kerken met de renaissance invloeden op de fresco’s; intensieve uitwisseling van basisgegevens aangaande het toerisme in Yaroslavl; 13.00 – 16.00: bezoek met de gids aan 3 musea met speciaal georganiseerde rondleidingen door deskundigen van de betreffende musea 16.00 – 19.00: bezichtiging van de stad en de toeristische bezienswaardigheden en mogelijkheden vanaf het water, met name de Wolga. 8.00 – 12.30: bezichtiging van buitenwijken, 2-de bezoek aan het Peter en Paul park en de Hollandse toren, nu vanuit het gezichtspunt van routing 12.30 – 19.00: bestudering van de toeristenstromen door de stad en oordeelsvorming over de huidige toeristische druk op de stad. 4
5 augustus: 6 augustus:
7 augustus: 8 augustus
reisdag van Yaroslavl terug naar Moscow, aankomst in hotel Maxima Panorama in Moscow 13.30 uur. gedwongen extra verblijfsdag in Moscow i.v.m. boekingsproblemen wat betreft de terugreis naar Düsseldorf; hoewel ongeveer 10 dagen van tevoren geprobeerd te boeken, was er geen terugreis meer mogelijk naar Düsseldorf zonder een extra overnachting in een andere Europese stad, waarop besloten is in Moscow te blijven terugreis naar Düusseldorf door Dr. Kamphorst; aankomst te Düsseldorf om 21.00 uur; respectievelijk de gids/vertaler/fotograaf terug naar Kazan; aankomst in Kazan: 4.00 uur in de ochtend.
b. Probleemstelling
De probleemstelling van de missie is drieledig en kan als volgt worden omschreven. Het via een kort bezoek aan de stad Yaroslavl, het spreken met beleidsverantwoordelijken en informatieverzameling en observatie ter plekke antwoorden vinden op de volgende vragen: 1. Is het wenselijk en mogelijk om in Yaroslavl effectief beleid te ontwikkeling voor kwalitatief toerisme? 2. Is het zinnig en doelmatig Nederlandse deskundigheid in te brengen in de ontwikkeling van beleid voor kwalitatief toerisme met ontsluiting van gemeenschappelijk cultureel erfgoed? 3. Wat zouden de contouren kunnen zijn van eventuele vervolgactiviteiten, welke producten zouden die moeten opleveren en wie zouden daarbij de belangrijke spelers en partners zijn?
c. Resultaten van de missie. 1. Aanpak; twee SWOT analyses
De verslaglegging wordt gedaan in de vorm van twee rapportages. 1. Een SWOT analyse, waarbij SWOT staat voor Strong points, Weak points, Opportunities and Threats, betreffende de wenselijkheid en de mogelijkheden van de stad voor duurzame toeristische ontwikkeling, en 2. Een deel waarin de situatie wordt geanalyseerd van en voorstellen worden gedaan voor het gezamenlijk Russisch-Nederlands cultureel erfgoed. Voor een missie als de onderhavige is een SWOT analyse de meest aangewezen vorm.
2. SWOT analyse m.b.t. de wenselijkheid en mogelijkheden voor duurzame toeristische ontwikkeling in de stad (en regio). a. Sterke punten; strong points. 1. Yaroslavl is zonder meer een zeer bezienswaardige stad. Het is met name het grote aantal, in Russisch-Orthodoxe stijl gebouwde kerken dat de stad zeer bezienswaardig maakt. Er is bijna geen plek te vinden in de stad waar zich niet een of meer dan deze kerken in het blikveld bevindt. 2. Yaroslavl is een goed onderhouden stad. Zeker nu veel extra aandacht en geld is besteed aan een zeer grote opknapbeurt gerelateerd aan het 1000 jarig bestaan van de stad, welke gebeurtenis plaats vindt in September van 2010, zien de gebieden 5
3. 4.
5.
6.
7. 8.
9.
10.
11.
waar de toeristen zich, geleid door gidsen, in groepen vaan 15 tot 30 mensen plegen op te houden, er zeer fraai en verzorgd uit. Ondanks dat de stad een zekere grootsheid uitstraalt – ruim van opzet – ervaart men de stad als te voldoen aan en passend binnen de menselijke maat. Het relatief vele groen dat men in de stad aantreft draagt daar aanzienlijk toe bij. De stad is uniek gelegen. De combinatie water - land heeft altijd een bijzondere aantrekkingskracht op mensen in het algemeen en op toeristen in het bijzonder. De ligging van de stad aan de Wolga, maar meer nog het uitzicht daarop vanaf een 10 meter hoge walkant, die over een lengte van een aantal kilometers bewandel- en berijdbaar is, geven de stad een extra dimensie. De stad heeft een, letterlijk en figuurlijk, rijke historie. Gelegen op een kruispunt van handelsroutes zuid – noord en west – oost groeide Yaroslavl uit tot een zeer welvarende handelsstad. Het zijn ook deze rijke kooplui die, vaak in onderlinge competitie wie de grootste en de mooiste bouwde, de vele Russisch orthodoxe kerken hebben gebouwd die de stad nu zijn bijzondere karakter geven. De kerken hebben letterlijk de ruimte. De officieel religieus onverschillige, maar de facto antireligieuze opstelling van het communistische regime heeft geleid tot de feitelijke ondergang, dat wil zeggen, het van de aardbodem verdwijnen, van ongeveer de helft van de oorspronkelijk 80 unieke kerken. Maar de overgebleven en ook later gebouwde kerken zijn niet, zoals in veel andere plaatsen, ingepakt in en/of worden aan het zicht onttrokken of overschaduwd door in communistische stijl opgetrokken hoogbouw (woonkazernes). De kerken hebben “de ruimte”; ze staan op zichzelf en zijn van meerdere kanten goed te bekijken. Elke kerk is een uniek religieus kunstwerk. Elke kerk heeft een eigen, persoonlijke uitstraling. Behalve wellicht voor zeer oppervlakkige waarnemers, zal het verschijnsel van het optreden van “verveling door herhaling”zich niet voordoen. Het gaat om levend erfgoed. Alle kerken zijn in gebruik, zij het niet altijd – en daar zijn goede redenen voor – open voor het publiek. Een van die redenen is dat zich in sommige kerken effecten van overmatig toeristisch bezoek beginnen te manifesteren, in de vorm van schade door uitgeademde lucht toegebracht aan de fresco’s waarmee de kerken zijn verfraaid. Ondanks de ruime planologisch opzet van de stad heeft het toch een soort hart(je); een bescheiden van omvang, winkel- en recreatie kern, waar toeristen ook door de gidsen naartoe worden geleid en soms voor enige tijd worden “losgelaten”. Ze kunnen dan genieten van wat in de reisprogramma’s gemeenlijk “vrije tijd” wordt genoemd. Zo’n hart(je) maakt een stad extra aantrekkelijk voor toeristen. De stad heeft een ware rijkdom aan religieuze (kunst)schatten andere dan de al genoemde kerken, veelal op hout geschilderde iconen, waarvan sommigen terug dateren naar de 11-de eeuw. Deze religieuze (kunst)schatten zijn op zeer kundige wijze tentoongesteld in een aantal musea waar ze ook met kunde worden “bewaard” en geconserveerd. Een extra aantrekkelijk punt van Yaroslavl voor Russisch orthodoxe bezoekers is, dat in de directe nabijheid van de stad een paar van de meest bekende (beroemde) Russisch orthodoxe Monasteriën gelegen zijn waar zich ook, volgens overlevering, wonderen bewerkstelligende, dus veel ge- en bezochte iconen bevinden.
6
12. De Yaroslavlse bevolking heeft een natuurlijke, men zou bijna zeggen, bijna nog dorpse voorkomendheid en vriendelijkheid. Men is zich van zijn waarde bewust en men is trots op de stad en zijn rijke historie en religieuze schatten en cultureel erfgoed, maar vertoond nog niet de hooghartigheid en/of onverschilligheid van de grootstedeling. 13. Als sterk punt kan men ook aanmerken het feit dat in het hotelwezen blijkbaar is besloten dat hotelpersoneel dat direct contact heeft met de toerist (frontdesk personeel, bedienend personeel, e.d.) Engels moet kunnen spreken. Hoewel de tijd te kort was om het horecaonderwijs goed onder de loep te kunnen leggen, zijn er blijkbaar goede afspraken met de onderwijssector om dit positieve punt afdoende te regelen. 14. Om aantrekkelijk te zijn voor toerisme is nodig dat een reisdoel of –bestemming een uniek selling point heeft, liefst op wereldschaal (zie ook punt 16). Waarom zou een toerist naar een plaats gaan waar niets bijzonders/unieks te zien is? Het unieke selling point van Yaroslavl op wereldschaal is haar rijk gevarieerde, religieus culturele erfgoed. 15. Hoewel het op sommige plaatsen in de stad druk is en hier en daar zelfs te druk, bijvoorbeeld bij en in het attractiepunt bij uitstek, de Elisa kerk op het grote plein, is Yaroslavl, zelfs in het toeristische hoogseizoen nog niet afgeladen vol. Er is nog geen reden voor toeristische claustrofobie en/of menigte vrees. Dat wil niet zeggen dat het niet de hoogste tijd zou zijn voor een beleidsaanvulling, zo men wil -wijziging, gericht op vermindering van het aantal toeristen en verlenging van hun verblijfsduur, met gelijktijdige toename van de via toerisme te genereren inkomsten voor de stad en het bedrijfsleven daarin. Op dat punt wordt hieronder, in de paragraaf “zwakke punten” terug gekomen. 16. In de paragraaf “Strong points” moet natuurlijk ook gemeld worden het feit dat een groot deel van de stad(skern) met de monumentale, waaronder de religieuze gebouwen, op de Unesco lijst staat van beschermd werelderfgoed. Dit draagt in sterke mate bij, om niet te spreken van “garandeert”, het behoud van het monumentale en unieke karakter van de stad. b. Zwakke punten; weak points. 1. 80% tot 85% van de rond 1.300.000 jaarlijkse bezoekers van Yaroslavl bestaat uit inlands toerisme (domestic tourism). De Russen zelf weten uiteraard de weg wel te vinden in hun land en in hun steden waar zo’n vreemde taal gesproken en geschreven wordt. Maar hoe staat het met internationale toeristen? Als die op zichzelf reizen en dus niet in een groep onder begeleiding van een gids, raken ze al direct na de landing op Domodedovo in Moscow of een andere invliegluchthaven de weg kwijt. Alleen al om van Domodedovo met de trein en dan de Metro de weg te vinden naar treinstation Yaroslavl in Moscow is, voor wie geen Russisch spreekt en leest, een vrijwel onmogelijke opgave. In zijn algemeenheid geldt dat Rusland (nog) niet klaar is voor de ontvangst van individueel reizende buitenlandse toeristen die geen Russisch spreken en/of lezen kunnen, en dat geldt ook voor Yaroslavl. En daarmee mist ook Yaroslavl een potentiële markt van, doorgaans, redelijk kapitaal krachtige toeristen. 2. Per trein duurt de reis naar Yaroslavl ongeveer 4.30 uur. Dat kan met eigen vervoer of per touringcar iets, maar zeker niet veel, minder zijn. Reistijd wordt door veel toeristen, met name toeristen die zelf uit kleine landen komen, in meerdere of 7
3.
4.
5.
6.
mindere mate als verloren tijd ervaren. Nog niet wetende wat voor fraais en interessants Yaroslavl te bieden heeft, is reizen naar Yaroslavl daarom geen echt aantrekkelijke optie. Het eigen vliegveld bij Yaroslavl zou in deze uitkomst kunnen bieden. Maar dan moet er wel rechtstreeks op gevlogen kunnen worden, ook vanuit het buitenland, en dat is slechts in zeer beperkte mate het geval. Want voor hoppen, bijvoorbeeld vanaf Domodemovo International Airport, ligt de stad eigenlijk weer net te dichtbij. Inclusief wacht-, transfer- en inchecktijden duurt de vlucht van 40 tot 50 minuten ongeveer even lang als de trein- en busreis en dan zijn de laatste opties aanzienlijk goedkoper. Een snelle trein zou de bereikbaarheid aanzienlijk kunnen verbeteren. Een belangrijk deel - de gids sprak van het grootste deel - van de bezoekers van Jaroslavl bestaat uit cruise-toeristen. Mensen die per cruise een stuk Wolga doen. Aan cruise-toeristen wordt in het algemeen zeer weinig verdiend. Ze betalen hun volledig georganiseerde all-in cruise vooraf aan de cruise organisator, eten en drinken op de boot, slapen op de boot en aan hen wordt op de boot allerhande vermaak aangeboden. Van enig substantieel gebruik door dit segment van de toeristische markt van Yaroslavl’s toeristische infrastructuur - hotellerie en restaurants - kan niet worden gesproken. Gemiddeld ligt een cruiseschip 5.00 uur in Yaroslavl aan de wal, en dan nog afgemeerd aan de niet stadse kant van de Wolga. De toeristen worden per bus naar de stad vervoerd en er is alleen maar tijd voor een bezoek aan de meest uitgesproken toeristische trekpleisters, die onder leiding van een gids worden bezocht. Dat alles ligt enigszins anders voor touringcar toeristen. Maar ook die, hoewel vaak van ver en uit het westen komend - we zagen onder meer Oostenrijkse, Duitse, Franse, Italiaanse en Spaanse touringcars - blijven in de regel niet langer dan maximaal een dag in Yaroslavl. Dat komt mede doordat, door gebrek aan gerichte en agressieve p.r. van de stad zelf, de stad nog te weinig bekendheid heeft en de toeristische bestemming Yaroslavl als zodanig daardoor slecht verkoopbaar is voor reisorganisaties. Die nemen Yaroslavl dan maar als één van de bestemmingen van de meer bekende gouden ring van 10 steden in de reisbrochures op. En als je als toerist in 14 dagen, reisdag heen en terug meegerekend, 10 steden moet bezoeken blijft er per stad niet meer over dan een dag. In een aantal gevallen wordt door touringcar toeristen wel in de stad gegeten en overnacht. Maar ….. Wat is oorzaak, wat gevolg? De toeristische infrastructuur in Yaroslavl zelf laat nog veel te wensen over. Er is een groot gebrek aan hotels in de klassen 4 en 5 sterren; er is gebrek aan goede eetgelegenheden en met goed wordt hier ook bedoeld eetgelegenheden waar men authentiek voedsel serveert. Rijden de touringcars daarom dan maar zo vlug mogelijk weer verder? Ook de informatievoorziening is nog verre van optimaal. Pas op de tweede dag van ons bezoek slaagden wij, individueel reizenden, erin de hand te leggen op een enigszins behoorlijke plattegrond van de stad. Een plattegrond overigens waar het Peter en Paul park net buiten viel. Maar ook hier: wat is oorzaak en wat gevolg? Is er onvoldoende gekwalificeerde informatie beschikbaar omdat er in groepen met begeleiding gereisd wordt en de begeleiders of gidsen de weg wel kennen en so-wieso bepalen waar je als toerist naartoe gaat en wat je te zien krijgt? Anders gesteld, is het toerisme naar Yaroslavl op dit moment zo georganiseerd dat er geen behoefte is aan goede plattegronden?
8
7. En hoe functioneert de souvenir branche? Zoals overal ter wereld is de charme, maar tegelijkertijd ook de achillus hiel van de souvernir branche de amateuristische aanpak. Stalletjes die allemaal dezelfde prullaria trachten te verkopen; ook hier weinig nadruk op authenticiteit. 8. Als een zwak punt zou ook gezien kunnen worden het feit dat de stad, althans in het toeristische hoogseizoen, de zomer, weinig te bieden heeft aan wie niet geïnteresseerd is in religie en/of in religieuze Russisch orthodoxe bouwwerken en – kunst. De missie vond plaats in augustus, het hart van de Russische vakantie periode, en in de zomer zijn, om overigens verder onbegrijpelijke redenen, met uitzondering van de musea, in de hele wereld alle overige cultuurpaleizen - schouwburgen, theaters, concertgebouwen - gesloten. Dat is ook zo in Yaroslavl. De toerist die naar, al dan niet cultureel, avondvermaak zoekt, is aangewezen op wandelen langs de kade met fraai uitzicht op het water, op een laat tijdstip ergens gaan eten, of zitten op een terrasje. 9. Vanuit toeristisch oogpunt zeer veel te verbeteren is er ook in de musea. Hoewel conserveer - en tentoonstelling technisch alles zeer in orde is, ontbreekt er van alles aan informatievoorziening en public relations beleid. Slecht, of, voor een buitenlander, niet leesbare, of, vanuit het oogpunt van informatievoorziening te bescheiden annonces, dat in het pand dat men zojuist passeerde een museum gevestigd is waar men van de meest fraaie kunstwerken kan genieten; je de toegang moeten zien te forceren door te drukken op een voordeurbel waarna de deur van binnen uit wordt open gedaan; geen of minieme Engelstalige informatie bij de kunstwerken; geen verkoopruimte – museumshop - waar men catalogi, papieren afbeeldingen of reproducties van kunstwerken kan inzien en/of kopen. Natuurlijk weten wij - door onze intensieve bemoeienis met het museum-wezen in het kader van toerisme -, waarom de toegangsdeur hermetisch afgesloten is, namelijk omdat interne klimaatbeheersing essentieel is voor de conservering van kunst op hout. Maar verstrek die informatie dan - bij voorkeur ook in het Engels - of leg het elke bezoeker uit. Nu wordt de indruk gewekt dat de bezoeker eigenlijk een ongewenste indringer is. 10. En dan de kerken. Zoals we boven schreven, er zijn er al die te lijden hebben, althans het cultureel erfgoed dat er binnen te zien is, van overmatige belangstelling van toeristen. De vochtige adem van een overmaat aan toeristen leidt daar al tot frescoaantasting door schimmels en fungi. Voor de Elias kerk, de voornaamste toeristische trekpleister, is daarom al besloten tot sluiting van de kerk op bepaalde dagdelen. Een goede maatregel, maar er is een betere denkbaar waarop we laten terug zullen komen. 11. Tenslotte: als een dubieus besluit en in feite een zwaktebod, zouden wij willen aanmerken de maatregel om het Departement voor Toerisme van Yaroslavl recentelijk over te hevelen van het Ministerie van Cultuur naar het Ministerie van Economische Zaken, met als nieuwe opdracht zoveel mogelijk inkomsten uit het toerisme te genereren. Inkomsten – en zo gaat het eigenlijk overal op de wereld – die grotendeels voor het algemeen nut worden gebruikt. Samenvattend. Yaroslavl heeft de toerist zeer veel te bieden, met name op het gebied van religieuze bouw- en kunstwerken. De wijze waarop het toerisme naar de stad zich heeft ontplooid – er vindt vooral dagtoerisme of zelfs urentoerisme plaats – is niet in overeenstemming met de rijkdom en veelheid van 9
het aanbod. Men kan in Yaroslavl gemakkelijk 3 of 4 dagen verblijven zonder uitgekeken te raken. Dit zeker wanneer ook de culturele rijkdommen die niet of nauwelijks door de reisbureaus en gidsen binnen het beeld en de belevingswereld van de toerist worden gebracht en de bezienswaardigheden die in de nabijheid van de stad gelegen zijn, een plaats krijgen in het toeristische aanbod. Toch is het maar goed dat niet alle huidige toeristen die de stad bezoeken er op dit moment al 3, 4 of 5 dagen blijven. Want de grenzen van de toeristische druk die de stad aan kan zijn in zicht; in de kleine stadskern is het op sommige tijden al dringen geblazen - en ook soms heel lang wachten op bediening -; in sommige attractiepunten richt het huidige toerisme al aantoonbare schade aan, met name aan het religieus culturele erfgoed – de fresco’s -, terwijl het bij uitstek het religieus culturele erfgoed is dat voor de stad fungeert als “de kip met de gouden eieren”. Bovendien zou de huidige toeristische infrastructuur – de hotel -, restaurant – en café sector – een dergelijke verdrie-, -vier- of -vijfvoudiging van het toerisme, zowel kwalitatief als kwantitatief, in het geheel niet aankunnen. Voorlopige conclusie. Zowel vanuit het oogpunt van behoud van cultureel erfgoed als vanuit economisch oogpunt – de kip met de gouden eieren, het culturele erfgoed, moet behouden blijven, anders valt ook het door toerisme gegenereerde inkomen voor de stad en haar bewoners weg – is het moment aangebroken om naar een planmatig en gefaseerd uitgevoerde beleidsaanpassing, op de langere duur –wijziging, te streven, in de richting van stimulering en realisatie van meerdaags, duurzaam cultureel toerisme. c. Mogelijkheden (opportunities) Wat zijn de mogelijkheden voor een beleidsoriëntatie in de richting van meerdaags, duurzaam cultureel toerisme, al dan niet religieus van aard? Of de bedoelde beleidsrichting kan worden doorgevoerd hangt af van een groot aantal, onderling samenhangende factoren. Die factoren moet men kennen om een verantwoorde inschatting te kunnen maken van de mogelijkheden in termen van uitvoerbaarheid van het te initiëren beleid. Hier volgt een overzicht, met zo kort mogelijk commentaar, van de belangrijkste factoren die in dit proces een rol spelen. 1. De inschatting van de betrokkenen - toeristen industrie, politiek, beleidssectoren - van de noodzaak om een beleid te ontwikkelen in de richting van meerdaags duurzaam cultureel toerisme van hoge kwaliteit. De zorgelijke ontwikkelingen aangaande de fresco’s in de Elisa kerk op het grote plein, maar ook de bij tijden te grote druk op de kleine stadskern, gaven aanleiding tot het afgeven van bescheiden signalen door de overheid van Yaroslavl, dat men wel geporteerd is voor een wijziging in de beleidsrichting als boven omschreven. Echter het feit dat men de Afdeling Toerisme recentelijk heeft overgeheveld van het Ministerie van Cultuur naar het Ministerie van Economie met als opdracht maximalisatie van inkomsten uit het toerisme, duidt eerder op het tegendeel. Echter, zoals we nog zullen zien, beide doelstellingen zijn niet onverenigbaar. Maar hoe ligt dat bij de overige betrokkenen, met name de horeca sector en de reisorganisaties? Hoe staan die tegenover een beleidsaanpassing? Dat dient nader te worden onderzocht. 2. Het bestaande krachtenveld. Wie trekt of trekken er nu aan de touwtjes van het toerisme in Yaroslavl? Gezien de aard van het huidige toerisme - voornamelijk cruise en touringcar toerisme - zijn het nu overwegend de reisorganisaties die de toeristische agenda bepalen. Zij stellen de packages samen die vervolgens via het web - in toenemende mate - of via reisbrochures aan de man/vrouw worden gebracht. Packages waarin alles is gepland en geregeld: vliegtijden, met welke maatschappij en waarheen, met welk vervoermiddel en hoe laat er dagelijks verder gereisd wordt, waar wordt 10
3.
4. 5.
6. 7.
gepauzeerd, in welke hotels er wordt overnacht, waar wat wordt gegeten en wat er bezichtigd en bezocht wordt. De rol van de overheid in het bestaande beleid. In alle delen van de wereld waar de vrije markt ideologie zich vestigt of heeft gevestigd,is de taak van de overheid ten aanzien van de ontwikkeling van toerisme vooral voorwaarden scheppend, gericht op maximalisatie van geldelijk gewin, en is de overheid voornamelijk re-actief bezig. Ze volgt de ontwikkelingen in de toeristenaantallen; verleent waar de wet dat toestaat of voorschrijft vergunningen; maakt, veelal na grote aarzeling, waar nodig aanvullende wetten of vaardigt maatregelen van bestuur uit, bijvoorbeeld ten aanzien van het aanmeren door cruiseschepen of het bouwen van hotels en het exploiteren van restaurants; regelt zo goed en zo kwaad mogelijk toeristenstromen, denk bijvoorbeeld aan het creëeren van parkeerruimte voor touringcars – wat een probleem begint te worden in Yaroslavl -; doet wat aan stadspromotie, bijvoorbeeld door als stad op de jaarlijkse mondiale toeristenbeurs ITB in Berlijn aanwezig te zijn met een stand; neemt, waar nodig, (nood)maatregelen, bijvoorbeeld in de vorm van het zelf sluiten van kwetsbare culturele attractiepunten, of door een maatregel dienaangaande genomen door anderen, bijvoorbeeld het kerkbestuur, te bekrachtigen, om op sommige ochtenden de Elisa kerk te sluiten vanwege de schade toegebracht door toeristen aan de fresco’s; verfraait, meestal puttend uit algemene middelen, de stad verder waar mogelijk en nodig (openbare werken, stadsgroen; parken); en houdt algemeen toezicht op orde en veiligheid. In het geval van Yaroslavl ligt er daarnaast dan ook nog de belangrijke taak om mede te zorgen voor behoud van het werelderfgoed object Yaroslavl. De stad kan ook pro-actief bezig zijn, door dingen mogelijk of aantrekkelijk te maken, bijvoorbeeld in de vorm van het verlenen van incentives, veelal belastingvrijstellingen, aan investeerders. Er moet een keuze gemaakt worden. Het is natuurlijk ook mogelijk om de druk op de stad en zijn kunst- en cultuurschatten, conform de huidige ontwikkelingen “gewoon” te laten toenemen en in voorkomende gevallen van schade of overlast of verlies van eigen culturele identiteit – zie Benidorm dat een Nederlandse kolonie is geworden of Majorca, Duits -, lapwerk te verrichten. Die lapwerk benadering kan lang worden volgehouden, maar leidt uiteindelijk tot onbeheersbare ontwikkelingen. De lapwerk benadering heeft echter als voordeel dat men het nemen van de noodzakelijke ingrijpende maatregelen tot nader orde voor zich uit kan schuiven. En voor de carrière en populariteit van politici kan dat voordelig zijn. Het grote nadeel van de lapwerk methode is echter dat er veel schade aangericht wordt die voorkomen had kunnen worden en vaak met hoge kosten hersteld moet worden. De lapwerk aanpak valt daardoor achteraf doorgaans duurder uit dan een ingrijpende en daadkrachtige aanpak op het moment dat dat eigenlijk nodig is en nog kan. Een al te voortvarende aanpak, in de zin van daadkrachtig koersen in een nieuwe richting, is echter ook niet gewenst. Het is in het algemeen onverstandig om oude schoenen weg te gooien voordat men nieuwe heeft gekocht. Hoe moedig is het politieke establishment? Daadkrachtig ingrijpen vraagt om politieke moed, doorzettingsvermogen, uithoudingsvermogen en overtuigingskracht. Dat geldt zeker voor het doorvoeren van een beleidswijziging waarvan veel mensen in een gemeenschap de gevolgen ondervinden. Ook al kan men aantonen dat de gevolgen in meerdere opzichten, ook voor de portemonnee, positief zijn, men moet op felle weerstand rekenen. Weerstand die doorgaans niet op feiten is gebaseerd, maar op emoties of weerstand tegen verandering als zodanig (conservatisme). 11
8. De primaire doelstelling van de reisorganisatie branche is geen ideële, maar om zelf zoveel mogelijk aan de toerist te verdienen. Daartoe worden door de reisorganisaties de voor de reisorganisaties zelf meest voordelige (vaak wurg)contracten afgesloten met ter plekke toeristische service verlenende bedrijven, organisaties en instellingen,waaronder met hotels en restaurants. Deze contracten zijn elk jaar opnieuw onderwerp van onderhandeling. Bij wijze van uitzondering zullen we in deze één voorbeeld geven van wurgcontracten. Van een package naar The Gambia, waarvoor een toerist in het westen € 550,00 betaalt voor een vakantiereis met verblijf van een week in een 3 sterren hotel, krijgt de Gambiaanse hotellier € 5,50 per nacht en moet daarvoor ook nog een ontbijt serveren. In het geval dat de hotelmanager een westerling is, gaat zijn salaris nog van het overblijvende bedrag af en wordt naar een bankrekening in het westen overgemaakt. De economische leakage naar het westen van het toerisme naar The Gambia vanuit het westen, benadert zo de 100%. 9. De vaardigheid van de politiek verantwoordelijken om aan de bij het toerisme in Yaroslavl betrokkenen uit te leggen dat de voorgestelde beleidsrichting niet ten koste hoeft te gaan van hun geldelijk gewin. De formule is zeer eenvoudig. Wanneer minder mensen verhoudingsgewijs meer betalen, is de winstmarge dezelfde terwijl de te leveren inspanning is afgenomen en de toeristische druk minder is geworden. 10. Maar de praktijk van het doorvoeren van een dergelijke wijziging is weerbarstig. Een beleidsoriëntatie waaraan zoveel aspecten zitten vraagt om een planmatige en integrale benadering waarbij alle aspecten, zij het gefaseerd, maar toch gezamenlijk aangepakt en ge-up-grade worden. Je kunt niet een prachtig vliegveld maken maar de wegen er naar toe een puinhoop laten zijn (wat overigens in Yaroslavl niet zo is) of de hotels van een te laag niveau (wat in Yaroslavl wel zo is). 11. Ter begeleiding van het ingrijpende proces dient overleg te worden georganiseerd - een stuurgroep? - waarin alle belanghebbende mee kunnen spreken - zitting hebben? - c.q. vertegenwoordigd zijn. Zie echter ook de paragraaf “bedreigingen” hierna. 12. Er dient voor het doorvoeren van de beleidsrichting voldoende tijd te worden uitgetrokken. Dit is niet een omschakeling en up-grading die men eventjes doet. Er is een aantal jaren voor nodig, waarbij het nieuwe beleid eerst naast het oude moet worden geïnitieerd en moet worden getest via een aantal pilot-studies. 13. Het gaat de facto om het activeren van een nieuwe, extra doelgroep. De reisorganisaties moeten warm gemaakt worden voor de idee dat het veel bevredigender is voor een bepaalde, nog onvoldoende aangeboorde niche van toeristen, om Yaroslavl meer intensief, diepgaand en dus ook langer durend te beleven via een meerdaags bezoek, dan er vlug even in een paar uur of een dag doorheen te snellen op de manier waarop Amerikanen Europa doen. 14. De andere aan te trekken doelgroep bestaat uit hoger opgeleide mensen met gemiddeld een hoger inkomen en met een intrinsieke motivatie voor de werkelijke kennismaking met culturele uitingen en objecten zoals die worden aangetroffen in Yaroslavl, eventueel, maar niet noodzakelijkerwijs beperkt, tot religieuze uitingen en objecten. 12
15. Die doelgroep wil rechtstreeks in Yaroslavl ingevlogen (kunnen) worden en is bereid daarvoor een meerprijs te betalen. 16. Voor die doelgroep moet geëigende accommodatie worden aangeboden in de hogere kwaliteits- en prijsklassen. Die is er nu nog nauwelijks in Yaroslavl. Dit geldt zowel voor hotels als restaurants. Bij de realisering ervan zou ook de combinatie met water gezocht kunnen worden. 17. Er moet ook gewerkt worden aan aanbod van verdiepende programma’s. Er zal veel meer en diepgaander achtergrond informatie beschikbaar moeten komen, ook geschreven informatie, over de historie van de respectievelijke kerken, het waarom van de bouwwijze ervan, over iconenschilderkunst in het algemeen en over de individuele kunst en cultuur objecten. 18. Dit vraagt om een specifiek, meerjarig opleidingstraject op universitair niveau voor toeristenbegeleiders en –informanten. 19. Ook dienen om de stad liggende, al dan niet religieuze bezoek- en bezienswaardigheden, een plek te krijgen op de toeristische kaart van Yaroslavl. Wie in Yaroslavl was maar de specifieke, gewijde sfeer van de Tolgskiy Monastry niet heeft geproefd, of niet de tijd heeft genomen om de schoonheid en uitstraling van de beroemde Moeder God’s icoon in die Monastry op zich in te laten inwerken, heeft iets wezenlijks gemist. 20. Aan die doelgroep moet, ook in de zomer, ’s avonds een cultureel programma aangeboden worden. Dat zou kunnen bestaan uit optredens van locale theater- of muziekgroepen en andere authentieke uitingen van Yaroslavl’s cultuur. 21. Van geheel andere orde,maar niet minder belangrijk is de eis dat beheersing van de Engelse taal bij hotel en restaurant -, maar ook bij museum medewerkers een vanzelfsprekendheid is. 22. Alle voor deze toeristische niche echte cultuurtoeristen, voor verdieping van inzicht en kennis bruikbare en aan hen ter beschikking te stellen informatie dient minimaal in het Engels gesteld te zijn. 23. Aangaande informatieverstrekking en public relations beleid: overwogen moet worden om naast het stedenband beleid - de gouden ring van 10 - een zelfstandig beleid te ontwikkelen voor het aantrekken van een ander slag toeristen naar Yaroslavl, die, al dan niet met inschakeling van reisorganisaties, naar Yaroslavl als specifieke bestemming voor langere tijd - een aantal dagen - afreizen. 24. Het geldverslindende bezoek aan internationale vakantiebeurzen kan worden gestaakt. Daarvan is, voor de werving van toeristen, eigenlijk alleen de eerste dag van belang, de dag waarop vertegenwoordigers van de toeristen industrie de vertegenwoordigers van de landen ontmoeten. Dan kunnen deals worden gemaakt en contracten afgesloten. In elke stad- of landvertegenwoordiging op die vakantiebeurzen moeten daarom vertegenwoordigers van de aanbodzijde van het toerisme worden opgenomen. 25. Eén aspect van deze, vooralsnog beleidsaanpassing, maar op de langere duur beleidswijziging, is zo belangrijk dat wij die nog een keer herhalen. Het gaat bij het activeren van een nog niet of nog onvoldoende aangeboorde niche in de toeristische sector - die wij gemakshalve maar even “echte cultuurminnaars” noemen - om planmatig, gefaseerd, integraal, beleid, waarbij alle facetten en factoren gelijktijdig – parallel - in een chronologisch gefaseerd proces van up-grading worden betrokken. Is er een alternatief?
13
Op de langere termijn niet. Of men geeft zijn stad blijvend over aan een toeristische anonieme massa die slechts oppervlakkig geïnteresseerd is in zijn toeristische bestemming met haar rijke culturele erfgoed, die met een paar uur alweer op doorreis is, nauwelijks iets besteedt, en voor wie vakantie houden vaak een middel is om de tijd op nog enigszins interessante wijze door te komen, of men kiest uiteindelijk voor, c.q. schakelt geleidelijk en gefaseerd over, op de cultuurminnaar, die meerdere dagen in de stad verblijft. Voor het geld hoeft men het initiëren van de omslag in beleid niet te laten. De laatste groep, hoewel kleiner in aantal – en dat is precies de bedoeling-, genereert uiteindelijk meer inkomen dan de eerste groep, dit ook omdat kostbare herstelwerkzaamheden van schade aangericht door de eerste doelgroep achterwege kunnen blijven.
d. Bedreigingen; threats Welke gevaren bedreigen de vooralsnog aanvullende, maar toch nieuwe beleidsombuiging? Een aantal daarvan wordt hieronder kort genoemd en van enig commentaar voorzien. 1. De ombuiging in de richting van realisatie van meerdaags duurzaam cultureel toerisme naar Yaroslavl kan zonder meer als een omvangrijk en ingrijpend proces worden gekenschetst en moet met verstand en zorg gemanaged worden. Een fout die door het management van substantiële projecten nog wel eens wordt gemaakt is dat men in de beginperiode te veel hooi op de vork neemt – lees: tegelijk teveel doelstellingen wil realiseren - met als gevolg dat iedereen opziet tegen de berg werk die wacht, min of meer verlamd raakt en er niets in gang wordt gezet. Het werk moet derhalve gefaseerd aan de uitvoerders worden aangeboden en gefaseerd worden uitgevoerd. Het vervelende van de onderhavige operatie op het gebied van toerisme is, dat bij beleidsverandering binnen de toeristische sector bijna altijd een integrale benadering vereist is waardoor het werk niet in hapklare brokken per onderwerp kan worden gehakt. Je kunt niet eerst het vliegveld doen, daarna de hotels, daarna de universitaire opleiding, en zo verder. Dat moet allemaal tegelijk in gang gezet worden; integraal aangepakt. Dat houdt in dat het integrale werk als totaal in de helder tijdsframe moet worden geplaatst en moet worden uitgevoerd in duidelijk te onderscheiden, chronologisch geordende fasen. 2. Als een bedreiging kan ook worden gezien wanneer de nieuwe categorie toeristen te vroeg naar Yaroslavl wordt gebracht. Idealiter moeten de nieuwe toeristen pas ingevlogen of gereden worden naar Yaroslavl, wanneer de up-grading van het aanbod klaar is. Het gaat niet aan om de nieuwe, meerdaagse toeristen in een 314
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9. 10.
11.
sterren hotel onder te brengen omdat de 4 - en 5 sterren hotels nog niet klaar zijn. Negatieve ervaringen spreken zich snel rond en mondreclame is nog steeds verreweg de belangrijkste informatiebron voor toeristen en daarmee in belangrijke mate de kurk waar de vraagzijde van het toerisme op drijft. Het nieuwe beleid moet vooralsnog niet worden geafficheerd als beleid dat in de plaats komt van het oude. Zoals reeds gesteld: men moet oude schoenen niet weggooien voordat men nieuwe heeft aangeschaft. Beter is om het te promoten als beleid gericht op het aanboren van een nieuwe doelgroep en daarmee een nieuwe bron van inkomsten voor de stad en haar bewoners. Dat geldt ook voor het advies de promotie van Yaroslavl als zelfstandige stad met voortvarendheid ter hand te nemen. Dat dient vooralsnog niet te worden benoemd als beleid dat de plaats inneemt van de promotie van Yaroslavl als één van de steden van de gouden ring van 10. Het moet, zeker in het begin, geen vervangend maar parallel beleid zijn. Hierboven is het voorstel gelanceerd om een graemuim voor overleg te creëren, mogelijk een stuurgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van alle bij de operatie van beleidsaanpassing in de richting van meerdaags duurzaam cultureel toerisme naar Yaroslalv betrokken geledingen. Opgemerkt moet echter worden dat dit de wijze van aanpak zou zijn die in het westen in toenemende mate gevolgd wordt – de participatory approach -. Rusland, Yaroslavl, moet uiteraard voor de structuur en aanpak kiezen die haar het beste past. Het gevaar is niet denkbeeldig dat men in Yaroslavl, na alle inspanningen geleverd in het kader van de festiviteiten rond het 1000-jarig bestaan, moe is van grote projecten. Wellicht ook zijn de financiële middelen uitgeput. Gelukkig neemt een gedegen voorbereiding van het voorgestelde majeure project veel tijd in beslag, hetgeen de betrokkenen de ruimte biedt om op adem te komen. Bovendien moet de fase van de uitvoering van een aantal pilot studies niet worden overgeslagen. Het is noodzakelijk dat een aantal pilot studies met de daarbij behorende, op verantwoordelijke wijze uitgevoerde feedback, wordt gedaan met en paar zorgvuldig gekozen reisorganisaties “of good standing”. Ook dit neemt tijd. De kans bestaat dat de private sector, de reisorganisaties, maar ook de hoteliers en investeerders niet willen meewerken aan het voorgestelde proces van up-grading en beleidsaanpassing/-wijziging. Het aan de man/vrouw brengen van de plannen vraagt om een gedegen, wel doordacht public relations beleid. Er ligt veel en veelsoortig werk te wachten. Kan Yaroslavl de benodigde expertise leveren? Zo niet dan zal externe expertise moeten worden aangetrokken. Het voorstel is om het unieke selling point van Yaroslavl te doen zijn: meerdaags duurzaam cultureel toerisme met, vooralsnog, het accent op, maar niet noodzakelijkerwijs beperkt tot, religie. Dat moet helder gecommuniceerd worden naar alle betrokkenen, ook symbolisch, via logo´s e.d.. Het voorgestelde beleid ter stimulering van meerdaags verblijf in Yaroslavl vraagt om vergroting van de toeristische schaal van de stad. Niet alleen een paar kerken in de binnenstad moeten binnen het beeld en bereik van de nieuwe duurzame cultuur toerist worden gebracht - zoals het geval is bij uur- en dagtoerisme -, maar ook de wijdere omgeving van de stad. In dit verband zou het hanteren van de term `greater Yaroslavl` passend zijn.
15
3. SWOT analyse m.b.t. het gezamenlijk Nederlands – Russisch cultureel erfgoed. In dit hoofdstuk staat centraal het gezamenlijk Nederlands – Russisch culturele erfgoed, waarvan de voornaamste objecten zijn: o Het Peter en Paul Park o De Hollandse Manifactura o De Hollandse toren (hoewel er twijfels bestaan of dit wel een Hollands bouwwerk is). N.B.: bovenstaande toren is niet de Hollandse toren maar een Duits Lutherse kerk die wel heel bepalend is in het landschap van het Peter en Paul park. De foto’s van de Hollandse toren zijn helaas te donker geworden – het was al later op de avond toen wij daar arriveerden -, zodat geen “portret” kan worden afgebeeld o Kunstwerken - voornamelijk fresco’s in de kerken - met door Nederlanders of via Nederlandse werken gebrachte Renaissance invloeden o Een aantal kleinere objecten, waaronder een Pescator bijbel met veel, in toendertijd in westerse stijl gemaakte illustraties die een bron van inspiratie waren voor Yaroslavlse kunstenaars uit die tijd. Het zijn met name de eerste drie objecten - de tuin, de fabriek en de toren - naar herstel en conservering waarvan en de presentatie aan publiek en toerist, gestreefd wordt. De laatste 2 – de kunstwerken en kleinere objecten - zijn bestaande objecten, die ook wel zorg behoeven naar niet, zoals de tuin, van de grond af aan moeten worden aangelegd en/of opgebouwd. De Nederlandse betrokkenen leggen prioriteit ligt bij de tuin en de Manifactura. Wat de laatste betreft: niet om conservering van het complex zelf, dat zou ook niet kunnen, maar een museum daaraan gewijd. Het streven is om de restauratie in 2013 gereed te hebben. Gedacht/gehoopt wordt dat de objecten ook voor toeristen interessant zijn en wellicht in een Nederlands – Russische Culturele Erfgoed Route aan publiek en toerist kunnen worden aangeboden. Wat valt hierover te zeggen in termen van S(trong points), W(eak points), O(pportunities) en T(hreats), kortom, een SWOT analyse? a. Strong points. 1. Het is een bewezen feit dat het mogelijk is om grote aantallen bezoekers, waaronder toeristen naar tuinen, musea en kerken te trekken. Het aantal bezoekers wordt voornamelijk bepaald door drie factoren: de uniciteit van het aangebodene, de bereikbaarheid van het aanbod en de, door de bezoeker vooraf geschatte, kosten van een bezoek. 2. Het aanbod is gesitueerd in een overigens, in wijder verband ook zeer aantrekkelijke bestemming, de stad Yaroslavl en haar omgeving 3. De exploitatie en het onderhoud van bijzondere tuinen, musea en kerken vraagt veel geld. Geldelijke bijdragen – toegangskaartjes of giften - van bezoekers kunnen voor onderhoud worden aangewend. 4. Een bezoek aan het Nederlands – Russisch cultureel erfgoed kan een welkome aanvulling/afwisseling zijn voor het nieuwe type toerist, de meerdaagse duurzame culturele toerist naar Yaroslavl, waarnaar de stad geleidelijk dient om te schakelen. 5. Het nieuwe Nedeerlands – Russische aanbod zou tot verlenging van het verblijf in Yaroslavl aanleiding kunnen zijn en zo extra inkomen voor de stad kunnen genereren. 6. Park, tuin en museum – in mindere mate de toren - kunnen een belangrijke rol spelen in het proces van stads- of wijkherstel van de wijk waarin ze liggen. Het gebied maakt nu een verpauperde indruk. Door de bewoners van de gebieden zullen ze snel 16
7. 8.
9.
10.
11.
geïntegreerd worden in hun dagelijkse leven als plaats om even rustig, al dan niet met kinderen, te vertoeven, zoals in een stadpark. Het realiseren van de objecten kan een belangrijke rol spelen in het proces van kennisvermeerdering en bewustwording van de historie (het historisch besef) van de inwoners van Yaroslavl en van de bezoekers van de stad. Het realiseren van de plannen is voor Nederland van belang; behoud dan wel restauratie en conservering in het buitenland van cultureel erfgoed met een Nederlandse inbreng, doet ook een belangrijk stuk van de Nederlandse geschiedenis herleven en legt deze min of meer vast. Ook voor reisorganisaties is het van belang om uniek aanbod aan toeristen aan te kunnen bieden. Hun aan de toeristen aangeboden programma’s worden er aantrekkelijker door – want meer keuze – en het kan tot verlenging in termen van aantal dagen van de door de reiswereld aan de toerist aangeboden packages aanleiding zijn. Dat brengt geld in het laatje. De realisatie van de plannen voegt iets unieks toe aan de toeristische bestemming Yaroslavl, wat haar onderscheidend maakt van de andere 9 steden van de gouden ring van 10, uit welke stedenband Yaroslavl zich langzaam dient los te weken. Men zou kunnen zeggen dat het gezamenlijk erfgoed tot een tweede min of meer uniek selling point van de stad zou kunnen uitgroeien. In dat geval is het goed dat St. Petersburg, waarvoor ook plannen voor restauratie van een Nederlands – Russisch historische tuin bestaan, een paar honderd kilometer verderop ligt. Last but not least: dit alles kan leiden tot toenemende economische bedrijvigheid in Yaroslavl. Het kan de welvaart doen toenemen, althans wanneer minimaal een breakeven point in voor de aanleg te investeren kapitaal en de renten daarvan en in de feitelijke exploitatie bereikt kan worden. Zo niet, dan kan de realisatie van een attractiepunt als voorgenomen, leiden tot een jarenlange financiële last.
b. Weak points. 1. Wat het Peter en Paul Park betreft, park, vijvers, gebouwen, tuin – de laatste alleen nog traceerbaar als grondplan in zeer grote lijnen – en ook de omgeving ervan; het staat er allemaal wel zeer desolaat bij. De beplanting is verwaarloosd, de wegen slecht, aan de ruines kan men nog zien dat het complex een zeker elan had maar veel is er niet van over, de omgeving – zo is er een oud stadion (plaatje 5) – is slecht onderhouden en rommelig.
17
De meest vruchtbare gedachte hier is “dan is de uitdaging des te groter” en de bevrediging achteraf ook. 2. Het is niet ondenkbaar dat de realisatie van de plannen voor een park/tuin, een museum(pje) en een aantrekkelijk gebied rond de toren, zeker wanneer die in een aparte stadsroute worden aangeboden, leidt tot een aanvullende stroom van toeristen naar Yaroslavl. Dat is niet de bedoeling, want, zoals we in hoofdstuk 2 aangaven, de toelaatbare toeristische druk op Yaroslavl begint haar grenzen te benaderen en heeft deze, op sommige plaatsen, al overschreden. Het extra aanbod moet tot vermindering van het aantal toeristen die elk langer blijven leiden; niet tot een nieuwe stroom bezoekers die, als ze er eenmaal zijn, ongetwijfeld, ook een kijkje in de binnenstad nemen met zijn kerken en musea. 3. Het gaat bij de voorgenomen plannen aangaande het Nederlandse – Russische erfgoed, om nieuw, ge-up-gradr aanbod aan Yaroslavlse burgers die er even uit willen zijn en om nieuwe bestemmingen voor duurzaam cultuurtoerisme. Het op de kaart zetten van nieuwe toeristische bestemmingen en het aanboren van een nieuwe doelgroep is een veelal kostbare, maar zeker tijdrovende bezigheid, die veel inspanning vraagt en waarvoor gerekend gehouden moet worden op een lange aanloopperiode. Hoeveel tijd en geld een en ander gaat kosten hangt onder andere af van de uniciteit van het aanbod – hoe unieker het aanbod hoe vlugger de mensen toestromen -, de kwaliteit van het p.r. materiaal dat gemaakt en verspreid moet worden – waaronder een website - en het geld dat gemoeid is met lobbyen bij, onder andere, touroperators. 4. Tuinen, musea en kerken zijn kwetsbare objecten. Voor wat betreft de tuinen geldt dat voor de beplanting en de gazons, en voor wat betreft de musea en kerken met name voor de kunst- en cultuurobjecten die zich erin bevinden. Het aantal toeristen dat de nieuwe attractiepunten bezoekt moet derhalve in de hand gehouden worden; kortom, ook vanuit het gezichtpunt van de realisatie van onderhavig nieuw aanbod dient gestreefd te worden naar duurzaamheid en dat is geen gemakkelijke opgave. Van alle instrumenten die daartoe beschikbaar zijn, zijn het meest effectief: Het domweg sluiten van het object wanneer de draagkracht overschreden wordt, zoals gedaan is met de Tah Mahal in India, maar welke maatregel ook in Florence in de musea wordt toegepast Quotering van het aantal bezoekers vooraf, zoals in Nepal, maar dat vraagt veel administratie Het prijs niveau. Hoe hoger de prijzen, hoe lager het aantal bezoekers. Voorbeelden van het succesvol toepassen van het prijsmechanisme in het toerisme zijn onder meer de stad Nice in Frankrijk, die overspoeld werd met toeristen en waar, een aantal decennia geleden, min of meer van de ene dag de andere dag, alle prijzen in uitgaansgelegenheden zijn verdubbeld. Het aantal bezoekers van de stad is navenant gedaald. Een ander voorbeeld is te vinden op het eiland Barbados, waar de draagkracht van natuur en authentieke cultuur, weer door massa toerisme, overschreden werd. Daar zijn binnen een periode van 5 jaar, alle 1, 2 en een belangrijk deel van de 3 sterren hotels gesloten dan wel ge-up-grade tot 4 en 5 sterren hotels. Succes, in termen van het zeker stellen van duurzaamheid verzekerd. 18
5. Zijn de plannen, eenmaal gerealiseerd, self-supporting? De beantwoording van dat heikele punt, vraagt om gedegen businessplannen vooraf. Door wie te maken? Bij voorkeur niet door professionele consultancy bureaus, want daarvan is in de toeristische wereld bekend dat zij de mogelijkheden voor kostendekkende exploitatie veelal veel te hoog inschatten. Met name de aannames aangaande aantallen entree betalende bezoekers zijn doorgaans veel te hoog. Telt men de voorspellingen door consultancy bureaus vooraf gedaan van de aantallen Nederlandse bezoekers aan Nederlandse attractiepunten bij elkaar op, dan komt men op een aantal dat het totale aantal inwoners van Nederland vele malen overtreft. 6. Voor wat betreft de inrichting en beplanting van het Peter en Paul Park dient terdege rekening gehouden te worden met de klimatologische omstandigheden in Rusland. Zo het al mogelijk zou zijn data over de oorspronkelijke beplanting te vinden, dan nog is het zaak de gegevens te toetsen aan nieuwe informatie aangaande de overlevingskansen van beplanting in andere omstandigheden dan de Nederlandse. Een punt ook is de vraag of het, in het huidige tijdsgewricht, wel verantwoord is om, voor Rusland, uitheemse planten over te brengen. Bij afwezigheid van natuurlijke vijanden kan een en ander gemakkelijk uitgroeien tot een plaag. 7. Zijn de plannen voor het Peter en Paul Park, c.q. de tuin concurrerend met de plannen voor St. Petersburg? Als weliswaar uniek maar voor de toerist, die doorgaans over zeer weinig kennis vooraf beschikt over waar hij/zij heen gaat en wat bezichtigd wordt: ja. Het is de bekende verzuchting: weer een rotstekening, weer een kerk, weer een tuin. Zaak is derhalve, zonder onwaarheid aan de toerist te vertellen – en geloof mij, er wordt in toeristische brochures wat afgelogen -, in de aan de toerist aangeboden informatie het unieke en eigene van beide attractiepunten sterk te benadrukken. Voor de echte tuinenliefhebber, het soort toerist dat op tuinenreis naar Engeland gaat: nee. Maar, en dat is belangrijk, ook niet echt voor de toerist die niet, bij wijze van spreken “op doorreis is” naar de volgende stad van de gouden ring van 10, maar die voor Yaroslavl zelf komt, de stad zelf wil leren kennen en waarderen; het type duurzame, meerdaagse toerist waarop Yaroslavl haar beleid zou moeten richten, mede vanuit het oogpunt van cultuurbescherming en –behoud. 8. Heel weinig heb ik gelezen in de door de Ambassade aangeleverde stukken over de noodzakelijke infrastructuur die bij de attractiepunten gecreëerd moet worden: een parkeerterrein, ook voor bussen, wc’s, een terrasje, een informatie- en verkooppunt van toegangskaarten, kwaliteitsbrochures, banken om even op te zitten om uit te rusten, plaveisel, een verkooppunt voor versnaperingen en dat alles en meer, deskundig bewegwijzerd. Bewegwijzering ook zal er moeten komen op de toegangswegen; in meerdere talen. 9. Als een zwak punt kan ook worden gezien de, in de huidige constellatie, afhankelijkheid van de reisorganisaties. Zijn zij bereid en zo ja onder welke condities, hun vakantiegangers langs het Russisch – Nederlands gezamenlijke culturele erfgoed te leiden en hun gidsen zo op te leiden dat ze er zinnige dingen over kunnen vertellen? Het is voor hen ongetwijfeld omrijden en in de toeristische branche wordt alles vertaald in geld. Wat te doen? Incentives aanbieden? In de directe nabijheid van het park relatief goedkoop voedsel voor hun toeristen organiseren en aanbieden? Die afhankelijk van de reisorganisaties wordt kleiner wanneer de nieuwe niche van duurzaam, meerdaags toerisme kan worden aangeboord, maar zover zijn we nog niet. 10. Ook voor het nieuwe aanbod geldt dat het pas aangeboden moet worden aan het publiek als het, zowel letterlijk als figuurlijk, af is. Maar hoe doe je dat met bomen van 19
enig formaat? De toerist staat er niet bij stil, maar een belangrijk deel van de aantrekkelijkheid van de Keukenhof zit in haar gigantische bomen. Dat vraagt bijzondere zorg ten aanzien van de randstructuur van het Peter en Paul Park. 11. Maar niet alleen het park, tuin en museum(pje) moeten af zijn, het zou goed zijn als ook de veranderingen voor wat betreft de toeristische infrastructuur in Yaroslavl als geheel klaar zouden zijn voordat het park opengesteld wordt voor het publiek. Het gaat om een nieuw type toerist die hoge eisen stelt en om de ontvangst op een niveau waarop Yaroslavl nog niet voldoende is voorbereid. Voorlopige conclusie. Mits voldoende uniek, is er ruimte voor een zelfstandig, alternatief “unique selling point” in Yaroslavl in de vorm van een hoogwaardig toeristisch aanbod van gezamenlijk Nederlands – Russisch Cultureel Erfgoed, in casu: een park/tuincomplex, een klein museum gewijd aan de Manifactura, een Hollandse (?) toren, via Nederland naar Rusland gebrachte Renaissance invloeden op kunstwerken waaronder fresco´s in kerken, alsmede wat kleinere, maar niet minder belangrijke objecten. Ook is het mogelijk om een toeristische route te maken waarin een en ander wordt bezocht. Echter, gezien de noodzaak de toeristische druk op de stad en haar culturele rijkdommen niet verder te vergroten, zou de realisatie van het aanbod ingebed moeten zijn, als het ware mee moeten lopen, in een algemeen beleid van de stad Yaroslavl om geleidelijk een nieuw type toerist aan te trekken: de duurzame, meerdaags in Yaroslavl verblijvende, sterk in cultuur, waaronder religie en cultureel erfgoed, geïnteresseerde, meer `sophisticated` en tevens wat hoger opgeleidde en beter gesitueerde toerist. Daar zijn er minder van nodig dan van de huidige uur- en dagtoerist om hetzelfde inkomen voor de stad te genereren.
c. Opportunities. 1. In beginsel staat de vlag er dus goed bij. Van belang is of Yaroslavl inderdaad de gefaseerde richtingsverandering in de toeristische doelgroep, in de richting van een duurzame, meerdaagse, cultuurtoerist wil doorvoeren, welke richtingverandering, gezien de nu al optredende schade aan de kunst- en cultuurschatten van Yaroslavl nodig is. 2. Zonder dat kunnen de plannen met het Nederlands – Russisch cultureel erfgoed ook wel worden gerealiseerd, maar dat gaat dan, doordat dat meer toeristen naar Yaroslavl zal brengen, ten koste van ander cultureel erfgoed en dat kan niet de bedoeling zijn. 3. Het lijkt me van groot belang dat in een vroeg stadium contact gezocht wordt met de Yaroslavl counterparts om met hen te spreken over en hen voor te bereiden op de omslag in het beleid die, is het niet vandaag, dan toch in elk geval in de nabije toekomst, moet worden ingezet. 4. Dan moet een weg gevonden worden om met het langzaam ombuigende algemene beleid naar duurzaamheid in Yaroslalvl mee te liften met het Russisch – Nederlands Cultureel Erfgoed Project. Essentieel daarbij zijn de uitkomsten van het overleg over de verdeling van verantwoordelijkheden. Wie is verantwoordelijk voor wat. Indien dit niet goed wordt afgesproken en vastgelegd kan het tot zeer onaangename verrassingen leiden. 5. Heel essentieel is natuurlijk dat er fondsen gevonden worden om de beleidsomslag die Yaroslavl moet maken, met alles wat daaraan hangt en dat is nogal wat (zie hoofdstuk 2) te financieren. 20
6. Heel belangrijk is ook dat er fondsen gevonden worden om de plannen met het gezamenlijke Nederlands – Russische culturele erfgoed te kunnen bekostigen. Daartoe is een zeer goede calculatie vooraf van de kosten vereist alsmede een goede fundraising strategie. 7. Lukt dit allemaal, dan is het verder een kwestie van netwerken - voldoende overleg voeren met de Yaroslavl autoriteiten -, uitwerken en invullen. d. Threats. Als belangrijkste bedreigingen op dit moment kunnen worden gezien: 1. Dat Yaroslavl zou besluiten de omslag naar het aantrekken van een nieuw soort toeristen, de duurzame, meerdaagse cultuurtoerist, niet te maken. 2. De belangrijkste reden daarvoor zou kunnen zijn dat men de fondsen ervoor niet beschikbaar stelt, dan wel dat Yaroslavl er niet in slaagt de boodschap goed over te brengen dat minder toeristen niet hoeft te betekenen minder inkomen. 3. Dat de benodigde fondsen voor het realiseren van de plannen met het gezamenlijk Nederlands – Russisch culturele erfgoed niet kunnen worden gevonden. Conclusies 1. Er moet op relatief korte termijn contact gezocht worden met de Yaroslavl autoriteiten verantwoordelijk of mede-verantwoordelijk voor het cultuur- en toerismebeleid, om via direct en intensief contact met hen te pogen een verandering in het denken en handelen in gang te zetten in de richting van het zich openstellen en op de wat langere duur omarmen van een beleid gericht op bevordering van duurzaam, meerdaags, cultuurtoerisme, waaronder, maar niet noodzakelijkerwijs beperkt tot religieuze cultuuruitingen en –voorwerpen. 2. Die wijziging in het denken in gang gezet, zal men zich eerst moeten buigen over de kosten ervan en de daarmee samenhangende mogelijkheden tot realisatie. 3. Dat probleem getackeld, moeten er wegen gevonden worden om met het gezamenlijk Nederlands – Russisch culturele erfgoed, met het zich langzaam wijzigende beleid mee te liften en daarin een inbreng te hebben. 4. Het gaat hier om een meerjaren proces dat van de Yaroslavlse en van de Nederlandse overheden deskundige inzet vereist, zowel op het gebied van cultureel erfgoed als dat van toerisme. 5. Uiteindelijk kan alles worden teruggebracht tot geld en goed samenspel in een gezamenlijke inspanning tot restauratie, conservering en behoud van cultureel erfgoed.
6. Terug naar de probleemstelling van de missie; conclusies en aanbevelingen. De probleemstelling van de missie was drieledig en luidde als volgt. Het via een kort bezoek aan de stad Yaroslavl, via het spreken met beleidsverantwoordelijken en via informatieverzameling en observatie ter plekke, antwoorden vinden op de volgende vragen. 1. Is het wenselijk en mogelijk om in Yaroslavl effectief beleid te ontwikkeling voor kwalitatief toerisme? 2. Is het zinnig en doelmatig Nederlandse deskundigheid in te brengen in de ontwikkeling van beleid voor kwalitatief toerisme met ontsluiting van gemeenschappelijk cultureel erfgoed? 3. Wat zouden de contouren kunnen zijn van eventuele vervolgactiviteiten, welke producten zouden die moeten opleveren en wie zouden daarbij de belangrijke spelers en partners zijn?
21
Hoe luiden de antwoorden? 1. Is het wenselijk en mogelijk om in Yaroslavl effectief beleid te ontwikkeling voor kwalitatief toerisme? Antwoord: het is niet alleen wenselijk en mogelijk maar op wat langere termijn noodzakelijk. 2. Is het zinnig en doelmatig Nederlandse deskundigheid in te brengen in de ontwikkeling van beleid voor kwalitatief toerisme met ontsluiting van gemeenschappelijk cultureel erfgoed? Antwoord: het inbrengen van Nederlandse deskundigheid is meer dan zinning en doelmatig; het is uitermate gewenst om niet te spreken van noodzakelijk, met name ook gezien de bestaande plannen ten aanzien restauratie en conservering van het gezamenlijk Nederlands – Russisch culturele erfgoed. 3. Wat zouden de contouren kunnen zijn van eventuele vervolgactiviteiten, welke producten zouden die moeten opleveren en wie zouden daarbij de belangrijke spelers en partners zijn? Het antwoord is drieledig. 1. De belangrijkste vervolgactiviteit voor dit moment is, daarbij aanhakend bij voorzichtige bewegingen in die richting in Yaroslavl zelf, de Yaroslavlse autoriteiten met alle mogelijke middelen, waaronder inzet van deskundigheid en, indien beschikbaar, ook fondsen, te ondersteunen/adviseren bij het noodzakelijkerwijs zo snel mogelijk in te zetten proces van aanpassing van denken en doen in de richting van acceptatie en uitwerking in beleid van het voorlopig als parallel - naast het bestaande beleid - te formuleren beleidsdoel: de bevordering van duurzaam meerdaags cultureel toerisme naar Yaroslavl. Met het oog op conservering (voorkoming van verdere aantasting) van Yaroslavl’s rijke culturele erfgoed, dient die vorm van toerisme het nu overwegend uur- en dagtoerisme langzaam te verdringen. Het eindproduct van deze inzet zou kunnen zijn het gezamenlijk uitbrengen van een intentieverklaring dienaangaande, met als Yaroslavlse partners: vertegenwoordigers van de Ministeries van Cultuur en Toerisme. Wellicht zou dat een resultaat kunnen zijn van actieve betrokkenheid en inzet van Nederlandse autoriteiten en deskundigen bij de in het voorjaar van 2011 in en door Yaroslavl te organiseren conferentie. Een stap verder is het ondersteunen van Yaroslavl door Nederlandse deskundigen in het proces van concipiëren van een op schrift te stellen en te publiceren beleidsvisie aangaande duurzaam, meerdaags toeristisch beleid voor de komende jaren. Maar misschien zou dat kunnen worden beschouwd als inmenging. Nog weer een stap verder is het ondersteunen van de uitwerking daarvan in termen van streefdoelen op onderdelen, zoals hotellerie, reisorganisaties, te produceren materialen en de vele andere aspecten genoemd in dit rapport. 2. Aangezien elk aanbod van nieuwe toeristische attracties, binnen het bestaande beleid leidt tot toenemende druk op het culturele erfgoed van de stad – erfgoed dat nu al schade ondervindt van het uur- en dagtoerisme -, dient het beleid ter restauratie en conservering van het gezamenlijk Nederlands – Russische culturele erfgoed en het, na voltooiing, aanbieden daarvan aan publiek en toerist als (nieuwe) culturele attractie, niet als doel in zich te worden benaderd, maar als onderdeel van het nieuwe toeristische beleid. Dat stelt in aanvulling op punt 1, allerlei eisen aan dat nieuwe aanbod. Aan de uitwerking daarvan zou, zij het enigszins prematuur, door Nederlandse deskundigen gewerkt kunnen worden, waarbij vertegenwoordiging van Yaroslavl over de schouder meekijkt. In dat proces zou ook beter gekeken moeten worden naar de infrastructuur op en om de nieuwe culturele attractie zelf
22
3. Het einddoel van dit alles dient te zijn, uniek en zeer waardevol cultureel erfgoed voor de wereld te behouden en deze eventueel te verrijken met een nieuw, ook historisch waardevol - volgorde naar keuze - genietings-, ervarings- en leermoment.
Culemborg, Nederland, 31 augustus 2010. Dr. T.J. Kamphorst.
23
7. Summary in English August 1 – 6, 2010, Dr. T.J. Kamphorst , on behalf of Wageningen International Centre of Experts on the Development of Sustainable Leisure [WICE-DSL], on request of the Dutch Embassy in Moscow, visited the Russian town Yaroslavl with the following mission. 1. Is it desirable and possible to develop in Yaroslavl a policy for sustainable quality tourism; 2. Is it useful to have involved Dutch expertise in the development of that policy, including restoration and disclosure of joint Russian – Dutch cultural heritage? 3. If yes, what must be the follow-up, what product should that bring and who must be considered to be the most relevant players and partners therein. The results of the mission are presented in the form of a S(trong) -, W(eak) -, O(pportunities) – and T(hreats) Points [SWOT] analysis for: a. developing sustainable tourism to Yaroslavl, and b. restoration and disclosure of joint Russian – Dutch cultural heritage. With regard to point a. are found and reported: o 16 strong points o 11 weak points o 25 opportunities, and o 11 threats. Having addressed and discussed all those, the final conclusion is that it is not just desirable and possible to develop in Yaroslavl a policy for sustainable quality tourism, but that, given the damage caused by the great number of tourists that visit Yaroslavl’s unique and manifold, basically, so far religion based cultural treasuries, a change through carefully prepared and implemented stages in the town’s tourism policy towards sustainable quality tourism is needed. This should take the form of slowly replacing present quantity hour- and day tourism to quality more days cultural tourism. Ample attention is paid to what such a staged change entails. Due to tourism’s multifaceted and complex character, in which many stakeholders are involved, it is a multifaceted and complex process. With regard to point b. first is given an overview of the joint Russian – Dutch cultural heritage objects to be restored and disclosed. It all concerns objects of cultural heritage that are created in Russia – Yaroslavl - after Tsaar Peter the Great’s rather lengthy visit to The Netherlands, in which objects Dutch influences are obvious: a park and a garden, a Manifactura factory, a still called “Dutch” tower, Renaissance influences brought by the Dutch to Yaroslavl and visible on fresco’s and paintings, and some smaller objects. With regard to the SWOT analysis of b. are found and reported: o 11 strong points o 11 weak points o 7 opportunities, and o 3 threats. Having addressed and discussed all those, the final conclusion is that restoration and disclosure of the Russian – Dutch cultural heritage is to be advised, however, under the condition that it is embedded/integrated in the general tourism policy change towards sustainable quality tourism that is recommended for Yaroslavl as whole. Dutch cultural heritage and tourism expert involvement in this process is recommended; follow-up activities and outcomes for the short and middle-long term listed, the most pressing being seeking intensive cooperation with Yaroslavl. 24
8. Резюме на русском языке. 1-6 августа 2010 года Т.Я. и О. Кампхорст от имени Международного Центра Устойчивого Развития (Вагенинген, WICE-DSL) по просьбе Посольства Голландии в Москве, посетили российский город Ярославль с целью ответа на следующие, поставленные вопросы: 1. Целесообразно и возможно развивать в Ярославле политику устойчивого качественного туризма? 2. Будет ли полезным вовлечение в данный процесс нидерландских специалистов, включая открытие и реставрацию Российско-Нидерландского культурного наследия? 3. Если да то, что должно быть сделано, что это принесет и кто должен участником и партнером? Результаты представлены в форме SWOT - анализа: сильные, слабые стороны, возможности и угрозы: a. развитие устойчивого туризма в Ярославле, б. открытие и реставрация Российско-Нидерландского культурного наследия. Если говорить о пункте «а» были исследованы и указаны следующие показатели: - 16 сильных сторон, - 11 слабых, - 25 возможностей, и - 11 угроз. Рассмотрев и обсудив все стороны, окончательный вывод заключается в том, что это не только желательно и возможно развивать в Ярославле политику в области устойчивого качественного туризма, но с учетом ущерба, вызванного большим количеством туристов, приезжающих в Ярославль – уникальный и многообразный город, культурную сокровищницу, в большей степени религиозную сокровищницу, но и необходимо разработать поэтапные изменения городской политики туризма в рамках развития устойчивого качественного туризма. Это должно быть в форме медленного изменения существующего одночасового или однодневного туризма на многодневный туризм. Большое внимание уделяется тому, какие изменения это повлечет за собой. Учитывая многогранный и сложный характер туризма, в который вовлечены разнообразные заинтересованные стороны, это многогранный и сложный процесс. В пункте «б» прежде всего, был дан обзор Российско-Голландским объектам культурного наследия, которые должны быть открыты и восстановлены. И это те объекты культурного наследия, которые были созданы в России – Ярославле - после визита Петра Первого в Нидерланды, в которых очевидно голландское влияние: парк и сад, завод, башня, которая по-прежнему называется «голландской», фрески и картины в стиле ренессанс и некоторые другие объекты. Проведя SWOT – анализ, были выявлены: - 11 сильных сторон, - 12 слабых, - 7 возможностей, - 3 угрозы. Рассмотрев и обсудив все стороны, окончательный вывод состоит в том, что необходимы консультации для восстановления и открытия Российско-Голландского культурного наследия, при этом важно помнить и то, что в целом Ярославлю рекомендовано всесторонние/интегрированное изменение политики в сфере туризма на устойчивую качественную политику, направленную на развитие многодневного качественного туризма. Вовлечение в данный процесс нидерландских экспертов в сфере культурного наследия и туризма является рекомендацией, перечислены необходимые действия и результаты в краткосрочной и долгосрочной перспективе, наиболее актуальные для поиска сотрудничества с Ярославлем.
25
