versie 29 mei 2012
BIJLAGE INVENTARISEREND OVERZICHT STAND VAN OPVATTINGEN TOEKOMST NOARDWEST FRYSLÂN Hierna volgt een schets van de standpunten en overwegingen zoals die vanaf medio 2011 tot eind mei door de gemeenten en door de provincie naar voren zijn gebracht ten aanzien van de toekomst van Noardwest Fryslân en ten aanzien van de procesgang die daarbij doorlopen wordt. Hierna schetsen we de opstelling van de gemeenten en van de provincie. Daarbij gaan we in op Inhoudelijke trends en ambities als basis voor de opgave van het lokaal bestuur Omgrenzing van een mogelijke fusie of samenwerkingsverband : Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Procesmatige uitspraken over de stappen die in de komende periode gezet kunnen of moeten worden.
M3 In opdracht van de colleges van het Bildt, Leeuwarderadeel en Menameradiel is eind 2011 door WagenaarHoes een quickscan over de bestuurlijke toekomst uitgevoerd. Aanleiding voor dit onderzoek was het besluit van Ferwerderadiel om geen verdere medewerking te verlenen aan uitbouw van de Middelsee samenwerking. Heroriëntatie op hun bestuurlijke toekomst was dientengevolge noodzakelijk, mede gelet op de provinciale politiek-bestuurlijke context1. Uitgaande van drie randvoorwaarden2 is door WagenaarHoes onderzocht welke scenario’s kansrijk zijn. Er is gekeken naar zowel samenwerking als algehele fusie. Een bestuurlijke toekomst in Noordwestverband is door zowel WagenaarHoes als door de drie colleges uiteindelijk als meest kansrijk betiteld. Inhoudelijke trends en ambities In de Blikvaart is op 6 februari door de M3- colleges gesproken over de inhoudelijke trends en ambities t.a.v. deze gemeenten. Met als perspectief en optie dat het gesprek hierover zal worden voortgezet in de bredere kring van alle Noordwest –gemeenten. Om vanuit de inhoud houvast te creëren voor de actuele lokaal-bestuurlijke inrichtingsvragen is de volgende werkvolgorde als logische aangemerkt: 1. Wat zijn de actuele maatschappelijk en bestuurlijk trends die van belang zijn voor Noardwest Fryslân 2. Wat betekenen deze trends voor de strategische ambities en keuzevragen in het gebied (nog los van de wijze en de schaal van organiseren of besturen) 3. Wat is/zijn schaalniveaus waarop hieraan gewerkt moet worden, veelal in samenwerking met ander organisaties, wat betekent dat voor de schaal van de organisatorische opgave en wat is de bestuurlijke schaal waarop dan de strategische sturing kan plaatsvinden? Het verslag van de betreffende Blikvaart-sessie geeft een inhoudelijke inkleuring van de genoemde punten, met als belangrijkste conclusies: 1
Visie Gedeputeerde Staten op de lokaal bestuurlijke inrichting van Noord Fryslân.
2
Stabiel lokaal bestuurlijke situatie voor minimaal 10 jaar, robuust genoeg om taken adequaat uit te voeren, ambitie om ervoor te gáán.
1
versie 29 mei 2012
Voor het merendeel van de genoteerde ambities was de inschatting van de aanwezigen dat vanuit de inhoud (trends en ambities) redenerend deze ambities om een aanpak en aansturing vragen op een beduidend hoger schaalniveau dan de huidige gemeenten. Het zwaartepunt ligt bij ambities die een aanpak vragen op Noardwest-schaal. Met name o sociaal maatschappelijk: beleidskaders (stem in IGSD NW Friesland, Empatec, etc), spreidingsplannen maatschappelijke voorzieningen, zorg aan huis, vervoer, etc, etc o Ruimtelijk/ fysiek: leefbaar platteland, spreidingsplannen voorzieningen, vervoer etc o Economische bestuurlijk: moderniseren bedrijventerreinen. Bedrijvenloket Ambities die om aanpak en aansturing vragen op lokale schaal (kernen / huidige gemeenten) zijn o sociaal maatschappelijk: sociale cohesie, civil society o Ruimtelijk/ fysiek: versoepelen bestemming leegkomende panden o Economische bestuurlijk kleinschalige bedrijvigheid, recreatieve faciliteiten Ambities die om aanpak en aansturing vragen op hoger schaalniveau zijn o sociaal maatschappelijk: hoogwaardige voorzieningen in de jeugdzorg, ziekenhuizen, etc o Ruimtelijk/ fysiek: hoofdwegen, o Economische bestuurlijk: Glasvezelnetwerk, GRIP, veiligheid, afstemming Onderwijs, Ondernemers, Overheid (3 O’s)
In de Blikvaart werd de afspraak gemaakt om op gezamenlijk initiatief van de M3 op korte termijn een bijeenkomst te beleggen met de burgemeesters en gemeentesecretarissen van (ook) Harlingen, Franekeradeel en Littenseradiel om te spreken over hun bereidheid en over wijze waarop een gezamenlijke vervolgstap het best voorbereid en ingevuld zou kunnen worden. Een eerste bijeenkomst werd gehouden In De Zwarte Haan (op 16 februari 2012), met de burgemeesters en secretarissen van Het Bildt, Menameradiel, Leeuwarderadeel, Franekeradeel, Harlingen en Littenseradiel, met als resultaat: De aanwezigen zijn het er over eens dat gesprekken over de bestuurlijke toekomst in dit verband gevoerd kunnen worden. Dat hangt wel af van de reacties die de gemeenteraden nog zullen geven op de visie op de lokaal bestuurlijke inrichting van Noard-Fryslan van de Provincie. Los van die reacties is afgesproken in dit verband nogmaals bij elkaar te komen om vervolgstappen te kunnen bespreken. Omgrenzing De colleges zijn van mening dat M3 te klein is als toekomstige gemeente of samenwerkingsverband. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Hierover zijn geen concrete gezamenlijke uitspraken gedaan. Procesmatig Zorgvuldigheid gaat boven snelheid.
2
versie 29 mei 2012
HET BILDT (IN AANVULLING OP M3) Inhoudelijke trends en ambities Zie M3 Omgrenzing Zie M3 Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Aan samenwerking is door het college de randvoorwaarde verbonden dat het tenminste om algehele ambtelijke fusie moet gaan. Een lichtere vorm van samenwerking is niet aan de orde. Procesmatig Het college wil nu met andere Noardwest-gemeenten een ontwerp bestuursopdracht voorbereiden, met daarin de vragen die onderzocht worden (inhoud), hoe het verloop van het onderzoek zal zijn (fasering en proces) en binnen welke termijn welke besluiten aan de raad gevraagd worden (kaderstelling). De wijze waarop het maatschappelijk draagvlak wordt onderzocht is in de ontwerp bestuursopdracht eveneens meegenomen. De intentie is om de ontwerp bestuursopdracht gezamenlijk met de andere colleges van B&W in Noardwest voor te bereiden. Op basis daarvan beslist de raad of en hoe verder onderzoek naar een bestuurlijke toekomst in Noardwest plaatsvindt. Zorgvuldigheid gaat boven snelheid: eerst verder onderzoek, dan inhoudelijke reactie. Een serie dorpsgesprekken wordt voorzien, niet alleen om de ideeën toe te lichten maar ook om punten op te halen. Het Bildt voorziet een gefaseerde aanpak. De bevolking wordt één keer geraadpleegd. Fase 1: onderzoek op basis van bestuurlijke opdracht in juni door de raad. In november in de raad. Fase 2: aansluiten en afhankelijk van fase 1: procedure van voornemen tot fusie
MENAMERADIEL (IN AANVULLING OP M3) Inhoudelijke trends en ambities Zie M3 Omgrenzing De oriënterende kijkrichting is Noordwest, maar er is nog geen definitief standpunt ingenomen. Een definitief standpunt v.w.b. vorm en omvang van een eventuele NWgemeente, wordt mede ingenomen door de input van de in mei te houden dorpsbijeenkomsten. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Op voorhand geen voorstander van een samenwerkingsoptie omdat men niet wederom in een onzeker proces terecht wil komen. Procesmatig Burgers en dorpsbelangen zullen worden geïnformeerd en gehoord. Medio mei zijn vijf dorpenavonden gepland rondom drie stellingen Er is een gesprek geweest met de burgemeester van Leeuwarden. Een reactie wordt verwacht in juni. Voor de zomer voorstel naar de raad voor een vervolgstap. Zorgvuldigheid gaat boven snelheid, men wil wel voortgang.
3
versie 29 mei 2012
LEEUWARDERADEEL (IN AANVULLING OP M3) Inhoudelijke trends en ambities Zie M3. Leeuwarderadeel is een plattelandsgemeenten en het plattelandskarakter moet naar de toekomst worden gewaarborgd. Omgrenzing Er zijn twee realistische opties: A. Fusie met gemeenten in Noardwest Fryslân B. Fusie met Leeuwarden en eventueel een andere buurgemeente Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Zie M3 Procesmatig Ten aanzien van Leeuwarden moeten Leeuwarderadeel aansluiten bij het tijdpad van Boarnsterhim, want er kunnen geen twee herindelingen naast elkaar lopen. Als Leeuwarderadeel dat wil dan moet ze in juni al een herindeling aanvragen; dat is feitelijk onmogelijk. Leeuwarderadeel hecht aan zijn eigen tempo en richt zich thans op verkenning met Noordwest Friesland. Voor het einde van het jaar wil Leeuwarderadeel bepalen waar ze voor gaat: Leeuwarden of Noordwest Friesland. Dit is een zeer omstreden onderwerp in Leeuwarderadeel 1. Verkennende gesprekken met gemeenten in Noardwest Fryslân per 5 juli afgerond 2. Vervolgens onderzoeksopdracht in overleg met de raad om beide opties achtereenvolgens te gaan onderzoeken 3. Januari – maart 2013: presentatie aan de raad 4. Vervolgens overleg in de raad over hoe burgers hierover te raadplegen
HARLINGEN Inhoudelijke trends en ambities Het recente Bestuurskrachtonderzoek komt tot de conclusie dat de bestuurskracht met name op strategische onderdelen versterkt moet worden en dat het bij samenwerking of fusie een voorwaarde is dat er een gedeelde strategische onderbouwing ontwikkeld wordt. Omgrenzing Harlingen doet over de omgrenzing geen specifieke uitspraken. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Harlingen sluit samenwerking als vorm niet op voorhand uit. Het ijkpunt is de versterking van de bestuurskracht.
4
versie 29 mei 2012 Procesmatig De behoefte bestaat om dit onderwerp met voldoende overzicht te behandelen, rekening houdend met het uitgevoerde bestuurskrachtonderzoek. De fractievoorzitters hebben ingestemd met de notitie d.d. 10 mei. Er bestaan veel diverse en diametraal tegenover elkaar staande meningen. 1. Doel is een haalbare, door de bevolking gedragen visie op een duurzame lokaalbestuurlijke inrichting. De door de provincie genoemde streefdatum van 1 januari 2015 wordt door de raad als niet geschreven geacht. 2. Verkennende gesprekken zijn gepland met omliggende gemeenten: op welke wijze de bestuurskracht gezamenlijk kan worden verbeterd. Daarover voor 1 juli aan de raad verslag doen. De andere gemeenten zijn: Franekeradeel, Littenseradiel, Menameradiel, Het Bildt, de eilanden die samenwerken in Vastverband, Súdwest Fryslân en Leeuwarden. 3. Burgerconsultatie, eerste ronde bijeenkomsten is georganiseerd in de periode 6 mei – 19 juni, aan de hand van stellingen. Tweede ronde zou kunnen. Daarnaast communicatie via social media. Een raadplegend referendum wordt niet uitgesloten.
LITTENSERADIEL Inhoudelijke trends en ambities Uitgangspunt is behoud van het eigen Friese plattelandskarakter. Omgrenzing Onderzoek naar de mogelijkheden in eerste instantie richten op Leeuwarden en Súdwest Fryslân. De deur naar Noardwest is niet op slot. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Onderzoek de mogelijkheden van intensivering van de samenwerking, samengaan op termijn wordt niet uitgesloten. Procesmatig Veel gesprekken zijn gevoerd, ook twee ronde tafelgesprekken. Niets doen is geen optie. Verkenning met Súdwest (raad is positief) en Leeuwarden (verkennend gesprek burgemeester). In juni gesprekken met Leeuwarden en SW Friesland. Daarna beslissen waar Littenseradiel voor wil gaan. 1. De volgende criteria te betrekken: a. Financieel- economisch (financiële staat en bijvoorbeeld OZB) b. Sociaal- maatschappelijke aspecten (bijvoorbeeld implementatie WWnV, krimp, vergrijzing) c. Cultuur (bijvoorbeeld behoud Friese taal, kunst) d. Onderwijs en sport (bijvoorbeeld schoolgrootte) e. Infrastructuur 2. Voor de zomer de raad informeren over stand van zaken en het vervolg, waarbij de mening van andere gemeenten wordt betrokken evenals een te houden bevolkingsraadpleging
5
versie 29 mei 2012
FRANEKERADEEL Inhoudelijke trends en ambities Omgrenzing Instemming met de visie van gedeputeerde staten. Een besluit van de raad van Leeuwarderadeel moet bepalen of die gemeente onderdeel gaat uitmaken van Leeuwarden of van Noardwest. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking De raad van Franekeradeel heeft een visie vastgesteld waarin gekozen wordt voor fusie tot één gemeente in het Noordwesten. Procesmatig Franekeradeel wil een herindeling per 1 januari 2015. In het maart van 2013 moet dan een ontwerp klaar zijn, zo bleek uit een voorlichting door de provincie over de wet Ahri. Dit betekent dat Franekeradeel enige spoed nastreeft om dit te halen. Franekeradeel wil de ontwerp opdracht gezamenlijk met de andere colleges van B&W in Noardwest voorbereiden. 1. Verkennend onderzoek laten uitvoeren met als opdracht (1) welke vragen onderzocht worden (inhoud), (2) hoe het verloop van het onderzoek zal zijn (fasering en proces) en (3) binnen welke termijn welke besluiten aan de raad gevraagd worden (kaderstelling). (4) Hoe het maatschappelijk draagvlak gepeild wordt, wordt meegenomen in de opdracht. 2. In juli 2012: fase 1 de globale verkenning. In fase 1 wordt onderzocht welke vorm (fusie, samenwerking) en geografische omvang die gemeenschappelijke toekomst zou moeten krijgen en wordt tevens op basis van een inventarisatie bij de colleges een groslijst samengesteld van inhoudelijke randvoorwaarden en doelstellingen die de gemeenten in de vervolgfase nader willen onderzoeken. In fase 1 gaat het in eerste instantie om de 'met wie' en de 'hoe' vraag. 3. Na een concrete raadsuitspraak volgt fase 2 de uitwerking. Thans nog geen raadpleging van de bevolking voorzien, wellicht na de zomer.
6
versie 29 mei 2012
LEEUWARDEN Inhoudelijke trends en ambities Omgrenzing Leeuwarden zegt niet een grote stad met erg veel omliggend platteland te willen zijn. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking Procesmatig Vanwege de aansluiting van Boarnsterhim bij Leeuwarden dient eventuele aansluiting van Leeuwarderadeel procedureel ofwel heel snel te geschieden ofwel te wachten tot 1 januari 2018.
PROVINCIE Inhoudelijke trends en ambities Over de trends en over de ambities van het gebied is al veel op een rij gezet. Met name in het Gebiedskader NW Fryslân 2007 – 2013, plattelandsprojecten en in het rapport Kansen spreiden, om maatschappelijke armoede te vermijden; gevolgen van demografische ontwikkelingen in NW Fryslân (2010). Onder regie van de provincie werken de provincie en Noardwest, incl. Leeuwarden en Boarnsterhim samen aan de Streekagenda 2013. Omgrenzing In december 2011 presenteerde gedeputeerde staten hun visie op de lokaal-bestuurlijke inrichting van Noord Fryslân. De provincie mikt op één gemeente in het Noordwesten, waarbij Leeuwarderadeel samengaat met Leeuwarden. Tevens worden mogelijke grenscorrecties met Súdwest Fryslân genoemd. Fusie en/ of ambtelijke samenwerking In de visie van GS blijft naast fusie ook samenwerking open als mogelijkheid om bestuurskracht te versterken. GS beogen met deze visie een impuls te geven aan afronding van gemeentelijke discussies over het onderwerp. De visie is tevens het kader voor herindelingsadviezen van GS aan de Minister: voorstellen die niet passen zullen in principe een negatief advies meekrijgen. Procesmatig Naar aanleiding van de van de gemeenten ingekomen reactie per 1 april heeft GS in zijn brief d.d. 3 april 2012 aangeven dat ze medio mei hun visie voor dit deel van de provincie willen vaststellen. Dit provinciaal kaderdocument zal het toetsingskader zijn voor toekomstige herindelingsvoorstellen.
7
versie 29 mei 2012
PROCESMATIG
Het Bildt o voorjaar bestuursopdracht voorbereiding door colleges Noardwest gemeenten via de gemeenteraad onderzoek inhoud, proces, kaderstelling raad, draagvlakvorming o najaar Gemeenteraad a.d.h.v. onderzoek Menameradiel o Voorjaar Voorstel naar de raad voor vervolgstap Informeren en horen van burgeres, dorpsbelangen Leeuwarderadeel o Voorjaar: Verkennende gesprekken met andere gemeenten Optie Noardwest onderzoeken o Zomer: Gemeenteraad o Najaar: Optie Leeuwarden (plus eventueel andere gemeente) onderzoeken o Winter: Raad en raadpleging burgers Harlingen o Voorjaar Verkennende gesprekken andere gemeenten Inzet: bestuurskracht versterken Noardwest, incl. Súdwest, VAST-verband, Leeuwarden o Zomer Gemeenteraad Littenseradiel o Voorjaar Verkennen a.d.h.v. genoemde criteria Verkennen andere gemeenten Eerste bevolkingsraadpleging o Zomer: Gemeenteraad Franekeradeel o Voorjaar Verkennend onderzoek (‘met wie en hoe’) inventarisatie bij colleges: inhoudelijke randvoorwaarden/ doelstellingen, proces, kaderstelling raad, draagvlakvorming vorm (fusie, samenwerking), geografische omvang o Najaar Gemeenteraad Uitwerking van inhoudelijke randvoorwaarden en doelstellingen Provincie o Voorjaar (15 mei) Toetsingskader herindelingsvoorstellen gereed. ----------------------------
8
