Veroudering van onze hersenen

Veroudering van onze hersenen

Hoe krijg ik invloed op wat er onder mijn motorkap gebeurt? Leon van Bommel

2014 Hoe werken de hersenen? 2

Leon van Bommel Veroudering en dan .....

10 februari 2014

Oud is een relatief begrip Oud en dan al … exit ???? Nee toch?

3


10 februari 2014

Opbouw van de lezing 

Oud worden: vroeger, nu en in de toekomst



De menselijke hersenen, de onderdelen (specifiek het geheugen) en hun functies



Wat verandert er in onze hersenen?



Wat moeten/kunnen we actief doen om hersenen gezond te houden?

4


10 februari 2014

Hoe gaan we dat doen ? 





5

Voor de pauze: praatje met een video, een plaatje dus om beter op te nemen, (tot dia 16) Dan een korte samenvatting van hoofdpunten uit de film (dia’s 16 tot 39) Na de pauze enkel nog een praatje met wat tips voor gezond ouder worden (vanaf dia 39)


10 februari 2014

Doel van deze bijeenkomst Nadenkend en bewegend, fysiek en cognitief de veroudering tegengaan? 1.Enige begrippen over onze hersenen verkennen die onze gedragingen sturen 2.Weten hoe jij een actieve bijdrage kunt leveren aan het remmen van een mentale aftakeling en vooral daarnaar leven of handelen N.B.: Dementie en m.n. Alzheimer kun je nu nog niet voorkomen, dat is een hersenziekte (Nu 140.000, in 2050 300.000 Alzheimerpatienten. Dus 1op de 57 Nederlanders)

6


10 februari 2014

Hoe lang mag je hier op aarde vertoeven 

Vroeger (1900): onze grootouders dus



Nu (2000): wij, veelal als grootouders



Toekomst(2050): onze kinderen en speciaal onze (achter)kleinkinderen

7


10 februari 2014

Uit: Stadsleven in Grootmoeders Tijd Ingeborg Wind

8


10 februari 2014

Uit: Het dagelijks leven in de jaren ’50 Gerjan Heij

9


10 februari 2014

Emoties

“Lekker hè, opa?” Maar opa geniet zoveel meer van het gebaar van zijn kleinkind, dan van de framboos

10


10 februari 2014

Emoties

Handen vertellen zoveel meer

11


10 februari 2014

Oud jong of jong oud?

12


10 februari 2014

Nostalgie of toch eindbestemming?

13


10 februari 2014

Leeftijd in Nederland     

Je grootouders: gemiddeld 50 jaar Je ouders: gemiddeld 60 - 65 jaar Wij: -vrouwen gemiddeld: 82,5 jaar -mannen gemiddeld: 78,4 jaar Onze kinderen: voor elke tien jaar van hun leven worden ze 3 tot 5 jaar ouder Van onze kleinkinderen wordt van de meisjes 40% zeker 100 jaar

In Japan op Okinawa leven veel mannen en vrouwen die ouder zijn dan 100. Oud, gezond gewicht en vitaal van geest, gevarieerd eten en positieve levensinstelling

14


10 februari 2014

Wordt ouder worden het hallelujah of toch maar niet ? In principe wordt het mogelijk om onze levensduur in te korten of te verlengen. We kunnen met de 3D-printer nu organen maken (bloedvaten), zodat we ons leven kunnen verlengen (de kwaliteit daarvan is nog niet optimaal) Het verlengen van onze levensduur wordt een ethisch vraagstuk voor de komende generatie en wellicht ook een financieel probleem.

15


10 februari 2014

3D-printen van bloedvaten www.refoweb.nl "Het

oog op morgen", Radio1,18 september 2013, over het 3D-printen van bloedvaten en organen. De reactie van een van de deskundigen samengevat: Het is sinds kort mogelijk om met een 3D-printer bloedvaten te maken. Het gaat om een computergestuurd ‘lijmpistool’ dat van kunststof (eventueel deels organisch materiaal) volgens een bepaald patroon een driedimensionaal voorwerp kan maken. Dat kan zeer klein, op moleculair niveau. Het enige wat er nodig is, is een ‘bouwtekening’ van het voorwerp. De verwachting is dat er ook prints van organen zullen volgen. Volgens

de geïnterviewde kan dat het einde betekenen van de honger in de wereld, het einde van de dood en het creëren van leven. Vragen die dit oproept: “Wat zijn de (ethische) gevaren/bezwaren?” en “Gaan we zo voor God spelen?”

16


10 februari 2014

Video YouTube Fysiologie,Vitale organen – De hersenen

17


10 februari 2014

Hoofdpunten uit de video   

Pittig maar leerzaam Video (duur 25.07 min.) Fysiologie:de leer der levensverrichtingen Hoe verloopt onze ademhaling, spijsvertering, bewegingspatroon?



Organen zijn delen van een levend wezen die door hun bouw voor een bepaalde functie zorgen. Bijv. nieren: Afvalstoffen uit het bloed verwijderen, vocht- en zoutbalans regelen, hormonen aanmaken erytropoëtine (EPO: stimuleert de aanmaak van rode bloedlichaampjes (erytrocyten)

18


10 februari 2014

De hersenen De hersenen zijn het orgaan in de mens dat - waarneemt - aanstuurt - controleert en - informatie verwerkt  Ze bevinden zich binnenin de schedel en samen met het ruggenmerg vormen ze het centrale zenuwstelsel.  Gewicht: 1400 gram tot 2 kg  Beschermd door een schedel en 3 vliezen met daartussen vocht  Er lopen een oneindig aantal verbindingen tussen de neuronen onder de hersenschors 

19


10 februari 2014

Lijkt op een walnoot, maar is oneindig veel meer 

De menselijke hersenen zijn extreem complex



Ze bestaan uit 14 tot 100 miljard zenuwcellen (neuronen) die aan de buitenzijde van de hersenschors in de grijze massa zitten



Elke zenuwcel kan een verbinding maken met 5000 andere zenuwcellen d.m.v. axonen en dendrieten met een snelheid van100 tot 400km per uur

20


10 februari 2014

Grote en kleine hersenen en hersenstam  

   

21

De hersenen kunnen we onderverdelen in de grote hersenen, de hersenstam en de kleine hersenen. De grote hersenen worden gevormd door twee gelijkvormige hersenhelften die onder meer door een balk met elkaar verbonden zijn Door middel van twee stelen zijn de grote hersenen verbonden met de hersenstam De hersenen nemen slechts 2 procent van ons lichaamsgewicht in beslag (1,4 tot 2kg) Maar verbruiken maar liefst 20 procent van alle zuurstof die we opnemen En zelfs 30 procent van de energie, die we tot onze beschikking hebben


10 februari 2014

Van reptiel tot mens

22


10 februari 2014

De vier kwabben van onze grote hersenen

23


10 februari 2014

RECHTERHERSENHELFT 



 

24

De bouw van beide hersenhelften is identiek, de functie echter niet De niet-dominante hersenhelft (rechts) is het artistieke brein: emoties, zintuiglijke waarneming, totaliteit van beelden, verbeelding, kleur, dagdromen, begrip van en waardering voor muziek/andere kunstuitingen en sociaal gedrag Dit gedeelte ‘denkt’ in beelden en gevoel Beide hersenhelften werken intensief samen


10 februari 2014

Linkerhersenhelft 





25

De dominante helft (links) is het cognitieve brein : taal, logica, cijfers/nummers, volgorde, analyse Dit deel denkt in taal en begrippen en in dit deel ligt het spraakcentrum van Broca. De dominant helft is bij bijna alle mensen, die rechtshandig zijn en bij de meeste die linkshandig zijn, de linkerhersenhelft.


10 februari 2014

Linker- en rechter hersenhelft 

26

Linker- en rechterhelft verbonden door de hersenbalk


10 februari 2014

Waar zit wat?

27


10 februari 2014

Onze hersenen (zijaanzicht)

Het buitenste deel, de hersenschors, bestaat uit 4 kwabben: • Frontaalkwab (voorhoofdskwab) • Pariëtaalkwab (wandbeenkwab) rekenen en begrijpend lezen • Occipitaalkwab (achterhoofdskwab) • Temporale kwab (slaapkwab)

28


10 februari 2014

Neuronen, axonen en dendrieten Neurotransmitters zijn de postbodes in onze hersenen

29


10 februari 2014

Onze hersenen (bovenaanzicht)

30


10 februari 2014

Gebruik

31


10 februari 2014

Oefeningen

www.gissenenmissen.nl

32


10 februari 2014

De grote hersenen De vier hersenkwabben samen vormen de grote hersenen

33


10 februari 2014

De hersenkwabben (1) Frontaalkwab Ook voorhoofdskwab genoemd. Dit is de grootste van de vier hersenkwabben en neemt 1/3 deel van de totale hersenschors in beslag. Dit deel van de hersenen is verantwoordelijk voor het menselijke zelfbewustzijn. Functies als: beslissingen nemen, redeneren, plannen, vooruitzien, relaties leggen, vergelijken, analyseren, selecteren, veronderstellingen maken, classificeren 

Pariëtaalkwab Ook wandbeenkwab genoemd. Van opzij gezien: het aan de achter/bovenzijde gelegen deel van de hersenschors. Dit deel van de schors is betrokken bij zintuiglijke en cognitieve functies, zoals aandacht, ruimtelijk inzicht, lezen en rekenen. Het voorste gedeelte van de pariëtaalkwab ontvangt zintuiglijke informatie van de thalamus. 

34


10 februari 2014

De hersenkwabben (2) Occipitale kwab De achterhoofdskwab. Aan de achterkant van de hersenen gelegen. Dit deel heeft functies inzake het ontvangen, integreren en verwerken van visuele informatie. Het is de visuele schors. 

Temporale kwab Deze kwab is ook wel bekend als slaapkwab en speelt een rol bij het onthouden en herkennen van mensen en verwerken en het terughalen van herinneringen. De slaapkwab ligt aan de zijkant van de hersenen. 

35


10 februari 2014

Ons brein

36


10 februari 2014

De hippocampus Van belang bij het opslaan van bewuste herinneringen en nieuwe informatie die vanuit het werkgeheugen doorgestuurd worden naar het lange termijngeheugen, én  Speelt een belangrijke rol bij de ruimtelijke oriëntatie 

37


10 februari 2014

De hypofyse en hypothalamus 

De hypofyse hangt aan de hypothalamus, bevindt zich achter de ogen en regelt de hormoonhuishouding.



De hypothalamus is de controlekamer van het interne milieu (het regelt de homeostase), het bevat je biologische klok (slaap) en houdt zicht op de energie-huishouding door gevoelens als honger, dorst, seksueel gedrag te activeren. Bij gevaar brengt zij het lichaam in een staat van vechten/verdedigen of vluchten. Toch is de hypothalamus heel klein: minder dan 1% van het hersenvolume.

38


10 februari 2014

De thalamus (1) Dit

is de schakelkast die de prikkels vanuit je zintuigen (zien, horen, voelen, ruiken en proeven) doorverwijst naar de juiste gebieden in het brein. Ze heet dan ook de poort naar de grote hersenen. De grote hersenen kunnen de thalamus zo sturen dat ze info doorlaat of tegenhoudt (als je in een rumoerige ruimte zit, weet je toch te concentreren op de inhoud waarop je aandacht gericht is).

39


10 februari 2014

De thalamus (2) 

Bijna elke regio van het cerebrum staat in contact met de hypothalamus. Hierdoor is de hypothalamus betrokken bij alle aspecten van de emoties, de voortplanting, het autonome zenuwstelsel en de hormoonhuishouding. De hypothalamus reguleert:  



De hypothalamus zorgt voor een groot deel voor homeostase. Ook speelt de hypothalamus een rol bij de drie kerngedragingen te weten: 

40

bloeddruk, hartslag, honger, dorst, slaap/waakritme, seksuele opwinding lichaamstemperatuur (veroorzaakt bijvoorbeeld bibberen bij kou)

vecht- of vluchtreactie, voedingsgedrag, voortplantingsgedrag


10 februari 2014

De amygdala 

41

De Amygdala is een amandelvormige kern van neuronen die gevoelens van angst, woede, verdriet bestuurt.


10 februari 2014

Het geheugen (1)  



Korte termijn geheugen: is het slechts even vasthouden van gehoorde Lange termijn geheugen: is de info die van het ktg is doorgestroomd naar de cortex/hersenschors, waar hij wordt opgeslagen en steeds oproepbaar is Werkgeheugen: het uitrekenen van een som; weten wat je achtereenvolgens moet doen Je moet de informatie kennen en daar flexibel mee om kunnen gaan:  

42

bv. het klaarmaken van een maaltijd, het repareren van een kapotte fietsband,


10 februari 2014

Het geheugen (2) 

Declaratief geheugen: info die je bewust kunt verwoorden/kennis 





43

Semantisch: betekenis van begrippen en namen van personen (wat of wie is ..?) Episodisch: gaat over gebeurtenissen(wanneer was die reis naar Rusland ook alweer?)

Procedureel geheugen: vaardigheden als pianospelen, voetballen, schrijven met een pen, weten hoe je bepaalde handelingen moet uitvoeren. Vaak is dit een automatisme.


10 februari 2014

Gegevens over ouderen Ouderen

zijn niet perse eenzaam

De

netwerken van ouderen gaan minder achteruit dan gedacht, hoewel er voortdurend mensen wegvallen Contact

met kinderen blijft, neemt zelfs toe

De

leefstijl van ouderen is ongezonder geworden hoewel je dat niet wilt aannemen (roken, overgewicht, drank) Ouderen

zijn nog sexueel actief en zijn minder conservatief en depressief

Een

positieve instelling heeft fysiek en mentaal meer invloed op de kwaliteit van leven dan de leefstijl (bv. veel bewegen zorgt dat je mentaal niet achteruitgaat Positieve

instelling zorgt voor groei van netwerken en heeft invloed op uitstellen van

sterven 44


10 februari 2014

Het halleluja 

Waarin scoren ouderen goed? 





45

Ouderen scoren goed op woordenschat (begripskennis van woorden, wat is elite, wat is empathie?), wereldkennis (kennis van algemene feiten) en taalvaardigheid, logisch redeneren en ruimtelijke waarneming Ouderen scoren goed op positivisme (op vrolijk en blij in het leven staan) en wijsheid

Cozolino verwacht neuropsychologisch gezien drie verschijnselen bij wijze mensen: 1. Meer diversiteit in activering van hersengebieden, 2. Langzamere verwerking van informatie 3. Integratie van cognitief en emotioneel functioneren ( het profiel van het oudere brein)


10 februari 2014

Sociale groei, ouder worden en sociaal functioneren. 

Ouderen zijn evenwichtiger en moeilijker van hun stuk te brengen dan jongere mensen



Ze worden emotioneel meer stabiel, voelen zich gelukkiger dan jongeren hebben minder stress, rust keert terug, het gaat meer om onthaasten



Ze zijn minder toekomstgericht, maar meer aandacht voor het hier en nu.



Ze zijn minder bereid om negatieve aspecten te accepteren. Ze worden meer geleid door realisme en wijsheid



Geluk staat voorop en daarop baseren ze hun keuzes. Ze kunnen beter relativeren in moeilijke situaties dan jongeren



De afname in denksnelheid bij ouderen heeft een gunstig effect op hun sociaal emotioneel functioneren omdat ze daardoor meer reflecteren en ieders welzijn op het oog heeft.

46


10 februari 2014

Wat verandert er bij …..    

  

47

Hersenen gaan achteruit in kwaliteit (veelal boven de 75) Hersencellen krimpen na de 50 Verbindingen tussen hersencellen verdwijnen Geheugen en concentratie gaan achteruit. Vanaf 60 jaar wordt dit meer merkbaar De denksnelheid wordt trager Het plannen en organiseren wordt slechter dan bij medioren Nieuwe info opslaan lukt minder dan bij jongere mensen MAAR………………  Ouderen zijn minder gestresst en zijn emotioneel stabiel(er) dan jongere mensen  Ouderen kunnen beter complexe beslissingen nemen dan jongere mensen Leon van Bommel Veroudering en dan .....

10 februari 2014

Kommer en kwel 

Samenvattend :  Snelheid van denken neemt beduidend af, steeds in vergelijking met jongeren 

Achteruitgang in het (werk)geheugen, steeds in vergelijking met jongeren

 

Vermindering in concentratie, steeds in vergelijking met jongeren Opnemen van nieuwe informatie lukt minder, steeds in vergelijking met jongeren



Achteruitgang in executieve(uitvoerend) functies steeds in vergelijking met jongeren, denk aan relaties leggen, redeneren, vooruitzien, analyseren, classificeren

48


10 februari 2014

Sociale terugval 

Depressiviteit ontstaat: 





49

door krimp van neuronen in de hersenen waardoor gebieden die van belang zijn voor verwerking van negatieve gevoelens hun functie verliezen door aderverkalking en een tekort aan zuurstof in de hersenen, een bloeding, een infarct door alzheimer(aantasting van het hersenweefsel)


10 februari 2014

M.C.I. 





50

Er vindt eiwitophoping plaats in de hersenen en dat veroorzaakt mogelijk de MCI (Mild Cognitive Impairment betekent 'geringe cognitieve stoornis‘) MCI is een term die gebruikt wordt wanneer iemand klachten heeft over het geheugen of over een andere cognitieve functie bv. begrijpen, relaties zien tussen Bij onderzoek is een afwijking in een van deze functies vastgesteld, maar er is (nog) geen sprake van dementie. Anders dan bij dementie functioneren mensen met MCI nagenoeg normaal in het dagelijks leven


10 februari 2014

Wat moeten we doen om …   

  

51

Je hersenen laten werken. Zorg voor zuurstof en voldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Lezen om je hersenen in tact te houden Elke dag inspannend bewegen. Minimaal drie kwartier, want dat zorgt voor een goede doorbloeding en voldoende zuurstoftoevoer Reizen en nieuwe dingen ontdekken of cultuur snuiven Spelletjes, bridgen, raadsels oplossen (MAXGeheugentraining, Neurocampus) Gezond eten: eerder te weinig dan teveel Leon van Bommel Veroudering en dan .....

10 februari 2014

Wijsheid 

De vaardigheid om complexe zaken te doorgronden, ook de relaties tussen mensen, kennis en levenservaring, zelfreflectie en zelfkritiek, het accepteren van andermans perspectief en waarden, empathie en liefde voor de mensheid, oriëntatie op het goede, emotionele stabiliteit en besluitvaardigheid in onzekere situaties (Bron: Seniorbrein)



Voorbeelden: Ghandi, Mandela, Dalai Lama, Kofi Annan met het conflict tussen Odinga en Kibaki in Kenia 2007.

52


10 februari 2014

Bronnen        

53

Dia 22: Foto overgenomen uit Breinwijzer, pag.26 Dia 23: www.google.nl/search?q=plaatjes+hersenen&+bm=isch&im Dia 26: www.google.nl/search?q=plaatje+linker-en+rechterhemisfeer Dia 28: www.google.nl/search?q=plaatjes+hersenen+met+de+kwabt Dia 29: www.google.nl/search?q=plaatjes+axonen+en+dendrieten Dia’s 34 en 35: www.hersenstichtng.nl/alles-over-hersenen/dehersenen Dia 36: Foto overgenomen uit Breinwijzer, pag.27 Dia’s 44 en 45: uit Het seniorenbrein, A. Aleman


10 februari 2014

Literatuurverwijzing (1) 

  



54

”Brein@work”, Breinkennis voor organisaties, onder redactie van Nina Lazeron, Ria van Dinteren. Springer Uitgeverij bv, Houten, 2010 “Het grote breinbrekerboek”, Ivan Moscovich, Lannoo “De Breinmachine” “Voor altijd vandaag”, Deborah Wearing, Antwerpen, The House of Books, 2005 “Oud worden zonder het te zijn”, R.Westendorp, Atlas/Contact 2014


10 februari 2014

Literatuurverwijzing (2)

55


10 februari 2014

Video-materiaal op YouTube (1)        

56

Hersenen 10 Ontwikkeling DE HERSENEN frontale hersenkwabben -1-. 9/26 De Hersenen (er was eens … t leven duur 26.1`6 3Fysiologie Deel 2 :Vitale_Organen: de Hersenen duur 25.07 Filmpje BS 3 2 De bouw van de hersenen duur 1.32 Het zenuwstelsel samengevat deel2 AutismeTV Wat zijn executieve functies? Reportage Hersenen


Björn Bear Björn Bear Euro Son 99 Verpleegkunde eerste jaar Melanchthon Bergschenhoek Stefan Rutenfrans AutismeTV duur 1.26 Niki Padidar Wetenschap en technologie

10 februari 2014

Video-materiaal op YouTube (2) Gaat

je geheugen kapot als je teveel voor de computer hangt ? 1/5 Wat gebeurt er in je hersenen als je muziek luistert?2/5 Waarom zouden ouderen vaker moeten hardlopen?3/5 Waarom vernietigt vanillevla onze hersenen? 4/5 Hoe brengt muziek het verleden dichterbij? 5/5 Prof.Dr. Erik Scherder (neuropsycholoog) oktober 2013 Het zenuwstelsel samengevat deel 2 Stefan Rutenfrans AutismeTV wat zijn executieve functies? Duur1.26 AutismeTV Reportage hersenen Niki Padidar Hersenen, HENK Sap duur3.07 minuten HERSENEN -3- ouder worden Björn Bear duur10.39  Waarom we steeds ouder worden ErasmusPodium duur 19.59  HERSENEN -2- hypocampus Björn Bear duur 10.49

57


10 februari 2014

Veroudering van onze hersenen

Recommend Documents