Verleiding door energielabel

Verleiding door energielabel Inzichten uit bestaande literatuur voor het ontwerp van het nieuwe energielabel september 2013

Inhoud

Vraagstelling en onderzoeksverantwoording Beweegreden en belemmeringen Doelgroep segmentatie Analyse bestaande online tools woningmarkt (binnen- en buitenland) Analyse succesvolle verleidingsmechanismen

Do’s en don’ts bij het verleiden tot het nemen van energiebesparende maatregelen Blinde vlekken in deskstudy Literatuurlijst

2

Vraagstelling: op zoek naar inzichten voor ontwerp van een energielabel en online tool met maximaal gedrag beïnvloedende werking

Er komt een nieuw, vereenvoudigd (indicatief) energielabel voor woningen dat woningeigenaren thuisgestuurd krijgen. Ook komt er een online applicatie die woningeigenaren op een laagdrempelige manier een indicatie geeft van de energieprestatie van de eigen woning. Dit document geeft een antwoord op de vraag: ‘Welke inzichten uit bestaande literatuur kunnen helpen bij het ontwerp van het nieuwe energielabel en de online tool?’ Daarbij ligt de focus op inzichten die helpen om het label en de online tool zó te ontwerpen dat ze bijdragen aan het verleiden van de woningeigenaar tot het nemen van energiebesparende maatregelen. Scope De focus ligt op particuliere woningeigenaren. Corporaties en huurders vallen buiten scope. Ook het traject met de onafhankelijke expert die het energielabel checkt, valt buiten scope. Onderzoeksverantwoording  Deze deskstudy is uitgevoerd in september 2013.  Een overzicht van geraadpleegde literatuur is opgenomen in bijlage.  Ter wille van de leesbaarheid zijn inzichten waarover een grote mate van consensus bestaat in dit rapport soms samengevat zonder bronvermelding. Bronvermelding is wel opgenomen wanneer onderzoeken minder eensluidend of zeer specifiek zijn.

3

Inhoud



4

Belangrijkste beweegreden: Lagere energierekening De literatuur geeft inzicht in verschillende beweegredenen. Besparing (lagere energierekening) wordt overall als belangrijkste beweegreden genoemd door woningeigenaren voor het nemen van energiebesparende maatregelen. Er zijn wel nuanceringen mogelijk. Het onderzoek van flowresulting (2013) laat zien dat comfort een nog belangrijker beweegreden is dan besparing. Eerder Amerikaans onderzoek van Cialdini (2007) laat zien dat vooral sociale druk een beweegreden is.

Hieronder een overzicht van beweegredenen op basis van vijf verschillende Nederlandse onderzoeken: Beweegredenen om energiebesparende maatregelen te nemen zoals genoemd door woningeigenaren

ResCon 2013 (%)*

flowresulting 2013** (%)*

The Choice 2012 (%)*

OTB / TU Delft 2009 (%)*

WoON 2013 (%)*

Buildsight 2012 (%)*

Lagere energierekening

65

92

> 50

61

59

85

Verhogen wooncomfort / om vocht en ventilatieproblemen op te lossen

20

97

> 40

45 / 11

48 / 11

32,3

Bijdrage leveren aan een beter milieu

35

67

23

25

24

34,1

Subsidie beschikbaar

24

39

Financieel aantrekkelijk aanbod (korting)

21

40

Waarde vermeerdering huis / gemakkelijker verkopen

15

Bij verhuizing energiebesparende maatregel meenemen ‘Op mij afgestemd’ De CV-ketel was aan vervanging toe

13,6

10

6/2

18,7

51 22 39 * Meerdere antwoorden mogelijk. ** Antwoord categorieën ‘heel belangrijk’ en ‘belangrijk’ opgeteld. 5

Merendeel woningeigenaren ervaart woonoverlast en vindt energiezuinig gedrag belangrijk, maar onderneemt geen actie Ondanks dat meer dan de helft van de woningeigenaren aangeeft energiezuinig gedrag belangrijk te vinden en woonoverlast te ervaren, worden er in verhouding weinig energiebesparende maatregelen genomen. Onderstaande onderzoeksresultaten wijzen erop dat een ‘trigger’ mist of dat barrières te groot zijn. (Barrières worden op de volgende pagina toegelicht.)  ±90% vindt energiezuinig gedrag heel belangrijk. ±50% hiervan heeft energiezuinige maatregelen genomen (WoON, 2006).

Hoe belangrijk vindt men energiezuinig gedrag? (x1.000 woningen) Bron: WoON (2006)

 62% van de woningeigenaren ervaart woonoverlast. Echter, een aanzienlijk deel van deze 62% (bijna de helft, 45%) blijkt geen maatregelen te nemen om de oorzaak op te lossen. Mogelijk zijn de problemen niet storend genoeg om in actie te komen, is het te duur of is het ‘teveel gedoe’.  De energiekosten vertegenwoordigen gemiddeld 4% van het besteedbaar inkomen. Omdat dit percentage relatief klein is, stimuleert het niet om in actie te komen.  Energiebesparende maatregelen leveren vaak een relatief kleine winst: vaak te weinig om echt in actie te komen (Rigo, 2011).  In algemene zin geldt dat energiezuinigheid voor woningeigenaren geen belangrijk motief is om een woning te kopen. Kenmerken als ligging, omgeving en financiële haalbaarheid zijn wat dat betreft veel belangrijker (zie o.a. Senter Novem (2009) , ECN (2012)).

Energielastenbeschouwing door NIBUD (2009)

Inkomensgroep

% budgetaandeel energie (=energielasten/inkomen)

Laag (<17K)

7,5

Hoogste (> 46K)

2,5

Gemiddeld

4

6

Belangrijkste belemmeringen: Gebrek aan financiële middelen Ondanks dat er minder onderzoek is uitgevoerd naar de belemmeringen dan naar de beweegredenen, is duidelijk dat het gebrek aan financiële middelen de belangrijkste belemmering vormt (WoON, 2013). Hieronder een overzicht van belemmeringen op basis van het onderzoek van ResCon en het onderzoek van de Choice: Belemmeringen om energiebesparende maatregelen te nemen

ResCon 2013 (%)*

The Choice 2012 (%)*

Buildsight 2012 (%)*

Kost te veel / heb geen geld voor

39

48

10,5

Heb al maatregelen genomen / Woning is al voldoende energiezuinig

26

Kost teveel moeite / is gedoe

15

Teveel geregel

13

Voor- en nadelen wegen niet tegen elkaar op / verdien investering niet terug

13

Geen zin in een verbouwing

11

Kost mij teveel tijd

11

Niet over nagedacht

68,9 8

8

De financiële drempel voor woningeigenaren met een bovenmodaal inkomen is minder dan bij woning-eigenaren met een beneden modaal inkomen. (The Choice, 2012)

11,2

3,6 8 * Meerdere antwoorden mogelijk

Naast bovenstaande belemmeringen geven andere onderzoeken de volgende belemmeringen aan: Niet over nagedacht; te ingewikkeld; gebrek aan kennis; weet niet wat het oplevert (geld/ milieu); kan niet in mijn woning; weet niet waar te beginnen; besteed mijn geld liever anders; het niet kunnen vinden van betrouwbare vakmensen; rommel en overlast die de werkzaamheden met zich meebrengen. Daarnaast is men terughoudend om te lenen en onzeker over hoe lang van de maatregelen kan worden genoten/geprofiteerd.

7

Verbouwing is natuurlijk moment om energiebesparende maatregelen te nemen Uit de literatuur blijkt dat energiebesparende maatregelen vaak worden genomen op het moment dat woningeigenaren verbouwen. Echter geeft een deel van de woningeigenaren aan dat er geen specifiek moment is om energiebesparende maatregelen te nemen. De verschillende aanleidingen die in de literatuur worden aangehaald, kunnen als volgt worden onderverdeeld:  Natuurlijke aanleiding (verbouwen) – Onderhoud: Het onderzoek van ‘The Choice’ (2012) geeft aan dat onderhoud een belangrijke reden is voor algemene (42%) of energetische (33%) woningverbeteringen. Daarnaast geeft WoON (2013) aan dat 40% van de mensen die hebben geïnvesteerd in de eigen woning, medegeïnvesteerd hebben in energiebesparende maatregelen. – Verhuizing: 16% neemt energiebesparende maatregelen bij een verhuizing (nieuwe huis naar wens maken, energiebesparende maatregelen worden meegenomen in de verbeteringen/aanpassingen aan het huis) (The Choice, 2012). – Verkopen: Waarde toevoegen aan woning om hem beter te verkopen.  Financiële aanleiding Het hebben van financiële mogelijkheden: 27% geeft aan dat het hebben van de financiële mogelijkheden een belangrijk moment is voor het nemen van energiebesparende maatregelen (The Choice, 2012).  Geen specifiek moment 35% geeft aan dat er geen specifiek moment is om energiebesparende maatregelen te treffen (The Choice, 2012). Naast aanleidingen die worden aangegeven door woningeigenaren (zie bovenstaand), kunnen de volgende externe factoren ook een rol spelen:

 Sociale druk: – Inzicht in eigen verbruik: Mensen nemen eerder energiebesparende maatregelen wanneer ze inzicht hebben in hoe hun eigen verbruik zich verhoudt tot dat van anderen. – Maatschappelijke gevolgen: Mensen investeren meer als het ook iets oplevert voor anderen. Ze zijn gevoelig voor maatschappelijke gevolgen van hun investering.  Tijdsdruk – Subsidieregelingen of aanbiedingen die aflopen: Op het moment dat een regeling of aanbieding bijna afloopt maken mensen hier vaak gebruik van. 8

Veel woningeigenaren kiezen voor dubbel glas of zuinige CV ketel

In onderzoeken naar welke energiebesparende maatregelen woningeigenaren hebben genomen, worden ten opzichte van elkaar vaak ander soortige maatregelen onderzocht.

Procentuele verdeling van de door particuliere eigenaren genomen maatregelen. (SVN & TU Delft, 2009)

Op hoofdlijnen geven de onderzoeken (The Choice (2012), SVN& TU Delft (2009), WoON (2013)) aan dat het installeren van dubbel glas of een zuinige CV ketel het meest wordt gekozen. Deze twee energiebesparende maatregelen vragen een relatief grote investering. Wanneer een kleine investering in energiebesparende maatregelen wordt gedaan, kiezen woningeigenaren vaak voor onderstaande maatregelen: - Vervangen van gewone lampen door spaarlampen (SVN & TU Delft, 2009); - Waterbesparende douchekop (The Choice, 2012); - Klokthermostaat (The Choice, 2012). Energiebesparende maatregelen door woningeigenaar zelf uitgevoerd of laten uitvoeren. (The Choice, 2012)

9

Zonnepanelen meest voorgenomen maatregel

De verdeling van gerealiseerde en voorgenomen investeringen in energiebesparende maatregelen geeft aan dat op dit moment (2012) de meeste woningeigenaren voornemen om te investeren in zonnepanelen (WoON, 2013). Daarnaast leidt de verdeling tussen gerealiseerde en voorgenomen investeringen tot de volgende inzichten:

 Voornemen om zonnepanelen te installeren stijgt Het voornemen om zonnepanelen te installeren stijgt met een factor 10 ten opzichte van de gerealiseerde zonnepanelen (3% in het verleden en 30% in de toekomst). De prijsdalingen van de panelen in combinatie met de verbeterde rendementen lijken hun doorwerking te krijgen in de investeringen van de consument. Isoleren spouwmuur heeft hoogste rendement, maar wordt weinig gekozen

40% 35% % van (voorgenomen) investeringen

 Voornemen om HR ketel te installeren daalt De afname van de HR-ketel als voorgenomen investering heeft vermoedelijk meerdere redenen. Allereerst is de penetratiegraad van HR-ketels inmiddels al erg hoog. Daarnaast worden HR-ketels vaak geplaatst omdat de oude ketel moet worden vervangen. Het is dan vaak geen expliciet voorgenomen investering, maar meer een investering die ‘noodgedwongen’ plaatsvindt.

Verdeling van gerealiseerde en voorgenomen investeringen in energiebesparende maatregelen (WoON, 2013)

30%

realisatie (afgelopen 5 jaar)

25% 20% 15%

voornemen (komende 2 jaar)

10% 5% 0%

aard van de investering

Verwachte besparing per energiebesparende maatregel voor een gemiddelde eengezinswoning (Milieu Centraal, 2013).

Ondanks dat het isoleren van een spouwmuur het hoogste rendement heeft (Milieu Centraal, 2013), wordt deze maatregel niet genoemd in onderzoeken. Wat hiervoor de reden is, is onduidelijk.

10

Inhoud



11

Het nemen van energiebesparende maatregelen hangt sterk samen met woningeigenschappen en woonevents Woningeigenaren kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld in doelgroepen. Hieronder een overzicht van mogelijke doelgroep segmentaties. Uit de literatuur blijkt dat het nemen van energiebesparende maatregelen sterk afhangt van woningeigenschappen (zoals het type woning en de ouderdom van de woning) (WoON, 2013). Doelgroep segmentatie op basis van ‘harde’ kenmerken

Doelgroep segmentatie op basis van ‘softe’ kenmerken

Woningeigenschappen

Belevingswerelden

 Woningtypes (hoek-, rij-, galerij-, vrijstaand, etc.)

 BSR model (SmartAgent) Op basis van achterliggende waarden, behoeften en motieven van mensen.

 Woonomgeving (vinex-, arbeiders-, stadswijk, stadscentrum, etc.)  Bouwperiodes (bijvoorbeeld: vóór 1920, 1920 - 1945, 1945 1970, 1970 – 1980, etc.)

 Mentality-model (Motivaction) Op basis van levensinstelling van mensen.

Woonevents

Houding t.o.v. energiebesparing

 Woonverbetering (wooncomfort, noodzakelijk onderhoud)

 4 houdingen t.o.v. energiebesparing (Choice, 2012):

 Koper (starter, doorstromer, ..)

– Welwillende (38%) ;

 Verkoper (waardevermeerdering)

– Geïnformeerde (15%); – Onwetenden (40%); – Afwijzers (7%)

12

Energiebesparende maatregelen worden vooral genomen bij oudere eengezinskoopwoning en bij recent betrekken woning Onderzocht is wie investeren in energiebesparende maatgelen (WoON, 2013). Het onderzoek toont dat de grootste bijdrage aan de kans dat een huishouden investeert in energiebesparende maatregelen vooral te maken heeft met het woningtype, de bouwperiode en de woonduur (de tijd dat men al woont in de huidige woning).

Aandeel woningeigenaren dat afgelopen 5 jaar heeft geïnvesteerd in energiebesparing, verdeeld per bouwperiode. (WoON, 2013 )

 Woningtype: Eengezinskoopwoningen 53% van de bewoners van eengezinskoopwoningen heeft de afgelopen vijf jaar geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen tegenover 34% in meergezinskoopwoningen (bijvoorbeeld appartement in flat).  De bouwperiode van de woning: meer in oudere woningen Meer dan 60% van de mensen die de afgelopen 5 jaar hebben geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen wonen in een huis dat is gebouwd in 1945 of eerder.  De woonduur: meer bij recente bewoning 25% woont maximaal twee jaar in de huidige woning op het moment dat wordt geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen.

Aandeel woningeigenaren dat afgelopen 5 jaar heeft geïnvesteerd in energiebesparing, verdeeld per woonduur. (WoON, 2013 )

13

Voornemen tot investeren in energiebesparende maatregelen het grootst bij hogere inkomens in de midden leeftijdsgroepen Bijna een kwart van de woningeigenaren heeft voornemens om de komende twee jaar te investeren in energiebesparing (WoON, 2013). Met name de hogere inkomens in de midden leeftijdsgroepen zijn van plan om te investeren in energiebesparende maatregelen.

Hogere inkomens in midden leeftijdsgroepen, met energielabel D of hoger (E, F, of G); van plan te investeren Relatief veel hogere inkomens in de midden leeftijdsgroepen in eengezinswoningen met een energielabel D of hoger geven aan van plan te zijn te investeren in energiebesparende maatregelen. Dit is in lijn met ander onderzoek dat aantoont dat energiebesparende maatregelen voornamelijk worden gefinancierd met eigen geld (Buildsight, 2012). Hoge leeftijd en lange woonduur; niet van plan te investeren Mensen die al meer dan 20 jaar in hetzelfde huis wonen en 55 jaar of ouder zijn, hebben nog zelden het voornemen te investeren in energiebesparende maatregelen. Percentage per inkomensgroep van plan te investeren in energiebesparing (komende twee jaar). ((WoON, 2013))

Percentage per leeftijdsgroep van plan te investeren in energiebesparing. ((WoON, 2013))

14

Inhoud



15

Veel verschillende tools van veel verschillende afzenders

Veel verschillende tools van veel verschillende afzenders Op het internet zijn veel verschillende tools te vinden om mogelijke energiebesparing te berekenen. Niet alleen de afzender, maar ook de inhoud verschilt. Zo richten sommige tools zich alleen op energiebesparende maatregelen in woningen en betrekken andere tools ook het gedrag van mensen. Daarnaast zijn er ook tools die zich richten op de prestatie van specifieke duurzame maatregelen zoals zonnepanelen. Een overzicht van geïnventariseerde tools is opgenomen in de literatuurlijst. Energiebesparings-tools gespecialiseerd op woningen De deskstudy heeft zich voornamelijk gericht op tools die betrekking hebben op woningen. Onderstaand de belangrijkste bevindingen van deze tools:  Meeste tools resulteren in indicatief energielabel en mogelijke kostenbesparing Vier van vijf tools resulteren in een indicatief energielabel. Eén tool (bespaarenergiemetdewoonbond.nl) vergelijkt het energieverbruik met anderen in een soort gelijke situatie.  Indicatief energielabel komt vaak overeen Met dezelfde inputvariabelen leiden de verschillende tools tot hetzelfde indicatieve energielabel.  Variabelen redelijk gelijk, detailniveau verschilt De input- en outputvariabelen van vier van de zes tools zijn ongeveer gelijk. Inputvariabelen zijn o.a. woningeigenschappen, gezinssamenstelling en getroffen maatregelen. Outputvariabelen zijn o.a. energielabel en mogelijke kostenbesparing (per maand of per jaar).  Deel tools biedt autofill functie Twee van de vijf tools hebben een autofill functie. Dit houdt in dat bepaalde gegevens automatisch worden aangevuld. Het woonoppervlakte en de getroffen maatregelen worden bij deze tools automatisch ingevuld na het invoeren van kenmerken van de woning.  Terugverdientijd ontbreekt altijd als outputvariabele Bij niet één geïnventariseerde tool wordt de geschatte terugverdientijd als outputvariabele genoemd.

16

Tools specifiek voor woningen (binnenland) Tools specifiek voor woningen

Unieke kenmerken

Energiebesparingsverkenner

 Hoog detailniveau.

SenterNovem (Agentschap NL)

 Potentiële besparing wijzigt bij selecteren van mogelijke maatregelen.

Woningdossier

 Na invullen van postcode + huisnummer direct in ‘eigen omgeving’ met tabblad naar indicatief energielabel.

Meer met Minder

Verbeteruwhuis.nl Milieu Centraal & Agentschap NL

 Potentiële besparing wijzigt bij selecteren van mogelijke maatregelen.  Gelijke opbouw als energiebesparingsverkenner.nl.

Bespaarenergiemetdewoonbond.nl

 Inputvariabelen zijn energie-, gas- en warmtegebruik.

Woonbond

 Outputvariabele is energieverbruik in vergelijking met anderen in een gelijke situatie.

‘Quick Scan’

 Potentiële kostenbesparing weergegeven als percentage van totale energierekening.

Susteen

 Range in potentiële kosten weergegeven. Energielabel check Greenchoice

 Naast energielabel alleen mogelijke maatregelen als resultaat.

17

Tools specifiek voor woningen (buitenland) Tools specifiek voor woningen

Unieke kenmerken

Casa+

 Outputvariabele is energieverbruik in vergelijking met nieuwe woning.

Deco (Portugal)

Myenergy Deco (Luxemburg)

 Outputvariabele is energieverbruik in vergelijking met nieuwe woning.  Gebaseerd op Portugese tool (tools zijn vrijwel identiek).

Hausblick (Duitsland)

Energiemerkekalkulator (Noorwegen)

 Outputvariabele is energieverbruik in vergelijking met nieuwe woning, geen energielabel.

 Resultaat: Energielabel voor en na selecteren van mogelijke maatregelen in grafiek weergegeven.

18

Tools gericht op gedrag en zonnepanelen Tools gericht op gedrag

Unieke kenmerken

Energiebespaarwijzer.nl

 Vooraf 'eigen score' schatten en invullen.

Milieu Centraal

 Resultaat: werkelijke score, gemiddelde score, geschatte score (score 0 – 100).

Ezie.nl

 Weinig inputvariabelen om tot eerste resultaat te komen.

Cauberg-Huygen Ingenieurs

 Bij tonen van resultaat mogelijkheid om meer inputvariabelen in te vullen.

Bespaartest.nl

 Aan de hand van vragen, geïllustreerd door cartoons, indicatie geven over energiegebruik.

Milieu Centraal & Nibud

 Outputvariabele: tips om energie te besparen.

Tool gericht op zonnepanelen Zonnepanelensimulator Eneco

 Na invullen van zonnepanelensimulator regelmatig mail over mogelijke besparing ‘tot nu toe’.

19

Inhoud



20

Sociale factoren doorslaggevend bij energiebesparende maatregelen

 Sociale factoren zijn doorslaggevend bij energiebesparende maatregelen Een Amerikaans experiment (ventilator gebruiken in plaats van airconditioning, 2001) concludeert dat mensen alleen energiebesparende maatregelen nemen bij de boodschap dat mensen in hun omgeving dit ook doen. Besparing, milieu en burgerplicht blijken geen effect te hebben.

 Loss-aversion effect: angst om te verliezen groter dan drijfveer om te winnen Mensen willen meer moeite doen om een verlies tegen te gaan dan om iets te winnen. Het is dus effectiever om het effect van energiebesparende maatregelen te omschrijven als kostenbesparing (verliesbeperking), dan als winst. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat het werken met warmtekaarten effect heeft op het verleiden tot energiebesparende maatregelen. De warmtekaarten spelen in op het loss-aversion effect.

21

Inhoud

Vraagstelling en onderzoeksverantwoording Beweegreden en belemmeringen Doelgroep segmentatie Analyse bestaande online tools woningmarkt (binnen- en buitenland) Analyse succesvolle verleidingsmechanismen Do’s en don’ts bij het verleiden tot het nemen van energiebesparende maatregelen Blinde vlekken in deskstudy Literatuurlijst

22

Do: Benadruk financiële voordelen en maak het persoonlijk

Benadruk het financiële effect in euro’s  Bereken het financiële effect in euro’s en benadruk dit. Zorg daarbij voor een duidelijk gedefinieerd nul-alternatief waartegen de investering wordt afgezet.  Uitdrukking in waardevaste jaarlijkse kostenbesparing spreekt het meest tot de verbeelding, meer dan een totaal besparingsbedrag. Hierdoor wordt een onzekerheidsfactor weggenomen.  Het type financieel voordeel (winst of kostenbesparing) heeft geen direct effect op de keuze om energiebesparende maatregelen. Toch wordt geadviseerd om de nadruk te leggen op besparing, niet op winst (loss-aversion effect). Stem informatie op de persoonlijke situatie  Een persoonlijk advies vergroot het nemen van energiebesparende maatregelen. Vooral voor vrouwen is dit van belang (ResCon, 2013).  Houd rekening met de volgende zaken bij het geven van informatie:  Maak het tastbaar, demonstreer. Laat het zoveel mogelijk ‘ervaren’.  Zorg voor keuzemogelijkheden. Bij beperkte/geen keuzemogelijkheden voelen mensen zich beperkt in hun vrijheid.  Stapel motieven. Dit heeft eerder een positief effect dan een negatief effect.  Presenteer het effect in simpele bewoording. Dat wil zeggen: gebruik korte woorden en vermijd jargon. Boodschappen met invloed op de overweging om energiebesparende maatregelen te nemen:  Verbetering van het wooncomfort Belangrijkste aanleiding om na te denken over energiebesparende maatregelen is het verbeteren van comfort. De investeringsomvang is hierbij van groot belang. Bij investeringen hoger dan 2.000 á 3.000 euro wordt de vergelijking gemaakt met andere comfort verhogende aanpassingen, zoals een nieuwe badkamer of uitbouw.  Onafhankelijkheid afzender Bij het communiceren over energiebesparende maatregelen is het essentieel dat de afzender een onafhankelijke partij is.  Familie en vrienden hebben grote invloed op keuze Familie en vrienden spelen een belangrijke rol bij de aankoop en het verbeteren van de woning. Daarnaast spelen ze een cruciale rol bij het vinden van informatie en support (ECN, 2012).

23

Don’t:Verbetering van het energielabel en terugverdientijd centraal stellen

Verbetering van het energielabel en terugverdientijd spreken niet aan  Het voordeel dat energiebesparing het ‘energielabel verbetert’ draagt niet bij aan de keuze om energiebesparende maatregelen te nemen.  Meerderheid van Nederlandse woningeigenaren vindt het energielabel geen bruikbare informatiebron als het gaat over kosten (ECN, 2012).  Terugverdientijd wordt zelden als aantrekkelijk gepercipieerd. Men vindt 5 á 6 jaar al gauw te lang. (Rigo, 2011).  Termijn van financieel voordeel (jaarlijks, komende 15 jaar of gehele levensduur) is in mindere mate verantwoordelijk voor de impact van de boodschap om te verleiden tot energiebesparende maatregelen (Ipsos Synovate, 2012). Effect op de verkoopprijs van de woning is geen belangrijke overweging  Het effect van energiebesparende maatregelen op de verhoging van de verkoopprijs van de woning (waardevermeerdering) speelt geen rol van betekenis bij de keuze om te investeren in energiebesparing.

.

24

Inhoud


Blinde vlekken in deskstudy Literatuurlijst

25

Blinde vlekken in bestaande onderzoeken

De centrale vraag in deze deskstudy is: ‘Welke inzichten uit bestaande literatuur kunnen helpen bij het ontwerp van het nieuwe energielabel en de online tool?’ Niet alle antwoorden op deze vraag konden worden gevonden in bestaande onderzoeken. Blinde vlekken in onderzochte literatuur:  Wat is de houding van consumenten t.o.v. het energielabel?  Wat moet het energielabel opleveren voor consumenten? (=Wanneer is het interessant voor mij?)  Hoe groot moet de besparing zijn om aan te zetten tot actie?  Wat is een acceptabele terugverdientijd? (Alleen kwalitatieve info beschikbaar, eigen onderzoek Alliander.)  Hoeveel tijd willen mensen besteden aan een online tool/ het uitzoeken of energiebesparende maatregelen interessant zijn voor hun situatie? (Wanneer haken mensen af?)  Hoe specifiek moet het label zijn? / Hoe betrouwbaar is de indicatie van de energierekening?

26

Inhoud


Blinde vlekken in deskstudy Literatuurlijst

27

Literatuurlijst (op volgorde van publicatiedatum)

 Energiebesparing: Een samenspel van woning en bewonder – Analyse van de module Energie WoON 2012 (2013) Casper Tigchelaar (ECN) en Kees Leidelmeijer (Rigo)  Effectief beleid voor duurzaam gedrag: Een thematische vergelijking (2013) DuneWorks, ECN

 Onderzoek naar de ervaren klanttevredenheid van bewoners bij energiebesparingsprojecten (2013) ResCon (in opdracht van Agentschap NL)  Argumentenkaart Energiebesparing in de gebouwde omgeving (2013) PWC  Scenario's energiebesparing gebouwde omgeving (2013) PWC  Feitenkaart energiebesparing in de gebouwde omgeving (2013) PWC  Energiebesparende maatregelen bij individuele huiseigenaren: Rapportage kwantitatief onderzoek (2013) Flowresulting  Doelgroepsegmentatie energiebesparingsprojecten (2012) The Choice (in opdracht van Agentschap NL)  Key Findings Kwalitatieve diepte interviews Acceptatie energiebesparingsprojecten (2012) The Choice (in opdracht van Agentschap NL)  Energiebesparing en gedragsexperimenten (2012) Jan Potters, Eline van der Heijden en Daan van Soest, Universiteit van Tilburg (in opdracht van Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)  Communicatie rendement energiebesparing, besparen of terugverdienen (2012) Ipsos Synovate (in opdracht van Agentschap NL)  Consumer response to energy labels in buildings ECN (2012) 28

Literatuurlijst (op volgorde van publicatiedatum)

 Energiebesparende maatregelen bij individuele huiseigenaren: Rapportage Customer Journey Blok voor Blok (2012) Flowresulting  Bewoners over energiebesparing (2012) Flowresulting (in opdracht van Ministerie van BZK)

 Professionals over energiebesparing (2012) Flowresulting (in opdracht van Ministerie van BZK)  Onderzoek naar de financiering van energiebesparende maatregelen in de particuliere woningvoorraad (2012) Buildsight  Energiebesparende investeringen in de woning (2011) Rigo (in opdracht van Agentschap NL)  Plan van Aanpak Energiebesparing Gebouwde Omgeving (2011) Minsterie van Binnenlandse Zaken en Koninkrjksrelaties  Ontwikkeling van vuistregels en een rekenliniaal, Inhoudelijke eindrapportage (2011) Coryfeeën (in opdracht van Agentschap NL)  Kansrijke aanpakken in gebouwgebonden energiebesparing (2010) In opdracht van Agentschap NL voor Meer met Minder (met medewerking van Motivaction).  De bijdrage van Sociale Wetenschappen aan energiebesparing (2010) Agentschap NL  Perspectieven voor energiebesparing in de particuliere woningvoorraad (2009) SVN & TU Delft  Het energielabel gelabeld, onderzoek naar het investeringsgedrag in energiebesparende maatregelen naar aanleiding van het energielabel (2009) Leanne van Diggelen, Radboud Universiteit Nijmegen (met medewerking van SenterNovem)

29

Literatuurlijst: Geïnventariseerde tools

Tools specifiek voor woningen - binnenland  Energiebesparingsverkenner: www.energiebesparingsverkenner.nl  Woningdossier: www.woningdossier.nl  Vebeteruwhuis: www.verbeteruwhuis.nl

 Bespaarenergiemetdewoonbond: www.bespaarenergiemetdewoonbond.nl  Quick Scan van Susteen: www.susteen.nl/uncategory/doe-de-quick-scan.html  Energielabel check van Greenchoice: www.greenchoice.nl/thuis/energie-besparen/energielabel-check Tools specifiek voor woningen - buitenland  Casa+ (Portugal): http://dev.labs.viatecla.com/casamaishtml5/  My Energy Home (Luxemburg): http://www.myenergyhome.lu/  Hausblick (Duitsland): http://www.hausblick.de/energiebedarfsrechner  Energiemerkekalkulator (Noorwegen): http://kalkulator.energimerking.no/ Tools gericht op gedrag  Energiebespaarwijzer: www.energiebespaarwijzer.nl  Ezie van Cauberg-Huygen Ingenieurs: www.ezie.nl  Bespaartest: www.bespaartest.nl Tool gericht op zonnepanelen  Zonnepanelensimulator van Eneco: https://zonnepanelensimulator.eneco.nl/

30

BIJLAGE: Ideeën uit het buitenland

31

Principes om mensen te bewegen energiebesparende maatregelen te treffen: voorbeelden uit het buitenland  Duitsland: lange traditie van energiebesparende concepten die beproefd en, met kwaliteitsgarantie, eenvoudig te verkrijgen zijn en ook al vele jaren financieel worden ondersteund (Snel&Slim van de SEV).  Duitsland: bij lokale adviescentra voorlichting krijgen over de praktische acties die moeten worden ondernomen om voor financiële dekking in aanmerking te komen (handelingsperspectief).

 Duitsland, EnergiePass: (&ES) kiezen tussen berekende of gemeten energievraag.  Duitsland: korting als je het voor een bepaalde datum regelt.  Consumenten kunnen de adviezen die ze bij de EnergiePass hebben gekregen (bijvoorbeeld isoleren zolder) op het net zetten en bedrijven reageren hierop met een aanbod.  Rusland: label aan buitenkant huis zichtbaar.  Spanje wordt in de campagnes niet alleen op kostenvoordeel gericht, maar ook sterk op afhankelijkheid van export van energie (meer argumenten)  Bulgarije wordt gekozen voor een doelgroepgerichte aanpak (titels van programma’s: ‘My clean neighborhood’, ‘Together with my friends’).  Eco-Tune (een energieconsultantfirma die ook technische producten aanbiedt) biedt via zijn website gratis audits aan. Zelfde doet Swedish Energye Agency.  Via een site geattendeerd op waar ze op moeten letten als ze een bestaande woning gaan kopen (in Nederland heeft een afstudeerster van de TU/E een zeer handzame checklist voor woningkopers gemaakt).  In Hongarije worden energieadviezen inclusief bezoek aan huis ook gratis aangeboden.  Het dorp Harmony in de VS streeft ernaar het groenste dorp van de VS te worden. Bewoners worden aangemoedigd te helpen die competitie te winnen, onder andere door hun woning te verduurzamen (meer argumenten).  Open huizendagen gehouden, waardoor de maatregelen meer vertrouwd worden (in het verleden gebeurde dat in Nederland ook met de Puur Wonen Estafette).  In Canada houden doe-het-zelf-zaken tijdelijke acties rond energiebesparing en helpen hun klanten in die tijd ook de subsidie aan te vragen waar ze recht op hebben binnen 18 maanden na het (gratis?) verkrijgen van een energieadvies. Wie zo’n energieadvies aanvraagt, krijgt ook een energiesavingskit van de winkelketen.  De Engels en Ierse overheid verplichten woningeigenaren bij renovatie energiebesparende maatregelen te treffen.

32

© copyright flowresulting

Marc Westeneng, Minou Kemperman, Gabriella Serreli

Colofon

T 030 – 296 1111 M 06-22408871 E [email protected] Maliebaan 5 3581 CA Utrecht www.flowresulting.nl

33

Verleiding door energielabel

Recommend Documents