Verkorte inhoudsopgave
1 1.1 1.2 2
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11 3 3.1 3.2 3.3 4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 5 5.1 5.2
GEZONDHEIDSSTRAFRECHT, DEFINITIE EN AFBAKENING Definitie en afbakening Indeling ALGEMENE GEZONDHEIDSRECHTELIJKE REGELINGEN EN STRAFRECHT
1 1 1
5
Inleiding Geneesmiddelen Medische hulpmiddelen Bijzondere medische verrichtingen Ambulancevervoer Bevolkingsonderzoek Donorgegevens kunstmatige bevruchting Medisch-wetenschappelijk onderzoek Publieke gezondheid en infectieziekten Het functioneren van de individuele hulpverlener De lijkschouw
5 9 11 12 13 13 15 15 17 23 30
MEDISCHE DESKUNDIGHEID IN HET STRAFRECHT
35
Inleiding Onderzoek aan het slachtoffer Onderzoek van de verdachte HUMAAN MATERIAAL Inleiding Het lijk Lichaamsmateriaal Bloed en bloedproducten Foetaal weefsel Orgaandonatie DNA BEGIN VAN LEVEN Inleiding Embryo’s
35 37 41 45 45 45 49 50 50 51 54 59 59 59
viii
5.3 5.4 6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 7
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 8
8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6
Verkorte inhoudsopgave
Abortus provocatus Draagmoederschap BESLISSINGEN ROND HET EINDE VAN HET LEVEN Inleiding Terminologie Normaal medisch handelen Op de grens van normaal medisch handelen en strafrecht Strafbaar handelen rond het levenseinde STRAFVORDERLIJKE ASPECTEN VAN HET MEDISCH BEROEPSGEHEIM Inleiding Het medisch beroepsgeheim en verschoningsrecht Verschoningsrecht Medisch beroepsgeheim en aangifteplicht en aangifterecht Het gebruik van strafvorderlijke bevoegdheden Convenanten tussen politie en ziekenhuizen STRAFRECHTELIJKE VERVOLGING VAN MEDISCH HULPVERLENERS
62 67 71 71 71 72 74 92
93 93 93 95 96 97 106
109
Inleiding Terminologie Klagen, eisen, vervolgen en maatregelen Medische fouten en de IGZ Strafrechtelijke aansprakelijkheid voor medische fouten Niet-reguliere geneeskunst
109 110 112 116 118 133
9 STRAFRECHT, TENUITVOERLEGGING VAN STRAF EN ZORG 9.1 Inleiding 9.2 Zorg in detentie 9.3 Plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis 9.4 Tbs 9.5 Overlastbezorgers 9.6 De uitvoering van de Wet BOPZ 9.7 Nieuw beleid voor gedwongen zorg
137 137 137 143 143 146 151 153
BIJLAGEN
155
LIJST VAN GERAADPLEEGDE LITERATUUR
161
JURISPRUDENTIELIJST
167
Volledige inhoudsopgave
AFKORTINGENLIJST
xi
1
1
GEZONDHEIDSSTRAFRECHT, DEFINITIE EN AFBAKENING
1.1
Definitie en afbakening
1
1.2
Indeling
1
2
ALGEMENE GEZONDHEIDSRECHTELIJKE REGELINGEN EN STRAFRECHT
5
2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3
Inleiding Toezicht op de gezondheidszorg Bestuurlijke handhaving volksgezondheidswetgeving Zorginstellingen en kwaliteit van zorg
5 5 6 7
2.2
Geneesmiddelen
9
2.3
Medische hulpmiddelen
11
2.4
Bijzondere medische verrichtingen
12
2.5
Ambulancevervoer
13
2.6
Bevolkingsonderzoek
13
2.7
Donorgegevens kunstmatige bevruchting
15
2.8
Medisch-wetenschappelijk onderzoek
15
2.9 2.9.1 2.9.2
Publieke gezondheid en infectieziekten Infectieziekten HIV/AIDS
17 18 22
2.10 2.10.1 2.10.2 2.10.3
Het functioneren van de individuele hulpverlener Wet BIG Noodwet Geneeskundigen Forensisch artsen en verpleegkundigen
23 24 27 28
x
Volledige inhoudsopgave
2.11 2.11.1 2.11.2 3
De lijkschouw Lijkvinding Het overlijden van een minderjarige
MEDISCHE DESKUNDIGHEID IN HET STRAFRECHT
30 31 32 35
3.1
Inleiding
35
3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.2.1 3.2.2.2
Onderzoek aan het slachtoffer Overleden slachtoffers Overlevende slachtoffers Letselrapportage Zedenonderzoek
37 37 39 39 40
3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4
Onderzoek van de verdachte Letselrapportage bij de verdachte Onderzoek in het lichaam Forensisch psychiatrisch onderzoek Bloed- en urineproef
41 41 41 42 43
4
HUMAAN MATERIAAL
45
4.1
Inleiding
45
4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3
Het lijk Strafvorderlijke positie van het lijk Delicten gepleegd na het intreden van de dood Indirecte strafrechtelijke bescherming van het lijk
45 47 47 48
4.3
Lichaamsmateriaal
49
4.4
Bloed en bloedproducten
50
4.5
Foetaal weefsel
50
4.6
Orgaandonatie
51
4.7
DNA
54
5
BEGIN VAN LEVEN
59
5.1
Inleiding
59
5.2
Embryo’s
59
5.3 5.3.1 5.3.2
Abortus provocatus Begripsbepaling en reikwijdte Strafbepalingen in Sr en WAZ
62 63 64
Volledige inhoudsopgave
xi
5.3.3
Het veroorzaken van letsel bij of de dood van een ongeboren kind
66
5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3
Draagmoederschap Civielrechtelijke bepalingen omtrent draagmoederschap Strafrechtelijke bepalingen omtrent draagmoederschap Jurisprudentie
67 67 68 69
6
BESLISSINGEN ROND HET EINDE VAN HET LEVEN
71
6.1
Inleiding
71
6.2
Terminologie
71
6.3
Normaal medisch handelen
72
6.4 6.4.1 6.4.1.1 6.4.1.2 6.4.2 6.4.3 6.4.4 6.4.5 6.4.6 6.4.7 6.4.8 6.4.9 6.4.10 6.4.10.1 6.4.10.2 6.4.11
Op de grens van normaal medisch handelen en strafrecht Geschiedenis euthanasie en hulp bij zelfdoding Ontwikkeling in de jurisprudentie Ontwikkeling van de regelgeving De huidige wetgeving De grenzen van de euthanasie De melding van euthanasie Vervolgingsbeleid Evaluatie van de wetgeving Hulp bij zelfdoding Nieuwe initiatieven op het gebied van levensbeëindiging Nemo tenetur Levensbeëindiging zonder verzoek Levensbeëindiging bij wilsonbekwamen Levensbeëindiging bij pasgeborenen Late zwangerschapsafbreking
74 74 75 77 78 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
6.5
Strafbaar handelen rond het levenseinde
92
7
STRAFVORDERLIJKE ASPECTEN VAN HET MEDISCH BEROEPSGEHEIM
93
7.1
Inleiding
93
7.2
Het medisch beroepsgeheim en verschoningsrecht
93
7.3
Verschoningsrecht
95
7.4
Medisch beroepsgeheim en aangifteplicht en aangifterecht
96
7.5 7.5.1 7.5.2 7.5.2.1
Het gebruik van strafvorderlijke bevoegdheden Binnentreden Inbeslagneming en doorzoeking Doorzoeking ter inbeslagneming
97 98 100 101
xii
Volledige inhoudsopgave
7.5.2.2 7.5.2.3 7.5.3 7.5.4
Zeer bijzondere omstandigheden Beklag tegen inbeslagneming Telefoontap Vorderen van gegevens
102 103 104 105
7.6
Convenanten tussen politie en ziekenhuizen
106
8
STRAFRECHTELIJKE VERVOLGING VAN MEDISCH HULPVERLENERS
109
8.1
Inleiding
109
8.2 8.2.1 8.2.2
Terminologie Wettelijke begrippen Definities van de IGZ
110 110 111
8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.3.4
Klagen, eisen, vervolgen en maatregelen Acties van de patiënt of diens nabestaanden Acties van de zorginstelling Acties van externe organisaties Samenloop van procedures
112 113 114 114 116
8.4 8.4.1 8.4.2
Medische fouten en de IGZ Melding aan de IGZ Patiëntveiligheid en blame free melden
116 116 117
8.5 8.5.1 8.5.2 8.5.2.1 8.5.3 8.5.4 8.5.4.1 8.5.4.2 8.5.4.3 8.5.4.4 8.5.4.5
Strafrechtelijke aansprakelijkheid voor medische fouten Onderzoek naar medische fouten De beslissing over vervolging Artikel 12 Sv Kwalificatie van medische fouten De praktijk van vervolging voor medische fouten Onbevoegd handelen Fouten met betrekking tot het inschatten van de ernst van de situatie Fouten met betrekking tot het instellen van een behandeling Fouten in de uitvoering van de zorg of de behandeling Organisatiefouten
118 119 120 121 122 125 125 126 128 129 132
8.6
Niet-reguliere geneeskunst
133
9
STRAFRECHT, TENUITVOERLEGGING VAN STRAF EN ZORG
137
9.1
Inleiding
137
9.2 9.2.1 9.2.2 9.2.3
Zorg in detentie Keuring en controle Gedwongen behandeling Overlijden in detentie
137 139 140 141
Volledige inhoudsopgave
xiii
9.2.4
Onderzoek aan en in het lichaam
142
9.3
Plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis
143
9.4 9.4.1 9.4.2 9.4.3
Tbs Tbs met dwangverpleging Controle Gedwongen behandeling in Tbs
143 144 145 145
9.5 9.5.1 9.5.2 9.5.3 9.5.3.1 9.5.3.2 9.5.3.3 9.5.3.4
Overlastbezorgers Strafrechtelijke aanpak Vrijwillige zorg Gedwongen zorg Geestesstoornis Gevaar Bereidheid tot vrijwillige opname De praktijk
146 146 147 148 149 150 150 151
9.6
De uitvoering van de Wet BOPZ
151
9.7
Nieuw beleid voor gedwongen zorg
153
BIJLAGEN Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage
I: II: III: IV:
155 Stroomschema toetsing euthanasie en hulp bij zelfdoding Stroomschema toetsing levensbeëindiging zonder verzoek Stroomschema toetsing late zwangerschapsafbreking Stroomdiagram NODO-procedure
156 157 158 159
LIJST VAN GERAADPLEEGDE LITERATUUR
161
JURISPRUDENTIELIJST
167
