4.5 Landduinen Landschapskenmerken Reliëfvorm Mozaïek van hogere zandduinen – meestal bebost – en lager en vlakker gelegen vennen en schrale graslanden Water Lage grondwaterstanden Bodem Zandgronden Wegenpatroon Rechte wegen en brede veedriften of veedreven Verkavelingspatroon Regelmatige blokverkaveling (door houtwallen omgeven) Landbouwkundig gebr. Mix van land – en bosbouw Beplanting Bossen (dennen) op de zandkoppen; lanen en houtwallen langs voormalige driften Bebouwing Incidentele boerderijen
Ontstaansgeschiedenis Dit gebied bestaat uit uitlopers van het dekzandgebied met oude rivier(parabool)duinen en is ontstaan in de laatste periode van de laatste IJstijd ( > 11.000 jaar). Tussen de duinkoppen en duinruggen liggen vochtige laagten vaak met vennen. Oorspronkelijk waren de duinen bebost, maar door overbeweiding in de 13e en 14e eeuw zijn uitgestrekte heidevelden en later ook stuifzandgebieden ontstaan. In de tweede helft van de 18e eeuw zijn deze gronden deels door uitgifte van vergunningen ontgonnen in de vorm van kleine omwalde veldjes of kampen. Maar ook dennenbebossing vond weer plaats voor 1800. De doorgaande wegen zijn karakteristieke veedriften.
Beeld: natuurlijk ‘patchwork' Dit landschapstype kenmerkt zich door zekere intimiteit als gevolg van een afwisseling tussen “massa” en “ruimte”: massa wordt bepaald door de (veelal) dennenboscomplexen omgeven met houtwallen. De kleinschalige open ruimten worden daarentegen ingenomen door akker- en weilanden en vennen. Op sommige plaatsen is er een subliem uitzicht op de steilrand.
Structuurvisie Echt-Susteren 2012-2025 Ontwikkelen met kwaliteit — 91
A. De houtwallen Houtwallen zijn karakteristiek voor dit landschap en geven het een ‘kamer-structuur'. Ze omsluiten zogenaamde dennenakkers die ooit voor de mijnbouw van belang waren, maar nu een beperkte bosbouwkundige functie hebben. De houtwallen hielden het vee op de driften en uit het bos. B. De lanen Karakteristiek is het wegenpatroon van brede (Y-vormige) veedriften met laanbeplanting en bosontginningsstructuur (brandgangen). C. De bossen op de duinen Op de meeste delen van de hogere duinen zijn de boskernen intact gebleven. De bossen bepalen de maat en schaal van het gebied en geven het een besloten karakter. De duinlaagten (vaak met vennen) worden begeleid door bosranden die de kaders voor de zandverstuivingen aangeven. Op sommige plaatsen zijn er nog restanten over van de vroegere heide. D. De open ruimtes In de open ruimtes vindt landbouwkundig- (akkerbouw, asperges, maïs, weilanden, etc.) en recreatief gebruik (paardenweiden) plaats.
• • • • • • • • •
Ontwikkelperspectief Het doel van het ontwikkelen van de landduinen is, om een voor Nederland uniek en uiterst gaaf en reliëfrijk landschapstype (van vennen met rivier- c.q. paraboolduinen) een deel van haar oorspronkelijke waarde terug te geven door. Dit betekent: De landduinen die in dit gebied grotendeels verscholen liggen onder dennenbossen (op beperkte schaal) zichtbaar maken; eventueel door ze opnieuw te laten (ver)stuiven; Uit het oogpunt van de recreatieve aantrekkingskracht en natuurwaarde inzetten op versterking en uitbreiding van de variatie in dit mozaïeklandschap; Landschapselementen herstellen en in het bijzonder de 18e eeuwse houtwallenstructuur met driften; Extra aandacht schenken aan de aanleg van bossen kleiner dan 5ha en houtsingels; Bestaande vennen openhouden; Omvormen van naaldbos naar gemengd bos; Streven naar een ecologische verbinding met het Slekkerhout in het zuidelijk deel; Gevarieerd landbouwkundig gebruik (bij voorkeur kleinschalig grondgebonden, liefst zonder teeltondersteunende voorzieningen) stimuleren; Nieuwe bebouwing over het algemeen niet toestaan; slechts heel beperkt mogelijk maken in de vorm van rood voor groen op díe plaatsen waar beide (rood én groen) een kwaliteitsimpuls aan het landschap kunnen geven.
92 — Structuurvisie Echt-Susteren 2012-2025 Ontwikkelen met kwaliteit
Landduinen behouden cultuurlandschap van 1900 - 1950 versterken en uitbreiden mozaïeklandschap ontwikkelen heide, vennen, stuifzanden; omvormen naald- naar loofbos stimuleren variatie in grondgebruik herstel systeem van houtwallen en veedreven Kwaliteitsverbeterende maatregelen maatregel
prio
vorm
locatie
lijnvormige beplantingselementen
++
lanen en dreven behouden en respecteren; vrijkappen brede zandbanen (dreef) en herstellen, herbeplanten houtwallen
overal
erfbeplanting
+
niet van toepassing
natuurontwikkeling
++
herstellen kleinschalige patroon van open en gesloten akkers en bospercelen, landduinen open kappen om heide te ontwikkelen, natte venmilieus herstellen, naaldbos omvormen naar loofbos
Het Leen, Marisssen
recreatieve ontsluiting
++
routestructuren voor wandelen, fietsen, mountainbikers en ruiters; bestendige schuilgelegenheden; parkeerplaats; uitkijkpunt
overal, Het Leen, Marisssen
verwijderen, bebouwing
++
voor zover aanwezig, leegkomende bebouwing slopen
ontwikkelen landschappelijke en cultuurhistorische waarden
+
cultuurlandschap behouden, herstellen met respect voor natuurlijke waarden; houtwallen herstellen en zichtbaar maken; Leenderhof zo mogelijk ontsluiten
stimuleren vernatting
++
vennen en uitwaaiingslaagtes herstellen
overgang kernbuitengebied
natuurlijke laagtes
niet van toepassing
Structuurvisie Echt-Susteren 2012-2025 Ontwikkelen met kwaliteit — 93
94 — Structuurvisie Echt-Susteren 2012-2025 Ontwikkelen met kwaliteit
Foto's Landduinen 2012
Structuurvisie Echt-Susteren 2012-2025 Ontwikkelen met kwaliteit — 95
