Verhalen uit scholen. Ontmoetingen met veteranen

verhalen uit scholen Ontmoetingen met veteranen

Veteranen Zij hebben gestrijd zij hebben deel van het land bevrijd. Er is op hun geschoten De doden liggen overal in de straten en goten maar dankzij hun is er vrijheid. Niemand die lijdt. Van de oorlog verlost af en toe post. Erge beelden in je gedachten gegrift. Je wordt ervan geschift thuis voor de familie geen fun Vrede dankzij hun

Verhalen uit scholen Ontmoetingen met veteranen

Jasmijn, 12 jaar

SLO


© 2006 Stichting Leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Idee en samenstelling Hans Hooghoff (SLO), René Leverink Ontwerp Plein Publiek, atelier voor grafisch ontwerp, Nijmegen Fotografie Ad Gussenhoven, Mariska Kruijff, Goedele Monnens, William Moore, Alice Schutte e.a.

Productie Theo van Leeuwen (Axis media-ontwerpers, Enschede) Druk Roelofs, Enschede Deze uitgave is tot stand gekomen met financiële steun van de Stichting Fondsenwerving Militaire Oorlogs- en Dienstslachtoffers en Aanverwante Doeleinden. Met dank aan de leerlingen en docenten voor hun enthousiaste medewerking.

Voor informatie Marian Nijhuis, SLO, Bijzondere Projecten Postbus 2041, 7500 CA Enschede

Telefoon 053 484 03 36 E-mail [email protected]

2

Inhoud 5

Voorwoord

9

Inleiding

7

Vrede dankzij hun Gedichten, impressies en verslagen van leerlingen

16-17 26-27 24-25 28-29 34-35 44-45

37

Moedig of voorzichtig Post van leerlingen; een selectie uit de brieven die leerlingen schreven aan de veteraan met wie ze een ontmoeting hebben gehad

Je had een goed verhaal Leerkrachten aan het woord

3

4

Voorwoord Op 29 juni 2005 opende Z.K.H. Prins Willem-Alexander de eerste Nationale Veteranendag tijdens een plechtige bijeenkomst in de Ridderzaal te Den Haag. Bij die gelegenheid waren naast een groot aantal militaire veteranen, leden van de krijgsmacht, ministers en Tweede-Kamerleden, ook tientallen scholieren aanwezig. Ze waren de eerste groepen leerlingen die hadden meegedaan aan het project Verhalen van veteranen, dat in opdracht van het ministerie van OCW door de Stichting Leerplanontwikkeling is uitgevoerd, in nauwe samenwerking met het Veteraneninstituut en vele scholen in het primair en voortgezet onderwijs. De Nationale Veteranendag is bedoeld om de aandacht te vestigen op de tienduizenden Nederlandse oud-militairen, jong en oud, die in uiterst moeilijke situaties hun werk hebben gedaan. Soms ging het om oorlogshandelingen, zoals in de Tweede Wereldoorlog. Vaak waren het vredesmissies onder de vlag van de Verenigde Naties. Die veteranen krijgen niet altijd de erkenning en de waardering waar ze recht op hebben. Op de Nationale Veteranendag kan de samenleving die erkenning en waardering tot uitdrukking brengen. De jeugd is een belangrijk deel van die samenleving. Daarom is het bijzonder verheugend dat het project Verhalen van veteranen zoveel weerklank vindt in het Nederlandse onderwijs. Kern van het project is het bezoeken door veteranen van scholen, om aan de leerlingen hun verhalen te vertellen. Verhalen over pijn en moeite, over gevaar en risico’s, over moed en daadkracht, over kameraadschap en saamhorigheid, over dood en leven. In dit boekje zijn nu eens niet de veteranen aan het woord, maar de scholieren en docenten. Ze hebben opgeschreven hoe ze de ontmoeting met ‘hun’ veteraan hebben ervaren en wat ze ervan hebben opgestoken. Uit hun enthousiaste reacties blijkt dat de Verhalen van veteranen indruk maken, en dat ze het waard zijn nog talloze keren verteld te worden. Jhr. Mr. A.A. Loudon, voorzitter Comité Nationale Veteranendag

5

6

Inleiding Op 29 juni 2005 vond in de Ridderzaal in Den Haag een officiële bijeenkomst plaats ter gelegenheid van de eerste Nederlandse Veteranendag. Twee scholieren boden minister Van der Hoeven van OCW het eerste exemplaar aan van Verhalen van veteranen, een handreiking voor scholen die deelnemen aan het gelijknamige onderwijsproject. De bezoeken die militaire veteranen brengen aan scholen in het primair en voortgezet onderwijs vormen een prominent onderdeel van dit project. Gestimuleerd door leerlingen vertellen ze hun verhalen en zorgen op die manier voor kennis van en begrip en waardering voor de taken die zij en duizenden collega’s hebben verricht voor vrede en veiligheid en in opdracht van de Nederlandse regering. Het project Verhalen van veteranen, bedoeld voor leerlingen van tien tot vijftien jaar, is op verzoek van het ministerie van OCW uitgevoerd door het nationaal instituut voor leerplanontwikkeling SLO, in nauwe samenwerking met het Veteraneninstituut en een aantal 'voorhoedescholen'. Op deze manier heeft het onderwijs zelf een grote inbreng bij de invulling en de vormgeving van onderwijsactiviteiten. De scholen die hebben meegedaan aan het project zijn allen gestimuleerd om de ontmoeting met een veteraan in te bedden in inspirerende en boeiende onderwijsactiviteiten. De resultaten van die eerste fase van het project zijn opgenomen in de handreiking Verhalen van veteranen. Op basis van deze handreiking zijn scholen in het schooljaar 20052006 aan de slag gegaan met het thema ‘veteranen in de klas’. Overal in het land hebben jonge en oude veteranen hun jonge publiek weten te boeien met persoonlijke ervaringen over moed, gevaar, vriendschap, angst, plicht, recht en onrecht, oorlog en vrede, daartoe mede uitgedaagd door leerlingen. Deze ontmoetingen hebben bij leerlingen vele enthousiaste, vaak hartverwarmende reacties losgemaakt. In deze bundel treft u een bloemlezing hieruit. Ook leest u hoe docenten het bezoek van een veteraan ervaren hebben. Zonder enige uitzondering mogen we concluderen dat het ‘levend en levendige onderwijs’ door de deelnemende scholen als zeer bijzonder en authentiek is ervaren. En dat de ontmoeting met een veteraan een vaste plaats in het onderwijsprogramma verdient. Op die manier geven de scholen meteen ook invulling aan het thema burgerschapsvorming. Sinds 1 februari 2006 zijn scholen dit wettelijk verplicht. De minister van OCW omschrijft burgerschap als ‘de bereidheid en het vermogen deel uit te maken van de gemeenschap en daar een actieve bijdrage aan te leveren’. De minister legt een relatie tussen burgerschap, sociale cohesie en sociale integratie. Burgerschapsvorming beoogt maatschappelijke participatie en op een waardige wijze met elkaar leren omgaan. Maar er mag ook aandacht

7

zijn voor wat genoemd wordt ‘kleine deugden’. Deugden die de omgang tussen mensen prettiger en zinvoller maken. Burgerschapsvorming mag niet worden verengd tot 'net gedrag', maar ook niet tot het ontkennen van de waardevolle betekenis van plezierige en humane omgangsvormen. Een samenleving bestaat uit mensen. De kwaliteit van een samenleving wordt dus bepaald door de kwaliteit van de mensen. Ons verleden kent veel kanjers aan wie de jeugd van nu een voorbeeld kan nemen. Helden als Willem van Oranje, Rembrandt, Michiel de Ruyter en Anne Frank. Naast deze coryfeeën zijn er nog duizenden haast naamloze ‘kleine’ helden, die misschien wel evenveel, of zelfs meer indruk maken op de leerlingen van nu. Ook de Nederlandse krijgsmacht telt vele oude en jonge helden. De Nationale Veteranendag biedt scholen een uitstekend aanknopingspunt om aandacht te besteden aan deelname van Nederland aan humanitaire vredesmissies, het opkomen voor menselijke waardigheid, de wederopbouw van ontwrichte samenlevingen en democratieën, en dus aan burgerschap. In deze bundel kunt u lezen over ervaringen en opvattingen van leerlingen en docenten, opgedaan in de eerste twee jaren van het project Verhalen van veteranen. In het eerste onderdeel (“Vrede dankzij hun”) een aantal gedichten, impressies en verslagen van leerlingen. Het tweede onderdeel (“Moedig of voorzichtig”) bevat een selectie van fragmenten uit brieven die leerlingen op verzoek van hun leerkracht hebben geschreven aan de veteraan met wie ze een ontmoeting hebben gehad. Ten slotte (“Je had een goed verhaal”) zijn leerkrachten aan het woord. Onder dankzegging aan de vele veteranen, leerlingen en docenten die het scholenproject Verhalen van veteranen tot een aanstekelijk succes gemaakt hebben, spreken wij de wens uit dat de eerlijke, persoonlijke en soms emotionele reflecties en getuigenissen, scholen en veteranen zullen aanmoedigen om vooral door te gaan met de wederzijdse ontmoeting en dialoog van scholier en veteraan. Drs. Hans Hooghoff, Hoofd Bijzondere Projecten SLO

8

9

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

10

Vrede dankzij hun Gedichten, impressies en verslagen van leerlingen

11

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

12

... en ook nog een eng verhaal Er zijn twee mensen bij ons op school geweest die een oorlog hebben meegemaakt. Ze vertelden over wat ze hadden beleefd. De oude veteraan vertelde wat hij in de Tweede Wereldoorlog had meegemaakt. Dat was heel interessant, hij vertelde dat hij zelf geschoten had, maar geen mensen gedood. Hij had zelf ook een wond aan zijn knie, die liet hij zien. Hij had ook veel onderscheidingen bij zich die hij allemaal gekregen had. Deze man was heel interessant om naar te luisteren. De tweede man was een jonge veteraan. Hij had ook veel meegemaakt in Bosnië. Soms moest hij schieten maar hij hielp ook veel mensen die geen eten meer hadden. Hij had ook veel spullen bij zich, zoals een legerpak, een helm en een gasmasker, dit mochten wij allemaal even op. Deze man had ook hele interessante verhalen en ook nog een eng verhaal, want hij zag soms gewoon allemaal lijken liggen, maar hij zij dat hoort erbij, bij een oorlog. ---------------------------------------------------------Iris de Rijck, groep 8 Matthiasbasisschool, Oploo

Vrijheid We mogen zeggen wat we denken. En onze mening schrijven in de krant. Soms zelfs andere mensen krenken. Dat kan niet in ieder land. Sommige mensen worden gevangen. Als ze hun mening geven over de politiek. Naar vrijheid kunnen ze slechts verlangen. Maar zonder vrijheid word je ziek. Ook in andere landen hebben rechten Geluk om te leven en vriendschappen te maken Al moeten legers daar voor vechten Om te beschermen en de vrede te bewaken ---------------------------------------------------------Joost Wennink en Denise Habing, groep 8 Basisschool de Borgh, Hengelo

VREDE DANKZIJ HUN — Gedichten, impressies en verslagen van leerlingen

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

13

Veel interessanter dan uit een geschiedenisboek Bij ons is een veteraan in de klas geweest. Onze geschiedenisjuf had ons ervoor opgegeven dat er een veteraan in de klas kwam. Er was een oude veteraan die heeft in de Tweede Wereldoorlog gevochten, en een jonge veteraan die heeft in Bosnië gevochten. Dat is echt heel interessant. Dat is veel interessanter dan uit een geschiedenisboek. De jonge veteraan had allemaal spullen meegenomen. Kogelvrij vest, legertas, gasmasker, tankhelm (die heb je op als je in en rond een tank bent). Kun je beter met elkaar praten want een tank maakt veel lawaai en hij had medailles bij zich. Hij heeft bij elk ding uitleg gegeven, wat je er mee kunt doen. Hij heeft ook over zijn belevenissen gesproken. Ze hadden een bunker gebouwd die was afgekeurd toen hadden ze er een bar van gemaakt. Ze konden er geen bier halen want ze mochten geen bier drinken. De oude veteraan had ook van alles bij. Hij was soldaat en zijn vader zat in het verzet. De vader heeft een boek uitgebracht daar heeft hij een stuk uit voorgelezen. Hij heeft voornamelijk in Noord-Brabant gevochten. Hij vertelde waar hij heeft gevochten en wat er is gebeurd. Ze moesten een keer patrouillelopen en ze dachten dat ze een man zagen, een van hen ging kijken, toen was het een struik. ---------------------------------------------------------Twan Verschuuren, groep 8 Matthiasbasisschool, Oploo

Waarom moest het gebeuren, niemand kiest er toch voor? Waarom doen mensen nou zoiets, het wordt er toch alleen maar slechter op. Je raakt steeds meer vrienden kwijt, die wil je toch zeker niet verliezen. Het is toch onvoorstelbaar, .... dat het nog steeds gebeurt. ---------------------------------------------------------Ella Kuipers, groep 8 Matthiasbasisschool, Oploo

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

14

Wie, oh wie is André Dekker? In onze klas werd een tas afgegeven. Van wie, oh wie was toch die tas? We gingen bedenken van die tas zou kunnen zijn. Een legertas, dat zagen we direct. Waar, oh waar kwam die tas vandaan? De hele klas dacht dat iemand van het leger die tas was kwijtgeraakt. Wie, oh wie was de eigenaar van die tas? Gelukkig kwam er een man, André Dekker, in de klas. Hij was erg blij dat zijn tas was gevonden. Waar, oh waar is die tas geweest? Die tas was met André mee naar Bosnië geweest. Waarom, waarom was die tas met André daar geweest? Was hij daar voor het leger, was hij daar om te vechten? Nee, zijn werk was om mensen te helpen, mensen te beschermen, om in vrede te kunnen leven. Wat, oh wat zat er toch allemaal in die tas? Een waskom, een veldfles, een rotatie order, een opneemapparaatje, een zakmes, een ketting, een folder over geweld, een interview, een videoband, een spandoek, een verbandsetje, diploma’s, papieren, getuigschriften en de Bijbel. Waarvoor, oh waarvoor dienden al die spullen in die tas? Het waren overlevingsspullen voor zijn reis naar Bosnië. Zowel gebruiksmaterialen als emotionele spullen zaten in de tas. Wat, oh wat betekende die tas voor hem? Herinneringen aan een belangrijke, moeilijke en soms bange periode in zijn leven. Hij was gelukkig om met deze herinneringen in de tas weer thuis te komen. Die tas zal een herinnering blijven voor het leven. Wat, oh wat betekent die tas voor mij en de kinderen van mijn klas? Moedig hoor, om met gevaar voor eigen leven andere mensen te helpen. Ik weet nu waar die tas voor diende! Ik weet nu wie André Dekker is! Ik weet nu dat hij een veteraan is! Ik weet nu wat hij en andere veteranen over de hele wereld doen! Ik weet nu dat vrede bewaken belangrijk is voor alle mensen die dat nodig hebben. Ik weet nu dat ik blij ben dat hij bij ons op school is geweest! ---------------------------------------------------------Mariska Rupert, groep 8 Basisschool De Borgh, Hengelo VREDE DANKZIJ HUN — Gedichten, impressies en verslagen van leerlingen

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

15

Ik zelf had dat niet gedurfd “Veteranendag.” Ik had er nog nooit van gehoord. Tot vorig jaar. Toen had onze klas voor het eerst zo’n dag. Er kwam ook een veteraan (André Dekker) bij ons in de klas. Hij kwam bij ons in de klas vertellen over de oorlog in voormalig Joegoslavië. Hij kwam daar niet om te vechten maar om mensen te helpen. De vrede te bewaken. Hij deed daar namelijk EHBO. Ook had hij een tas bij zich met dingen wat hij meegenomen had naar de oorlog. Er zaten spullen in zoals EHBO-spullen, de Bijbel, kompas, zakmes enz. Hij heeft ons ook verteld hoe het daar was en wat hij voelde. We hebben in onze klas toen dingen gemaakt en daarover getekend. We kwamen zelfs in de Checkpoint met verhalen en foto’s. We hebben er toen veel over geleerd en het was interessant. Ik vond dat hij best wel moedig is geweest om in zo’n gebied te helpen. Ik zelf had dat niet gedurfd. ---------------------------------------------------------Eva van ’t Hul, groep 8 Basisschool De Borgh, Hengelo

Gedicht Veteranen stichtten vrede. In de toekomst en in ’t heden. Ze hielpen iedereen en hadden een oplossing voor elk probleem. Schieten, moorden en gebombardeerd werd van hun lijstje geschrapt. Praten met mensen en vrede stichten was hun baan... ook al gingen er soms een paar aan... Dat was treurig... en vooral niet fleurig... Er was niks meer aan te doen... veteranen hebben altijd hun werk gedaan, en wat ze hebben gepresteerd, blijft altijd bestaan! ---------------------------------------------------------Robin Grosz, Sasja Boontjes, Geert Sol, Marc Langerak en Carolien Wevers Groep 7/8, Basisschool de Snip, Nieuwe Niedorp

Voordat u kwam hadden we in de klas de film Hotel Rwanda gekeken. Maar ja, dat is een film. Maar u vertelde dat het inderdaad zo gegaan was, en in het echt misschien nog wel erger dan in de film. Je kunt je gewoon niet voorstellen dat iemand zomaar zijn buurman vermoordt. Alleen omdat die van een andere groep is. Het is onbegrijpelijk hoe deze ramp kon gebeuren. Het ergste leek ons dat jullie daar zo weinig konden doen. We hebben er in de klas lang over gepraat. Wat kun je met z’n allen doen om te zorgen dat dit soort dingen niet meer gebeuren? We kwamen er niet goed uit. Richelle, 13 jaar

Je bracht het goed over op me. Je vertelde het goed en leuk. Ik vond het wel zielig voor die kinderen in het prikkeldraad. U legde het wel goed uit op het bord met die tekening. En nog bedankt. Ron, 11 jaar

Ik wist niet dat een kogelvrij vest zo zwaar was. En daar moesten jullie de hele dag mee in de hete zon lopen. Maar het kon niet anders, anders was het veels te gevaarlijk. Ik zou het verschrikkelijk vinden als een van onze soldaten werd doodgeschoten. Maar het hoort nu eenmaal bij oorlog, zei u. Ik vind het echt verschrikkelijk. We hebben in de klas nog een debat gevoerd over of Nederland wel of niet naar Afghanistan moest gaan. Ellen, 13 jaar

16

MOEDIG OF VOORZICHTIG? — Post van leerlingen

Nu zijn er ook weer Nederlandse soldaten in Afghanistan. Er was nog een heel gedoe over in de Tweede Kamer, en we begrijpen best waarom. Je hebt ons verteld hoe gevaarlijk het daar is. Iedereen loopt met een wapen. Kinderen vaak ook. Je had hele mooie foto’s. Ik snap niet dat je naar zo’n land toe wilt. Ik zou het nooit doen. Maar als iedereen dat zegt, dan komt er nooit vrede in de wereld. Wel gek dat jij een veteraan bent. Ik dacht altijd dat je dan heel oud moest zijn. Noortje, 15 jaar

Bedankt dat u wou komen vertellen over uw diensttijd! U vertelde alles heel boeiend en maakte het heel echt, bijvoorbeeld door de deur hard dicht te rammen. Ik heb er erg veel van geleerd en weet nu ook dat oorlogsveteranen niet altijd achter in de tachtig zitten. Jesse, 11 jaar

Wat we mooi aan uw verhaal vonden was dat jullie best veel pret gehad hebben met elkaar. Ondanks dat het soms best gevaarlijk was in Libanon. Je leert hoe je moet samenwerken. Onze juf zoekt nu een school in Beiroet waarmee we kunnen e-mailen. We zijn heel benieuwd hoe het nu gaat met de mensen in Libanon. We vinden dat u nog een keer terug moet komen om het verhaal ook aan andere klassen te vertellen. Duygu, 13 jaar

17

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

18

Een soort vakantie In het thema van het veteranenproject, georganiseerd door de school en het Veteraneninstituut, kwam Chris Laarhoven vertellen over wat hij had gedaan in 1979. Hij vertelde dat hij werkte in Libanon, toen er een burgeroorlog was tussen christelijke groepen en moslimgroepen. Dit was de eerste vredesmissie van Nederland. Hij was ambulancebroeder en zag vaak akelige taferelen of groot verdriet van mensen wiens dierbaren waren gestorven. Hij had er ook een trauma aan overgehouden: PTSS. Posttraumatisch stress syndroom. Dit houdt in dat je nare ervaringen weer terugziet en heel erg gestrest raakt. Wij mochten vragen aan hem stellen en hij gaf er in alle openheid antwoord op. Zo vroegen wij wat voor invloed het voor hem had en waarom hij erheen was gegaan. Hij dacht namelijk dat het een soort vakantie was, maar het bleek al snel anders; hij moest lijken bergen die kapot waren geschoten en moordenaars verbinden die net vele mensen hadden vermoord. Later ging hij weer terug naar Libanon en werd met hartelijkheid begroet. Toen is hij reizen gaan organiseren bij het Veteraneninstituut voor soldaten die dienden in Libanon. We leerden veel door het interview: zo vertelde Chris Laarhoven dat verschillende landen verschillende manieren hadden om de vrede te bewaren. Zo waren de Fransen dominant en agressief tegen de plaatselijke bevolking, maar dat de Nederlanders thee gingen drinken met beide bevolkingsgroepen om meer sociaal contact te ontwikkelen. Helaas waren de mensen waarmee ze thee dronken overdag aardig, maar beschoten ze hen ‘s nachts met een kap over hun hoofd. Chris Laarhoven had allerlei spullen bij zich om het verhaal te verduidelijken. Zo had hij een vlag van Libanon, een blauwe en groene helm en een knapzak bij zich. Het was een heel leuk en interessant interview. Hij vertelde boeiend en grappig waardoor we ook geboeid bleven. ---------------------------------------------------------Jente Waal, Porta Mosana College, Maastricht


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

19

Soms bang Op vrijdag kwam er een veteraan in de klas. Wij bedoelen geen man die oud is, maar een militaire veteraan van 41 jaar. Hij kwam vertellen over zijn vredesmissie in Libanon. Hij heette Fred. Eerst vertelde hij over de VN (Verenigde Naties). Hij vertelde dat de militairen van de VN een blauwe baret hebben met het VN logo. Toen Fred daar was, was hij 21 jaar en hij bleef daar zes maanden. Hij werkte bij de MP (Militaire Politie). Nu werkt hij bij de normale politie. Hij vertelde: de joden wilden een eigen land. Maar er woonden op de plek waar ze mochten wonen al Palestijnen. Toen kwam de oorlog om Palestina. De joden dachten als we een niemandsland veroveren, houden we de Palestijnen op afstand. Op dat gebied tussen Libanon en Israël werden VN militairen gestationeerd, waaronder Fred. Hij moest de militairen in de gaten houden, omdat ze anders misschien iets niet goed deden. Hij deed dat omdat hij bij de MP zat. Hij vertelde dat hij soms bang was omdat in de nacht een keer geschoten werd en bommen werden gegooid. Dan moest hij met de anderen in de schuilkelder. Fred miste ook wel zijn familie. Hij ging ook langs controleposten om te controleren. Ook werd hij in een veldhospitaal een keer geopereerd aan zijn blindedarm. Hij was een keer bij een controlepost. En toen werd er een bijrijder van een takelwagen neergeschoten. Die moest naar een vijandelijk ziekenhuis. Daar moesten ze alles goed regelen en het kwam allemaal goed. Fred had wel heimwee. Wij vinden dat niet zo gek als je zes maanden weg bent van je vaderland. Wij zouden dat niet kunnen. Toen mochten we vragen gaan stellen over de oorlog. Toen al de vragen waren geweest ging Fred nog een dvd laten zien hoe Libanon er uitziet. Wij vonden het ook leuk om te weten wat de MP deed want dat wisten wij nog niet. En wij wisten nog niets van de oorlog in Libanon. ---------------------------------------------------------Wouter Kleijn, Rianne Oudejans, Luuk Roolker, De Regenboog, Assendelft

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

20

Surfende militairen Een interview met Libanon-veteraan Chris Laarhoven Voordat de “burgeroorlog” in 1975 uitbrak was het al jarenlang onrustig in Libanon. Talloze gevechten tussen de Palestijnen en hun Libanese bondgenoten aan de ene en de Falangisten aan de andere kant. Op het moment dat de oorlog uitbrak had de Lebanese Army (LA) de beschikking over ongeveer 19.000 militairen (waarvan slechts de helft een gevechtsfunctie hadden). De Christelijke milities hadden samen ongeveer 12.000 manschappen en de linkse en Moslimpartijen rond de 18.500 troepen. De PLO groeperingen spanden de kroon met meer dan 20.000 leden. Om een eind te maken aan de dreiging van de PLO en de moslimgroeperingen, vanuit het zuiden van Libanon, besloot Israël in begin '78 tot Operation Litani, met als doel de PLO terug te drijven. Op verzoek van de Libanese regering werd door Amerika Resolutie 425 opgesteld. Op 19 maart 1978 werd deze resolutie door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties goedgekeurd. United Nations Interim Forces in Lebanon, UNIFIL was een feit. Aan de diverse lidstaten werd gevraagd om troepen te leveren, om het gebied vanaf de Litani rivier tot aan de Israëlische grens te bemannen. Nederland leverde troepen eind 1978. Chris Laarhoven zag een voorlichtingsfilm met surfende militairen, militairen die op het strand cocktails aan het drinken waren etc. Het leek hem wel wat om naar Libanon te gaan, dus hij meldde zich aan. Maar het idee van een lekkere vakantie verdween al snel toen hij eenmaal in Libanon aankwam:

Waarom bent u naar Libanon gegaan en bent u er vrijwillig heen gegaan? Ik had dienstplicht en ik had geen zin om te studeren. Toen ik een voorlichtingsfilm zag over Libanon met surfende militairen op het strand, leek me dat wel een leuke vakantie. Maar toen ik eenmaal in Libanon was, wist ik wel beter. Ik heb me dus vrijwillig aangemeld.

Hoe oud was u toen u naar Libanon ging? 19 jaar.

Bent u vanaf het begin van de oorlog tot het eind in Libanon geweest? Nee, ik ben er vanaf 1981 geweest. Een half jaar lang.


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

21

Hoe waren de omstandigheden waarin u moest leven in Libanon? Slecht. We sliepen in een gebouw zonder ramen. In de zomer was het erg warm dus dan was het wel fijn zonder die ramen. Maar in de winter natuurlijk niet. We sliepen in een zelfgemaakt bed en je had geluk als je een matras had. Er waren dagen dat we geen eten en drinken hadden.

Wat was uw taak? Ik was ambulancechauffeur. Verder hadden we allemaal de taak om te controleren op wapens, ’s avonds moesten we patrouilleren en we moesten de strijdende partijen uit elkaar houden.

Wanneer wilde u het liefst naar huis? De confrontatie met dode mensen was erg moeilijk voor mij. Als ik dan weer een lijk zag wilde ik het liefst naar huis. Maar mijn grootse verlangen naar huis was in januari 1982. Er waren drie broers geëxecuteerd. Het was mijn taak om ze naar hun moeder te brengen. Toen ik bij de moeder kwam speelde zich natuurlijk een drama af: moeder schreeuwend, het bloed van de drie lijken smeerde ze over haar lichaam. Op dat moment verlangde ik heel erg naar huis.

Waarom bent u terug uit Libanon gekomen? Ik moest een dienst van zes maanden in Libanon vervullen. Nadat die zes maanden voorbij waren kon ik (gelukkig) naar huis.

U heeft 20 jaar later last gekregen van een posttraumatische stressstoornis. Heeft u hier nog altijd last van? Ik ben twee jaar hiervoor in behandeling geweest. Ik heb nog steeds last van nachtmerries en die zal ik ook altijd blijven houden, maar door de behandeling kan ik wel met mijn PTSS leven.

Heeft u nog contact met medestrijders? Ja, er is ook wel iets positiefs geweest aan de oorlog. Je hebt vrienden gemaakt, vrienden voor het leven.

Waarom heeft u besloten om uw verhaal te vertellen? Het is deels mijn werk. Ik werk voor het Veteraneninstituut. Verder wil ik mensen overtuigen dat veteranen niet alleen slecht zijn. Je leest de laatste tijd verhalen over veteranen die hun huis in brand steken of familieleden vermoorden, maar met het grootste gedeelte van de veteranen gaat het wel goed.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

22

Bent u nog eens terug naar Libanon geweest? Ja, dat was een hele bijzondere ervaring. Ik heb samen met de NCRV een reportage gemaakt over veteranen van Libanon. Voordat ik terug naar Libanon ben gegaan, had ik ‘iets’ tegen Libanezen en Turken. Geen racisme, maar wel een afkeer. Toen ik in Libanon aankwam met de NCRV werd ik heel vriendelijk ontvangen. Ze nodigden me uit om thee te drinken. Verder ben ik toen terug gegaan naar de moeder van de drie geëxecuteerde broers. Ik had foto’s van haar zonen meegenomen. Ook daar werd ik heel vriendelijk ontvangen.

Wat doet u nu voor een werk buiten het Veteraneninstituut? Ik organiseer reizen naar Libanon (vaak ook speciaal voor veteranen). Ik ga elke keer weer terug naar de moeder van die drie geëxecuteerde broers. Zij noemt me haar ‘zoon’ en ik noem haar mijn ‘moeder’. ---------------------------------------------------------Nicoline Bessems, Porta Mosana, Maastricht

De De De De

vrijheid vrijheid vrijheid vrijheid

is is is is

om om om om

te leven te geven gelukkig te zijn te leven zonder pijn

Vrijheid is belangrijk en nodig voor de mens Maar waarom is er altijd die stomme grens Jij wel en zij niet Dat geeft een boel verdriet De Westerse jongen achter zijn eigen pc De Afrikaanse jongen kan niet eens naar de wc Nederland kan bijna alles belonen Irak kan daar maar over dromen Met vrijheid voel je geen pijn Geloof me maar want dit is geen gein Geef vrijheid! Voor hun en alle anderen Kom op zeg! Wij hebben de macht om het te veranderen. ---------------------------------------------------------Glenn van Dijk, College Vos, klas H2D, Vlaardingen


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

23

Dit soort dingen gebeuren Wij vonden het met de veteraan heel erg leuk. Toen we op een dag op school kwamen, lag er een plunjezak. In deze plunjezak zaten allemaal spullen, zoals een helm, een pak, een bidon, een kompas en nog meer spullen. Ook zat er een fotoalbum bij, waarin verschillende foto`s zaten van een man. Wij hadden de opdracht gekregen, om te kijken en uit te zoeken wie deze man was! Tijdens dit onderzoek hebben we heel veel geleerd. Wij kwamen er achter dat deze zak van een oorlogsveteraan was. Enkele weken na de ontvangst van de plunjezak kwam deze man bij ons op school. Zijn naam was Peter. Hij heeft ons veel dingen laten zien van de oorlog en hij heeft verteld waar hij zelf was geweest. Hij had een heel leuk verhaal verteld dat hij werd beschoten met mortieren en mitrailleurs. Hij vertelde ook, dat zij niet eerder mochten schieten voordat ze een teken kregen uit Nederland. Dit verhaal kwam bij ons zeer spannend over. Er was ook een verhaal dat iemand zijn geweer niet had ontladen. En toen schoot hij per ongeluk iemand door z’n hoofd en die was dood. Dat dit soort dingen gebeuren, wisten wij niet. Nadat hij klaar was met vertellen, mochten we vragen stellen aan die veteraan en hij wist ze allemaal te beantwoorden. Het was erg leuk en we vinden het leuk dat we nu naar de Veteranendag mogen. ---------------------------------------------------------Leerlingen van Basisschool de Snip, Nieuwe Niedorp

We hebben best wel gelachen toen u die verhalen vertelde over dat u krijgsgevangene was in Indië. Maar er waren ook hele zielige dingen bij. Zoals van die vriend die verraden werd. Eigenlijk vinden we het stom dat Nederland zo weinig voor jullie gedaan heeft. Toen jullie weer thuis waren bedoel ik. Ik heb uw verhaal aan mijn opa verteld en die zei dat ze er toen bijna niets over gehoord hadden. Nou ja, onze klas is heel trots op wat u gedaan hebt. En u kunt prachtig vertellen. Ivan, 10 jaar

Dit jaar hebben we met de klas heel veel aan 4 en 5 mei gedaan. Dat kwam door uw verhaal over de oorlog. We snappen nu hoe belangrijk vrijheid is. En dat je iets moet doen als andere mensen niet vrij zijn. Onze klas heeft een krans gelegd bij een standbeeld voor het stadhuis. Die krans hadden we zelf gemaakt. En we hadden er ook een echt lint bij gemaakt. De burgemeester zei dat hij heel trots op ons was. Mario, 12 jaar

Uw verhaal over Srebrenica was heel zielig. Dat van al die mensen die weg moesten in bussen. En dat u in Nederland steeds moest uitleggen dat de Nederlandse soldaten niets konden doen. Als je dat hoort, dan zou ik nooit op vredesmissie gaan. Maar u vertelde dat veel mensen ook best wel trots op jullie zijn. Jullie zijn eigenlijk gewoon in de steek gelaten. En later is de regering ook nog weggegaan. Dus dan klopt uw verhaal precies. Nou, wij vinden dat u het heel goed gedaan hebt. En u kon het ook heel goed vertellen. Jade, 11 jaar

24


Toen je vertelde over dat jullie zo bang waren voor een aanval met een chemische raket was de klas doodstil. We wisten helemaal niet dat zo’n bom bestond. En daar zaten we lekker veilig in ons lokaal naar jou te luisteren. Terwijl overal op de wereld kinderen niet naar school kunnen omdat het niet veilig is. Ik vind dat Nederland alles moet doen om het veilig te maken in de wereld. Karlin, 11 jaar

We hebben best wel vaak ruzie in de groep. Vaak om iets stoms. Bijvoorbeeld dat iemand iets gezegd heeft, wat diegene dan helemaal niet echt gezegd heeft. We vinden dat nu best wel stom van ons. Dat je ruzie maakt om niks als er ook kinderen zijn die midden in een oorlog zitten. U vertelde over dat jongetje zonder armen. En over die kindsoldaten. We weten nu veel meer over Somalië en over vredesmissies. U hebt het allemaal heel goed uitgelegd. Lieke, 10 jaar

We vonden het heel tof dat u bij ons in de klas kwam. U kon hartstikke mooi vertellen. Daar leer je net zo veel van als van een gewone les. Het spannendste was dat verhaal over die hinderlaag. Dat hebben we later op het schoolplein nog nagespeeld. Het is allemaal al heel lang geleden, maar omdat u het zo duidelijk vertelde konden we ons alles heel goed voorstellen. Meltem, 12 jaar

25

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

26

Meneer Hummel de vredessoldaat Op donderdag 11 mei kwam meneer Hummel bij ons op school. Hij kwam vertellen over hoe hij als vredessoldaat in Bosnië-Herzegovina werkte. Hij liet allemaal spullen en plaatjes op dia´s zien. Hij vertelde over mijnen en de vreselijke afloop. Hij had een boekje met plaatjes van de mijnen. En hij had ook medailles mee, heel interessant. Hij had nog twee petjes meegenomen. Hij vertelde waarin hij sliep: huisjes op palen. En in de winter liep hij dan op slippertjes door een halve meter sneeuw om te gaan plassen! Best wel leuk! En ze gingen ook nog op de bergen, een heel mooi uitzicht zei hij en liet er platen van zien. Verder hij dat hij in een grot had gelopen waar nog mijnen lagen. Lijkt ons heel eng. Hij vond het erg leuk om vredessoldaat te zijn!! ---------------------------------------------------------Lisanne Berkel, Ilona Kulan en Bryonde Tijhof, Basisschool De Morgenster, Wierden

De veteraan heeft veel mensen uit de oorlog gehaald Daarbij heeft hij helemaal niet gefaald In bommen ruimen is hij heel erg goed, Hij heeft de mensen daar geleerd hoe hij dat doet. De veteraan heeft in die landen veel doorstaan, Maar niet veel mensen weten wat hij heeft gedaan. Veteranen moesten daar veel doen, Ze deden het niet voor de poen. Hij heeft die mensen daar veel geleerd, Daardoor werd hij daar ook geëerd. Wij kwamen veel meer te weten over de veteraan. We zagen hoe hij alles daar heeft gedaan! ---------------------------------------------------------Mazlum Gokcen, College Vos, klas H2D, Vlaardingen


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

27

Jammer dat het best kort was In de klas bij geschiedenis kwam een veteraan die gediend had in Joegoslavië, onder andere in Kosovo. Hij heette Willem van den Dungen. Hij heeft niet gevochten, maar hij bewaarde de rust in deze gebieden. Hij is onder andere in Krajina, Macedonië en Kosovo geweest. Hij is op pad geweest met de VN en met de NAVO. Hij doet nu vrijwilligerswerk omdat hij te oud is geworden voor het vak. Dat is ook niet zo raar want de man heeft al 36 jaar het vak uitgevoerd. Hij kwam ons vertellen over de dingen die hij had meegemaakt. Hij had zich bekommerd om een vrouwtje waarvan haar zoontje was aangereden door een legerjeep. De jongen was opgevangen in het legerkamp, want zijn arm moest geamputeerd worden. Dit kon niet in het legerkamp omdat dat te onhygiënisch is. Daarom betaalde het leger een vlucht naar Duitsland om het jongetje daar te laten behandelen. Zijn vader ging met hem mee, maar zijn moeder bleef achter. Gelukkig kon in Duitsland de arm behouden worden. Willem heeft nu nog steeds contact met de familie van het jongetje, en het gaat heel goed met ze. Bart: “Ik vond het leuk om hem hierover te horen vertellen. Ik kon me heel goed indenken hoe het was daar. Ik ben er namelijk zelf geweest en heb het met eigen ogen gezien. Dit was tijdens een vakantie in Kroatië. Het zag er afschuwelijk en luguber uit. Je ziet bijna de hele weg verlaten dorpen. Ook zie je dat de mensen weer zijn begonnen met de opbouw van hun huizen, dus helemaal verjaagd zijn ze niet.” Dit waren de verhalen die Willem van den Dungen ons verteld heeft. Het was heel interessant en we weten nu ook meer hoe ze daar gewerkt hebben. We vonden het alleen jammer dat het best kort was. ---------------------------------------------------------Namens de leerlingen van het Candeacollege Duiven: Judith van Oort, Bart Velmans, Janneke Derksen

Ik vond het heel erg interessant om naar u te luisteren. Het heeft mij heel erg gepakt. U deed het ook heel erg goed voor de eerste keer. Nadat u dat allemaal verteld heeft, ben ik er ook steeds meer over na gaan denken. Heel erg bedankt hiervoor. Merianne, 12 jaar

Als wij soldaatje spelen probeer je elkaar altijd dood te schieten. Maar op een vredesmissie zorg je juist dat mensen elkaar níet doodschieten. U was in Libanon om voor vrede te zorgen. Dat vonden we heel goed van u en de andere soldaten uit Nederland. Ik ga later niet in het leger, want dat is best wel gevaarlijk. Maar natuurlijk moet er wel een leger zijn. Colin, 10 jaar

In Irak is het nog steeds een bende. Vandaag stond in de krant dat in Bagdad een tennistrainer en twee tennissers zijn doodgeschoten omdat ze een korte broek droegen. Maar jullie hebben gedaan wat jullie konden. Je hebt in de klas uitgelegd hoe jullie met de mensen omgingen en dat ze jullie vertrouwden. En dat jullie er waren om de mensen te helpen. Na jouw bezoek hebben we een maand lang al het nieuws over Irak uitgeknipt en op een groot bord geprikt. Daar word je niet vrolijk van. Het is goed dat de andere landen proberen er vrede te maken. Maarten, 12 jaar

28


Ik vond dat u erg levendig vertelde en dat u ook goed vertelde over eigen ervaringen. Het hele gesprek heb ik geluisterd naar wat u vertelde. Normaal is het bij mij zo: het gaat er bij het ene oor in en bij het andere oor er weer uit, maar nu niet. Ik wil u graag bedanken voor alles wat u voor de klas verteld heeft. Levi, 10 jaar

Als het over het sturen van Nederlandse militairen naar een oorlogsgebied gaat, hoor je altijd alleen maar ministers en mensen van de Tweede Kamer. Daarom vonden we goed om het nu eens van een echte militair te horen. Uw verhalen waren vaak best wel eng, maar soms ook om te lachen. We zijn ook nog naar een kazerne geweest. Daar kregen we hele lekkere spaghetti. Nicky, 13 jaar

Vond u het niet gek om terug te zijn op de school waar u zelf op gezeten had? U wist toen nog niet wat u allemaal mee zou maken in Bosnië. Meneer had ons al veel verteld over die oorlog. Maar het is toch spannender om het van iemand te horen die er bij geweest is. Ongelofelijk wat u allemaal meegemaakt hebt. We zijn best trots op u! Sietze, 14 jaar

29

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

30

Vrede Vrede is niet vanzelfsprekend Voor mensen zoals wij. Maar in andere landen Is oorlog heel dichtbij. Je weet niet wat je meemaakt Als je d’r midden in zit. ---------------------------------------------------------Robin Schut, Prins Mauritsschool, groep 7, Tiel

Hij is misschien oud maar blijft toch een held. Hij is geboren in 1926 in een groot gezin. Hij was de een na oudste binnenin. Hij vluchtte met zijn broers en zus naar het bos. Het was heel erg druk, een grote chaos. Zijn hart deed heel zeer. Want hij dacht: ik zie mijn ouders niet meer. Hij vocht heel erg lang. ‘s Avonds alleen, misschien wel een beetje bang. Hij is nu getrouwd met een bijzondere vrouw. Zijn leven loopt nu vredig en gauw. Hij heeft twee boeken geschreven met veel informatie. Hij hoopt dat je het onthoudt. Geweld laat je niet koud! ---------------------------------------------------------Mun Teng Chin, Prins Mauritsschool, groep 8, Tiel

Oorlog is geweld, dat is wat de veteraan heeft verteld. Oorlog brengt ellende op, en iedereen wil dat het stopt. Maar als je het wilt stoppen lopen de mensen op je te brommen. ---------------------------------------------------------Salma El Kaddouri, Prins Mauritsschool, groep 7, Tiel


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

31

De knotwilg Er kwam een meneer Smit op school die de Tweede Wereldoorlog had meegemaakt. Hij vertelde in onze klas daarover. Toen de meneer ongeveer 17 jaar was ging hij als vrijwilliger in het leger. Het was toen al oorlog. Het lukte niet om met kanonnen de Duitsers te verjagen, dus wilden ze met een boot de rivier oversteken. Ze liepen in een mijnenveld en raakten in gevecht met de Duitse soldaten. Een van de Nederlandse soldaten raakte gewond en ze probeerden hem naar een greppel te slepen. De Duitsers bleven maar schieten en de Nederlandse soldaten werden geraakt door kogels en mijnen. Meneer Smit stapte op een mijn en raakte gewond aan zijn benen. De anderen waren nog zwaarder gewond en meneer Smit bleef als enige over om te schieten. Het duurde nog een tijdje voordat de EHBO soldaten kwamen. Hij vroeg of hij als laatste vervoerd mocht worden, omdat hij als enige nog kon schieten. Alle soldaten werden naar het ziekenhuis gebracht. Toen hij in het ziekenhuis was, kwam er een dokter aan die zei dat zijn ene been eraf moest. En dat het andere stijf zou blijven. Maar na de operatie zaten allebei de benen er nog aan. De dokter zei:“je hebt heel veel geluk gehad”. Hij moest nog wel vaak aan zijn knieën geopereerd worden. Op een keer moest hij ’s nachts wacht houden met een groepje soldaten bij tanks. Een van de soldaten zag een Duitse soldaat en ze begonnen op hem te schieten. Maar de Duitser bleef maar staan. Iemand kroop er op zijn knieën naar toe. Even later kwam hij terug met het nieuws dat ze op een knotwilg hadden geschoten. Wij houden zelf wel van geschiedenis over de Tweede Wereldoorlog. Wij vonden het ook leuk dat die meneer er was. Hij vertelde het wel grappig. ---------------------------------------------------------Leander Menkveld, Marije Linthorst, Sharon van Gurp, Ellis Rewinkel, Groep 7/8, St. Bernardusschool, Joppe

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

32

Het beeld van Jozef Vrijdagmiddag kwam een meneer die de oorlog had meegemaakt zijn levensverhaal vertellen bij ons in groep 7/8. Hij vertelde dat hij soldaat was geweest tijdens WO 2. Dat idee was al heel erg spannend en iedereen was dan ook al meteen muisstil! Hij vertelde dat hij moest onderduiken in een klein dorpje dat lag in Noord-Brabant. Zijn verhaal was erg mooi en spannend. Hij vocht mee in de oorlog dus had hij ook een geweer. Hij was al meteen heel erg goed in mikken. En hij moest dikwijls op iemand schieten. Ook is hij een keer geraakt door een landmijn. Daar heeft hij veel pijn aan zijn knie aan over gehouden. Gelukkig is hij goed geopereerd en kan hij zijn knie weer goed bewegen. Hij heeft naast de spannende en droevige verhalen ook nog een leuk verhaal verteld over zijn vader die ook moest onderduiken. Zijn vader dook onder in een kerk. En toen ze hoorden dat de Duitsers eraan kwamen moest hij zich snel verstoppen. De dominee zei dat hij onder het Jozefbeeld kon gaan zitten want Jozef was vroeger ook gevlucht dus zou het beeld zijn vader beschermen. Daar geloofde zijn vader niet in en hij ging zich vlug in een kas verstoppen die vlak bij de kerk stond. Toen de Duitsers weg waren vroeg zijn vader aan de dominee of ze nog onder het beeld hadden gekeken. En ja hoor. Maar de dominee zei: als jij er had gezeten hadden ze er niet onder gekeken. De meneer had ook wat medailles gekregen omdat hij zulk goed werk had verricht. Ook van de Polen heeft hij er een gekregen omdat hij met ze gevochten had. Ik vond het heel erg leuk en heb er erg veel van geleerd. ---------------------------------------------------------Siske Zwiers, Groep 8, St. Bernardusschool, Joppe


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

33

Oorlog verziekt vrede De oorlog verziekt de vrede Wat is daarvoor eigenlijk de reden? Verdriet en onveiligheid waren de gevolgen Zielige mensen konden amper gezond eten kopen Stop de oorlog met gepraat en overleg Laat de mensen leven met behulp van een goed teambeleg Er vallen te veel slachtoffers door gevaarlijke wapens Er is te veel vuur en wie moet het blussen? Niemand kan iets doen, er zijn te veel klussen Landmijnen en bommen zijn het gevaarlijkste wat er is Voordat je erop stapt, is het gelijk al mis En de tijdbalk is zeker vol van de Bosnische geschiedenis. Want dat is de betekenis van de oorlogstijd Moed en geweld zijn verder aan de overheid Wanneer komt een tijd dat ze met elkaar gaan praten Want dat is de reden dat ze elkaar niet gaan haten. Bosniërs en Serviërs waren twee vijanden Maar gelukkig waren er helpers en dat waren Nederlanden Ik schrijf deze tekst omdat ik mijn traan laat vallen Want de resultaten van de slachtoffers zijn in grote getallen! ---------------------------------------------------------Adnan Husovic (uit Bosnië), College Vos, klas H2D, Vlaardingen

Iedereen Wat ik hier van vond: ik vond dit heel erg interessant, ook hoe hij het vertelde. En hij had erg mooie verhalen. Ik besefte eerst nog niet zo goed wat er in die tijd gebeurd was omdat ik nog niet zo erg veel van dit onderwerp wist. Maar nu besef ik pas wat die mensen eigenlijk gedaan hebben voor ons!! Eigenlijk zou iedereen dit verhaal eens moeten horen!! ---------------------------------------------------------Stijn ter Scheggert, Groep 8, St. Bernardusschool, Joppe

Ik wist niet dat Nederlandse soldaten in mei 1940 op sommige plaatsen nog best lang hebben doorgevochten tegen de Duitsers. Uw verhaal over de slag om Vliegveld Yperburg was heel spannend! Thuis vertelde ik mijn ouders dat de Duitsers 175 vliegtuigen hebben verloren. Mijn vader geloofde dat niet, maar het was toch echt zo. U had het immers zelf verteld! U zou die verhalen veel vaker moeten vertellen. Tegen iedereen! Koen, 12 jaar

Graag wil ik u doorgeven dat onze klas uw verhaal over de oorlog in Indië heel mooi vond. Nou ja, mooi, eigenlijk was het helemaal niet mooi, over al die duizenden dode soldaten en Indische mensen. En jullie waren nog zo jong! En misschien waren jullie wel helemaal niet echt tegen die mensen. Maar eng was het wel, met al die hinderlagen. Gelukkig hoeven wij dat allemaal niet mee te maken. Maar het is wel goed om erover te horen vertellen. Samira, 13 jaar

Wij wisten helemaal niet dat er ooit een oorlog in Korea was geweest, en dat daar ook nog Nederlandse soldaten hebben meegevochten. U zei dat u zelf ook niet precies wist wat er aan de hand was, maar dat u als vrijwilliger ging om geld te verdienen. Het was best gevaarlijk daar. U kon er heel spannend over vertellen. Onze geschiedenisleraar heeft ook nog veel over gezegd en we hebben nog een debat gedaan in de klas over of het goed was dat Nederland naar Korea was gegaan. Merana, 14 jaar

34


Het was heel gek. Opeens stond er een grote groene soldatentas in de klas. Juf wist zogenaamd van niks. We moesten er maar eens inkijken, zei ze. Toen vonden we uw paspoort en een landkaart van Libanon. Via het internet zijn we toen aan uw adres gekomen. We vonden het heel goed dat u zo duidelijk hebt uitgelegd waarom u naar Libanon bent geweest en wat u daar allemaal hebt meegemaakt. Het was soms best wel ingewikkeld om te volgen, met al die partijen die daar vochten. We hebben stukken uit krant geknipt en op een groot bord geprikt. Er is nog steeds oorlog daar. Ik zou er nooit heen gaan. Maar soms moet het wel, om vrede te krijgen. Stephan, 10 jaar

Het was heel goed dat Nederland heeft meegeholpen om de oorlog in Cambodja te stoppen. Al die miljoenen doden en vluchtelingen! U hebt heel goed uitgelegd wat er aan de hand was en wie er tegen elkaar vochten. Stel je voor dat je daar als kind mee te maken krijgt! Uw verhalen waren vaak heel spannend, maar soms ook wel zielig, zoals over die bedelaar. We vonden het heel leuk dat we u mochten interviewen. Fabian, 11 jaar

Ik vond dat u het heel levendig vertelde. Daardoor werd het niet saai. Ik kwam ook heel veel te weten over Joegoslavië. Ik had niet gedacht dat de soldaten echt contact met de mensen daar hebben. Ik vond uw verhaal erg interessant en boeiend. Leonie, 11 jaar

35

36

Je had een goed verhaal Leerkrachten aan het woord

37

Kom nog ‘ns langs! Vooraf heb ik de kinderen verteld dat ik een plunjezak op zolder had gevonden met wat kleding en foto’s erin. Ze waren benieuwd waar die zak vandaan kwam. De bedoeling was dat de kinderen erachter zouden komen wie de man van de foto’s was. Daarna kwam jij. Een echte veteraan in levenden lijve! De kinderen vonden het geweldig. Zeker toen je vertelde hoe dicht je bij de vijand was geweest en welke risico’s je gelopen had. Door het project hebben de kinderen geleerd wat veteranen precies zijn en waar militairen voor kunnen worden ingezet. We gaan zeker door met het project, en we hopen dat je nog eens langs wilt komen. In het verlengde van het project hebben we een bezoek gebracht aan het Kazemattenmuseum in Kornwerderzand bij de Afsluitdijk. Al met al een prachtige ervaring voor de kinderen. En ook voor de school. Stefan van Maurik Basisschool De Snip, Nieuwe Niedorp

Kinderen zijn soms heel direct Ons lekkere leventje is voor de Nederlandse jeugd iets vanzelfsprekends. Door de ontmoeting met jou beseffen de kinderen beter dat het niet overal zo vanzelfsprekend is. Jullie hebben als vredesmissieveteranen veel goed werk gedaan, in vaak moeilijke omstandigheden. Ons project begon met de vondst van een rugtas op school. De kinderen moesten uitzoeken van wie die was. Ze hebben eerst getekend wat zij dachten dat in de rugtas zou zitten. Daarna ging de tas open. Hij bleek van een Srebrenica-veteraan te zijn. De kinderen hebben opdrachten over Srebrenica uitgevoerd en naar een video gekeken. Vervolgens kwam jij in de klas met je verhaal. Dit ging goed. Kinderen zijn heel direct en soms confronterend in hun vraagstelling. De kinderen waren zeer actief. Toen we met Srebrenica bezig waren, kwamen ze uit zichzelf met artikelen en krantenknipsels naar school. Tijdens jouw bezoek bleven de kinderen enthousiast en wilden ze eigenlijk niet stoppen. Marc Meulman, Nicoline van Schooten, Annie Steunenberg Basisschool De Borgh, Hengelo

38

JE HAD EEN GOED VERHAAL — Leerkrachten aan het woord

Ze hingen aan je lippen Kinderen willen graag weten hoe de wereld in elkaar zit. Ze zijn van nature nieuwsgierig. Dat bleek ook toen bij ons op school opeens een plunjezak opdook. De leerlingen begonnen meteen te fantaseren. Misschien wel achtergelaten door een inbreker! Stukje bij beetje kwamen ze erachter wat er aan de hand was. Toen jij eindelijk in de klas verscheen, hingen ze aan je lippen. Kinderen hebben geen idee hoe het is in een oorlogsgebied. Wat heeft Nederland daar te zoeken? Jouw verhaal en het project eromheen heeft ze gestimuleerd om meer naar het nieuws te kijken. Zoals je weet waren de leerlingen ook erg benieuwd hoe het is om een veteraan te zijn en wat dat betekent voor je gezin en je werk. Kom je nog eens terug? Johan Westerink en Nory ten Broeke, Scholengemeenschap De Beyaert, Hengelo School voor Speciaal Basisonderwijs (SBO)

Je bent een geboren verteller Ga hiermee door! Doe dit beslist vaker!! Je bent een geboren verteller. Het valt echt niet mee om kinderen met een verteld verhaal zo lang geboeid te houden; jou lukt dat dus moeiteloos. De woorden van de kinderen bewijzen het. Ik vond je verhaal ook erg boeiend. Met name de jongens verwachtten toch een stoer schiet-en vechtverhaal als er een “oorlogsveteraan” komt of juist een suf, belerend verhaal als er (zoals ook door sommigen verwacht) een in hun ogen erg oude veteraan komt, uit de Tweede Wereldoorlog of zo. Jouw verhaal was dat beslist geen van beide. Ook al heb je zelf niet schietend aan het front in het stof gelegen, toch wist je zelfs de jongens (“Heeft u ook een geweer mee?” - hoorde je die vraag?) uitermate te boeien. Ik heb enorm gewaardeerd dat je de kinderen op een spannende, maar zeer subtiele wijze duidelijk hebt kunnen maken dat oorlog niet is wat je denkt dat het is als je jong bent en wat wilt. Dat je er zo anders tegenaan kijkt dan toen je 18 was, zonder ook maar een moment belerend over te komen. Je was ECHT, EERLIJK en AUTHENTIEK en ik zeg je, dat voelen kinderen. Dus bedankt. Dit mocht dan de eerste, maar laat het vooral niet de laatste keer zijn, want je hebt de gave kinderen iets mee te geven met je verhalen. (Graag zou ik je voor volgend jaar ook weer willen “opteren”!!) Emile Goossens, OBS De Zwerm, Sint Maarten

39

We verwachtten een opa…. Een veel gehoorde opmerking was dit, op het moment dat Chris Laarhoven, ex-Unifil, het lokaal betrad. De leerlingen van de derde klassen van het Porta Mosana College hebben diverse oorlogen bestudeerd tijdens de geschiedenislessen, een ver-van-mijn-bedshow vaak. De ervaring van vorig schooljaar maakte het voor ons niet moeilijk om tijdens de activiteitenweek bij ons op school het “veteraan in de klas-project” te herhalen. Leerlingen halen de geschiedenis in de klas, kunnen de geschiedenis bevragen, ervaren en geven het een gezicht. Het verre verleden komt dichterbij en wordt tastbaar. Stuk voor stuk waren de leerlingen enthousiast en stelden tientallen vragen. Vragen die gingen over zijn tijd in Libanon, zijn beweegredenen, zijn privéleven en over zijn plek in de maatschappij nu. Ook Chris gaf aan dat de leerlingen het hart op de tong hebben liggen, dat hij soms schrok van de eerlijkheid van de jongeren, maar ook dat hij geraakt was door de oprechte belangstelling die zij toonden. Het feit dat wij op onze school in aanraking kwamen met een jonge veteraan, maakt leerlingen ervan bewust dat het willen bewerkstelligen van vrede, waar ook ter wereld, van alle (leef)tijden is. Het feit dat Chris ook nog een ex-leerling van onze school bleek te zijn, gaf het geheel een extra tintje. De leerlingen hebben het nu nog over “onze” veteraan, geen opa, maar een jonge vader. Natascha Engelen Porta Mosana College, Maastricht

Je kwam precies op het juiste moment Je kwam precies op het juiste moment. In de weken ervoor hadden we het gehad over de brandhaarden. Jouw verhalen over Nederlandse vredesmissies sloten daar mooi bij aan. Je kon merken dat je gewend bent om voor een klas te staan, en later hoorden we dat je een tweedegraads onderwijsbevoegdheid geschiedenis hebt. Je vertelde je eigen verhaal en maakte er geen geschiedenisles van. Je eigen videomateriaal hielp natuurlijk ook. De leerlingen hebben nu een beter idee van de leef- en werkomstandigheden van Nederlandse militairen in het buitenland. Maurits Elkerbout Mencia de Mendozalyceum, Breda

40


Niets aan toe te voegen Heel aandachtige en betrokken leerlingen Jongens én meisjes. Een veteraan die voor het eerst zijn verhaal vertelt aan een groep jongeren. Een gruwelijk verhaal. Over menselijkheid in een onmenselijke situatie Over een oorlog die in niets lijkt op wat we zien in de bioscoop Over defensie en de politiek Over moslims en christenen Over de beslissingen van de Verenigde Naties Over de luchtsteun die uitbleef Over de rol van de media Over hinderlagen en douchen met slootwater Over je rantsoen delen met mensen die honger hebben Over de geur van dood en verderf Over wapens en de mensen die ze dragen Over de mijnen die lijken op colablikjes Over de invalide kinderen Over schieten of beschoten worden Over moed en moederinstinct Over buren die elkaar gaan haten Over vrede en hoe lang dat nog duren zal Over thuis komen en een lintje krijgen Over je leven weer oppakken Over hulp zoeken en je kleindochter Over wat je wel en nog niet durft te voelen Over dat wat je nooit vergeten zal. Ik vraag aan David hoe hij de les vond. Het blijft even stil en dan zegt hij: 'indrukwekkend'. Na de lunchpauze komt zijn jongere zusje naar me toe. 'Hoorde die soldaat bij u?' 'Ja, ik had hem uitgenodigd.’ Aimee kijkt ernstig en zegt: ‘David vond het indrukwekkelijk'. Daar hoef ik niets aan toe te voegen. Heleen Blaazer Leraar Humanistisch vormingsonderwijs, De Hobbitstee, Montfoort

41

Een mooie instap voor beroepsethiek Dit jaar hebben we voor de tweede keer het veteranenproject gedraaid, met als afsluiting het bezoek van Ger Diekman, een jonge veteraan die in Bosnië op vredesmissie is geweest. We hebben dit project gedraaid in de derde klas van het vmbo, in het kader van het vak levensbeschouwing. We hebben voor het veteranenproject gekozen omdat het mooi aansluit bij het thema beroepsethiek, dat bij ons in de derde klas behandeld wordt. Dit doen we omdat het erg belangrijk is voor leerlingen in het vmbo. Onze doelstellingen zijn daarbij: Verantwoordelijkheid voor wat je doet of wat je niet doet Wat is goed wat is fout? Welke waarden zijn voor jou belangrijk? Respect voor andermans waarden. Moeten wij ons bekommeren om de wereld om je heen, het gezin, de buurt, ons land of ook wat er in de wereld gebeurt? Het vmbo is de voorbereiding op het beroepsleven, het is dus erg belangrijk dat onze leerlingen een goede kijk op het leven krijgen. Dat ze als ze hun diploma halen en in de maatschappij komen, als zelfstandige jonge volwassenen, respect en waardering hebben voor onze multiculturele maatschappij. Waarbij ze de waarden en normen van alle culturen respecteren. Het veteranenproject past dus goed bij de doelstelling ‘moet ik me om de hele wereld bekommeren’? Wij hebben het project op de volgende manier gedraaid. We zijn begonnen met de film ‘The Pianist’. Deze speelt in de Tweede Wereldoorlog en gaat over een joodse pianist, die probeert te overleven. Daar wordt hij bij geholpen door allerlei mensen, zelfs een Duitse soldaat. We hebben de leerlingen een verslag laten maken over de film. Belangrijk daarbij is de mening van de leerling. “Wat zou jij doen in die situatie, zou jij hem helpen, of zou je niets doen? Waarom zou je helpen, waarom niet?” Over de meningen van de leerlingen hielden we een Lagerhuisdebat in de klas. Daar komen we ook op het thema vredesmissies. Zou jij daarheen willen om te helpen, of liever niet? Vaak komt dan de vraag: “Waarom praten we hier over?” Wij vertelden toen dat er over een aantal weken iemand bij ons op school kwam die bij een dergelijke missie is geweest, en dat we ons goed moesten voorbereiden op zijn bezoek. We lieten onze leerlingen een vredesmissie kiezen aan de hand van een kaart in de klas, waar alle landen opstaan waar ooit Nederlandse militairen zijn geweest. Leerlingen werkten in groepen van vier volledig zelfstandig aan het gekozen thema. Het eindproduct moest een collage zijn

42


van het gekozen thema met foto’s en alle wetenswaardigheden over de missie. Ze konden daarbij gebruik maken van het internet en naslagwerken in de klas of bibliotheek. Als afsluiting moesten ze met de groep een presentatie geven naar aanleiding van het gekozen thema. Daarbij was hun eigen mening ook weer erg belangrijk. Daar ontstonden dan weer discussies over in de klas. De organisatie van de dag dat de veteraan kwam was nog een heel werk. Vijftien klassen op een dag! We deden drie klassen tegelijk in de aula. Ger Diekman had veel materiaal bij zich uit zijn periode in Bosnië, zoals een videofilm. Leerlingen waren erg onder de indruk van zijn verhaal en hadden veel vragen. Ze leefden ook erg mee toe het Ger een beetje te veel werd. Ook na de tijd spraken leerlingen hem aan over zijn periode in Bosnië. Als afsluiting van het project hebben we de leerlingen een verslag laten maken over het bezoek van de veteraan. Ook werd naar hun mening gevraagd. Er waren verschillende meningen. Over een ding waren ze het eens: ze vonden het geweldig dat er mensen waren als Ger Diekman, die zich zo voor andere mensen inzetten. Toch waren er ook leerlingen die niet begrepen waarom iemand aan zoiets begon, en leerlingen die ook wel zoiets wilden doen. Voor ons een mooie instap voor beroepsethiek! Al met al was het een geslaagd project, mede door de geweldige inzet van onze veteraan Ger Diekman en de leerlingen. Hedwig Moes, Jos Kattenpoel Oude Heerink Bonhoeffer College, Enschede

Je had een goed verhaal Je had een goed verhaal over je tijd in Irak. Het ging veel verder dan ‘hoe warm het was en hoe ver’. Je vertelde ook over je motivatie, de achtergronden van het conflict en vredesmissies in het algemeen. Op die manier ging het meteen ook over burgerschapsvorming. Dat zien wij niet als apart vak, maar hebben we ondergebracht bij geschiedenis. Wij willen de geschiedenis waar mogelijk tot leven te wekken door contact met echte mensen die een rol in de geschiedenis gespeeld hebben. En dat is gelukt met jouw bezoek. De leerlingen hebben er nog lang over nagepraat. Dirk van der Meer, Frans Schleijpen St. Bonifatiuscollege, Utrecht, HAVO/VWO

43

Weet u nog dat de klas wel een minuut stil was, toen u klaar was met uw verhaal? Dat kwam omdat we ons precies konden voorstellen wat u had meegemaakt in Srebrenica. Dat je niks kunt doen voor die mensen, daar zou ik gek van worden. En dan kom je thuis, en dan vraagt iedereen: waarom waren jullie daar eigenlijk. Terwijl je weet dat je veel goede dingen hebt gedaan. Eigenlijk gek dat het nog maar zo kort geleden is. We weten nu wat een vredesmissie is. Later die week hebben we het in de klas nog heel lang gehad over of je als soldaat beter moedig of voorzichtig kunt zijn. Ik vind voorzichtig. Marije, 14 jaar

We hadden nog nooit van NieuwGuinea gehoord. We weten nu dat het bij Indonesië hoort, maar dat het nog heel lang van Nederland was. U vertelde verhalen over hoe het daar was. Dat sommige mensen het goed vonden dat de Nederlandse soldaten daar waren en anderen juist niet. Dat het soms ook best wel gezellig was. Maar ook wel eens heel gevaarlijk. U vindt nu dat Nederland nooit soldaten naar Nieuw-Guinea had moeten sturen. Dat moet wel gek zijn, want dan bent u daar dus eigenlijk voor niets geweest. Maar er kan nu toch niks meer aan veranderd worden, zei u. Dat vinden wij ook. U hebt uw best gedaan. George, 14 jaar

44


Bedankt voor uw komst. Het was een heel goed verhaal. Mijn zus wil later ook bij de landmacht en als u het goed vindt geef ik haar uw e-mail adres. Ze wou graag met u mailen. Ik vind het heel moedig van u dat u dit voor de klas hebt gedaan. Ik vond het een boeiend verhaal. U kunt ook heel goed vertellen. Nogmaals hardstikke bedankt dat u voor ons uw verhaal wou doen. Sanna, 10 jaar

Ik vond uw verhaal over Joegoslavië erg interessant. Ik vond die geluiden maken wel grappig want soms schrok ik me te pletter. Ik vond het ook knap dat u alles zo leuk vertelde. Bijna het hele gesprek boeide me wel. Dave, 11 jaar

Ik vind het goed dat u kwam vertellen over hoe het bij u ging in dat dorp of stad in Joegoslavië zodat wij een beeld kregen hoe dat gaat. Ik vond het leuk dat u, omdat u bij ons kwam vertellen over die oorlog, die doos van u had opengemaakt. Jeffrey, 10 jaar

45

46

Deze bundel is mede tot stand gekomen door bijdragen van: Leerlingen Jasmijn van Bilsen, groep 8, OBS De Hobbitstee te Montfoort Iris de Rijck, groep 8, Matthias Basisschool te Oploo Ella Kuipers, groep 8, Matthias Basisschool te Oploo Twan Verschuuren, groep 8, Matthias Basisschool te Oploo Joost Wennink en Denise Habing, groep 8, Basisschool de Borgh te Hengelo (Ov) Mariska Rupert, groep 8, Basisschool de Borgh te Hengelo (Ov) Eva van 't Hul, groep 8, Basisschool de Borgh te Hengelo (Ov) Jente Waal, Porta Mosana College te Maastricht Wouter Kleijn, Rianne Oudejans en Luuk Roolker, Basisschool De Regenboog te Assendelft Nicoline Bessems, Porta Mosana College te Maastricht Robin Grosz, Sasja Boontjes, Geert Sol, Marc Langerak en Carolien Wevers, groep 7/8, Basisschool De Snip te Nieuwe Niedorp Leander Menkveld, Marije Linthorst, Sharon van Gurp, Ellis Rewinkel, Siske Zwiers en Stijn ter Scheggert, St. Bernardusschool te Joppe Adnan Husovic, Mazlum Gokcen en Glenn van Dijk, College Vos VMBO te Vlaardingen Judith van Oort, Janneke Derksen en Bart Velmans, Candea College te Duiven Lisanne Berkel, Ilona Kulan en Bryonde Tijhof, Basisschool De Morgenster te Wierden

Leerkrachten Stefan van Maurik, Basisschool De Snip te Nieuwe Niedorp Dirk van der Meer en Frans Schleijpen, St. Bonifatiuscollege havo/vwo te Utrecht Jolan Westerink en Nory ten Broeke, Scholengemeenschap De Beyaert te Hengelo (Ov) Marc Meulman, Nicoline van Schooten en Annie Steunenberg, Basisschool De Borgh te Hengelo (Ov) Maurits Elkerbout, Mencia de Mendozalyceum te Breda Emile Goossens, OBS De Zwerm te Sint Maarten Heleen Blaazer, Humanistisch Vormingsonderwijs, De Hobbitstee te Montfoort Hedwig Moes en Jos Kattenpoel Oude Heerink, Bonhoeffer College te Enschede Natascha Engelen, Porta Mosana College te Maastricht

47

verhalen uit scholen Ontmoetingen met veteranen

Veteranen Zij hebben gestrijd zij hebben deel van het land bevrijd. Er is op hun geschoten De doden liggen overal in de straten en goten maar dankzij hun is er vrijheid. Niemand die lijdt. Van de oorlog verlost af en toe post. Erge beelden in je gedachten gegrift. Je wordt ervan geschift thuis voor de familie geen fun Vrede dankzij hun


Jasmijn, 12 jaar

SLO

Verhalen uit scholen. Ontmoetingen met veteranen

Recommend Documents