Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
Inhoud
3
Inleiding
4
Enkel België en het verenigd Koninkrijk kiezen voor bruin
5
Aangifte op papier of elektronisch?
6
Houdt de fiscus uw hand vast bij het invullen?
8
China heeft het korste formulier
9
De rotklus van het jaar?
11
Geen geheimen tussen gehuwden?
12
Om ter meeste aangiftes? Zwitserland wint!
13
Uw persoonlijke situatie is bepalend voor fiscale aftrekken
15
Werkelijke of forfaitaire beroepskosten?
16
Worden laatkomers bestraft?
17
Terugkrijgen of bijbetalen?
19
Hebben we een gratis lening toegestaan of worden we juist beloond?
20 Informatie-uitwisseling 21
Fiscale controle: willekeur?
22
Algemene conclusie
24 Contact
2
Inleiding
We vroegen ons af hoe het aangifteproces in de personenbelasting verloopt in België en of er gelijkenissen dan wel grote verschillen bestaan met andere landen. Daarom onderzochten we verschillende aspecten van het aangifteproces: Hoe vlot verloopt het en hoe wordt de hedendaagse informatica aangewend? Ook bekeken we hoe moeilijk het is om een aangifte in de personenbelasting in te vullen en of het enig verschil maakt of iemand alleenstaand dan wel getrouwd of wettelijk samenwonend is. We werkten met één identieke vragenlijst, bestaande uit twintig vragen die ingevuld werd door onze collega-belastingconsulenten in 22 landen. Hierna volgt een overzicht van de voornaamste en soms opmerkelijke trends en verschillen aangaande de aangifte in de personenbelasting in een internationaal kader.
Onderzochte landen: België BE Brazilië BR Canada CA China CN Frankrijk FR Duitsland DE India IN Ierland IE Italië IT Japan JP Luxemburg LU Nederland NL Polen PL Portugal PT Rusland RU Spanje ES Tsjechië CZ Verenigd Koninkrijk GB Verenigde Staten US Zuid-Afrika ZA Zweden SE Zwitserland CH
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
3
Enkel België en het Verenigd Koninkrijk kiezen voor bruin In België zijn we het gewoon om rond deze tijd van het jaar de alom bekende bruine enveloppe met de aangifte in de personenbelasting in onze brievenbus te vinden. Het Verenigd Koninkrijk kiest voor de verzending van de Britse aangifteformulieren ook voor een opvallende bruine enveloppe. Maar Canada, Duitsland, Luxemburg, Portugal, Spanje en Zwitserland verkiezen een neutrale witte enveloppe. Frankrijk, Nederland en Rusland gebruiken dan weer een blauwe omslag en Zweden wisselt af tussen blauw en paars. Opvallend is dat bijna de helft van de ondervraagde landen (45%) intussen afgestapt is van het automatisch uitsturen van papieren aangifteformulieren: 55% stuurt dus per post een aangifteformulier op naar alle of bijna alle belastingplichtigen of tenminste naar de belastingplichtigen die hier expliciet om vragen. België stuurt nog een aangifteformulier op naar alle belastingplichtigen behalve naar diegenen die onmiddellijk een voorstel van aanslag ontvangen (bijv. gepensioneerden) of die in het verleden hebben aangegeven hun aangifte via Tax-on-web te willen doen.
4
Aangifte op papier of elektronisch? “De fiscus hoopt dit jaar amper 1,85 miljoen papieren aangiftes in de personenbelasting binnen te krijgen en verwacht voor het eerst in jaren geen stijging van de aangiftes via Tax-on-web omwille van de toename van de vooraf ingevulde aangiftes”, zo verkondigde de minister van Financiën Steven Vanackere recent in het nieuws. Hij rekent er bovendien op dat steeds meer gebruikers het voordeel van de elektronische systemen zullen inzien, zodat op termijn de papierstapel nog verder teruggedrongen kan worden. België is duidelijk aan een opmars bezig wat betreft de automatisering en informatisering van het aangifteproces en dat kunnen we alleen maar toejuichen.
weg in te dienen. Buitenbeentje Luxemburg kent ook de mogelijkheid tot elektronisch indienen maar onder voorwaarde van het verkrijgen van een specifiek certificaat waarvoor de belastingplichtige een beduidende som moet neertellen. Gevolg is dan ook dat dit elektronisch systeem niet veel Luxemburgers kan bekoren en de papieren aangifte in de Luxemburgse praktijk nog steeds de standaard is. In 5 van de onderzochte landen moet de aangifte in principe verplicht via elektronische weg verlopen. De overgrote meerderheid van de ondervraagde landen (>70%), inclusief België, biedt de belastingplichtige echter de keuze om de aangifte op papier dan wel via elektronische weg in te dienen.
Hoe staat het in de andere landen met de informatisering van het aangifteproces?
We besluiten dat de elektronische aangifte sterk in de lift zit en dat België meedrijft in het peloton.
Onderstaande figuur toont aan dat in alle ondervraagde landen intussen de mogelijkheid bestaat om de aangifte in de personenbelasting via elektronische
Aangifte elektronisch of op papier? 100%
BE, CA, CH, CN, CZ, DE, ES, FR, GB, IN, IE, JP, PL, PT, RU, SE
België
80%
72,73%
60% BR, IT, NL, US, ZA,
40%
20%
22,73%
Luxemburg (behoudens certificaat)
4,55%
0% Aangifte ENKEL op papier (1/22)
Keuzemogelijkheid: elektronisch of op papier (16/22)
Aangifte ENKEL elektronisch (5/22)
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
5
Houdt de fiscus uw hand vast bij het invullen? Helpt de fiscus de belastingplichtige op weg bij het invullen van de aangifte? Of is iedere belastingplichtige helemaal op zichzelf aangewezen om de juiste gegevens in de aangifte op te nemen? De Belgische belastingplichtige die een aangifte in de personenbelasting indient via Tax-on-web, heeft alvast een streepje voor op zijn buur die voor een papieren aangifte kiest. De Belgische fiscus vult de elektronische aangifte immers gedeeltelijk vooraf in met de data die hem via elektronische weg door derden ter beschikking werden gesteld (bijv. de salarisgegevens bezorgd door de werkgevers, de informatie over aftrekbare giften bezorgd door de begunstigde liefdadigheidsinstellingen). Deze vooraf ingevulde gegevens moet de burger verifiëren, aanvullen en/of corrigeren. De papieren aangifte bevat enkel de identificatiegegevens van de belastingplichtige en in veel gevallen ook de gegevens die de belastingadministratie vereist om een eventuele teruggave van belastingen te kunnen uitvoeren. De Belg die zijn aangifte op papier wenst in te dienen is dus in eerste instantie helemaal op zichzelf aangewezen om de juiste gegevens op het formulier in te vullen.
Is de aangifte vooraf (gedeeltelijk) ingevuld door de fiscus? 70% 60%
BR, CA, CH, CN, CZ, DE, GB, IE, IN, IT, PL, LU, RU, US
50% 40% ES, FR, Nl, SE
30%
BE, PT, ZA
20%
België
10%
JP
0% Neen (14/22)
6
Ja, zowel igv elektronische als papieren aangifte (4/22)
Ja, enkel igv elektronische aangifte (3/22)
Ja, enkel de papieren aangifte (1/22)
Hoe ver staan de andere landen met het gebruik van informatica in het aangifteproces? Het internationale onderzoek leert ons dat slechts een derde van de onderzochte landen de aangifte vooraf invult. Spanje scoort het best, want de Spaanse fiscus vult de aangifte (zowel de papieren als de elektronische versie) volledig vooraf in. Nederland en Zweden volgen Spanje op de voet want deze aangiftes (papieren en elektronische versie) zijn ook volledig vooraf ingevuld, uitgezonderd de gegevens van buitenlandse bankrekeningen en van roerend inkomen (Nederland) respectievelijk van de (weinig omvangrijke) aftrekposten (Zweden). In Frankrijk zijn beide vormen van aangifte gedeeltelijk vooraf ingevuld en in Portugal en Zuid-Afrika is net zoals in België enkel de elektronische aangifte gedeeltelijk vooraf ingevuld. Opmerkelijk is dat van de 5 landen (Brazilië, Italië, Nederland, de Verenigde Staten van Amerika en ZuidAfrika) die de belastingplichtigen verplichten om de aangifte elektronisch in te dienen, enkel Nederland en Zuid-Afrika de aangifte vooraf (gedeeltelijk) invullen.
In Nederland kan de aangifte in uitzonderlijke gevallen toch op papier gebeuren en dan is ze ook grotendeels vooraf ingevuld. In de landen waar de fiscus de aangifte gedeeltelijk vooraf invult, gaat het meestal om de persoonlijke gegevens van de belastingplichtigen, de salarisgegevens en de details over lokale bankrekeningen. We concluderen dat België internationaal behoorlijk goed scoort wat betreft het niveau van informatisatie. En we gaan voor nog beter: Carlos Six, de topman van de personenbelasting, liet onlangs weten dat hij afspraken hoopt te kunnen maken met de banken over de gegevens van woonleningen, zodat ook het doorsnee gezin in de toekomst een nagenoeg volledig vooraf ingevulde aangifte krijgt ter validatie. Indien ook de megadatabank erdoor zou komen, zoals zeer recent goedgekeurd door de privacycommissie, staat niets de Belgische fiscus in de weg om een internationaal rolmodel te worden.
Vooraf ingevulde gegevens 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 België België
Frankrijk
Japan*
Nederland
Portugal
Zuid-Afrika
Spanje
Zweden
*Japan vult enkel vooraf het bedrag aan te betalen belasting in Details aftrekbare uitgaven (vb giften) Details buitenlandse bankrekeningen Detail lokale bankrekeningen Gegevens diverse inkomsten Gegevens roerend inkomen Gegevens onroerend goed Salarisgegevens Persoonlijke gegevens
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
7
China heeft het kortste formulier
Tussen de diverse landen verschilt het aantal (mogelijk) in te vullen velden in de aangifte enorm. België behoort met meer dan 400 in te vullen velden (ze zijn natuurlijk niet allemaal van toepassing bij de individuele belastingplichtige) tot de groep van landen die hun inwoners van een eerder uitgebreid formulier voorziet. Frankrijk en Duitsland houden het net iets korter met tussen de 300 à 400 invulvakken. De Nederlanders hebben er 100 à 200 terwijl de Luxemburgers, de Ieren en de Portugezen niet minder dan 500 velden te bestuderen hebben. Spanje spant de kroon met meer dan 700 eventueel in te vullen velden!
Met slechts een twintigtal velden is China de uitblinker We besluiten dat een gemiddelde aangifte minder dan 200 in te vullen velden telt. China blinkt uit met een aangifte die slechts uit een twintigtal velden bestaat.
Aantal in te vullen velden?
18%
< 500 (4/22)
België 301 - 500 (3/22)
14%
101 - 300 (6/22)
27%
< 100 (9/22)
41%
0%
8
10%
20%
30%
40%
50%
De rotklus van het jaar?
We vroegen aan onze collega-belastingconsulenten in de 22 betrokken landen hoe lastig het invullen van een aangifte in de personenbelasting in hun land is voor een burger die enkel een lokaal salaris en een onroerend goed (met hypothecaire lening) aan te geven heeft.
De Zweden vinden het invullen van hun aangifte niet zo lastig
Vele Belgen vinden het invullen van hun aangifte in de personenbelasting de rotklus van het jaar. Het blijkt in de helft van de onderzochte landen een lastige opdracht te zijn, waaronder de meerderheid van onze buurlanden, zoals Duitsland, Frankrijk en Luxemburg. De Nederlandse belastingplichtige vindt deze opdracht zelfs ‘heel lastig’ terwijl die in de overige 10 landen eerder als ‘neutraal’ (Verenigd Koninkrijk) of zelfs als ‘niet zo lastig’ (Zweden) wordt ervaren.
Is het invullen van de aangifte overal even lastig? Heel lastig (1/22)
BE, CH, CZ, DE, ES, FR, IN, IT, PT, LU, RU,
België
NL
Lastig (11/22) CA, CN, GB, IE, JP, PL, US
Neutraal (7/22) Niet zo lastig (3/22)
BR, SE, ZA
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Gemiddelde tijdsduur nodig om een aangifte in te vullen (enkel salaris en onroerend goed)?
> 5 uur (1/22)
BE, CH, CZ, DE, FR, IN, JP, NL, US
5%
2 - 5 uur (9/22)
41%
1 - 2 uur (6/22)
27%
< 1 uur (5/22)
België
23%
Niet van toepassing (1/22)
5%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
9
Die perceptie staat niet los van de hoeveelheid tijd die in het invullen van het formulier kruipt. Gemiddeld genomen blijkt een eenvoudige aangifte ongeveer 1 à 2 uur tijd in beslag te nemen. Het zal wellicht niemand verwonderen dat als die tijd oploopt tot meer dan 2 uur of zelfs 5 uur, het invullen van de aangifte als ‘lastig’ wordt ervaren. Een Belgische belastingplichtige die voor de eerste keer in zijn of haar aangifte een salaris én een onroerend goed met hypothecaire lening moet aangeven, zal hier hoogstwaarschijnlijk meerdere uren mee zoet zijn. Maar dezelfde belastingplichtige die jaar na jaar een soortgelijke aangifte invult, zal wel toekomen met 1 à 2 uur.
In België is het voor zelfstandige ondernemers ook standaard om professionele hulp te vragen bij het invullen van de aangifte in de personenbelasting maar dit geldt dus niet voor de meerderheid van de Belgen. Aangezien 12 van de 22 landen het aangifteproces ervaren als lastig tot zeer lastig maar slechts 5 landen aangeven dat het invullen van de aangifte in het algemeen assistentie vereist, kunnen we besluiten dat de negatieve perceptie niet zozeer te maken heeft met de moeilijkheidsgraad maar eerder met de tijdsinvestering die gepaard gaat met het vervolledigen van de aangifte, of met nog andere (psychologische?) elementen die een rol kunnen spelen.
Als we dan ook nog de moeilijkheidsgraad van de aangifte bekijken, blijkt dat in 77% van de onderzochte landen het vervolledigen van de aangifte niet als overdreven moeilijk wordt ervaren en in principe geen assistentie vereist. In India, Italië, Japan, Rusland en Tsjechië is het de gewoonte dat de belastingplichtigen hulp vragen aan de fiscus of aan een professionele adviseur om de aangifte te vervolledigen.
Moeilijkheidsgraad
België
23%
77%
Niet zo moeilijk (17/22) Moeilijk, assistentie is standaard (5/22)
10
De meerderheid ervaart het aangifteproces niet als moeilijk maar het neemt te veel tijd in beslag
Geen geheimen tussen gehuwden?
Een merkwaardige vaststelling is dat de helft van de onderzochte landen het principe hanteert dat iedereen instaat voor zijn/haar eigen aangifte, ongeacht burgerlijke status. Onder meer Nederland en het Verenigd Koninkrijk behoren tot die groep. In 27% van de onderzochte landen kan de belastingplichtige desgewenst een gezamenlijke aangifte met de (gehuwde/wettelijk samenwonende) partner indienen. Het Belgische aangifteproces laat geen keuze: net zoals in Frankrijk, Luxemburg, Portugal en Zwitserland moeten gehuwde en wettelijk samenwonende partners principieel 1 gezamenlijke aangifte indienen (in België vanaf het jaar volgend op het jaar van huwelijk en, voor wat betreft een wettelijk samenwonend koppel, vanaf het jaar volgend op het jaar van registratie als wettelijk samenwonend). In deze landen is men het gewoon om tussen partners open kaart te spelen over fiscale zaken. België en Portugal laten in bijzondere omstandigheden wel toe dat gehuwde partners hun aangifte afzonderlijk indienen, bijvoorbeeld bij feitelijke scheiding.
In de helft van de onderzochte landen staat iedereen in voor de eigen aangifte ongeacht burgerlijke status, in België kunnen gehuwde partners enkel in bijzondere omstandigheden hun aangifte apart indienen
Het is niet mogelijk om 1 gezamenlijke aangifte in te dienen (11/22)
50% BR, DE, ES, IE, PL, US
Keuzevrijheid: 1 gezamenlijk aangifte is mogelijk maar afzonderlijk indienen mag ook (6/22)
27% België
In principe 1 gezamenlijke aangifte maar in bijzondere omstandigheden afzonderlijke aangifte mogelijk (2/22)
BE, PT
9% CH, FR, LU
Een gehuwd koppel moet 1 gezamenlijke aangifte indienen (3/22)
14%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
11
Om ter meeste aangiftes? Zwitserland wint! In alle ondervraagde landen moet er jaarlijks minimum 1 (nationale of federale) aangifte in de personenbelasting ingediend worden. Voor elke Amerikaanse, Canadese, Japanse en Zwitserse belastingplichtige komt daar ook nog een aangifte in de personenbelasting op regionaal niveau bij. In ruim 30% van de ondervraagde landen bestaan er nog andere soorten aangiftes naargelang het type inkomen dat de belastingplichtige ontvangt (bijv. de Zweedse aangifte voor interesten of de Japanse aangifte voor giften). Enkel Frankrijk, India, Spanje en Zwitserland kennen overigens een vermogensbelasting waardoor de vermogende belastingplichtigen in deze landen nog een afzonderlijke aangifte moeten indienen. De Zwitserse belastingplichtige uit het kanton Lausanne kan in voorkomend geval verplicht zijn om voor één inkomstenjaar wel vijf verschillende soorten aangiften in te dienen: een federale én een regionale, een aangifte in de vermogensbelasting (enkel zeer vermogende personen), één voor de verkoop van een onroerend goed en in geval van een overlijden in datzelfde jaar, nog een aangifte in de nalatenschap.
In het licht van de recente budgettaire maatregelen (denk bijv. aan de additionele belasting op roerende inkomsten boven een drempel van 20.000€ en aan het feit dat onroerende goederen en hypothecaire aftrekken een regionale materie worden) verwachten we dat het wellicht wel bij 1 aangifteformulier zal blijven maar dat het invullen ervan complexer zal worden door toevoeging van extra codes en een regionaal vak. Zo zal het aangifteformulier niet meer in de 3 gewesten hetzelfde zijn. Anderzijds sluiten we niet uit dat de budgettaire maatregelen in de toekomst zouden kunnen leiden tot 2 aangiftes per jaar (1 federale en 1 regionale) of zelfs tot meerdere aangiftes per jaar.
In België blijft het vooralsnog beperkt tot 1 aangifte per jaar (behalve in geval van overlijden want dan is er ook een aangifte in de nalatenschap verschuldigd zoals in 50% van de onderzochte landen).
Maximum aantal aangiftes in 1 jaar
5%
Enkel in Zwitserland Enkel in Japan In 6 / 22 landen In 8 / 22 landen In 6 / 22 landen
5% 0
12
België
1
2
3
4
5
Uw persoonlijke situatie is bepalend voor fiscale aftrekken De overheid kan met fiscale stimuli het gedrag van de burgers beduidend beïnvloeden. Veel belastingplichtigen zullen bijvoorbeeld bij de renovatie van hun woning nog eens extra nadenken over verwarming en isolatie wanneer energiebesparende uitgaven deels gecompenseerd worden door de overheid. In vele landen gebeurt een dergelijke compensatie voor bepaalde persoonlijke uitgaven en investeringen via specifieke aftrekposten in de aangifte. Het persoonlijke bestedingsgedrag van de belastingplichtige bepaalt dan ook in grote mate de belastingvermindering waar men recht op heeft.
In 68% van de landen kunnen persoonlijke aftrekken een belastingbesparing opleveren
Bij nader onderzoek blijkt dat China het enige van de ondervraagde landen is waar de belastingplichtige geen belastingverlaging kan genieten door persoonlijke aftrekken in de aangifte op te nemen. We vermoeden dat de Chinese samenleving minder complex of geëvolueerd is waardoor er op fiscaal vlak geen herverdelingsmechanismen nodig zijn. In bijna zeventig percent van de landen kan de impact van dergelijke aftrekken nochtans een aanzienlijke belastingbesparing opleveren. In de overige 27% zijn de mogelijkheden van persoonlijke aftrekken beperkt evenals de impact ervan. We merken op dat Portugal de persoonlijke aftrekposten sinds 2011 jaarlijks gradueel vermindert. Dit kadert in de grootschalige besparingen die de Portugese regering beloofd heeft aan Europa. In ons land zagen we de voorgaande jaren een stelselmatige toename van mogelijke aftrekposten en daarmee gepaard gaande ook van de in te vullen velden in de aangifte.
Kan de belastingdruk verlaagd worden door bepaalde persoonlijke aftrekken in de aangifte op te nemen (vb. giften, kinderopvang)?
Neen, geen persoonlijke aftrekposten (1/22)
5%
CZ, IN, PL, PT, SE, ZA
Ja, maar er zijn slechts weinig aftrekposten (6/22)
27%
BE, BR, CA, CH, DE, ES, FR, GB, IE, IT, JP, LU, NL, RU, US
Ja, veel aftrekposten mogelijk (15/22)
68% 0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
België
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
13
In 86% van de onderzochte landen kunnen de werkelijke beroepskosten opgenomen worden in de aangifte
14
Werkelijke of forfaitaire beroepskosten? Een overgrote meerderheid van de ondervraagde landen (86%) biedt de belastingplichtigen de mogelijkheid om de werkelijke beroepskosten aan te geven in de aangifte zodat deze in rekening kunnen genomen worden voor de berekening van de uiteindelijk verschuldigde inkomstenbelasting. Desondanks stellen we vast dat slechts een minderheid hier in de praktijk gebruik van maakt. Wellicht is de reden dat de meerderheid van de mensen tewerkgesteld wordt door een werkgever die hen alle middelen verschaft of moet verschaffen om het werk goed te kunnen uitvoeren. Zodoende moeten zij in principe geen (of amper) kosten maken voor de uitoefening van hun beroep. In Duitsland, India, Ierland en Portugal zouden wel veel belastingplichtigen daadwerkelijk gebruik maken van de mogelijkheid om werkelijke beroepskosten aan te geven en zo de belasting zo veel mogelijk te verlagen. In tegenstelling tot Nederland, Brazilië en Italië want hier houdt de fiscus dan weer helemaal geen rekening met werkelijk gemaakte beroepskosten.
We besluiten dat een belastingplichtige die de keuze heeft, vaker voor de forfaitaire aftrek van beroepskosten kiest dan voor het rapporteren van de werkelijke beroepskosten. Ook voor België gaat deze stelling op, behalve voor wat betreft de zelfstandige ondernemers en bedrijfsleiders. Deze groep maakt, algemeen gesproken, vaak beroepskosten die ver uitstijgen boven het bedrag van de forfaitaire aftrek waar alle belastingplichtigen met een professioneel inkomen zonder meer recht op hebben. Zelfstandige ondernemers en bedrijfsleiders zullen in de regel dan ook vaak gebaat zijn bij het rapporteren van hun werkelijke beroepskosten omdat dit in veel gevallen een beduidende vermindering van de verschuldigde belasting tot gevolg heeft.
Kan de belastingsplichtige kiezen om werkelijke beroepskosten in aftrek te brengen?
België
14%
18%
68%
Neen, de fiscus houdt geen rekening met werkelijk gemaakt kosten (3/22) Ja, velen brengen effectief hun werkelijk gemaakte kosten in (4/22) Ja, maar meerderheid gaat voor de forfaitaire aftrekken (15/22)
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
15
Worden laatkomers bestraft?
Luxemburg is de "softy" van de klas In België maar ook in Nederland is het redelijk gemakkelijk om een officieel uitstel te verkrijgen voor het indienen van de aangifte in de personenbelasting zonder dat hier sancties tegenover staan. Maar is de fiscus in andere landen ook zo tolerant ten opzichte van belastingplichtigen die hun aangifte niet tijdig indienen?
aangifte niet licht opneemt. Bovendien verleent de meerderheid helemaal geen of enkel in uitzonderlijke en gemotiveerde omstandigheden een formeel uitstel om de aangifte later in te dienen. Als we bijvoorbeeld kijken naar onze buurlanden blijkt dat in Frankrijk en in het Verenigd Koninkrijk helemaal geen formeel uitstel kan verkregen worden én dat een laattijdige indiening van de aangifte gesanctioneerd wordt. In Duitsland kan formeel uitstel verkregen worden op voorwaarde dat bijzondere omstandigheden het verantwoorden. Opvallend is dat Luxemburg nooit formele uitstellen toekent maar ook geen sancties toepast bij laattijdige aangifte.
Onderstaande figuur toont aan dat de meerderheid van de ondervraagde landen een laattijdig ingediende
Formeel uitstel mogelijk? 50%
45%
40%
België
27%
30%
23%
20% 10%
5%
0% Nee, en laattijdig indienen wordt effectief gesanctioneerd (10/22)
16
Ja, indien gerechtvaardigd door bijzondere omstandigheden (6/22)
Ja, een formeel uitstel kan makkelijk bekomen worden (5/22)
Nee, maar laattijdig indienen wordt niet gesanctioneerd (1/22)
Terugkrijgen of bijbetalen?
De Belgische fiscus beëindigt het aangifteproces met het inkohieren van de belasting wat neerkomt op het opmaken en versturen van het aanslagbiljet naar de belastingplichtige. Dit kan soms een tijd duren waardoor het aangifteproces in België gemakkelijk 1 tot zelfs 2 jaar in beslag neemt. Wanneer de aanslag een te betalen bedrag vermeldt, vinden velen het niet erg om er tot 2 jaar toe op te wachten. Maar als het om een teruggave van belastingen gaat, zijn er minder die blij zijn met de lange wachttijd. Met aangiftes die via Tax-on-web gebeuren gaat het in principe al een stuk sneller en kan men het aangifteproces in minder dan een jaar afronden.
In België wordt het saldo te betalen of terug te krijgen belasting pas vereffend na ontvangst van het aanslagbiljet
Opvallend is dat slechts 36% van de ondervraagde landen het aangifteproces met een formele aanslag beëindigt. Tot deze groep behoren ook onze buurlanden Duitsland, Frankrijk, Nederland en Luxemburg. De meerderheid (64%) heeft geen formele aanslag nodig om het aangifteproces af te ronden. In deze groep landen stopt het proces bij het indienen van de aangifte. Vaak moet de belastingplichtige op dat moment de verschuldigde belasting al betalen (bijv. Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk). In Italië moet men het verschuldigde saldo zelfs betalen (in juni) vóór het verstrijken van de termijn voor het indienen van de aangifte (in september). In Rusland stopt het aangifteproces ook bij de indiening van de aangifte maar moet het saldo pas een korte (maar welbepaalde) tijd later voldaan worden. In Polen en Japan moeten de belastingplichtigen via een zelfbeoordeling het juiste bedrag aan te betalen (of terug te krijgen) belasting kennen en betaling moet gebeuren ten laatste op het moment van het indienen van de aangifte. Men mag zich hier wel baseren op de toestand van het voorgaande jaar.
Wanneer dient de belastingplichtige de belastingschuld te betalen?
België
B
B
B
B
36%
B
64%
Bij ontvangst van het aanslagbiljet (8/22) Bij aangifte (of korte tijd na de indiening ervan) (14/22)
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
17
We vroegen ons ook af of de aangiftes in bepaalde landen een typische verwachting creëren bij de belastingplichtigen. We zijn hier bij de vraagstelling uitgegaan van het vermoeden dat de meerderheid van de belastingplichtigen lokaal tewerkgesteld is als bediende en een onroerend goed bezit waarvoor een hypothecaire lening werd afgesloten. Het resultaat is verrassend: in bijna 32% van de ondervraagde landen moet de belastingplichtige in principe niets meer betalen of terugkrijgen. Dit kan alleen als de bedrijfsvoorheffing die de werkgever ingehouden heeft op het professioneel inkomen zeer accuraat is én rekening houdt met de persoonlijke situatie van de belastingplichtige. Onze buurlanden Nederland en het Verenigd Koninkrijk behoren tot deze groep. Uit bijkomende inlichtingen leerden we dat ook Duitsland een zeer accuraat systeem van bedrijfsvoorheffing op het professioneel inkomen hanteert. Toch verwacht de Duitse belastingplichtige typisch ook een teruggave van belastingen.
We kunnen dit verklaren doordat de Duitse belastingbetalers vaak werkelijke beroepskosten in de aangifte opnemen (en dit gaat bovendien vaak nog gepaard met het rapporteren van een aantal persoonlijke aftrekposten). Als men een accuraat systeem van bedrijfsvoorheffing combineert met een aangifteproces waarin werkelijke beroepskosten en een waaier aan aftrekmogelijkheden in aanmerking worden genomen, leidt dit logischerwijze tot een teruggave aan belastingen op het einde van de rit. In België gebeurt de inhouding van de bedrijfsvoorheffing aan de hand van schalen die rekening houden met de personen ten laste maar niet met andere persoonlijke gegevens. Bijgevolg hebben de meeste Belgen bij aanslag recht op een bescheiden teruggave van belastingen.
Wat verwacht de belastingplichtige als resultaat van de aanslag/aangifte? CA, CH, CN, GB, IE, NL, ZA
40% BR, FR, IN, IT, PT, RU
32% 27%
30%
België
27%
BE, CZ, DE, JP, PL, SE
ES, LU, US
20%
14% 10%
0%
0,00 € te betalen of terug te krijgen (7/22)
18
Een te betalen belasting (6/22)
Een teruggave van belastingen (6/22)
Onbeslist want zeer variabel (3/22)
Hebben we een gratis lening toegestaan of worden we juist beloond? Zoals we uit het diagram kunnen afleiden, betaalt de fiscus in de meeste landen (59%) interesten op het bedrag aan terug te betalen belastingen ten voordele van de belastingplichtige. Opmerkelijk is dat slechts 18%, namelijk Duitsland, India, Nederland en Zwitserland, als keerzijde van deze medaille verwacht dat de belastingbetaler ook interesten betaalt ten voordele van de fiscus indien de aangifte resulteert in een te betalen belastingschuld, zelfs indien de belastingplichtige deze schuld tijdig vereffent. Wanneer de Belgische fiscus een teruggave van belastingen betaalt, worden hier in principe geen interesten ten voordele van de burger op berekend. Nochtans betekent een teruggave in het overgrote deel van de gevallen dat er een teveel aan bedrijfsvoorheffing werd ingehouden op het loon van de betrokkene wat betekent dat de fiscus soms tot 2 jaar toe over geld van de belastingbetaler beschikt en hier de financiële voordelen van geniet. Opgelet, ingeval van elektronische aangifte wordt deze termijn behoorlijk ingekort. Anderzijds moet de Belgische belastingbetaler in principe ook geen interesten betalen op diens openstaande belastingschuld, behalve wanneer het saldo niet binnen de opgelegde termijn wordt voldaan. De betalingstermijn bedraagt in de regel 2 maanden te rekenen vanaf de maand volgend op de ontvangst van het aanslagbiljet. Indien de Belgische belastingplichtige
In de meeste landen betaalt de fiscus interesten bij teruggave van belastingen, maar niet in België het saldo niet binnen deze 2 maanden betaalt, zal het openstaande bedrag automatisch verhoogd worden met 0,583% nalatigheidinteresten per begonnen maand. We stellen vast 1) dat de belastingplichtige in de meeste onderzochte landen interesten krijgt als er te veel bedrijfsvoorheffing werd ingehouden en 2) dat de Belgische belastingplichtige niet aangespoord wordt om in een standaard situatie alles op voorhand af te dragen of te betalen want hij of zij krijgt toch geen interesten indien achteraf blijkt dat er te veel werd ingehouden (loontrekkende belastingplichtigen) of vooraf betaald (zelfstandige ondernemers/bedrijfsleiders).
Te betalen of terug te krijgen: worden er interesten betaald tussen de fiscus en de belastingplichtigen? 100%
Wel interesten verschuldigd
82%
80%
Geen interesten verschuldigd
59%
België
60%
41%
België
40%
18% 20%
0%
Teruggave van belastingen aan de belastingplichtige
Te betalen belasting aan de fiscus* *ervan uitgaande dat het saldo tijdig betaald wordt
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
19
Informatie-uitwisseling
De fiscus werkt meer en meer samen met buitenlandse collega's In deze tijden overschrijdt de fiscale situatie van een persoon steeds vaker de landsgrenzen. Dit bemoeilijkt de taak van de fiscus. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat de Belgische fiscus zich steeds vaker tot zijn buitenlandse collega’s richt om inlichtingen te verkrijgen die nodig zijn om de inkomstenbelastingen accuraat te heffen en te innen. Bovendien bestaat de mogelijkheid dat buitenlandse overheidsdiensten ook de megadatabank die de Belgische administratie wil laten ontwerpen (zoals onlangs door de privacycommissie goedgekeurd werd) mee zullen spekken. Zo bepaalt tenminste het wetsontwerp dat hiertoe momenteel op tafel ligt. Het wetsontwerp laat ook expliciet toe dat andere overheidsdiensten via deze weg gegevens kunnen krijgen van de Belgische fiscus.
Het merendeel van de ondervraagde landen (68%) heeft intussen de nodige stappen gezet om informatieuitwisseling tussen verschillende landen toe te laten. Onder meer in België, Frankrijk en Nederland gebeurt dergelijke uitwisseling al sinds meerdere jaren. In Duitsland, Portugal en het Verenigd Koninkrijk gebeurt dit slechts sinds korte tijd. In India, Rusland, de Verenigde Staten en Zwitserland is men druk bezig om het tijdperk van de internationale informatie-uitwisseling binnen te treden en zal de internationale uitwisseling van informatie binnenkort een feit zijn. Brazilië, Luxemburg en Spanje doen voorlopig niet mee met deze trend. Deze landen hebben voorlopig nog geen politieke intentie geuit noch wettelijke stappen ondernomen om de fiscus toe te laten informatie uit te wisselen met buitenlandse collega’s.
Wisselt de fiscus informatie uit met zijn buitenlandse collega's?
België
Ja (15/22)
Binnenkort (4/22)
Neen (3/22)
0%
20
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Fiscale controle: willekeur?
Naast het vergaren van informatie kan de Belgische fiscus in theorie willekeurig beslissen om een fiscaal dossier tot in de puntjes uit te pluizen aangezien er voorlopig geen wettelijke bepaling bestaat die de fiscus hiertoe specifieke selectiecriteria oplegt. Niettemin hanteert de Belgische fiscus intussen toch een vast patroon en spelen de computers een almaar grotere rol
In 68% van de ondervraagde landen kan de fiscus willekeurig beslissen welke dossiers in detail onderzocht worden bij de selectie van de dossiers die gecontroleerd worden: “Die zogenaamde datamining begint te werken.” verkondigde Hans D’Hondt, de voorzitter van de federale overheidsdienst Financiën, onlangs in de media. “De centraal georganiseerde risicoselectie zou meer resultaten opleveren dan de neus van de controleur.” voegde hij daaraan toe. Het geïnformatiseerde systeem weerhoudt dossiers met een verhoogd risico, zoals onder meer dossiers met een zeer grote belastingteruggave ten voordele van een gewone loontrekkende, of dossiers
waarin de belastingplichtige beroepskosten boven een bepaald bedrag heeft aangegeven... Vervolgens ontvangen de inspecteurs een dergelijk samengestelde lijst waardoor ze onmiddellijk gericht actie kunnen nemen (gaande van een vraag om inlichtingen tot een diepgaande fiscale audit van het volledige dossier). Op die manier leiden de onderzoeksdaden van de Belgische fiscus steeds vaker tot het gewenste resultaat, namelijk tot het inkohieren van de correct verschuldigde belasting. Naast België behoort ook India tot de minderheid van de ondervraagde landen (ongeveer 23%) die een vast patroon hanteert om de belastingplichtigen te selecteren voor een diepgaand fiscaal onderzoek. Het Indische geautomatiseerde selectieproces resulteert bijvoorbeeld in het onderzoeken van de dossiers van zelfstandige ondernemers/bedrijfsleiders of van individuen met een zeer hoog salaris. Individuen die een normaal salaris genieten, worden in India normaliter niet aan een fiscale controle onderworpen. In 68% van de ondervraagde landen kan de belastingadministratie willekeurig beslissen welke dossiers voorwerp zijn van een diepgaand fiscaal onderzoek. Van de landen die willekeurig audits doen, passen sommigen wel enige systematiek toe door bepaalde focuspunten in acht te nemen. Zo kijkt men in Frankrijk bv. of er grote verschillen bestaan met de aangifte die voor het voorgaande jaar werd ingediend. Ten slotte merken we op dat Luxemburg en Zwitserland geen officiële tax audits kennen. Hier moeten we wel bij vertellen dat de Zwitserse fiscus alle aangiftes grondig onderzoekt alvorens de aanslag te vestigen.
Fiscale audit: willekeurig of volgens een vast patroon? Willekeurig (15/22)
68%
Volgens een vast patroon (5/22)
23%
Niet van toepassing (2/22)
9%
BE, IN, IT, NL, SE
België CH, LU
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Vergelijkende studie van het aangifteproces in de personenbelasting In België en andere landen
21
Algemene conclusie
Deze studie schetst een genuanceerd beeld van het Belgische aangifteproces in de personenbelasting. Ook onderstaande figuur weerspiegelt dit: we zitten algemeen genomen in de middenmoot van het internationale peloton. We lopen duidelijk voorop als het gaat over het aanwenden van informatica. Maar we positioneren ons eerder in de achterhoede van het peloton voor wat betreft de complexiteit van de aangifte (denken we even terug aan onder meer het aantal velden dat onze aangifte telt, aan de gemiddelde
tijdsduur nodig om een aangifte in te vullen, aan de lengte van het proces dat afrondt met een formele aanslag en aan het feit dat gehuwden in principe 1 gezamenlijke aangifte moeten indienen). We besluiten dat een aantal zaken in het Belgische aangifteproces voor verbetering vatbaar zijn en dat vereenvoudiging alleszins een goede eerste stap zou zijn om tot een korter en efficiënter aangifteproces te komen.
Conclusies
Positie van België in het peloton Voor
Midden
Krijgen we nog een papieren formulier in de bus?
x
Elektronische aangifte mogelijk?
x
Vooraf ingevuld door de fiscus?
Achter
x
Aantal in te vullen velden?
x
Is het lastig om de aangifte in te vullen?
x
Tijdsduur nodig om de aangifte in te vullen?
x
Moeten gehuwden 1 gezamenlijke aangifte indienen?
x
Maximum aantal aangiftes mbt één inkomstenjaar?
x
Mogelijkheid om persoonlijke aftrekken in rekening te nemen?
x
Mogelijkheid om werkelijke beroepskosten in rekening te nemen?
x
Risico / Sanctie tgv laattijdig indienen van de aangifte?
x
Terugkrijgen of bijbetalen - bij aangifte of bij aanslag?
x
Terugkrijgen of bijbetalen - interesten verschuldigd?
x
Informatie uitwisseling tussen buitenlandse collegae? Willekeur wat betreft de fiscale controle?
22
x x
Contact Voor meer informatie gelieve contact op te nemen met: Patrick Derthoo Partner + 32 9 393 75 05
[email protected]
Els Wouters Manager + 32 3 800 86 17
[email protected]
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee, and its network of member firms, each of which is a legally separate and independent entity. Please see www.deloitte.com/about detailed description of the legal structure of Deloitte Touche Tohmatsu Limited and its member firms. Deloitte provides audit, tax, consulting, and financial advisory services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries, Deloitte brings world-class capabilities and deep local expertise to help clients succeed wherever they operate. Deloitte's approximately 182,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This publication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the “Deloitte Network”) is, by means of this publication, rendering professional advice or services. Before making any decision or taking any action that may affect your finances or your business, you should consult a qualified professional adviser. No entity in the Deloitte Network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this publication. © May 2012 Deloitte Belastingconsulenten Designed and produced by the Creative Studio at Deloitte, Belgium.
