Vergadering: Portefeuillehoudersoverleg Sociale Agenda Datum: 15 juli uur Locatie: Gemeente Alphen aan den Rijn, vergaderkamer 2

Vergadering: Datum: Locatie:

Portefeuillehoudersoverleg Sociale Agenda 15 juli 2015 09.30 – 12.00 uur Gemeente Alphen aan den Rijn, vergaderkamer 2

Onderwerp: Agenda

voorzitter mw. R. van Gelderen 09.30-09.35 01 Opening en vaststelling agenda 09.35-09.45 02 Vaststelling verslag vergadering PHO Sociale Agenda 15 juni 2015 09.45-10.00 03 - Ingekomen stukken, uitgaande brieven en stukken ter kennisneming 1. Brief van Rivierduinen aan gemeente Leiden over GGZ Inloopfunctie 2. Notitie ‘Historie juridische entiteit Jeugd- en Gezinsteams’ 3. Groslijst versie 29 juni 2015 4. Verslag bestuurlijk afstemmingsoverleg van 4 juni 2015 5. Notitie ontwikkelingen budget beschermd wonen en budget begeleiding maatschappelijke opvang. - Mededelingen 1. Stand van zaken Integrale aanpak verwarde personen Hollands Midden: De districtscolleges Alphen a/d Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek van de politie-eenheid Den Haag hebben opdracht gegeven te komen tot een integrale aanpak verwarde personen. De doelstelling van het project is om een integrale aanpak voor de overlast van verwarde personen binnen de districten Alphen a/d Rijn-Gouda en LeidenBollenstreek te organiseren die recht doet aan het welzijn van de cliënt, maar ook rekening houdt met diverse belangen van betrokken partijen en partners. De afstemming tussen zorg en veiligheid is hierin een belangrijk aandachtspunt. Ter informatie en kennisname zijn enkele stukken en een informatienota toegevoegd, met daarin een uitleg van het proces naar de besluitvorming. 2. Toelichting plan innovatie en transformatie SW sector: In het pho van 17 juni heeft wethouder Damen hoofdlijnen van het plan toegelicht. Het plan is ter toetsing aan de centrumgemeente Leiden voorgelegd. Na fiat gemeente Leiden wordt het plan door de gemeente Leiden aan de brancheorganisatie Cedris voorgelegd. - terug-/vooruitblik externe bestuurlijke overleggen 10.00-10.20 04 Regionaal Educatieprogramma 2015 en aanpak 2016 Op 1 januari 2015 is de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) gewijzigd. Dit heeft ook gevolgen voor de organisatie en uitvoering van de educatie in de regio Holland Rijnland. In het kort betekenen de veranderingen dat de gemeenten met ingang van 2015 meer bestedings- en beleidsvrijheid krijgen bij het samenstellen van een educatieaanbod passend bij de diversiteit van de doelgroep van de gemeenten. De werkgroep educatie heeft voor 2015 een voorstel voor een regionaal educatieprogramma uitgewerkt in een notitie en de aanpak voor 2016 uiteengezet. In dit voorstel worden tevens een aantal keuzemogelijkheden voorgesteld met ambtelijk advies. Voorstel: Het College van Burgemeester en Wethouders van Leiden te adviseren in te stemmen met: 1. het doelgroepenbeleid voor educatie zoals genoemd in bijlage 1, pagina 2; 2. de inkoop van non-formele educatie met de middelen voor educatie; 3. de inkoop van een goede mix van professioneel en vrijwillig aanbod voor educatie;

1

4. 5. 6. 7. 8.

het maken van afspraken met potentiele doorverwijzers naar het educatieaanbod; de opdracht aan de werkgroep educatie om te onderzoeken of subsidiering van het educatieaanbod mogelijk is met de middelen voor educatie; de voorgestelde pilots in 2015; het ontwikkelen van één educatienetwerk in Leiden; het aansluiten van het regionaal educatieprogramma bij het landelijk actieplan ‘Tel mee met Taal’ (bijlage 2) op voorwaarde dat het past in het beleid en de aanpak van de gemeenten.

10.20-10.40 05 Aanbod MBO-onderwijs in de regio Door de gedeeltelijke ontmanteling van ROC Leiden komt het aanbod van MBOopleidingen in de regio de komende jaren zowel qua inhoud als huisvesting in beweging. De rol van de gemeenten daarbij is niet duidelijk. Het is voor gemeenten van belang dat zowel voor de optimale afstemming onderwijs-arbeidsmarkt als de kansen van kwetsbare jongeren op MBO-niveau 1 en 2 er een kwalitatief goed en toegankelijk MBO-onderwijsaanbod in de regio beschikbaar is. Voorstel: 1. Meningsvormend te discussiëren of en welk signaal gemeenten gezamenlijk kunnen afgeven om invloed uit te oefenen op de spreiding en inhoud van het aanbod van MBO-onderwijs in de regio. 2. De aanbevelingen van gemeente Noordwijkerhout te bespreken en hierover te besluiten. 10.40-11.00 06 Invulling korting decentralisatie uitkering Vrouwenopvang (DU VO) De komende jaren wordt de DU VO aan centrumgemeenten door een landelijke herverdeling van deze middelen voor ZHN teruggebracht van 4,2 naar 3,1 miljoen. Centrumgemeente Leiden ziet daarmee een korting tegemoet van ca. 25%. Dit voorstel geeft inzage in de gevolgen van de korting en doet voorstellen die tot doel hebben blijvend stevig in te zetten op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. Voorstel: 1. Het belang te onderschrijven om in de komende jaren blijvend stevig in te zetten op de aanpak huiselijk geweld op basis van regionaal geformuleerd beleid; 2. Op termijn bij te dragen aan de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling voor zover de DU VO te kort schiet om in deze kosten te voorzien; 3. De bijdragen regionaal te verdelen op basis van het solidariteitsprincipe naar rato van het aantal inwoners; 4. De gemeenteraad Leiden te adviseren de huidige onderbesteding van de DU VO te bestemmen voor vrouwenopvang en de aanpak van huiselijk geweld en in te zetten om de korting op de DU VO in de eerstvolgende jaren op te vangen. 11.00-11.20 07 Uitgangspunten voor een nieuwe Sociale Kaart Een complete en betrouwbare sociale kaart is belangrijk in de informatieverstrekking aan burgers en intermediairs. Met ingang van 2016 stopt de RDOG HM met het beheer van de sociale kaart. Ook loopt de afspraak over de financiering dit jaar ten einde. Daarom worden aan het PHO de uitgangspunten voor een nieuwe sociale kaart voorgelegd. In te stemmen met de uitgangspunten voor een nieuwe sociale kaart, te weten: 1. Regiogemeenten van Holland Rijnland schaffen gezamenlijk een licentie aan en beheren of financieren samen het gebruik van de database SoCard IV; 2. Na te gaan of het huidige contract met leverancier voor het beheer en onderhoud van de database SoCard IV kan worden verlengd of dat één van de gemeenten deze taak dit op zich kan nemen;

2

3. De inrichting van een portal/website en de daarbij behorende functionaliteiten aan afzonderlijke gemeenten (of in een groep) te laten maar deze wel te relateren aan de ontwikkeling van een digitaal preventie-loket dat regio breed vanuit Jeugd wordt opgezet. 11.20-11.40 08 Begroting Jeugdhulp 2016 Wordt nagezonden 11.40-11.50 09 Rondvraag en sluiting

3

CONCEPT-BESLUITENLIJST Portefeuillehouderoverleg Sociale Agenda 15 juni 2015

Nr.

Gemeente

Naam

Gemeente

Naam

Aanwezig: Leiden Alphen aan den Rijn Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Kaag & Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Leiderdorp Lisse

R. van Gelderen (voorzitter) Stegeman de Jager F. Roelfsema H. Hoek F. Schoonderwoerd I.G. Mostert M. Damen Van der Eng J. Gardeniers A.D. de Roon

Nieuwkoop

Pietersen

Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Holland Rijnland Holland Rijnland Holland Rijnland Holland Rijnland Holland Rijnland Holland Rijnland Leiden

M.J. Fles Goedhart J. Roeffen Van Kempen I. Nieuwenhuizen Den Ouden P. Grob M. Goedhart F. de Lorme van Rossem I. Vriezen P. Duijvensz A. Noordhuis B. Wolters

Agendapunt

Advies

Besluit

Agenda vaststellen

Akkoord met agenda.

02

Opening en vaststelling agenda Verslag vergadering PHO Sociale Agenda 18 juli 2014

Verslag vaststellen

03

Mededelingen

In de Eindafrekening 3D wordt Voorschoten nog opgenomen. Dit komt via het DB terug naar de gemeenten Staan nog twee actiepunten open. Btw is in behandeling bij de belastingdienst. Zij maken eerst een oordeel, dan pas een gesprek. Daarbij is geen planning gegeven. Marleen Damen over subsidieaanvraag “Samen naar een werkende toekomst”. In het vervolg op het actieplan jeugdwerkloosheid heeft gemeente Leiden de aanvraag namens de regio getekend. Speciale aandacht in de aanvraag is er voor pro/vso-jongeren om bij uitstroom school aansluiting met arbeidsmarkt te organiseren. Deze aanvraag wordt in combinatie met ESF-‘sociale inclusie’ benut om verder te gaan met het actieplan. Ook om afspraken werkakkoord na te kunnen komen.

01

Budget beschermd wonen: landelijke deining en herverdeling. Resultaat was dat ons regionaal budget omhoog is bijgesteld. Daarmee viel het iets

1

minder tegen. Loopt nu nog via centrumgemeenteconstructie via Leiden. We stellen voor om in september de resultaten van het eerste half jaar te agenderen in het PHO. De aangepaste budgeten zullen nog naar de gemeenten worden gestuurd. PHO 15 juli gaat door, er zijn maar vier afwezigen i.v.m. vakantie. 1 juli: collegewerkconferentie over nieuwe agenda Holland Rijnland. Graag aanwezigheid om invulling aan agenda sociaal domein te geven. Ingekomen stukken: geen punten Terug en vooruitblik externe bestuurlijke overleggen: geen punten 04

Transformatie en innovatie van de SWsector

Voorstel: Kennis te nemen van de presentatie van de heer Hooite Muller

05

Uitvoeringsafspraken contingentregeling bijzondere doelgroepen

Voorstel: In te stemmen met de denkrichting van de uitvoeringafspraken zoals vermeld in bijlage 1: “Uitvoeringsafspraken begeleiding cliënten Contingentregeling Bijzondere Doelgroepen”

I.p.v. de geplande presentatie praat Mw. Damen ons bij. Het Rijk heeft bij motie participatiewet 14 miljoen beschikbaar gesteld voor transformatie Sociale Werkvoorziening. Per regio een moet hiervoor een plan worden opgesteld. Bij ons is de Maregroep hiervan trekker. De sub-regionale plannen worden samengevoegd en gestroomlijnd per thema tot een regionaal plan. Voor 1 juli indienen bij Cedris. Gaat om € 700.000,subsidie plus 50% co-financiering ad € 700.000,-. Plan is gericht op hoe krijgen we SW-mensen bij gewone werkgevers aan de slag. Belangrijk dat alle partijen die bij werkgeversdienstverlening bezig zijn vanuit één doelstelling, netwerk, houding en gedrag gaan samenwerken. dat is nog niet zo maar geregeld, maar vraagt flinke inspanning waarbij deze subsidieaanvraag gaat helpen. De drie sub-regionale plannen worden tot één regionaal plan gemaakt en dit komt bij een volgend PHO terug. Mw. Wolters (kwartiermaker) leidt in: essentie is dat er niets veranderd aan Contigentregeling. Nieuwe speler is gemeente omdat begeleiding voortaan uit WMO komt i.p.v. de AWBZ. De waarborgen in de contigentregeling moeten worden zeker gesteld. Het is zaak dat het woningaanbod voor bijzondere doelgroepen overeind blijft. Begeleiding is daarbij een wezenlijk element. Richting sociale wijkteams communiceren dat zij moeten weten dat bij aanmelding begeleidingstraject zorgvuldigheid geboden is. Vaste afspraak is twee jaar begeleiding. Dan afweging: kan de cliënt daarna zelfstandig verder of niet. We willen voorkomen dat -omdat er een nieuwe speler aanwezig is- dit ten koste gaat van de kwaliteit van zorgverlening. Dhr. Van Eng: Leiderdorp kan hierin mee gaan. Laten we goed blijven monitoren. Dhr. de Jager. In Rijnstreek zijn contracten aanbesteed. Vraagt 2

nadere afstemming op basis van uitkomst overleg tussen betrokken zorgaanbieders. Mw. Nieuwenhuizen: Voorschoten heeft een aparte positie omdat zij met andere aanbieders werkt. Moeten we instemmen of kennis nemen van? Mw. Van Gelderen: kennis nemen van. Graag aandacht voor omslag van curatief naar preventief. die lijkt te worden vergeten. Mw. Wolters: we gaan eens per half jaar monitoren/rapporteren. Met Alphen aan den Rijn en Voorschoten wordt nadien nog gesproken. van curatie naar preventie is wat we nastreven, dit is waar we nu staan. Verzoek aan portefeuillehouders: graag deze denkwijze communiceren naar eigen sociale wijkteams. Voorstel van Leiderdorp om halfjaarverslag als ingekomen stuk op te voeren is akkoord. Zo nodig volgt bespreking in PHO. Verzoek aan de gemeenten om de definitieve uitvoeringsafspraken ter informatie aan hun sociale wijkteams te geven. 06

Voortgangsrapportag e gemeenten en zorgkantoor

Voorstel: Kennisnemen van de rapportage en input meegeven voor de verdere inzet en samenwerking met het zorgkantoor in 2015

Dhr. Goedhart spreekt zijn zorg uit voor ontbreken sluitende aanpak voor doelgroep structureel verwarde personen. Mw. Van Gelderen: is ook onderwerp van gesprek in de veiligheidsregio. In Den Haag hebben ze daar opvang voor geregeld. Nu wordt analyse gemaakt van doelgroepen en omvang. Voortouw wordt genomen vanuit de veiligheidsregio. Dhr. Mostert: in het burgemeestersoverleg is burgemeester Waddinxveen als trekker aangewezen. Dit is niet meer teruggekoppeld in PHO en dat is jammer. Wij zitten immers in het Veiligheidshuis en moeten dan goed geïnformeerd zijn. Dhr. Van der Eng: jammer dat geld een knelpunt is. We hebben het hier over zorgmijders. Jammer dat veiligheid nu de handschoen moet opnemen voor een zorgprobleem. Je moet dus letterlijk wachten tot het mis gaat, wat niet kan natuurlijk. Mw. Van Gelderen: voordat we naar geld of instrumenten grijpen moeten we eerst een goede analyse hebben. dat gaan we nu doen. Dhr. De Roon: er speelt ook het juridische punt of er sprake is van vrijwillig of gedwongen kader. Dhr. Goedhart: behalve hier zou dit ook op de agenda van het zorgkantoor moeten staan. Mw. Pietersen: niet alleen bij het zorgkantoor maar ook bij de verzekeraar Zorg & Zekerheid. Dhr. Van Kempen: kennis genomen van Voortgangsrapportage. Goede gelegenheid om in het kader van de transformatie samen met zorgkantoor te kijken naar verbetering inkoop en praktische afspraken waarbij het zorgkantoor betrokken is. Dhr. Van Eng: steunt pleidooi dhr. Goedhart. Stuurinformatie instroom, doorstroom en uitstroom ook bespreken met zorgkantoor. 3

08

Kwartaalrapportage Jeugdhulp Q1 2015

Voorstel: Kennis te nemen van de kwartaalrapportage jeugdhulp Q1 2015.

09

Samenwerkingsafspra ken tussen gemeenten en Gecertificeerde Instellingen 2015 en 2016

Voorstel: Het PHO adviseert de colleges in te stemmen met de Samenwerkingsafspraken tussen gemeenten in Holland Rijnland en Midden-Holland en de Gecertificeerde Instellingen 2015 en 2016.

10

Rondvraag

Afgesproken wordt regelmatig in het PHO terug te koppelen over status en voortgang van de afspraken met het zorgkantoor. Dhr. Grob: eerste poging uitvoering in cijfers in beeld te brengen. Dit betreft een nul-meting zonder referentiecijfers. Ook is er nog geen info over alle zorgaanbieders. Lukt ook nog niet om op alle punten een scherpe analyse te maken door ontbreken referentiecijfers. Geeft wel een beeld wat er cijfermatig en financieel speelt. Dhr. Mostert: we kunnen inderdaad nog geen conclusies trekken maar de rapportage is bruikbaar voor verder invulling beleid en aanpak. Dhr. Gardeniers: Medewerker VNG geeft aan dat dit de beste rapportage is die hij tot nu toe van verschillende regio's heeft gezien. Dhr. Den Ouden: blij dat er al zoveel gegevens voorliggen. Er moet op enig moment wel een analyse komen. Uitvalcijfers daar graag in meenemen. Waar komt uitval vandaan. Dhr. Grob: heeft ook te maken met wijze van registreren. Komende kwartaalrapportage kijken we daar nader na. Dhr. Den Ouden: bestaande categorieën bij uitval roept vragen op. Het portefeuillehouderoverleg stemt hiermee in.

Compliment aan alle ambtenaren voor de goede kwaliteit van de stukken!

4

Actielijst 17 juni 2015 1. Aangepaste budget beschermd wonen mailen naar het PHO 2. 3 subplannen van de SW sector komen als 1 plan terug naar het PHO 3. Toesturen geloofsbrief van de coöperatie in oprichting naar het PHO 4. Begin september inplannen werksessie over inkoop Jeugdhulp vanaf 2017 5. Toevoegen brief van het VO/VSO samenwerkingsverband met dit verslag 20 mei 2015 6. Stand van zaken overleg belastingdienst btw-kwestie 7.

Eindverslag en eindafrekening budget 3D

8.

Bespreken fusie ROC met ID college

9. 10.

Toekomst Sociale Kaart uitzoeken ICT-ontwikkelingen bespreken 1 april 2015 Voorstel aanpak kwetsbare jongeren vanuit het Project Ja Voorstel bestemming middelen door niet volledige bezetting JGT’s Nagaan mogelijkheid inzet educatiemiddelen voor taalhuis

11. 12. 13.

Wanneer PHO 15 juli PHO 15 juli PHO 15 juli Gepland op 3 sept. PHO 15 juli

Wie Mw. van Breda Dhr. Duijvensz Mw. Goedhart secretariaat secretariaat

wacht op belastingdienst via DB van 9 juli naar de gemeenten PHO 15 juli

Dhr. Grob

PHO 15 juli PHO 23 september Voor 1 juli PHO 15 juli

Vastgesteld in de vergadering van het PHO Sociale agenda van Holland Rijnland van 15 juli 2015, de secretaris,

de voorzitter,

5

Mw. Noordhuis Dhr. de Lorme van Rossem Dhr. Klein Dhr. Grob Mw. Valk Dhr. Grob Mw. van Breda

Samenwerkingsverband : PPO Leiden e.o. PO Duin- en Bollenstreek PO Rijnstreek PO Berseba

Samenwerkingsverband : Landelijk Reformatorisch SWV VO/VSO VO/VSO Leiden e.o. VO/VSO Duin- en Bollenstreek VO/VSO Midden-Holland & Rijnstreek

Contactadres : SWV VO/VSO MH&R, Karnemelksloot 31, 2806 BA Gouda Telefoonnummer: 0182 699765 I E-mail : [email protected]

Aan de voorzitter en portefeuillehouders Sociale Agenda Gemeenten Holland Rijnland Per e-mail

Datum : 29 april 2015 Betreft : coöperatie JGT Holland Rijnland

Geachte dames en heren, Onlangs hebben de samenwerkingsverbanden passend onde rwijs in de regio Holland Rijnland kennisgenomen van de ontwikkelingen betreffende de vorming van de coöperatie van de JGT's in de regio en het verrassende nieuws dat de kwartiermaker, mevrouw Van de Zijden, haar opdracht heeft teruggegeven . Aanleiding voor haar beslissing blijkt in essentie het feit te zijn dat de zeggenschap van de moederorganisaties, die juist belast zijn met de uitvoering van de jeugdhulpverlening, tevens bestuurlijke zeggenschap krijgen over de Jeugd- en Gezinsteams. De samenwerkingsverbanden menen dat de bestuurlijke verantwoordelijkheden voor enerzijds de toegang tot de jeugdhulpverlening en anderzijds de uitvoering ervan nadrukkelijk gescheiden dienen te zijn . Daarmee steunen wij de zienswijze van de kwartiermaker. Voor ons zijn de ongewenste ontwikkelingen dan ook nadrukkelijk reden om onze bezorgdheid aan u kenbaar te maken . De visie op de jeugdhulp in de regio Holland Rijnland is o.a. verwoord in de notitie "Hart voor de jeugd" en richt zich op meer preventie, meer maatwerk en minder bureaucratie. Passend onderwijs in de regio kent overeenkomstige uitgangspunten . Gemeenten en samenwerkingsverbanden hebben hun ambities verwoord in de "gezamenlijke paragraaf" en zijn richtinggevend voor de uitwerking van de ontwikkelagenda Passend OnderwijsJeugdhulp, waarover wij met de gemeenten regelmatig OOGO voeren . Formeel twee OOGO's: één voor onderwijs, op initiatief van de samenwerkingsverbanden, één voor het jeugdbeleid, op initiatief van de gemeenten. Samenwerkingsverbanden hebben middelen aan de scholen toegekend om scholen ruimte en eigen verantwoordelijkheid te bieden om op schoolniveau de juiste ondersteuning te bieden aan leerlingen . Meer preventie, meer maatwerk, minder bureaucratie, meer ruimte voor professionals op school, samen met ouders.

gezamenlijke samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs Holland Rijnland Coöperatie JGT Holland Rijnfond- 29-04-2015

1

Is een leerling aangewezen op zware ondersteuning (een speciale lesplaats op het sbo of (v)so), dan kan het samenwerkingsverband deze op verzoek van school en ouders toekennen . Een overeenkomstige scheiding staan wij ook voor de jeugdhulpverlening voor. Daarbij past niet dat de moederbesturen van de jeugdhulporganisaties de bestuurlijke verantwoordelijkheid van of voor de JGT's hebben. De JGT's verliezen daardoor hun onafhankelijkheid, hetgeen o.i. niet gewenst is. Het kind/de jongere moet immers centraal staan ! JGT'ers die onafhankelijk kunnen adviseren en jeugdhulp kunnen arrangeren, dragen hieraan bij. De JGT'er heeft immers zicht op een breed spectrum aan ondersteuningsmogelijkheden voor het kind/de jongere en mag daarbij niet belemmerd worden door afhankelijkheid van een van de aanbieders. Naar onze mening zouden het juist de gemeenten moeten zijn die sturing en richting geven aan de JGT's. Wij vragen u hierbij dit te bevorderen. Daar waar het de afstemming en samenwerking tussen jeugdhulpverlening en (passend) onderwijs betreft, komt het ons voor dat gemeenten en samenwerkingsverbanden de voorgestane beleidsrichting concretiseren, die u vervolgens vertaalt in de in koopcontracten . Vanzelfsprekend mag u daarbij ook van het onderwijs inzet verwachten. Hoewel de vernieuwingen van de jeugdzorg en het passend onderwijs nog pril zijn, menen wij dat de ontwikkelingskaders minder vrijblijvend mogen worden bepaald, zonder de deskundigheid van de leden van de JGT's te verloochen . Voorstellen in het kader van het OOGO zien wij gaarne tegemoet . Met vriendelijke groet, SWV PPO Leiden e.o. SWV PO Duin- en Bollenstreek SWV PO Berseba SWV PO Rijnstreek SWV VO/VSO Leiden e.o. Landelijk Reformatorische SWV VO/VSO SWV VO/VSO Duin- en Bollenstreek SWV VO/VSO Midden-Holland & Rijnstreek

: Rich van den Berg : Tineke Tjalma :Jan Voorthuyzen : Ad deSwart : Annelies van der VI i :Jan Rozendaal : Benno Wiggers : Barend Verkerk

gezamenlijke samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs Holland Rijnfond Coöperatie JGT Holland Rijnland- 29-04-2015

2

Rivierduinen

GGZ Duin- en Bollenstreek I leiden

Postbus 750, 2300 AT Leiden

Gemeente Leiden

Co ntact

Postbus 91 00 2300 PC LEIDEN t.a.v. mevrouw R. van Gelderen en de heer M. den Boer

Afdeling

cc. de heer T. Bruna en mevrouw B. van der SI ikke- van Agt

Onderwerp

Fax Ken merk

Datum

Ravensberge n, Cora GGZ Leiden 071 890 81 0 1 GGZ Inloopfunct ie 18 j uni 2015 reactie bezoekers Inloopfu nctie per gem eente, brief van 12 mei 20 15

Geachte mevrouw Van Gelderen en de heer Den Boer, Deze brief is geschreven in reactie op de brief van 12 mei 201 5 aangaande subsidie inloopfunctie 2e half jaar 2015 en het gesprek van de directie, mevrouw Suze Linders en de heer Albe rt Blom met u als wethouders Leiden en Oegstgeest d.d. 18 mei, over een toekomst bestendig model voor een brede inloopfunctie. Aan het eind van dit gesprek heeft u verzocht nog officieel te reageren op de brief. Wij zijn verheugd te lezen dat de kaders opgenomen in de OGGZ- agenda voorstaan dat er lokaal en subregionaal een laagdrempelige inloopfunctie beschikbaar moet zijn. Wij onderschrijven de visie dat de inloopfunctie een onderdeel is van de samenleving en verbonden is aan de omgeving. In onze gesprekken hebben we dan ook nadrukkelijk stilgestaan bij de histori sche achtergrond van de vijf bestaande GGZ inlooplocaties en daarnaast onze visie en wens om vanuit preventie, herstel en maatschappelijke participatie stappen te gaan zetten om deze meer gespecialiseerde inloopfunctie voor een breder publiek toegankelijk te maken. Wij gaan graag de uitdaging aan om met hulp en betrokkenheid van de gemeenten de vijf meer gespecialiseerde inloopfunctie laagdrempelig beschikbaar te maken voor een breder publiek. Vanuit onze gedeelde visie kunnen mensen met psychiatrische problematiek net als ieder ander, op de plaats van hun keuze (soms in de wijk, soms juist niet) terecht voor sociale contacten, hun vragen en bezigheden. Daardoor zijn we het eens dat deels de lokale (lichtere) inloopfunctie onder gebracht kan worden bij bestaande ontmoetingsplekken c.q. inloopfuncties van andere instellingen met indien nod ig ondersteuning door professionals van Rivierduinen . Wij zijn het tevens met u eens dat de toekomstige inloopfunctie een preventief karakter heeft, het dagstructuur en lotgenotencontact biedt voor zowel burgers met lichte GGZ problematiek (lokaal) als burgers met complexe GGZ problematiek (regionaal). Een plek om gevrijwaard te zijn van stigmatisering, je zorgen te kunnen uiten en ondersteuning te vragen. Vanuit dit principe is het een plek voor iedereen, ongeacht de verblijfplek in de gemeente (eigen huis, beschermd wonen, klinisch verblij f). In die hoedanigheid staat het 'iedereen vrij' om hier binnen te lopen, waarmee de burgers die bijvoorbeeld een indicatie hebben voor beschermd wonen, klinisch verblijf of dagbesteding uiteraard aanvullend gebruik kunnen maken van de inloopfuncties.

Sandifortdreef 19, 2333 ZZ Leiden • Postbus 750, 23 00 AT Leiden Tel 071 890 88 88 • www.rivierduinen.nl • Kvk 28103824 • Bank IBAN: NL72DEUT0566852446

Kenmerk Datum

GGZ Inloopfunctie 2 juni 201 5

' 2

reert dat patiënten van de klinische afdelingen van Rivierduinen geen gebruik zouden kunnen maken van de door de gemeente gefinancierde inloopfunctie. Vanuit de hiervoor beschreven redenering delen wij deze opvatting niet. De extra korting van 33% die u in de toegekende subsidie voor de 2e helft 2015 heeft vastgesteld, zal consequenties hebben voor de openingstijden van de inloopfuncties in met name Leiden. Aangezien we inloop bieden aan de complexere GGZ doelgroep vinden wij het niet verantwoord om concessies te doen aan het kwaliteitsniveau van de opvang in de inloopfunctie. We zien daarom geen andere mogelijkheid dan de openingstijden aan te passen. Dit vinden we erg spijtig, temeer omdat deze in loopfunctie mede een van de twee 'huizen van de buurt' betreft waar Rivierduinen juist wil kijken en onderzoeken in hoeverre patiënten met zwaardere psychiatrische problematiek van een bredere inloop gebruik kunnen maken en de integratie met de wijk in een eerder stadium van herstel ingezet kan worden. De huidige - en toekomstige stand van zaken met betrekking tot de activiteiten van Rivierduinen in het verbreden en laagdrempelig maken van de vijf (regionale) inloopfuncties/ locaties is als volgt: •

Leiden: per juli 2015 wordt de inloopfunctie aangeboden op twee locaties 'in de huizen van de buurt' in Leiden. Hiervoor geldt, dat binnen de financië le kaders van de subsidie er op l locatie dezelfde openingstijden kunnen blijven en op de tweede locatie andere openingstijden zullen worden gehanteerd dan eerder in de aanvraag opgenomen.

•

Noordwijkerhout: hier zijn we in gesprek met de gemeente en andere aanbieders om een gezamenlijk werkproject te starten waarvan een onderdeel de Buurtkamer als brede inloopfunctie opge zet gaat worden. Dit is een initiatief van twee gemeenteraadsleden o.a. in samenwerking met Rivierduinen. Op dit moment zijn de onderhandelingen gaande voor een geschikt pand in het centrum.

•

Lisse: biedt de inloopmogelijkheid met een sterke nadruk op meedoen (creatief atelier). Deze ruimte is te klein en daardoor niet geschikt voor een brede inloopfunctie. Om in het centrum van Lisse ee n brede inloopfunctie te realiseren, willen we samen met de gemeente onderzoeken of dit wenselijk en haalbaar is. Het creatief atelier is zeer ge liefd bij cliënten en is wellicht juist een concept om met een bredere doelgroep te kunnen vormgeven. Ju ist als je creatief bezig bent is het makkelijker, lees ook veiliger, om met je buurman een gesprekje aan te gaan.

•

Katwijk: de inloopfunctie in Katwijk heeft gezien de locatie en de gebruikersdoelgroep een 'besloten GGZ club' karakter en voldoet in die zin niet aan een inloopfunctie die verbonden is met de samenleving en de omgeving. We gaan samen met de gemeente en bijvoorbeeld met verslavingszorg De Brug naar een geschiktere openbare locatie voor een verbreding van de inloopfunctie zoeken.

•

Oegstgeest: de locatie van het Theehuis is daar historisch gezien direct gekoppeld aan de (klinische) GGZ. Dankzij de ambulantisering en mooie ligging komt 60% van de bezoekers van buiten. We kunnen onderzoeken of er meer fietsers en wandelaars aan te trekken zijn door o.a. meer bekendheid te geven aan het Theehuis en aan wat zij te bieden heeft. Een andere mogelijkheid is om het Theehuis deels of geheel op te heffen en te combineren met een vergelijkbare en toegankelijke functie in het dorp zelf voor een bredere bezoekersgroep. Het huidige personeel zou (bij deels opheffen) op twee locaties ingezet kunnen worden. Zoals de ochtenden op de ene plek en de middagen op de andere. Met behulp van de gemeente Oegstgeest willen we dan een geschikte locatie in het dorp zoeken.

Ken merk

GGZ Inloopfunctie

Datum

2 jun i 201 5

3

· zijn van mening dat de inloopfunctie van het Theehu is een belangrijke ondersteunende en preventieve functie heeft voor een zeer kwetsbare groep mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA). De vraag of deze inloopfunctie gefinancierd zou kunnen worden vanuit de DBC van de Zvw beantwoorden wij negatief. Juist het vrijblijvende karakter van deelname en de financiering op basis van urenopenstelling maakt dat het een beschikbaarheidvoorziening is waarbij geen eisen worden gesteld met betrekking tot deelname. Het is daarmee een essentiële schakel in de zorgketen voor ernstige psychiatrische patiënten op weg naar herstel. Binnen de zorgverzekeringswet bestaat een dergelijke inloopfunctie niet. Rivierduinen pleit dan ook nadrukkelijk voor continuering van de inloopvoorziening van het Theehuis met halvering van de openingstijden . •

Sassenheim : Teylingen (Sassenheim) heeft Rivierduinen benaderd om in samenwerking met ActiVite, die in de gemeente Sassenheim dagopvang biedt, een inloopfunctie op te zetten. Op korte termijn zullen de gesprekken hierover starten.

Vragen die Rivierduinen heeft met betrekking tot de ontwikkeling van een bredere inloopfunctie heeft en graag in een komend gesprek zou willen bespreken zijn : 1.

Op welke plekken willen de gemeenten als collectief in de regio een laag - complexe inloopfunctie en op welke plekken een regionale specialistische inloopfunctie? En wie heeft hierover de reg ie?

2.

Welke partij is initiatiefnemer voor het opzetten en starten van de lokale inloopfunctie en hoe verhoudt dit zich tot de beslissingen die in het collectief worden genomen?

3.

Volgens welk(e) model(en) organiseren we de inloopfunctie (zowel laag complex als regionaal specialistische)? Mogelijke opties vanuit Rivierduinen zijn dat de gemeente locatie en middelen regelt en Rivierduinen het professioneel personeel levert. Of Rivierduinen levert zowel locatie, middelen als personeel?

Tot slot willen wij een reactie geven op de opmerking van het PHO dat overheadkosten van Rivierduinen aan de hoge kant zijn. Eind 2014 heeft Berenschot een audit gedaan naar de overheadkosten van Rivierduinen middels benchmarkresultaten. Hieruit komt naar voren dat bij Rivierduinen het aandeel overhead van 19,9% relatief lager is dan het gemiddelde in de referentiegroep waar de overheadkosten respectievelijk 21,2 % bedragen. We hopen hiermee antwoord te hebben gegeven op uw vraag welke betekenis de voorgestelde korting zal hebben. Ook denken we hiermee een aanzet te hebben gedaan voor het in gezamenlijkheid ontwikkelen van een toekomstbestendig model en plan voor de gehele regio. Graag willen we dat in een vervolggesprek verder verkennen c.q. vormgeven. De komende week zullen we uw ondersteunend ambtenaar mevrouw Barbara van der _....._SI ikke- van Agt en de heer Teun Bruna benaderen voor het maken van een vervolgafspraak .

"

Met ~J\iendèlijke groet,

SuzeLi ~

Al ' ert Blom

Directeur algemene zaken

Directeur beh ndelzaken

Historie juridische entiteit Jeugd- en Gezinsteams In het PHO SA van 17 juni 2015 is gevraagd nog even terug te kijken naar de oorsprong van

de vorming van de coöperatie. Waarom wilden we het en wat was het doel. Hieronder vindt u de desbetreffende sheets uit de toen gehouden bespreking in het PHO.

Wat willen gemeenten? • • • • •

Deskundigheid/ klantgerichtheid etc. Verankering binnen basisvoorzieningen 1 aanspreekpunt Lokale variatie Korte lijnen met team en bestuurder/ verantwoordelijke • Inschakelen specialistische zorg deskundig, kostenbewust; doen wat nodig is • Zorgvernieuwing: integraal, op maat, gebiedsgericht, mini male overhead en maxi male handelingsrui m te professional • Samenwerking met wmo en werik etc. t -LRijolond 1

-

J

Ro\\a"" V ' ..

Toekomst: bekostiging en financieringsmodellen Rotterdamse model. Gedachten • Teams leveren input voor inkoop en contracteren • Eigen budget (verantwoordelijkheid) of trekkingsrecht • Wanneer specialistische zorg erbij wordt gehaald : financiële bijdrage team

3

1

Ho\\and ,~I Rijnland

• •

Wat moet er sowieso geregeld zijn? • • • • • • •

Privacy Klachtrecht Beschikking af mogen geven Samenwerking met huisartsen Wie is aanspreekpunt voor de teams? Bij klachten etc. Samenwerkingsvorm en kwalitei tseisen Niet detacheren maar hoe wel?

• Zeggenschap van gemeenten over de teams • Kwaliteitsborging door regionale bundeling • Moet voor 1-1-2015 duidelijk en geregeld zijn

4

Ho\\an

<S • t Rijnland

V

'

•

•-

Samenwerkingsvorm • Netwerkorganisatie zoals CJG kent veel beperkingen • Samenwerking te vrijblijvend • Aansprakelijkheid en verant\fo/oor delijk moet goed geregeld zijn : gemeenten bijv . wel verantwoordelijk, niet aansprakelijk voor geleverde zorg • Welke vragen moeten opgelost worden en welke samenwerkingsvorm past daarbij? • Voors tel: aanpak samen met aanbieders

..J

2

•~ d t / Rijnlond • • Hohon V '

In een werkbijeenkomst van gemeenten met Pels Rijcken zijn verschillende vormen voor deze juridische entiteit gepresenteerd. Hieronder de desbetreffende sheets

Varjant 1: JGT is geen rechtspersoon Kenmerken : -

Samenwerkingsvorm, w aarbij gemeent en en de instelli ngen de Jeugd- en Gezinsteamsgezamenlijk in st and houden: Oe gemeent en lev eren v isie ( Beleidsplan, V erordening) en budget Oe gemeent en kopen zorg in bij de indiv iduel e instellingen in de v orm v an Ft e's ( Inkoopov ereenkomsten) Oe ins t ellingen l everen Fte Oe Fte's v ormen de Jeugd- enGezinsteams Oe ind iv iduele instellingen zijn v erantw oordelijk v oor naleving v an IC\valit eit seisen uit hoofdstJ.Jk 4 Jeugdwet ( bijlage 1) en deskundigheid D e rel ati e t ussen gemeenten en alle instelli ngen gezamenlijk wordt v astgelegd in Samenwerkingsovereenkomst In Samenwerking sovereenkomst st aan afs pr aken ov er zeggensch ap, gov en anee en aans prakelijkheid

-

-

Oe (zorg)relatie ont staat tussen de burger en de ind iv iduel e instelling

Varjant 1: JGT is geen rechtspersoon

Relatie en maatwerk tussen (individuele) gemeenten en (individuele) instellingen

Gemeenten hebben (lastig te identificeren en te onderscheiden) relaties met individuele insteUingen

Flexibilitei~ met oog op toe komstige doelstellingen ontrent integraliteit

Ouders en kinderen hebben (lastig te identificeren en te onderscheiden) relaties metindividuele insteUingen

Laag BTW risico in geval van detachering

Ingewikkeld contradenbeheer Gevaar van versnipperde klachtprocedure

3

Variant 2: JGT is rechtspersoon

Kenmerken : Oe instell ingen houden één rechtspersoon JGT in stand Oe re c htspersoon JGTwordt v ormgegev en middels d e staOJten v an de rechtspersoon JGT De re c htsp ersoon JGT heeft tot doel 25 JGis in stand te houden In de re ch t spersoon JGTwo rden fte's (detachering of i n d ie nst ) en ov erhead ( manager, huisv esting en I CT) samengebracht Er ontstaat een relatie tussen gemeenten en het ( best uur v an) de rech tspersoon JGT met een nader t e bepalen v orm v an zeggenschap Er ontstaat een relatie tussen rech tspersoon JGT en burger De JGT w ordt Jeugdhulpaanbieder in zin v an Jeugdwet ( en moet dus voldoen aa n hoofdstuk 4 Jeugdwet ( Bijl age 1)) Oe r elatie tussen gemeenten en r echtspersoon JGT wordt v ormgegeven middels een overeenkomst. Daarin kan staan dat ind ividuele gemeenten zeggenschap hebben op deJGT's i n hun gemeente

Variant 2 : JGT is rechtspersoon Bedreigingen Eenvoudige en eenduidige relatie tussen gemeenten en JGT

Fiscaal: -Indien personeel van Instelfingen wordt gedetacheerd naar JGT: 21 % BTW

Eenvoudige tussen JGT en burger

Personeel: - Indien personeel uit dienst gaat bij (moeder) instelling en in dienst gaat bij JGT: ORNakbonden , Overgang van onderneming, opvolgend werkgeversdlap

Klachtprocedure etc in één eenduidige plaats belegd

JGT wordt jeugdhulpaanbieder in zin van Jeugdwet (kennis en kunde nodig van wetgeving rondomjeugdhulpverlening (oa BIG)

Eén aanspreekpunt voorGemeenten en voorJGT

Samenloop overhead van JGT en instellingen Toezicht van rechtspersoon

4

Verschillen varianten 1 en 2

lnchv
JGT onderhoudt relat.es met: - Gerreente - Veld - ll'lèiYICft>ele iiiSte .ngen

Inste ..ngen kwa' r ICeten als J eugdhulpaanbieders en moeten voldoen aan hoofdstuk 4 van de J eugdwet

J GT kwa'" ' ~CEertals JeugdhU"paal'b;eders en rr
Persor.eel b

tt

doenst van lnste .ngen

Perscor.eet ~'Otdt gedetacheerd naar JGT (BTWns.oo) o ' treedt n ooenst biJ JGT

Getrftnte hee 1 t zev<~erschap over JGTs via Sa.rrerrA-erkir.gsovereenkomst en lnkoopovereenltomst rret de lnste .ngen

Ger'N!ente ~ 1 t zeggenschap over JGTs via otgar<en van rechtspersoon en via lnkoopovereenltomst met J GT

Gerreente 1 ,nanc,ert illd•voduele onste ~en

Gemeente 1 JlanC!ert JGT

Varjant 2a: JGT is Stichting

Rechtspersoon zonder winstoogmerk Vrij in te richten, met bijvoorbeeld Raad van Toezicht en Bestuur; Gemeenten kunnen direct en indirect invloed krijgen op beleid van de Stichting Eenvoudig om te vormen ofte vereffenen Aangesloten en delen niet in winstofverlies

5

Variant 2b: JGT is Coöperatie

Rechtspersoon met leden Doel is het behalen van stoffelijkvoordeel voor de leden Strakke (wettelijke) opzet; zeggenschap ligt bij Algemene Ledenvergadering (ALV); Gemeenten hebben slechts indirecte invloed ALV benoemt en ontslaat bestuur en steltjaarrekening vast (ind winstbestemming Leden delen inwinstof verlies behoudens uitsluiting aansprakelijkheid

Variant 2c: JGT is BV

Rechtspersoon met winstoogmerk Kapitaalstoring met aandelenuitgifte strakke (wettelijke) opzet. met Bestuur en Algemene Vergadering (AV); Gemeenten hebben slechts indirecte invloed AV benoemt en ontslaat bestuur en steltjaarrekening vast (in cl winstbesterTll'ring Aandeelhouderrol moet actiefworden vervuld en brengt zware verantwoordelijkheden metzich Aandeel kan niet zomaar worden afgestoten als Gemeenten dat wensen

6

-

I Transitie; Variant 1

JGT krijgt direct rechtspersoonlijkheid; Gemeenten sluiten nog overeenkomsten metindividuele instellingen; Instellen dragen overeenkomsten over aan rechtspersoon JGT zodra ze Fte overdragen. Stap 1: Gemeenten gaan (inkoop) overeenkomsten aan metindividuele Instellingen; JGT krijgt rechtspersoontijkheid

Stap 2: JGT neem~ zodra instelling Fte's overdraagt aan JGT, (inkoop)overe en komst over van Instelling

Transitie; Variant 2

Stap 1: JGT krijgt rechtspersoonlij
Stap 2: Inkoopovereenkomsttussen JGT en individuele instelling vervalt, zodra

instelling Fte's overdraagt aan JGT,

7

Vanuit de aanbieders is voor de rechtsvorm van de coöperatie gekozen. Voordeel voor gemeenten is dat deze vorm te allen tijde open staat voor nieuwe aanbieders (wat een

belangrijke voorwaarde was voor gemeenten), waar dit bij een stichting veel moeilijker is. Het lijkt in het bovenstaande dat we op dit moment in variant 3 te zitten.

Proces In de discussie die nu is ontstaan is het niet zozeer de rechtsvorm die ter discussie staat, maar de invulling en het doel ervan.

Het doel voor gemeenten is goed functionerende teams die onafhankelijk zijn van de aanbieders, die in hoge mate zelfsturend zijn, die lokaal goed zijn ingebed en waar

gemeenten zeggenschap over hebben.

De voorwaarden vanuit de gemeenten voor de coöperatie zijn samen te vatten in drie punten: 

Onafhankelijkheid: er kan een perverse prikkel zitten in het feit dat de

moederorganisaties de jgt’s bemensen en dat de teams door de gemeenten

gemandateerd zijn de toegang tot de specialistische hulp te regelen, die veelal door diezelfde moederorganisatie wordt geboden. Dat gevaar zit niet zozeer in de teamleden zelf maar in de dubbele belangen van de moederorganisaties. 

Zelfsturing: de teams moeten vooral zelf hun werkwijze kunnen ontwikkelen en hulp

op maat kunnen bieden. Daarbij moeten ze zeer nauw samenwerken met de lokale basisvoorzieningen: onderwijs, Wmo, werk en inkomen, sociale wijkteams,

huisartsen, kinderopvang etc. Moederorganisaties kunnen desgevraagd een rol spelen bij deskundigheidsbevordering, maar altijd op vraag van de teams en teamleden zelf.

8



Lokale sturing: de teams bieden hulp (en dat is een verantwoordelijkheid van de teams zelf en zo lang de coöperatie nog niet als werkgever optreedt van de

moederorganisaties jeugdhulp). Voor de door de gemeenten gemandateerde taken als toeleiding naar specialistische jeugdhulp, pgb’s en aansluiting op lokaal en

regionaal beleid zijn de gemeenten verantwoordelijk. Daarom zullen de teams altijd onder een gedeeld opdrachtgeverschap werken. Zie ook de figuur hieronder.

De oprichtingsstukken van de coöperatie laten zien dat er weliswaar een entiteit ontstaat, zijnde een coöperatie van de moederorganisaties die tot doel heeft de jgt’s te bemensen en te faciliteren. Daarbij: -

Komt er nog geen personeel in dienst: er wordt voor 2016 nog gedetacheerd. Onduidelijk is wat hierbij het lange termijn perspectief is. Gemeenten willen dat de teams in dienst gaan treden van de coöperatie, maar begrijpen ook dat dit een complex proces is dat voor 2016 nog niet kan gelden.

-

Is er nog geen collectieve klachtenregeling: individuele medewerkers en hun moederorganisatie blijven verantwoordelijk en aansprakelijk voor de hulp. Het is wenselijk dat er z.s.m. wel een collectieve regeling komt.

De volgende vervolgstappen zijn afgesproken: -

Gemeenten beraden zich op de toekomst van de regionale samenwerking. Hiervoor wordt begin september een dagdeel georganiseerd (actie TWO).

9

-

Stuurgroep van de coöperatie in oprichting en gemeenten (ambtelijk) bespreken de voorwaarden van gemeenten met elkaar: op welke wijze worden deze geïmplementeerd en op welke termijn. Dit mondt uit in een advies aan het PHO.

24 juni 2015 Marion Goedhart Projectleider transformatie jeugdhulp TWO jeugdhulp Holland Rijnland

10

Planning onderwerpen portefeuillehoudersoverleg Sociale Agenda 2015 versie: 21-mei Beleidsmedewerker

Dossier

PHO Sociale Agenda 11 februari 2015 Paul Duijvensz Participatie Frans de Lorme van Rossem Onderwijs Ida van Breda Zorg en Welzijn Xandra van Ginkel / Angelique jeugd Noordhuis Xandra van Ginkel / Margriet van jeugd Dijken Xandra van Ginkel / Marion jeugd Goedhart Xandra van Ginkel / Paul Grob jeugd

Onderwerp

Toelichting (wat wordt gevraagd aan het PHO)

AO jeugd, Bestuurlijk participatie ZW Afstemmings Overleg

Xandra van Ginkel

jeugd

Jeugd- en gezinsteams

Xandra van Ginkel / Martin Mostert

jeugd

nieuw verdeelmodel

Xandra van Ginkel

jeugd

ouderbijdrage

Voorstel

PHO Sociale Agenda 1 april 2015 Xandra van Ginkel algemeen

Werkplan 3D, incl. financien

Xandra van Ginkel (TWO)

jeugd

Contractering 2016

Xandra Xandra Xandra Xandra

jeugd jeugd jeugd jeugd

Begroting jeugdhulp 2015 Evaluatie werkgroep inkoop Jeugdbeschermingstafel Varianten verzekeringsmodel voor pgb's

Xandra van Ginkel

jeugd

Relatiebeheer Jeugdhulp

Xandra van Ginkel

jeugd

Jeugd- en gezinsteams

Ida van Breda Paul Duijvensz Ida van Breda Frans de Lorme van Rossem

educatie Participatie Zorg en Welzijn Onderwijs

Pilots educatie ESF Sociale Inclusie OGGZ-convenant rapportage voortijdig schoolverlaten

Inclusief inzetten overschot 3D-gelden 2014 voor 2015 en 2016 input BAO op proces (planning en kortingen) en Jeugd: 10 mrt inhoudelijke input PHO begroting aangepast naar aanleiding van veegronde Ter kennisname Formaliseren financiering en verzekeringsmodel in overleg met werkgroep Financien 3D Mededeling aan pho om jaarlijks een keer deel te nemen aan een accounthoudersgesprek Mededeling stand van zaken cooperatie (geen presentatie/toelichting van cooperatie i.o.) Uitproberen nieuw beleid VE Project VSO/PrO regionale afspraken met partners jaarlijkse cijfers voortijdig schoolverlaten 10-mrt

van van van van

Ginkel (TWO) Ginkel (TWO) Ginkel Ginkel

Vrijgevestigden Tijdelijke werkorganisatie jeugd Financien Jeugdhulp

DB

AB

13-jan

verzenddatum: 17 maart 2015 ambtelijk penvoerder 11-feb 11-feb 5-feb 25-mrt 11-feb 29-jan 11-feb 19-feb 11-feb 29-jan

11-feb

29-jan

11-feb

19-feb

11-feb 11-feb 11-feb verzenddatum: 17 maart 2015 1-apr 12-mrt

12-mrt

1-apr 1-apr 1-apr 1-apr 1-apr 1-apr 1-apr 1-apr 1-apr

Klachten, incidenten, crisis en calamiteiten Contractering 2016 voortgang JGT's Inloopfunctie GGZ

PHO Sociale Agenda 20 mei 2015 Xandra van Ginkel Jeugd Angelique Noordhuis 3D Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Ida van Breda Cultuur Paul Duijvensz Participatie

voorbeeld uitwerking dyslexiezorg eindverslag en eindafrekening 3D controleprotocol jeugdhulp en preventie in het CJG Klachten, incidenten, crisis en calamiteiten Integrale Crisisdienst Cultuureducatie Werkbedrijf

Presentatie programma Primair Onderwijs Stand van zaken

verzenddatum: 28 april 2015 20-mei 20-mei 20-mei 20-mei 20-mei 20-mei 22-mei 20-mei

PHO Sociale Agenda 17 juni 2015 Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Victor Klein / Judith van der Zwaan Zorg en Welzijn Victor Klein Zorg en Welzijn Paul Duijvensz Participatie Paul Duijvensz Participatie

Kwartaalrapportage Q1 inkoop jeugdhulp 2015 Inkoopplan Jeugdhulp 2016 en verzekeringsmodel Samenwerkingsafspraken GI's samenwerking zorgverzekeraars huisvesting bijzondere doelgroepen subsidieaanvraag " samen naar een werkende toekomst" transformatie en innovatie SW sector

Voorschoten bespreken Ter vaststelling,DB/AB of colleges advies aan de colleges ter informatie en bespreken verdere inzet samenwerking advies aan de colleges ter informatie/ mededeling ter informatie

verzenddatum: 2 juni 2015 17-jun 17-jun 17-jun 17-jun 17-jun 17-jun 17-jun

Holland Rijnland als advies/ter vaststelling bespreken bespreken ter informatie advies aan de colleges ter informatie bespreken Noordwijkerhout bespreken bespreken bespreken ter informatie

verzenddatum: 30 juni 2015 15-jul 15-jul 15-jul 15-jul 15-jul 15-jul 15-jul verzenddatum: 1 september 2015 23-sep 23-sep 23-sep 23-sep 23-sep

PHO Sociale Agenda 15 juli 2015 Ida van Breda Educatie Frans De Lorme Onderwijs Victor Klein Zorg en welzijn Victor Klein Zorg en welzijn Victor Klein Zorg en welzijn Paul Duijvensz participatie Xandra van Ginkel (TWO) jeugd PHO Sociale Agenda 23 september 2015 Ida van Breda Zorg en Welzijn Xandra van Ginkel (TWO) jeugd Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd Ida van Breda Zorg en Welzijn Iris de Bruyne Collectief vervoer Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd / ICT PHO Sociale Agenda 14 oktober 2015 Victor Klein Zorg en Welzijn Paul Duijvensz Participatie

Regionaal Educatieprogramma 2015 en aanpak 2016 Aanbod MBO-onderwijs in de regio Uitgangspunten voor een nieuwe Sociale Kaart projectvoorstel integrale aanpak verwarde personen invulling van de korting decentralisatie uitkering vrouwenopvang regionaal plan SW bedrijven begroting 2016 evaluatie knip begeleiding vanuit maatschappelijke opvang Kwartaalrapportage Q2 inkoop jeugdhulp 2015 Cooperatie: monitoring resultaten 1e half jaar 2015 beschermd wonen stand van zaken onderzoek samenwerkingsmogelijkheden / regeling en werkwijze vervoer voorstel werkgroep informatiebeveiliging voorstel voor inzet specialistenpool Mee in 2016 Werkbedrijf

Afspraken vernieuwing en financien Voorhout ter informatie ter informatie colleges adviseren controleprotocol vast te stellen ter kennisname, besluitvormend en adviseren aan RDOG intervisie

ter informatie ter informatie Holland Rijnland advies aan de colleges aparte bijeenkomst werkbedrijf en inspanningen om werkzoekenden te helpen

Jeugd: 10 mrt

ambtelijk penvoerder

1-apr

PHO Sociale Agenda 22 april 2015 BESLOTEN Xandra van Ginkel (TWO) jeugd Xandra van Ginkel (TWO) jeugd Xandra van Ginkel (TWO) jeugd Ida van Breda Zorg en Welzijn

Inkoopstrategie

wie levert het voorstel?

25/3 - 24/6 25/10 16/12

Tijd en Locatie: 9:30-12:00 uur Nieuwveen Besteding rijksbijdrage 1 miljoen beleidsplan leerplicht & RMC 2015-2018 Beleidsnotitie Beschermd Wonen Voorstel: nadere contractering zorgcontinuïteit / veegronde Ter informatie: contractering Vrijgevestigden ter informatie Brainstorm: veranderagenda transformatie, voortgang opdrachtgeverschap Memo inzetten overschot 3D-gelden 2014 voor jeugdhulp 2015 Presentatie werkgroep coöperatie: toelichting René Verkuylen en Gerrit Jan Hoogeland Ter kennisname: reactie Holland Rijnland

Werkbedrijf Beleidsplan RBL Beschermd Wonen Nadere contractering jeugdhulp

PHO

12-mrt 12-mrt

verzenddatum: 8 april 2015 22-apr 1 en 22 april 22-apr 20 mei of 17 juni

Marion Goedhart (TWO) Ingrid Vriezen (TWO) Marion Goedhart (TWO) J. van der Zwaan

Myriam van Dijk (Zoeterwoude) Winnie Valkhoff (SP71) Nanda van Beest (Leiden) Marion Goedhart (TWO) Nanda van Beest (Leiden)

Ragini Somair (TWO) Ingrid Vriezen (TWO) Astrid Fattor (Teylingen/TWO) Fred Kok (Noordwijk) Tanja Cowall (Katwijk)/ Bernadette Wolters (Leiden) Jos Valk (Leiden) Jos Valk (Leiden)

werkgroep educatie Teun Bruna (Leiden)

TWO werkgroep OGGZ Martin Mostert (TWO) Gini ten Brinke (kwartiermaker cooperatie i.o.) ?

(Martin Mostert betrokken vanuit TWO) werkgroep informatiebeveiliging 15-jul verzenddatum: 29 september 2015 Rianne Klinkert (Nieuwkoop) 14-okt 14-okt

PHO Sociale Agenda 11 november 2015 Ida van Breda Zorg en Welzijn / OGGZ Ida van Breda Zorg en Welzijn Frans De Lorme Onderwijs Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd / zorg en welzijn Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd

Noordwijk Subsidieverlening Rivierduinen 2016 plus aanpassing GGZ-regeling vaststellen voorstel Regionaal Kompas bespreken cijfers RBL bespreken Voorstel integrale crisisdienst 0-100 advies aan de colleges voorstel digitale marktplaats jeugdhulp en preventie advies aan de colleges

PHO Sociale Agenda 16 december 2015 Iris de Bruyne Vervoer Xandra van Ginkel (TWO) Jeugd

Voorstel samenwerkingsmogelijkheden Collectief Vervoer Kwartaalrapportage Q3 inkoop jeugdhulp 2015

Zoeterwoude advies aan de colleges bespreken

verzenddatum: 1 december 2015 16-dec 23-sep

projectgroep collectief vervoer Marion Goedhart (TWO)

Periodiek Paul Duijvensz Paul Duijvensz Victor Klein Victor Klein

voortgang en ontwikkeling rondom het Werkbedrijf Invoering Participatiewet regelmatig terugkoppeling over afspraken met zorgverzekeraars halfjaarlijkse evaluatie contingentregeling

ter ter ter ter

Periodiek Periodiek periodiek Periodiek

Bernadette Wolters

Participatie Participatie zorg en welzijn zorg en welzijn

informatie en bespreken informatie en bespreken informatie en bespreken informatie

verzenddatum: 27 oktober 2015 11-nov 11-nov 11-nov 11-nov 11-nov

werkgroep OGGZ werkgroep OGGZ Nanda van Beest (Leiden) Nanda van Beest (Leiden)

Verslag Stuurgroep 3D 4 juni 2015 Aanwezig: Gerard Mostert, Floris Schoonderwoerd, Han de Jager, Jos Roeffen, Roos van Gelderen, Marion Goedhart, Paul Grob, Angelique Noordhuis, Martijn Zwebe (verslag) 01 Opening en vaststelling agenda en verslag Het verslag is vastgesteld

Vervolg Kracht15 wordt aan de agenda toegevoegd. 02

Mededelingen

03

Initiatief burgemeesters en politie met betrekking tot “verwarde personen” Bespreken (zie bijgevoegde notitie ingebracht door Floris Schoonderwoerd)

Er zijn geen mededelingen

Er zijn zorgen o.a. vanuit de politie dat er zich meer verwarde personen op straat bevinden. Aan de andere kant zijn er ook signalen dat mensen langer thuis moeten kunnen blijven wonen. Dit vraagt om analyse. Vraag is bijv. hoe dit goed te verknopen, zodat geen zaken dubbel gedaan worden of op het verkeerde platform geregeld gaan worden. Dit is ook in de secretarissenkring besproken. Volgens Floris Schoonderwoerd hoort dit onderwerp op deze tafel thuis en is dit een thema bestemt voor de Sociale Agenda. Gerard Mostert kaart dit aan bij de stuurgroep Veiligheidsregio. Afgesproken wordt om te onderzoeken wat de omvang van de problematiek is en te inventariseren wat er nodig is. Hier wordt in de volgende vergadering op terug gekomen. 04

Bijpraten over actualiteit, mede naar aanleiding van: a. bestuurlijke overleggen met de coöperatie in oprichting b. overleg over toekomst voormalig Bureau Jeugdzorgmedewerkers in teams

a.

Bestuurlijk overleggen t.a.v. de coöperatie in oprichting Dit was een goed gesprek. De kwartiermakers hadden als inzet om de vertrouwensvraag opnieuw te stellen. Er is geen gebrek aan vertrouwen, maar een gebrek aan voortgang. Er moet een notitie (geloofsbrieven) komen waarin het vervolg van de coöperatie ter discussie wordt gesteld. Er ligt een voorstel voor een sessie om bij elkaar te komen als kleine trekkersgroep. Vraag is waarom het niet lukt om op cruciale elementen op zo’n manier tot elkaar te komen dat verder kan worden gegaan. Er is een duidelijke wens om er samen uit te komen. Deze bijeenkomst vindt op 9 juni plaats.

Er is te weinig contact geweest tussen de coöperatie met JGT’s om te weten wat er speelt. Het voorstel is om dit duidelijker te krijgen samen met de coaches en de JGTs. Er is ook een heidag gepland tussen gemeenten, organisaties en JGT’s. Er moet nog worden gezien wat de kern is van de voorwaarden. Die kernbegrippen zijn belangrijk om vanuit de invalshoek van de JGT’s aan te geven wat er belangrijk

is in de oprichting van een eventuele coöperatie. De oprichting van een coöperatie moet geen doel zijn op zichzelf. Het doel moet hierin centraal staan. Goede verbindingen met de gespecialiseerde zorg en het voorveld zijn essentieel. b.

Overleg over toekomst voormalig Bureau Jeugdzorgmedewerkers in teams Marion is gebeld door Cardea dat zij al in gesprek zijn met Geelkerken. Afspraak is dat Holland Rijnland hierover op de hoogte wordt gehouden. Dit houdt op het moment de actie vanuit Holland Rijnland on Hold 05

Toekomst regionale samenwerking Jeugdhulp

Dit zou besproken worden in een besloten deel van het PHO. Vraag is hoe dit het beste geagendeerd en voorbereid kan gaan worden. Misschien een idee om als houvast kort scenario's voor te bereiden. Volgens Jos Roeffen moet er begonnen worden met het uitgangspunt van Holland Rijnland. Continueren is hierin een van de opties. Ook kan er geschetst worden hoe een grote en een kleine gemeente dit alleen zouden kunnen doen. Belangrijk te weten wat de wensen/voorwaarden zijn vanuit de verschillende gemeenten Tijdens het besloten deel in juni erover hebben dat we hierover een werksessie willen organiseren. 06

Inkoopplan Jeugdhulp 2016

Dit is geagendeerd voor het volgende PHO. Het gaat over vertaling van de strategie naar het inkoopplan en de uitvraag van de verlening. Er kan daarin niet worden geschoven met de percelen. Er ligt een bezuinigingsvoorstel voor over wat er in essentie in zit en over wat reëel is qua bezuiniging per perceel. De aanbeveling is om in ieder geval nog 1 jaar te verlengen. Er is ook een aparte paragraaf over de risico's. Paul Grob geeft aan dat rekening is gehouden met de transitie/afname van de zorg. Ook is er gekeken naar bezuinigingen, besparingen en veranderingen zoals bij de Wet Langdurige Zorg en extra taken die erbij zijn gekomen. Het inkoopplan gaat via het AO Jeugd, naar het PHO van 17 juni om vervolgens naar de individuele colleges en in sommige gevallen ook de raden kan gaan. 07

Rondvraag

Gerard Mostert vraagt naar hoe het gaat met Kracht 15 en wat gedaan wordt met de inhoudelijke input vanuit dit overleg die destijds is ingebracht. Dit krijgt een plek bij de collegeconferentie die 1 juli plaatsvindt over de agenda van de toekomst voor de regio. Een uitnodiging en speerpunten vanuit het DB worden na 11 juni verstuurd. Paul Grob geeft aan dat op het volgende PHO de kwartaalrapportages Jeugdhulp staan geagendeerd. Deze zijn te beschouwen als een nulmeting met logische zaken en grote verschillen, verklaarbaar en onverklaarbaar.

2

Ontwikkelingen budget beschermd wonen en budget begeleiding maatschappelijke opvang - regio Holland Rijnland Zoals u weet hebben we binnen Holland Rijnland voor wat betreft beschermd wonen afgesproken dat alle gemeenten van de regio de financiële voor- of nadelen gezamenlijk dragen (PHO Sociale Agenda van 31 oktober 2014). Bovendien is de constructie met centrumgemeenten en regiogemeenten

(voor maatschappelijke opvang én beschermd wonen) een tijdelijke constructie, die na 2017 mogelijk vervalt. Dit zou betekenen dat op termijn de regiogemeenten wellicht zelf verantwoordelijk worden. Graag brengen we u op de hoogte van de laatste ontwikkelingen m.b.t. de Wmo-budgetten voor de centrumgemeente regio Holland Rijnland. Budget beschermd wonen Op 1 juni heeft BZK de meicirculaire 2015 gepubliceerd. Voor Leiden, als centrumgemeente van Holland Rijnland, blijkt hieruit ten aanzien van het budget beschermd wonen (bw) het volgende: VWS heeft de middelen bw voor 2015 alsnog herverdeeld op basis van de onder alle centrumgemeenten geïnventariseerde verplichtingen. De uitkomst van deze verdeling betekent incidenteel voor de regio HR, voor 2015 een ruim € 3,3 miljoen hogere bijdrage (t.o.v. het gepubliceerde budget in de meicirculaire 2014), namelijk €27.852.000. Dit budget staat nog niet vast. Afgesproken is dat er een onafhankelijk toets op de nieuwe verdeling zal plaatsvinden. Op basis hiervan kunnen nog correcties plaatsvinden in de septembercirculaire. De centrumgemeente zal actief deelnemen aan dit verdiepend onderzoek. Het budget voor 2016 is in de meicirculaire niet verhoogd, maar bijna 2,5 miljoen minder (t.o.v. meicirculaire 2014): € 22.340.000. Hierbij is echter aangegeven dat ook dit budget in de septembercirculaire eventueel kan worden bijgesteld als de onafhankelijke toets (op de nieuwe verdeling 2015) daartoe aanleiding geeft. Budget Begeleiding Maatschappelijk Opvang Naast de herverdeling van de middelen Beschermd Wonen speelt er ook een discussie over het verdeelmodel Maatschappelijke Opvang/voormalige AWBZ-middelen. Onderdeel van de WMO 2015 is dat centrumgemeenten ook verantwoordelijk worden voor de begeleiding van cliënten van de maatschappelijke opvang met matig tot zware psychische problematiek. Hiertoe worden voormalige AWBZ-middelen gedecentraliseerd die betrekking hebben op de extramurale functies Begeleiding en Persoonlijke verzorging die worden geboden in het verlengde van de maatschappelijke opvang. Mede op advies van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) stelt de staatssecretaris van VWS voor om deze middelen in twee stappen onder te brengen in de decentralisatie-uitkering MO (hierna: du-MO): in 2015 volledig historisch, in 2016 voor de helft en vanaf 2017 volledig volgens de objectieve verdeelsleutel van de du-MO. Dit leidt tot een toename van de du-MO met circa één derde (van circa 297 miljoen euro tot 385 miljoen euro). Wanneer dit voorstel wordt ingevoerd, heeft dat voor een tiental centrumgemeenten forse negatieve gevolgen, die uiteenlopen van een tiende tot de helft van hun historische budget. Voor de centrum gemeente Leiden is dit een korting van € 1,5 mln (van 3,1 mln naar 1,6 mln). Op dit moment wordt

nagegaan welke factoren tot dit negatieve herverdeeleffect leiden. De analyse die door de gemeente Amsterdam is gemaakt, lijkt ook voor ons te gelden. In het verleden is, met succes, invulling gegeven aan de oproep van VWS om genoemde extramurale functies in de AWBZ onder te brengen. Juist dit succes, leidt nu als gevolg van het ontwikkelde model tot een aanzienlijk nadeel. Wij sluiten ons aan bij de door Amsterdam gekozen koers:

1. Laten wij als VNG met de ministeries van VWS en Binnenlandse Zaken aan VWS in overleg gaan over een deugdelijke herijking van het objectieve verdeelmodel voor de decentralisatie uitkering Maatschappelijke Opvang, waarbij een aantal aspecten wordt betrokken die in de Amsterdamse analyse genoemd worden. Laten we die opdracht beleggen bij de Commissie Toekomst Beschermd Wonen. 2. Laten wij beide genoemde partijen voorstellen in afwachting van die herijking de historische verdeling te bevriezen tot in ieder geval 2018. “ Wij zijn intern en met De Binnenvest druk bezig onze situatie nader te analyseren, ter verdere onderbouwing van onze ”case” richting VNG en VWS. De Federatie Opvang sluit zich aan bij het protest tegen het huidige verdeelmodel.

In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen,

Informatienota PHO

Voorschoten en Zoeterwoude

Onderwerp:

Integrale aanpak verwarde personen Hollands Midden

Kennisnemen van: De stand van zaken van het project integrale aanpak verwarde personen. Inleiding: De districtscolleges Alphen a/d Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek van de politie-eenheid Den Haag hebben eind 2014 de opdracht gegeven te komen tot een integrale aanpak verwarde personen. Kernboodschap: De doelstelling van het project is om binnen 1,5 jaar een integrale aanpak voor de overlast van verwarde personen binnen de districten Alphen a/d Rijn-Gouda en LeidenBollenstreek te organiseren die recht doet aan het welzijn van de cliënt, maar ook rekening houdt met diverse belangen van betrokken partijen en partners. Het gaat in het project om verwarde personen die zich in het openbaar domein bevinden en zoals die bij de politie vaak als eerste in beeld komen. Deze groep omvat: 1) verwarde personen uit de kokers psychiatrie, gedragsstoornissen en verslavingszorg, 2) verwarde personen met/zonder agressie, met/zonder strafbaar feit, wel/niet onder invloed van verdovende middelen, alcohol etc. Binnen het project is aandacht voor vertegenwoordiging vanuit beide districten en de verschillende betrokken disciplines. De stuurgroep bestaat uit burgemeesters, wethouders zorg, politie, OM, GGD en GGZ. De werkgroep bestaat uit politie, GGD, GGZ en gemeente (zorg en veiligheid). Na de eerste verkenningen en probleemanalyse komt men in juli in bredere kring bij elkaar om te brainstormen over mogelijke verbeteringen en oplossingsrichtingen. Uitnodigingen hiervoor zijn breed verspreid. Consequenties: N.v.t. Communicatie: Reacties vanuit het PHO worden teruggekoppeld aan de projectgroep. Uitvoering: Aandachtspunt is de afstemming tussen zorg en veiligheid, zowel in de uitvoering als het bestuurlijke traject. Voorstel is om het onderwerp in oktober (informatief) en november (besluitvormend) weer te agenderen in het PHO. De planning van de projectgroep ziet er als volgt uit: Januari-mei 2015: Probleemverkenning en –analyse door werkgroep Juni: 1e bijeenkomst stuurgroep: presentatie probleemanalyse Juli: Regionale brainstormsessie oplossingsrichtingen

[email protected] Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Schuttersveld 9, 2316 XG Leiden Postbus 558, 2300 AN Leiden Telefoon (071) 523 90 90

www.hollandrijnland.net IBAN nr. NL87BNGH0285113992 KvK nr. 27365539 BTW nr. NL813768068B01

Juli-september: Oktober: November:

Uitwerken gekozen oplossingen/scenario’s 2e bijeenkomst stuurgroep: presentatie scenario’s Besluitvorming

Bijlagen: 1. Bestuurlijke opdracht integrale aanpak verwarde personen 2. Projectplan aanpak verwarde personen 3. Brief colleges aanpak verwarde personen 4. Verslag stuurgroep 10 juni 5. Presentatie probleemanalyse

2

Interne Memo Aan: Van:

Datum:

Leden districtscollege Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek eenheid Den Haag De heer H.P.L Cremers, burgemeester Waddinxveen tevens portefeuillehouder Overlast Verwarde Personen, district Alphen aan den Rijn-Gouda. 04 december 2014

Naam document: Bestuurlijke opdracht integrale aanpak verwarde personen districten Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek eenheid Den Haag.,versie 1.3 Aanleiding In het districtscollege van 12 maart jongstleden heeft de heer Bernsen, directeur van de GHOR – GGD aandacht gevraagd voor de ontwikkeling van het aantal incidenten verwarde personen in het district Alphen aan den Rijn-Gouda. Het is overigens niet slechts een vraagstuk dat speelt in dit district maar tevens in het district Leiden-Bollenstreek en op het niveau van de eenheid Den Haag. Reden te meer voor de heer Bernsen om aandacht te vragen voor deze ontwikkeling. Inzage in het vraagstuk

1

Naast deze ontwikkeling is er sprake van een toename van: - het aantal pogingen tot zelfdoding - het aantal vermissingen van meerderjarigen en minderjarigen - het aantal zorgmeldingen van overlast door gestoord / overspannen personen - het aantal meldingen bij het steunpunt huiselijk geweld - het aantal RM-en, het aantal IBS-en schommelt door de jaren heen, de laatste jaren lichte stijging. In dit document wordt het accent gelegd op de aanpak van verwarde personen. Het is lastig om een goede verklaring te geven voor genoemde trends. Van het aantal meldingen van overlast door gestoorde / overspannen persoon is er bijvoorbeeld geen duidelijk concentratie op een bepaald adres. Enkele mogelijke verklaringen zouden kunnen zijn: - De drempel om iemand op te nemen bij de GGZ ligt in de BOPZ als gevolg van bezuinigingen en daarmee veranderingen in de GGZ-zorg erg hoog. Ook mensen met ernstige psychische- en psychosociale problematiek blijven dus langer thuis en op straat wat kan leiden tot meer overlast.

1

Opmerking: het betreft hier een cijfermatig overzicht van meldingen E33, de zogeheten incidenten verwarde personen (bron: BVH Politie Eenheid Den Haag). Het betreft overigens niet geheel valide data aangezien sommige incidenten met verwarde personen onder andere incidenten zijn weggeschreven.

-

Er is bij meer mensen sprake van ambulante extramurale zorg, maar daar is nog geen vernieuwd passend dwang / drangkader wat daarbij soms nodig is. Wellicht gaat de komende Wet Verplichte GGZ hier handvaten in bieden; deze is voorlopig nog in de ontwerpfase.

Tevens zijn er nog veel veranderingen in het sociale domein en hulpverlening. Denk hierbij aan bezuinigingen ook bij overige zorginstellingen, WMO 2015, de Participatiewet, de nieuwe Jeugdwet. De gevolgen van al deze veranderingen zijn nog niet te overzien. Gezien de genoemde trends is het verstandig om een aanbeveling te doen voor een bestuurlijke opdracht om de opvang en zorgtoeleiding van verwarde personen te verbeteren en dit ook te monitoren en om in te zetten op het blijven volgen van genoemde trends. Hiervoor is samenwerking nodig tussen verschillende partijen op bestuurlijk, beleidsmatig en uitvoerend niveau Bestuurlijke samenwerking Op bestuurlijk niveau is deze aanwezig in het districtscollege. Sinds juni 2014 wordt binnen het district Alphen aan den Rijn – Gouda gewerkt met zogeheten bestuurlijke portefeuillehouders. Het betreft burgemeesters die affiniteit hebben met een bepaald beleidsonderwerp dat is afgeleid uit het Regionaal Beleidsplan van de eenheid. De portefeuillehouder is verantwoordelijk voor: - het zorgen voor periodiek “bestuurlijke attendering” van het veiligheidsvraagstuk in het districtscollege; - het volgen van ontwikkelingen in relatie tot het betreffende veiligheidsvraagstuk; - het zorgen voor kennisdeling en uitwisseling van informatie; - ondersteuning van individuele gemeenten; - districtelijke coördinatie op het vraagstuk vanuit het district naar het RBO; - zorgen voor het aandragen van concrete integrale activiteiten die bijdragen aan de aanpak van een veiligheidsvraagstuk, met daarbij eventueel een door het districtscollege vastgestelde doelstelling. De burgemeester van de gemeente Waddinxveen is bereid gevonden om in dit geval op te treden als bestuurlijk portefeuillehouder opvang verwarde personen. Beleidsmatige samenwerking Opgemerkt is dat er in de eenheid Den Haag (met name in de eerst genoemde districten) op het gebied van beleid er nog geen structuur is waar politie, GGD en GGZ en verslavingszorg structureel samenwerken. Wel wordt op beleidsniveau op diverse onderwerpen al samengewerkt zoals rondom de winterregeling. Om tot een goede gezamenlijke beleidsontwikkeling te komen in relatie tot het vraagstuk waar alle partijen voor staan, is het van belang om hier een structuur voor neer te zetten. Uitvoerende samenwerking Op dit niveau wordt al veel samengewerkt. Denk hierbij aan diverse zorgnetwerken, het veiligheidshuis etc. Politie, GGD en enkele medewerkers openbare orde en veiligheid van gemeenten uit het district Alphen aan den Rijn-Gouda zijn inmiddels gestart met een eerste beleidsmatige samenwerking waarbij deze opdracht een eerste oplevering betreft. Er is onder andere een inventarisatie gedaan van knelpunten in de huidige werkwijze rondom de opvang van verwarde personen. Ook is gekeken naar de werkwijze opvang verwarde personen in Den Haag. Ervaren knelpunten: • politie krijgt als 24/7 organisatie veel meldingen overlast verwarde personen waar zij op dient te acteren, waarbij de capaciteit niet aan andere politietaken kan worden besteed; • het beoordelen van de verwarde persoon gaat over te veel schijven waardoor de politiemedewerker lang moet wachten; • De aanpak richt zich nog vooral op de symptomen en niet op de oorzaken van het probleem; • het ontbreken van een juridisch kader om een verward persoon die niets strafrechtelijks heeft gedaan op te sluiten, ontbreekt. Momenteel wordt artikel art. 3 PW gehanteerd;

Bestuurlijke opdracht integrale aanpak verwarde personen, versie 1.3

2

• • •

• •

Bij overlast is vaak sprake van verslaving en/of ggz. Bij een beoordeling IBS die niet wordt toegekend, vertrekt de persoon daarna weer naar huis of op straat, zonder dat er contact is geweest met een hulpverlener. Dit is een gemiste kans; Er is voor de cliënt vaak nog geen sprake van een integrale aanpak; Bij combinatie met strafrechtelijk feit wordt iemand ingesloten, omdat dat voor gaat voor gevaarscriterium IBS. De psychiatrische behandeling moet dan worden overgenomen door forensisch psychiater van Justitie. Het grensvlak met de justitieel forensisch psychiater is hard. Deze kunnen in de huidige afspraken moeilijk acuut worden ingezet; Er zijn op dit moment geen ketensamenwerkingsafspraken voor mensen met een verstandelijke beperking en vooral de combi van verstandelijke beperking en psychiatrisch beeld; De samenwerkingsafspraken voor mensen met een combi van psychiatrie en verslaving zijn op dit moment nog beperkt.

Aangedragen mogelijke oplossingen zijn: - organiseer een OVP a la Den Haag om verwarde personen direct hulp te bieden; - zorg voor een integrale aanpak waarin alle betrokkenen samenwerken; - ontwikkel de vroegsignalering en werk de zorgtoeleiding en specifieke aanpak van draaideurdossiers verder uit; - onderzoek of er meer mogelijkheden zijn voor dwang / drang bijvoorbeeld door de burgemeester; - hulpverlening zou veel meer outreachend moeten werken voor de doelgroep verwarde personen. Bestuurlijke opdracht Uit bovenstaande inleiding, knelpunten en oplossingsrichtingen volgt nu het verzoek tot een bestuurlijke opdracht. Gezien het feit dat de politie en andere partners in toenemende mate worden geconfronteerd met incidenten rond verwarde personen, de politie vaak vanuit haar 24-uurs beschikbaarheid als eerste wordt geconfronteerd met dergelijke personen, is het van belang om een passende oplossing te bieden voor dit vraagstuk. Aan het districtscollege Alphen aan den Rijn – Gouda en Leiden-Bollenstreek wordt de volgende bestuurlijke opdracht voorgelegd: “Organiseer binnen 1,5 jaar een integrale aanpak voor de overlast van verwarde personen binnen de districten Leiden-Bollenstreek en Alphen aan den Rijn-Gouda van de politie eenheid Den Haag die recht doet aan het welzijn van de cliënt maar ook rekening houdt met diverse belangen van betrokken partijen en partners. Randvoorwaarden: - de integrale aanpak heeft betrekking op 24 uur per dag, 7 dagen per week; - de politie is niet deskundig in het diagnosticeren van afwijkend gedrag, dit moet gebeuren door daartoe bevoegde professionals. Relevante partners in het vraagstuk zijn de volgende: - GGZ-instelling Rivierduinen - Gemeenten die onderdeel Alphen aan den Rijn – Gouda en Leiden-Bollenstreek - GGD Hollands Midden - OM Parket Den Haag - Palier - Politie Eenheid Den Haag


3

Roadmap totstandkoming en beantwoording vraagstuk Om de bestuurlijke opdracht tot uitvoering te brengen wordt voorgesteld met een aantal overlegvormen te gaan werken. 1. Stuurgroep De stuurgroep komt minimaal drie keer bij elkaar en is politiek-bestuurlijk verantwoordelijk voor het invullen en beantwoorden van het vraagstuk. In de stuurgroep zitten de volgende personen danwel organisaties: - Burgemeester Waddinxveen, burgemeester district Leiden-Bollenstreek (Voorzitter) - Portefeuillehouder GGZ, Politie Eenheid Den Haag - Hoofd Officier van Justitie, parket Den Haag - Lid Raad van Bestuur Rivierduinen - Directeur GHOR HM - Mov-er gemeente Waddinxveen (secretaris) 2. Werkgroep De werkgroep komt minimaal acht keer bij elkaar en is verantwoordelijk het invullen van de opdracht zoals gegeven door de stuurgroep. Tevens adviseert zij gevraagd en ongevraagd de stuurgroep. In de werkgroep zitten de volgende personen danwel organisaties: - Mov-er gemeente Waddinxveen (voorzitter) - Projectleider GGZ, Politie Eenheid Den Haag - Beleidsadivseur district, Politie Eenheid Den Haag - Teamchef politie (verantwoordelijk voor communicatie naar beide districten), Politie Eenheid Den Haag - Directeur behandelzaken Rivierduinen - - Beleidsmedewerker GGD-HM (secretaris) (Voorlopige) Planning: 1. dec. 2014:

Aanvaarden bestuurlijke opdracht leden districtscollege Alphen aan den Rijn – Gouda en Leiden-Bollenstreek

2. 1 jan. 2015 – 1 mrt 2015:

Probleemanalyse: Onderzoek aantallen incidenten verwarde personen in gemeenten uit district Alphen aan den Rijn – Gouda en Leiden-Bollenstreek (politie) + interviews belanghebbenden

3. Mrt 2015:

1 bijeenkomst werkgroep / stuurgroep Presentatie probleemanalyse en mogelijke consequenties

4. Apr 2015:

2 bijeenkomst werkgroep: analyse bevindingen en verkenning oplossingen

5. Juni 2015:

Richtinggevend advies richting stuurgroep + voorstel voor scenario’s

6. Sept 2015:

Keuze voor scenario-uitwerking, via AB VRHM

7. Okt 2015 – dec 2015:

Uitwerken consequenties

8. Jan. 2016 – Juni 2016:

Daadwerkelijke invulling keuze

9. Juli 2016:

Opleveren eindresultaat

e

e


4

PROJECTPLAN Aanpak verwarde personen

Projectleider

:

M.C.M. Schuurman (gemeente Waddinxveen)

Bestuurlijk opdrachtgever

:

drs. H.P.L. Cremers (gemeente Waddinxveen) namens districtscollege Alphen aan den Rijn-Gouda en namens districtscollege Leiden-Bollenstreek

Versie (datum)

:

29 mei 2015

Inhoud 1.

Inleiding ............................................................................................................................................... 3

2.

Projectomschrijving ............................................................................................................................. 3

2.1

Aanleiding ........................................................................................................................................... 3

2.2

Doel en (kwaliteit) resultaat................................................................................................................. 3

2.4

Uitgangspunten en randvoorwaarden ................................................................................................. 4

3.

Aanpak ................................................................................................................................................ 4

4.

Projectorganisatie ............................................................................................................................... 6

5.

Informatie en Communicatie ............................................................................................................... 6

6.

Financiën............................................................................................................................................. 7

7.

Risico’s ................................................................................................................................................ 7

______________________________________ Projectplan Aanpak Verwarde Personen

29-5-2015

2

1. Inleiding In dit projectplan wordt ingegaan op het project Aanpak Verwarde Personen. Achtereenvolgens komt de projectomschrijving, de planning, de projectorganisatie, de informatie & communicatie, de financiën en de risico’s aan bod. De hoofdstukken zijn gerelateerd aan de sturingsfactoren binnen het projectmanagement (Geld, Organisatie, Tijd, Informatie, Kwaliteit, Risico’s). Het doel van dit projectplan is om de kaders van het project verdere uitwerking te geven.

2. Projectomschrijving 2.1 Aanleiding In het districtscollege van het district Alphen aan den Rijn-Gouda d.d. 12 maart 2014 heeft de heer Bernsen, directeur van de GHOR-GGD aandacht gevraagd voor de stijging van het aantal incidenten verwarde personen in het district Alphen aan den Rijn-Gouda. Die stijging is ook te zien op het niveau van de eenheid Den Haag. Tabel 1 Overzicht incidenten Overlast door verwarde/overspannen personen in het district Leiden-Bollenstreek (bron: politie eenheid Den Haag) Werkgebied 2010 2011 2012 2013 2014 Bollenstreek Noord 74 115 153 237 170 Katwijk 68 66 114 169 160 Noordwijk 136 141 140 229 209 Leiden Noord 144 156 209 280 275 Leiden Zuid 80 74 111 229 244 Leiden Midden 133 153 185 296 291 Totaal district Leiden-Bollenstreek 635 705 912 1440 1349 Tabel 2 Overzicht incidenten Overlast door verwarde/overspannen personen in het district Alphen aan den RijnGouda (bron: politie eenheid Den Haag) Werkgebied 2010 2011 2012 2013 2014 Alphen aan den Rijn 74 115 153 237 170 Kaag en Braassem 68 66 114 169 160 Gouda 136 141 140 229 209 Waddinxveen/Zuidplas 144 156 209 280 275 Krimpenerwaard 80 74 111 229 244 Totaal district Alphen aan den Rijn-Gouda 133 153 185 296 291

In het districtscollege van 10 december 2014 heeft het districtscollege van het district Alphen aan den RijnGouda opdracht gegeven tot ontwikkeling van een integrale aanpak voor overlast van verwarde personen binnen de districten Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek. Het districtscollege LeidenBollenstreek had in haar districtscollege van 1 december 2014, vooruitlopend op het besluit van districtscollege 1 Alphen aan den Rijn-Gouda, al positief gereageerd op de bestuurlijke opdracht. 2.2 Doel en (kwaliteit) resultaat De doelstelling van het project is om binnen 1,5 jaar een integrale aanpak voor de overlast van verwarde personen binnen de districten Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek van de politie eenheid Den Haag te organiseren die recht doet aan het welzijn van de cliënt, maar ook rekening houdt met diverse belangen van betrokken partijen en partners. De aanpak resulteert in een samenwerking waarbij - signalen van verwarde personen vroegtijdig worden herkend; - signalen binnen een gezamenlijke verantwoordelijkheid worden opgepakt; - het aantal incidenten verwarde personen binnen de eenheid Den Haag daalt; - zorgvuldig wordt omgegaan met privacy en gegevensuitwisseling; Zie bijlage: Bestuurlijke opdracht integrale aanpak verwarde personen districten Alphen aan den Rijn-Gouda en LeidenBollenstreek eenheid Den Haag.,versie 1.3

1


29-5-2015

3

2.3 -

2.4

zorgvuldig wordt omgegaan met vervoer van verwarde personen; eenduidige prestatie indicatoren worden gehanteerd; Scope Algemene preventie valt niet binnen de scope van dit project Vroegsignalering valt wel binnen de scope van dit project. Focus van het project is de route van incident naar zorgtoeleiding en/of forensische aanpak. Gemeenten Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar vallen buiten de gebiedsindeling van de genoemde districtscolleges. De gemeenten vallen wel binnen de gebiedsindeling van de GGZ Rivierduinen en deels van de GGD Hollands Midden. Deze gemeenten kunnen, indien gewenst, aanhaken bij de integrale aanpak.

Uitgangspunten en randvoorwaarden 1. We benutten de kennis en expertise van reeds succesvolle initiatieven voor de aanpak van verwarde personen in onze en andere regio’s. 2. Het gezamenlijk belang is: de juiste aanpak voor de cliënt. 3. Met respect voor verschillende belangen, culturen en instellingsgrenzen zetten we het gezamenlijk belang voorop om tot een integrale aanpak te komen. 4. De gemeente heeft een regierol op het gebied van zorg en openbare orde en veiligheid. 5. De integrale aanpak dient betrekking te hebben op het 24/7 principe. 6. Als we spreken over verwarde personen gaat het niet alleen over mensen in de ggz of ambulante zorg. Een deel van de personen is niet bekend bij de ggz of andere zorg. Ook mensen zonder pschychiatrische zorg kunnen verward zijn. Bijvoorbeeld door alcohol of ander middelen gebruik , een verstandelijke beperking of bijvoorbeeld dementie. 7. Verwarde personen zijn grofweg te herleiden tot 3 groepen: • Categorie I: verwarde personen waarbij het gevaarscriterium aanwezig is, dwz hij/zij is een gevaar voor zichzelf e/o anderen. (Dit zijn de IBS/RM-klanten & PGE-ers & radicaliseerders); • Categorie II: verwarde personen die betrokken zijn bij incidenten en waarbij een passend zorgkader gezocht moet worden; • Categorie III: personen die zich ongebruikelijk gedragen maar waar geen zorgvraag gesignaleerd wordt. 8. Betrokken partijen onderkennen dat de politiemedewerkers een deugdelijke eerste inschatting van verwardheid kunnen maken. Dit op basis van hun kennis, hun ervaring en onderzoek in hun bedrijfsprocessensysteem. Dit wordt onderschreven uit de resultaten van vergelijkbare projecten in Rotterdam, Den Haag en Amsterdam. 9. Het diagnosticeren gebeurt ten allen tijden door hiervoor opgeleid personeel binnen de Geestelijke Gezondheidszorg. 10. Acceptatie van een door de politie aangebracht verward persoon binnen de betreffende opvanglocatie van de GGZ is geen punt van discussie. Het inschatten van de (mate van) verwardheid en het organiseren van het juiste zorgkader is het primaire doel.


29-5-2015

4

11. Aanpak Fasering, planning en beslismomenten

1

2

Fase Probleemverkenning

Van probleem naar oplossing

Activiteit Onderzoek aantallen incidenten Interviews belanghebbenden Bijeenkomst werkgroep probleemverkenning voltooien Presentatie probleemverkenning aan stuurgroep Bijeenkomst werkgroep: Analyse bevindingen probleemverkenning en benoemen gezamenlijke ambitie Bijeenkomst werkgroep: Brainstorm mogelijke oplossingen (methodiek six thinking hats) Uitwerken gekozen oplossingen/scenario’s Bijeenkomst werkgroep: overzicht oplossingen/scenario’s voltooien Presentatie aan stuurgroep ‘van probleem naar oplossing’ Besluitvorming aanpak verwarde personen

Door Politie Werkgroep Werkgroep

Datum Januari – maart Januari – april April

Werkgroep Werkgroep

Juni Juni

Werkgroep

Juli

Nnb* Werkgroep

Juli – september September

Werkgroep

Oktober

Districtcolleges, AB VRHM Implementatieplannen voor oplossingen opstellen nnb Presentatie implementatieproces aan stuurgroep nnb Projectgroep aanpassen of nieuwe projectgroep starten voor uitwerking besluiten 3 Uitvoering Aanpak implementeren nnb 4 Afronding/ Terugblikken op proces, resultaat. Vooruitblikken op Stuurgroep nafase toekomst werkgroep *De mate van uitwerking is afhankelijk van de gekozen oplossingen/scenario’s.


29-5-2015

November

November December v.a. januari 2016 Mei 2016

5

12. Projectorganisatie Stuurgroep

Functie

De heer H.P.L. Cremers (voorzitter)

Mevrouw L. Wergner Mevrouw K. Krukkert Mevrouw. M.A. van der Laan De heer J. Bernsen De heer E. Barkhof Ntb Mevrouw M.C.M. Schuurman (secretaris)

Burgemeester gemeente Waddinxveen Bestuurlijk pfo Verwarde Personen district Alphen aan den Rijn-Gouda Burgemeester gemeente Teylingen Bestuurlijke vertegenwoordiging district Leiden-Bollenstreek Wethouder Zorg en welzijn gemeente Gouda Portefeuillehouder GGZ politie eenheid Den Haag Officier van Justitie parket Den Haag Directeur GHOR-GGD Hollands Midden Geneesheer Directeur GGZ Rivierduinen ntb Palier Veiligheidsregisseur gemeente Waddinxveen

Projectgroep

Functie

Organisatie

Mevrouw M.C.M. Schuurman (voorzitter) Mevrouw. A. van Haastregt Pieter van Nobelen De heer S. Lindaart De heer R. van Es Koos Westendorp Ntb Mevrouw P. van Ommen (secretaris)

Veiligheidsregisseur Adviseur Maatschap. Ontwikk. Projectleider GGZ Beleidsadviseur district AvdR-G Teamchef Leiden Noord Directeur behandelzaken ntb Beleidsmedewerker

gemeente Waddinxveen gemeente Kaag en Braassem politie eenheid Den Haag politie eenheid Den Haag politie eenheid Den Haag GGZ Rivierduinen Palier GGD Hollands Midden

Agendaleden: Mevrouw E. Vink Mevrouw M. van Ravensbergen

Beleidsmed. Maatschap. Zorg Beleidsmed. Veiligheid

gemeente Gouda gemeente Teylingen

Mevrouw C. Breuer

Organisatie

Burgemeester Cremers (Waddinxveen) zal optreden als bestuurlijk portefeuillehouder ‘Aanpak verwarde personen’. Vanuit het district Leiden-Bollenstreek is burgemeester Breuer (Teylingen) bereid gevonden deel te nemen aan de stuurgroep. De stuurgroep komt ongeveer 3 keer per jaar bij elkaar. De werkgroep komt ongeveer 8 keer per jaar bij elkaar en adviseert de stuurgroep gevraagd en ongevraagd.

13. Informatie en Communicatie In de districtscolleges geven de heer Cremers (gemeente Waddinxveen) voor het district Gouda-Alphen en mevrouw Breuer (gemeente Teylingen) voor het district Leiden-Bollenstreek informatie over de voortgang van dit project. Mevrouw Schuurman voorziet hen van input. Daarnaast zorgt zij voor communicatie en afstemming in het ambtelijke veiligheidsoverleg Alphen-Gouda en voorziet zij de beleidsmedewerker Veiligheid van de gemeente Teylingen van input. De gemeenten Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg en Wassenaar worden per brief geïnformeerd over dit project. De werkgroepleden zijn binnen ieders eigen organisatie verantwoordelijk voor het brengen en halen van informatie voor belanghebbenden en voor het adviseren van de eigen bestuurder/directie.


29-5-2015

6

14. Financiën Er zijn geen financiën beschikbaar voor uitvoering van de opdracht. Vanuit de betrokken organisaties wordt ambtelijke capaciteit gevraagd. De scenario’s die worden voorgelegd voor de aanpak van verwarde personen zullen worden voorzien van een overzicht met financiële consequenties zodat zorgvuldige besluitvorming in de districtscolleges kan plaatsvinden.

15. Risico’s •

Geen commitment bij één van de betrokken partijen. Maatregel: Zorgvuldige probleemverkenning en akkoord fase 1 voor aanvang fase 2.

•

Regionale of landelijke ontwikkelingen die capaciteit vragen. Maatregel: Prioriteiten voorleggen aan stuurgroep

•

Uitvallen van één van de stuurgroepleden of werkgroepleden. Maatregel: Waar mogelijk vindt horizontale vervanging plaats en anders wordt binnen de eigen organisatie een vervanger aangewezen.

•

Andere initiatieven die raken aan dit project zonder dat we het van elkaar weten. Maatregel: Brief naar alle gemeenten sturen met informatie over dit project.


29-5-2015

7

Postadres Bezoekadres (j) 14 0 18 2 Postbus 400 Raadhuisplein 1 gemeent e@waddin xveen.nl 2740 AK Wadd inxveen 2741 HR Waddin xveen www.waddin xveen .nl

Aan het college van burgemeester en wethouders Gemeente [gemeentenaam] [postadres] [postcode] [PLAATSNAAM]

111111111111111111 111111111111111111111111 1111111111 1111111111111

*

Z F D 1 6 1 7 7 0 2 6

*

Uw kenmerk:

Uw brief van:

Voor informatie:

Contactpersoon :

Telefoonnummer:

Waddinxveen:

Afdeling Maatschappij

Schuurman, Jennifer

14 0182

29 mei 2015

Ons kenmerk:

Bijlagen:

NUIT - 1527199

Onderwerp:

Aanpak verwarde personen districten Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek

Geachte collegeleden, De media staan er bol van; incidenten met verwarde personen. Het aantal incidenten met verwarde personen is de laatste jaren gestegen. Zowel op districtsniveau binnen de eenheid Den Haag als landelijk is er volop aandacht voor deze ontwikkeling. De druk die dit legt op de capaciteit van de politie, de veranderingen in de zorg en de toenemende eigen verantwoordelijkheid van de burger maken dat er op dit moment sterk behoefte is het veiligheids- en het zorgdomein verder met elkaar te verbinden. In deze brief informeer ik u over de eerste stappen die worden genomen om dit te bewerkstelligen . Huidige werkwijze De politie is, vanuit haar 24-uurs beschikbaarheid, vaak de eerste partij die bij een incident wordt geconfronteerd met verwarde personen en heeft daarmee een belangrijke signalerende en verwijzende rol. De politie kan haar inzet slechts richten op symptoombestrijding en niet op het aanpakken van de oorzaken van het verwarde gedrag. Het lukt de politie vaak niet om opvolging voor haar handelen te vinden in het zorgdomein. Dit heeft tot gevolg dat de capaciteit van de politie zonder duurzaam resultaat op vaak dezelfde personen wordt ingezet en die capaciteit niet op andere plaatsen beschikbaar kan zijn. Belangrijker is het feit dat daarmee het belang van de persoon die verward is niet wordt gediend, of zelfs wordt geschaad. Het is denkbaar dat de ambulantisering van de zorg en de transitie van de zorg naar gemeenten er toe leiden dat de situatie rond verwarde personen vaker de openbare orde en veiligheid in gevaar zullen brengen en dus leiden tot meer politie-inzet. Zowel zorgpartners, veiligheidspartners als de patiënt zelf en diens omgeving hebben baat bij een zo vroeg mogelijke signalering en interventie op verward gedrag, zodat incidenten zo veel mogelijk kunnen worden voorkomen en de persoon naar het juiste zorgkader wordt geleid.

Op onderdelen weten zorg en veiligheid elkaar al goed te vinden, zoals met de winterregeling, alcoholmatiging en de aanpak huiselijk geweld. Ook zijn verschillende samenwerkingsstructuren actief, zoals lokale zorgen preventienetwerken en de veiligheidshuizen . Graag grijp ik de gelegenheid om op te roepen een einde te maken aan het hokjes denken tussen het veiligheids- en zorgdomein . De gemeente heeft regie over de afstemming tussen het terrein van openbare orde en veiligheid (OOV) en openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). Laten we de schotten tussen de ketens over boord gooien. Waar het om gaat, is de maatschappelijke behoefte en het belang van de cliënt. ledere partij die daarin een rol kan spelen is per definitie een samenwerkingspartneL Project aanpak verwarde personen Om de problematiek met overlast van verwarde personen aan te pakken , hebben de districtscolleges van Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek opdracht gegeven tot ontwikkeling van een integrale aanpak voor overlast van verwarde personen (projectplan bijgevoegd).

Vanuit het district Gouda - Alphen aan den Rijn ben ik bestuurlijk portefeuillehouder aanpak verwarde personen . Ik maak als voorzitter deel uit van een stuurgroep bestaande uit vertegenwoordigers van politie, Openbaar Ministerie, GGD, GGZ Rivierduinen en gemeentelijke portefeuillehouders veiligheid en zorg. De leden van de stuurgroep worden ambtelijk ondersteund door middel van een werkgroep vanuit diezelfde partijen . De bestuurlijke opdracht die wij hebben luidt als volgt: "Organiseer binnen 1,5 jaar een integrale aanpak voor de overlast van verwarde personen binnen de districten Leiden-Bollenstreek en Alphen aan den Rijn-Gouda van de politie eenheid Den Haag die recht doet aan het welzijn van de cliënt maar ook rekening houdt met diverse belangen van betrokken partijen en partners." De genoemde districten maken onderdeel uit van de politie-eenheid Den Haag. De GGZ, GGD en crisisdiensten zijn op een ander schaalniveau georganiseerd. Daarom verzoek ik hierbij nadrukkelijk de colleges van de gemeenten Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer en Wassenaar van de werkorganisatie Voorschoten-Wassenaar kennis te nemen van deze projectsamenwerking en te kiezen op welke regio zij zich zullen oriënteren met betrekking tot dit onderwerp. Eerste analyseresultaten Door de bezuinigingen en de decentralisatie van zorgtaken zijn verwarde personen meer dan voorheen op zichzelf aangewezen. Denk hierbij aan alcohol- of drugsgebruikers, ouderen met dementie, of jongeren met een psychische stoornis. Doordat verwarde personen weer meer in de samenleving komen te staan, vormen ze voor o.a. wijkagenten, medewerkers van GGD en woningcorporaties een groeiend probleem. De werkgroep heeft een eerste probleemanalyse uitgevoerd. De analyse bestaat uit politiecijfers en kwalitatieve bevindingen ten aanzien van de huidige aanpak verwarde personen. Uit de analyse blijkt dat de politie binnen de districten Alphen aan den Rijn-Gouda en Leiden-Bollenstreek ongeveer 300 keer per maand melding krijgt van verwarde personen . Van dat aantal wordt ongeveer 20% naar de strafrechtketen geleid en 80% naar het zorgnetwerk. De selectie naar unieke gevallen is hierbij nog niet gemaakt. Uit de kwalitatieve bevindingen blijkt dat er verbeterpunten zijn ten aanzien van beschikbaarheid en bereikbaarheid van partners, informatie-uitwisseling, het hebben van een gezamenlijke ambitie en duidelijkheid over de (on)mogelijkheden van de verschillende partners. De volledige probleemanalyse wordt in juni aan de stuurgroep gepresenteerd. Tot slot Bestuurlijk gezien is bij de aanpak van verwarde personen sprake van gedeelde verantwoordelijkheden. Openbare orde en veiligheid en het gezag over de politie zijn bevoegdheden van de burgemeester, zorg en welzijn betreffen tegenwoordig de verantwoordelijkheid van een (of meerdere) wethouder(s). Daarom informeer ik het gehele college over deze opdracht. Ik ben mij ervan bewust dat er op landelijk, regionaal en lokaal niveau reeds diverse samenwerkingsinitiatieven zijn binnen het thema verwarde personen. Ik denk hierbij aan ontwikkelingen om tot één regionale crisisketen te komen en aan de gerealiseerde Opvang Verwarde Personen (OVP) in Den Haag. Wij zullen de betreffende projectleiders actief benaderen om de verschillende initiatieven met elkaar te verbinden. Daarnaast doe ik hierbij een dringende oproep om bij nieuwe initiatieven gezamenlijk op te trekken. Voor afstemming en informatie kan contact worden opgenomen met de projectleider aanpak verwarde personen, mevrouw Schuurman, op telefoonnummer 0614852469. Ik vertrouw erop u hierbij voldoende te hebben geïnformeerd en zie uit naar vruchtbare samenwerking.

Hoogachtend, namens de stuurgroep aanpak verwarde personen, de burgemeester.van Waddinxveen,

(drs . H.P.L. Cremers)

Verslag stuurgroep Aanpak Verwarde personen Datum: Tijd: Locatie:

Woensdag 10 juni 2015 11:30 – 13:00 uur Gemeentehuis Waddinxveen, Raadhuisplein 1 (Trouwzaal)

Aanwezig:

De heer H.P.L. Cremers (voorzitter) Mevrouw L. Werger Mevrouw K. Krukkert Mevrouw. M.A. van der Laan De heer J. Bernsen De heer K. Westendorp (ipv de heer E. Barkhof) Mevrouw M.C.M. Schuurman (secretaris)

gemeente Waddinxveen gemeente Gouda politie eenheid Den Haag parket Den Haag GHOR-GGD Hollands Midden GGZ Rivierduinen gemeente Waddinxveen

Namens de werkgroep: Mevrouw P. van Ommen De heer R. van Es Mevrouw M.C.M. Schuurman

GHOR-GGD Hollands Midden politie eenheid Den Haag gemeente Waddinxveen

Mevrouw C. Breuer De heer E. Barkhof

gemeente Teylingen GGZ Rivierduinen

Afwezig:

Opening (mededelingen, voorstellen) Na de voorstelronde wordt voor het draagvlak in het district Leiden-Bollenstreek voorgesteld een wethouder Zorg vanuit dat district toe te voegen aan de stuurgroep. (Actie: Jennifer Schuurman) Dhr. Bernsen geeft aan dat op 10 december een werkconferentie op dit thema wordt gehouden. De werkconferentie is een mooie gelegenheid om vanuit onze aanpak een workshop te verzorgen. (Actie: Jennifer Schuurman) Presentatie probleemanalyse door leden werkgroep Tijdens de presentatie worden enkele vragen gesteld en opmerkingen gemaakt. Dhr. Bernsen vraagt om in de uitwerking van de plannen de verschillende categorieën van de doelgroep duidelijk toe te lichten. Dhr. Cremers reageert op het begrip ‘zorgverstotenen’ en benadrukt dat die problematiek in kleinere gemeenten niet moet worden onderschat. Mevr. Werger voegt bij maatschappelijke ontwikkelingen toe dat er reeds een kwetsbare groep is die door een meer complexere samenleving nu zichtbaar gaat worden. Als we in de preventie meer doen kunnen we voorkomen dat deze mensen tot één van de drie onderscheiden categorieën van de doelgroep gaan behoren. Daarnaast ontstaat er een grotere groep ouderen met dementie. Mevr. Schuurman reageert op het punt van Mevr. Werger en geeft aan dat preventie buiten de scope van dit project valt, maar dat de werkgroep absoluut met aanbevelingen zal komen voor preventie. Dhr. Cremers merkt op dat het onderscheid van doelgroepcategorieën niet als zodanig terug te zien is in de cijfers en verzoekt dit inzichtelijk te maken. (Actie: Ruud van Es) Dhr. Bernsen voegt hieraan toe dat daarmee ook inzichtelijk wordt of het onderscheid in deze categorieën voldoende werkbaar is.

Opmerking: Ten tijde van de presentatie waren de cijfers over het aantal unieke gevallen nog in onderzoek. Inmiddels is bekend dat ongeveer 70-75% van de gevallen unieke gevallen betreft. Dit zal in de rapportage worden meegenomen. (actie: politie) Dhr. Cremers vraagt wat het probleem is als er bijvoorbeeld vanuit Leiden een cliënt naar de OVP (Opvang verwarde personen) in Den Haag wordt gebracht. Dhr. Van Es geeft aan dat het groeimodel van de OVP maakt dat de omliggende gemeenten (nog) niet zijn meegenomen. Mevr. Krukkert geeft aan dat de behoefte van politie is om te kunnen toeleiden naar zorg. De route is onvoldoende beschreven. Het maakt de politie in principe niet uit waar de cliënt naar toe moet worden gebracht. Mevr. Werger constateert dat de basis van het ontbreken van contra-indicatie een belangrijk kader vormt voor verdere uitwerking van dit project. Dhr. Bernsen vindt het verstandig te realiseren dat verwarde personen altijd een zorg van de politie zal blijven. Dhr. Cremers zou het wel een mooi neveneffect vinden als het aantal meldingen voor de politie zal verminderen. Mevr. Krukkert onderschrijft beide opmerkingen. Dhr. Bernsen vraagt alvast na te denken over de besluitvorming. Dhr. Cremers is het hier mee eens. Er ligt een belangrijke rol voor de stuurgroep om naast begeleiding van de werkgroep ook draagvlak te creëren bij onze collega’s. Dhr. Westendorp vraagt hoe mevrouw Van der Laan de rol van het openbaar ministerie ziet. Mevr. Van der Laan geeft aan dat het in Den Haag prettig werkt dat de OVP en ZSM dicht bij elkaar zitten. Dat betekent niet dat dit op dezelfde wijze in andere gemeenten moet worden georganiseerd. Het openbaar ministerie zal niet in de werkgroep plaats nemen, maar mevr. Van der Laan is zelf beschikbaar om tussentijds mogelijke oplossingen te bespreken en zaken voor de stuurgroep vooraf af te stemmen. Gelegenheid tot stellen van vragen en oordeelsvorming Dit is tijdens de presentatie aan bod gekomen. Vervolgafspraken en rondvraag De volgende stuurgroep komt eind oktober bijeen. De datum wordt met datumprikker geprikt. (Actie Jennifer Schuurman). Er zullen dan verschillende scenario’s voor de aanpak van verwarde personen worden gepresenteerd. Dhr. Cremers merkt op dat het tijdspad mogelijk tot knelpunten leidt. Mevr. Schuurman geeft aan dat knelpunten in het tijdspad tijdig zullen worden gesignaleerd. Van de rondvraag wordt verder geen gebruik gemaakt. Sluiting Actielijst Nr 1

2 3 4 5

Omschrijving 10-06-15 Wethouder Zorg uit district Leiden-Bollenstreek toevoegen aan stuurgroep 10-06-15 Een workshop verzorgen op de werkconferentie van 10 december 10-06-15 Categorieën van de doelgroep zichtbaar maken in de cijfermatige presentatie 10-06-15 Het aantal unieke gevallen zichtbaar maken in de probleemanalyse 10-05-15 Nieuwe vergadering stuurgroep in oktober plannen

Actiehouder Jennifer Schuurman

Status In behandeling

Jennifer Schuurman

Nog niet gestart

Ruud van Es

In behandeling

Politie

Gereed

Jennifer Schuurman

In behandeling

Aanpak verwarde personen Probleemanalyse

10 juni 2015

Inhoud Aanleiding Doelstelling Probleemanalyse Doelgroep Ontwikkelingen Cijfers Knelpunten Conclusie Vervolg Afsluiting

Aanleiding / voortraject Districtscollege Alphen-Gouda d.d. 12 maart 2014: Stijging aantal incidenten verwarde personen Districtscollege Alphen-Gouda en Leiden-Bollenstreek d.d. december 2014: Bestuurlijke opdracht Januari-maart 2015: Projectorganisatie, verzamelen cijfers en huidige knelpunten April-mei 2015: Probleemanalyse

Doelstelling Opdracht • “Organiseer binnen 1,5 jaar een integrale aanpak voor de overlast van verwarde personen binnen de districten Leiden-Bollenstreek en Alphen aan den Rijn-Gouda van de politie eenheid Den Haag die recht doet aan het welzijn van de cliënt maar ook rekening houdt met diverse belangen van betrokken partijen en partners”.

Resultaten De aanpak resulteert in een samenwerking waarbij • signalen van verwarde personen vroegtijdig worden herkend; • signalen binnen een gezamenlijke verantwoordelijkheid worden opgepakt; • het aantal incidenten verwarde personen op lange termijn binnen de eenheid Den Haag daalt; • zorgvuldig wordt omgegaan met privacy en gegevensuitwisseling; • zorgvuldig wordt omgegaan met vervoer van verwarde personen; • eenduidige prestatie indicatoren worden gehanteerd;

Probleemanalyse - Doelgroep - Ontwikkelingen - Cijfers - Knelpunten (ervaringen, dilemma’s)

Doelgroep Cat 1; verwarde personen waarbij gevaarscriterium aanwezig is voor zichzelf of anderen Cat 2: verwarde personen in beeld door incidenten; met zorgvraag Cat 3: personen die zich opvallend of ongebruikelijk gedragen en zonder zorgvraag NB: speciale aandacht voor verwarde verdachten

Doelgroep Kortweg ook in te delen als: In zorg: Zorgmissers; Zorgmijders; Zorgverstotenen;

afstemming zorgtoeleiding bemoeizorg procesregie op ketenaanpak

Ontwikkelingen (1) Institutioneel Afbouw van zorg (klinisch en ambulant) Sociale teams nog in de kinderschoenen Economisch (crisis) De beschikbaarheid van financiële middelen, werkeloosheid, schulden, eigen bijdrage zorg Politiek / Wetgeving Tegenstrijdige weten regelgeving Achterblijvende nieuwe wetgeving (Wet verplichte Zorg)

Ontwikkeling (2) Maatschappelijk Meer participatie en zelfredzaamheid, verzakelijking sociale relaties, meer kwetsbare burgers met beperkte zelfredzaamheid in het sociaal domein Demografisch Meer ouderen, betere overlevingskansen bij ziekten en beperkingen

Cijfers (1)

Cijfers (2)

Cijfers (3)

Cijfers (4)

Knelpunten 1 Symptoombestrijding ipv duurzame oplossing Multiproblematiek: • Versnippering van samenwerkingsinstellingen en samenwerkingsverbanden (CJG, ST, VH, VT, MP Z&O, Huisverbod) • Dubbele diagnose; van kastje naar de muur • 1 gezin 1 plan is nog niet overal vanzelfsprekend • Opschaling en regierol Geen regionale afstemming beleid Zorg en Veiligheid

Knelpunten 2 Routing IBS met veel tussenstappen Geen IBS, dan geen follow up met zorgtoeleiding -> Geen centraal loket voor politiemeldingen -> Geen centrale ingang GGZ -> Crisisdienst GGZ beperkt inzetbaar Privacy problematiek in de samenwerking en beperkte terugkoppeling van afspraken naar partners Schotten forensische en reguliere psychiatrie Onverzekerden

Conclusie Samenwerking veiligheid – zorg versterken, zowel op beleidsmatig als casusniveau Aandachtspunten - Gezamenlijke ambitie - Bereikbaarheid / beschikbaarheid / doorlooptijd - Opvang en zorgtoeleiding - Vervoer - Uniformiteit - Privacy

Oplossingsrichtingen • Ketenaanpak middels integrale aanpak • Centrale fysieke plek, zoals OVP Den Haag • Aanpak verwarde personen en crisisdienst 0-100

Vervolg 16 juli brainstorm met partners Juli - september uitwerking scenario’s Oktober presentatie stuurgroep ‘van probleem naar oplossing’

Vragen?

In Holland Rijnland werken samen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude

Oplegvel 1.

Onderwerp

2.

Rol van het samenwerkingsorgaan Holland Rijnland

3.

Regionaal belang

4.

Behandelschema:

DB Colleges PHO DB Gemeenteraad DB AB Gemeenteraad 5.

Advies PHO

Regionaal educatieprogramma 2015 en aanpak 2016 Basistaak X Efficiencytaak Platformtaak volgens Dagelijks Bestuur Platformtaak volgens gemeente Door vaardiger te worden in de Nederlandse taal en beter te leren rekenen, kunnen mensen zelfstandiger meedoen in de samenleving. Datum: Informerend

Datum: Adviserend

Datum: Besluitvormend

15 juli

Het College van Burgemeester en Wethouders van Leiden te adviseren in te stemmen met: 1. het doelgroepenbeleid voor educatie zoals genoemd in bijlage 1, pagina 2; 2. de inkoop van non-formele educatie met de middelen voor educatie; 3. de inkoop van een goede mix van professioneel en vrijwillig aanbod voor educatie; 4. het maken van afspraken met potentiele doorverwijzers naar het educatieaanbod; 5. de opdracht aan de werkgroep educatie om te onderzoeken of subsidiering van het educatieaanbod mogelijk is met de middelen voor educatie; 6. de voorgestelde pilots in 2015; 7. het ontwikkelen van één educatienetwerk in Leiden; 8. het aansluiten van het regionaal educatieprogramma bij het landelijk actieplan ‘Tel mee met Taal’ (bijlage 2) op voorwaarde dat het past in het beleid en de aanpak van de gemeenten.


www.hollandrijnland.nl IBAN nr. NL87BNGH0285113992 KvK nr. 27365539 BTW nr. NL813768068B01

6.

Reden afwijking eerdere besluitvorming en wijze afwijken

nv

7.

Essentie van het voorstel (annotatie zoals op agenda staat)

Op 1 januari 2015 is de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) gewijzigd. Dit heeft ook gevolgen voor de organisatie en uitvoering van de educatie in de regio Holland Rijnland. In het kort betekenen de veranderingen dat de gemeenten met ingang van 2015 meer bestedings- en beleidsvrijheid krijgen bij het samenstellen van een educatieaanbod passend bij de diversiteit van de doelgroep van de gemeenten. De werkgroep educatie heeft voor 2015 een voorstel voor een regionaal educatieprogramma uitgewerkt en de aanpak voor 2016 uiteengezet. In dit voorstel worden ook een aantal keuzemogelijkheden voorgesteld met ambtelijk advies.

8.

Inspraak

Nee Ja, door: Wanneer:

9.

Financiële gevolgen

Binnen begroting Holland Rijnland Buiten begroting (extra bijdrage gemeenten) te weten:

10.

Bestaand Kader

Structureel/incidenteel Relevante regelgeving: Eerdere besluitvorming:

11.

Lokale context (in te vullen door griffier)

* weghalen wat niet van toepassing is

2

Adviesnota PHO Vergadering: Datum: Locatie: Agendapunt:

Portefeuillehoudersoverleg Sociale Agenda 15 juli 2015 9.30 – 12.00 uur Gemeentehuis Alphen aan den Rijn

Onderwerp: Regionaal educatieprogramma 2015 en aanpak 2016 Beslispunten: Het College van Burgemeester en Wethouders van Leiden te adviseren in te stemmen met: 1. het doelgroepenbeleid voor educatie zoals genoemd in bijlage 1, pagina 2; 2. de inkoop van non-formele educatie met de middelen voor educatie; 3. de inkoop van een goede mix van professioneel en vrijwillig aanbod voor educatie; 4. het maken van afspraken met potentiele doorverwijzers naar het educatieaanbod; 5. de opdracht aan de werkgroep educatie om te onderzoeken of subsidiering van het educatieaanbod mogelijk is met de middelen voor educatie; 6. de voorgestelde pilots in 2015; 7. het ontwikkelen van één educatienetwerk in Leiden; 8. het aansluiten van het regionaal educatieprogramma bij het landelijk actieplan ‘Tel mee met Taal’ (bijlage 2) op voorwaarde dat het past in het beleid en de aanpak van de gemeenten. Inleiding: Op 1 januari 2015 is de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) gewijzigd. Dit heeft ook gevolgen voor de organisatie en uitvoering van de educatie in de regio Holland Rijnland. In het kort betekenen de veranderingen dat de gemeenten met ingang van 2015 meer bestedings- en beleidsvrijheid krijgen bij het samenstellen van een educatieaanbod passend bij de diversiteit van de doelgroep van de gemeenten. Leiden is contactgemeente voor educatie in de arbeidsmarktregio Holland Rijnland. De werkgroep educatie heeft in de bijgevoegde notitie ‘Regionaal educatieprogramma Holland Rijnland 2015 en aanpak 2016’ de veranderingen voor volwasseneneducatie uit een gezet. Daarnaast geeft de werkgroep adviezen op de keuzemogelijkheden die deze veranderingen creëren. Zo worden voorstellen gedaan voor doelgroepen, het soort aanbod en de wijze van financiering. In deze voorstellen wordt zo veel mogelijk aangesloten op lokale, regionale en landelijke ontwikkelingen, waaronder ook de aansluiting op andere beleidsterreinen in het sociaal domein van de gemeenten. In het najaar van 2015 wordt een definitief voorstel voor het regionaal educatieprogramma 2016 aan het PHO voorgelegd. Beoogd effect: Belangrijke beoogde effecten van educatie zijn dan ook toename van zelfredzaamheid en economische onafhankelijkheid, bevordering van maatschappelijke betrokkenheid en deelname aan vrijwilligerswerk.

3

Argumenten: 1.a De gekozen doelgroepen zijn het meest gebaat bij educatie Uitkeringskeringsgerechtigden en jongeren vanaf 18 jaar, die niet voldoende vaardig zijn in de Nederlandse taal, rekenen en/of met computers, komen vaker in een achterstandspositie terecht. Het bieden van educatie aan deze doelgroepen geeft hen de kans om sociaal en economisch zelfredzamer te worden en meer maatschappelijk betrokken te zijn. 1.b Bestrijding van laaggeletterdheid is een speerpunt in de regio Op 18 september 2013 hebben 38 verschillende partijen in de regio het convenant Bondgenootschap Geletterd Holland Rijnland ondertekend. Alle gemeenten binnen Holland Rijnland zijn ook lid van dit bondgenootschap. Samen willen de partijen laaggeletterdheid in de regio aanpakken en verminderen. Dit regionaal educatieprogramma dracht daar aan bij. 2.a Non-formele educatie geeft gemeenten meer beleidsvrijheid Non-formele educatie is scholing dat niet gericht is op het behalen van een landelijk herkend diploma. Het geeft de gemeenten de mogelijkheid om hun eigen eisen te stellen aan het educatietraject en deze aan te laten sluiten bij de doelstelling van het traject. Deze trajecten moeten wel voldoen aan de landelijk bepaalde standaarden en eindtermen van volwasseneneducatie. Bij de trajecten die gericht zijn op diploma’s stelt de onderwijsinspectie de eisen en moeten de aanbieders een keurmerk hebben. Hierop vindt dan regelmatig audit plaats. 2.b De doelstelling met de gekozen doelgroepen vereist geen diploma Het beoogde resultaat van educatie in dit regionaal programma is het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie in de maatschappij en op de arbeidsmarkt. Het niveau waartoe de gekozen doelgroepen hun basisvaardigheden moeten verbeteren zal niet zo hoog zijn dat dat met een diploma afgerond moet worden. De inkoop van non-formele educatie wijkt niet af van de huidige situatie. De taaltrajecten zijn gericht op mensen met een laag taalniveau en kunnen worden afgerond met toetsen, waarvan de resultaten zijn opgenomen in een certificaat. Voor het behalen van diploma zijn tevens andere mogelijkheden en geldstromen. Dat kunnen het VAVO en MBO zijn, die rechtsstreek bekostigd worden door het Ministerie van OCW. 3. Een goede mix van professioneel en vrijwillig aanbod houdt het geleerde op peil Het technisch leren van vaardigheden op het gebied van taal, rekenen en computer vraagt om professionele ondersteuning. Het verder onderhouden en in de praktijk brengen van de vaardigheden kan door vrijwilligers ondersteund worden. Daarom is een goede mix van professioneel en vrijwilligers aanbod belangrijk om op te nemen in het educatieprogramma. 4.

Verschillende verwijzers moeten op de hoogte zijn van de mogelijkheden van het educatieprogramma De gekozen doelgroepen van educatie moeten bereikt worden. Voor deze doelgroepen moeten er in de regio afspraken gemaakt worden over doorverwijzing naar educatieaanbod met W&I, welzijnsinstellingen, maatschappelijk werk, Centra voor Jeugd en Gezin, Jeugd- en Gezinsteams, Sociale Wijkteams en andere organisaties over de mogelijkheden van educatie in de regio (lokaal en regionaal).

4

5. Het educatieprogramma moet een samenwerking op inhoud zijn. Bij dit educatieprogramma moet men starten met de inhoud: wat wil een regio met volwasseneducatie? Wat willen we daarin bereiken voor de doelgroep? Welke partijen kunnen en willen daar iets in betekenen? Welke partijen willen gemeenten daarin een rol geven? Hoe willen men dat die partijen zich tot elkaar verhouden en kunnen er krachten worden gebundeld? In het verlengde daarvan kan men afvragen of een klassiek marktmodel van aanbesteding wel het beste model is. Het kan, maar het hoeft niet: Er is nog geen duidelijke 'markt'. Het doel van educatie is nu om een regionaal programma te maken met betrokken partijen en niet het bieden en inkopen van producten. Dan ligt subsidiëren voor de hand. De werkgroep gaat de mogelijkheden van subsidiering onderzoeken. De gemeente Alphen aan den Rijn heeft onlangs veel ervaring en kennis opgedaan in subsidietenders Nieuw en Anders. Samen met de juridische ondersteuning van deze tenders en Servicepunt71 (verantwoordelijk voor de inkoop van Leiden) wordt onderzocht welke mogelijkheden voor Leiden zijn op het gebied van de inkoop van educatie. 6. De pilots sluiten aan bij de uitgangspunten die genoemd zijn in het programma De pilots zijn gericht op alle gekozen doelgroepen in het voorliggende programma en zijn gericht op het beoogd resultaat van het toekomstig educatiebeleid. De pilots worden in 2015 uitgevoerd en zijn daarna ook uitrolbaar naar de rest van de regio. 7. Er moet overzicht zijn van en regie zijn op het netwerk van educatie Het is van groot belang dat er overzicht komt van dit aanbod en dat er inzicht komt in de verschillende initiatieven en activiteiten op het gebied van educatie. Welke educatie is er beschikbaar voor welke doelgroep en op welke wijze is dit georganiseerd en gefinancierd? In 2015 start Leiden met het ontwikkelen van een sluitend educatienetwerk. Het is de bedoeling dat deze aanpak ook in de regio wordt uitgerold. 8. De gemeenten hebben meer keuzevrijheid in het educatiebeleid De ministeries OCW, VWS en SZW hebben het gezamenlijk actieplan Tel mee met Taal geformuleerd. Hiermee willen zijn de aanpak van laaggeletterdheid nog meer versterken. Dit plan kan ondersteuning bieden en sluit aan bij de ontwikkeling en uitvoering van het regionaal educatieprogramma. De gemeenten bepalen zelf op welke wijze zij gebruik willen gaan maken van het landelijk actieplan en hoe dit plan in het educatieprogramma een plek krijgt. Financiën: De stapsgewijze afbouw van de verplichte winkelnering bij de ROC’s verloopt volgens de wetswijziging met 25% per jaar:  2015 minimaal 75%;  2016 minimaal 50%;  2017 minimaal 25%. In de regio Holland Rijnland is besloten om in 2015 het reguliere aanbod van de roc’s met 90% van het budget in te kopen voor de eerste zeven maanden van 2015 en 75% voor de laatste 5 maanden van 2015. De overige middelen voor 2015 worden ingezet voor pilots in de regio. Later in deze notitie wordt ingegaan op deze pilots. Voor de jaren 2016 en 2017 wordt de afbouw volgens de wetwijziging gevolgd.

5

In het overzicht hieronder geeft een overzicht van de verplichte en vrij-besteedbare bedragen tot en met 2018: Jaar educatiebudget Verplichte besteding bij roc’s Vrije besteding 2015 €1.472.470,-€1.233.194,-€ 239.276,-€ 695.229,-€ 695.229,-2016 €1.390.458,-€ 327.387,-€ 982.159,-2017 €1.309.546,-2018 €1.181.380,-€0 €1.181.380,-Evaluatie: Voor de pilots worden door de werkgroep criteria ontwikkeld, waarlangs de resultaten van het aanbod gemeten kan worden. Over het verplichte deel bij de ROC’s wordt periodiek gerapporteerd. In 2017 vindt een landelijke evaluatie plaats op de resultaten. De resultaten zullen input zijn voor het besluit van het Rijk om de middelen van educatie met ingang van 2018 al dan niet toe te voegen aan het gemeentefonds van alle gemeenten. Bijlagen: 1. Regionaal Educatieprogramma Holland Rijnland 2015 en aanpak 2016 2. Brief van OCW aan de Tweede Kamer: Actieplan Tel mee met Taal

6

Regionaal Educatieprogramma Arbeidsmarktregio Holland Rijnland

2015 en aanpak 2016

1

Inleiding en Leeswijzer Aanleiding

Op 1 januari 2015 is de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) gewijzigd. Dit heeft ook gevolgen voor de organisatie en uitvoering van de volwasseneducatie in de regio Holland Rijnland. In het kort betekenen de veranderingen dat de gemeenten met ingang van 2015 meer bestedings- en beleidsvrijheid krijgen bij het samenstellen van een educatieaanbod passend bij de diversiteit van de doelgroep van de gemeenten. De werkgroep Educatie van Holland Rijnland heeft het voorliggende regionaal educatieprogramma opgesteld. Het programma is vooral gericht op de onderstaande prioritaire doelgroepen. 1. Uitkeringsgerechtigden met een te laag taalniveau om te participeren op de arbeidsmarkt; 2. Jongeren met of zonder uitkering met een te laag taalniveau, waardoor zij geen startkwalificatie kunnen behalen; 3. Mensen met een te laag taalniveau om te participeren in de maatschappij. Het educatiebeleid sluit daarmee beter aan op de drie decentralisaties en de transformatie naar een Participatiesamenleving. Doel is om te komen tot een regionaal gedragen educatieprogramma waarmee educatie voor de genoemde primaire doelgroepen binnen de gemeenten geborgd blijft. Ook wanneer de middelen voor educatie op termijn niet meer geoormerkt zijn.

Leeswijzer

In deze notitie worden de gevolgen van de wetswijzigingen uiteengezet in hoofdstuk 1. In datzelfde hoofdstuk worden tevens de regionale doelstelling, de doelgroepen en de criteria van educatie toegelicht. In hoofdstuk 2 worden de te maken keuzes en de adviezen van de werkgroep ten aanzien van het toekomstig regionaal educatieaanbod weergegeven. Het voorstel voor het regionaal educatieprogramma in de arbeidsmarktregio Holland Rijnland 2015 en de aanpak voor het educatieprogramma 2016 worden in hoofdstuk 3 uiteengezet. Bij verschillende onderwerpen in deze notitie worden actiepunten en adviezen genoemd. Deze worden in het laatste hoofdstuk nogmaals op een rij gezet.

2

1. Veranderingen in het educatiebeleid 1.1

Wetswijziging volwasseneneducatie

Per 2015 heeft er een wetswijziging plaatsgevonden ten aanzien van volwasseneneducatie. De veranderingen zijn als volgt.  De verplichte inkoop van educatie bij de roc’s wordt stapsgewijs afgebouwd;  Gemeenten hebben de keuze om zowel formele als non-formele educatietrajecten aan te bieden;  De wet voorziet in gemeentelijke samenwerking op regionaal niveau;  Contactgemeenten van de arbeidsmarktregio’s krijgen een coördinerende rol in het regionale educatiebeleid;  Gemeenten hebben vanaf 1 januari 2015 meer bestedingsvrijheid bij het samenstellen van een educatieaanbod passend bij de diversiteit van de doelgroep;  Na evaluatie van het educatiebeleid in 2017 zal besloten worden of de middelen van educatie opgaan in het gemeentefonds. Vanaf 1 januari 2015 zijn de gemeenten niet meer verplicht om educatie alleen bij roc’s in te kopen en wordt de verplichte inkoop bij de roc’s stapsgewijs afgebouwd. Hiermee krijgen zij de vrijheid om het educatiebudget in te zetten voor een gevarieerd aanbod waarmee meer laaggeletterden bereikt kunnen worden. De wetswijziging maakt het hierdoor mogelijk om samen met roc’s, bibliotheken, buurthuizen, vrijwilligersorganisaties en andere aanbieders van educatie lokale en regionale taalnetwerken te creëren. Ook geeft dit de gemeenten nog meer mogelijkheden om educatie met het sociaal domein te verbinden en in te bedden als instrument voor arbeids- en maatschappelijke participatie. De stapsgewijze afbouw van de verplichte winkelnering verloopt volgens de wetswijziging met 25% per jaar:  2015 minimaal 75%;  2016 minimaal 50%;  2017 minimaal 25%. In de regio Holland Rijnland is besloten om in 2015 het reguliere aanbod van de roc’s met 90% van het budget in te kopen voor de eerste zeven maanden van 2015 en 75% voor de laatste 5 maanden van 2015. De overige middelen voor 2015 worden ingezet voor pilots in de regio. Later in deze notitie wordt ingegaan op deze pilots. Voor de jaren 2016 en 2017 wordt de afbouw volgens de wetwijziging gevolgd. Dit betekent overigens niet dat, wanneer daaraan behoefte blijkt te bestaan en het in de verdere plannen past, niet meer trajecten bij het roc zouden kunnen worden ingekocht. In de tabel hieronder wordt een overzicht gegeven van de geschatte budgetten tot en met 2018 en de verplichte besteding bij de ROC’s en de vrij besteedbare middelen. Jaar educatiebudget Verplichte besteding bij roc’s Vrije besteding 2015 €1.472.470,-€1.233.194,-€ 239.276,-€ 695.229,-€ 695.229,-2016 €1.390.458,-€ 327.387,-€ 982.159,-2017 €1.309.546,-2018 €1.181.380,-€0 €1.181.380,-Gemeenten moeten zorgen voor een educatieaanbod dat afgestemd is op de behoefte van de doelgroepen in de eigen gemeente. Ze moeten daarvoor samenwerken in de arbeidsmarktregio’s. Contactgemeenten, zijnde de centrumgemeenten van de arbeidsmarktregio’s, krijgen de taak om in overleg met de regiogemeenten een regionaal educatieplan op te stellen, afspraken te maken met aanbieders van educatie conform het regionaal educatieprogramma en de overige werkzaamheden te coördineren bij de uitvoering van het regionaal educatieplan. De gemeente Leiden is dus eindverantwoordelijk voor de ontwikkeling, uitvoering en verantwoording van het meerjarig educatieprogramma. De voorbereiding en uitvoering van deze taken blijven belegd bij Holland Rijnland, omdat zij sinds 2010 de inkoop van educatie uitvoerde en omdat zij een platform biedt voor regionale samenwerking. 3

1.2 Uitgangspunten In de regio Holland Rijnland is een ambtelijke werkgroep Educatie ingesteld, die de opdracht heeft om voor de regio Holland Rijnland een meerjarig regionaal educatieprogramma te ontwikkelen. De werkgroep heeft eind 2014 een enquête uitgezet bij gemeenten, relevante maatschappelijke organisaties en bij ook bij aanbieders van educatie. De gegevens uit deze enquête zijn verwerkt in dit programma en zijn input voor de uitgangspunten voor educatie in de regio.

1.2.1 Doelstelling educatie

Volgens internationale cijfers (PIAAC)beheersen in Nederland naar schatting 1,3 miljoen mensen onvoldoende de benodigde basisvaardigheden taal en rekenen om zelfstandig en actief te kunnen participeren in de samenleving. Van deze mensen is 1/3 allochtoon en 2/3 autochtoon. Educatie is een instrument om mensen de mogelijk te bieden om hun taalen rekenvaardigheid te verhogen en te betrekken bij de samenleving. Bevorderen van zelfredzaamheid Door vaardiger te worden in de Nederlandse taal en beter te leren rekenen, kunnen mensen zelfstandiger meedoen in de samenleving. Belangrijke beoogde effecten van educatie zijn dan ook toename van zelfredzaamheid en economische onafhankelijkheid, bevordering van maatschappelijke betrokkenheid en deelname aan vrijwilligerswerk. Educatie werkt preventief en curatief bij de aanpak van knelpunten in de samenleving. Hiermee wordt ook aangesloten bij de integrale doelstelling van het Sociaal Domein. Bijlage 1 laat zien welke voordelen er zijn voor gemeenten als hun burgers de Nederlandse taal en rekenvaardigheden goed beheersen. Signaleringsfunctie De taallessen en taalgroepen bieden de gemeenten de mogelijkheid om verbinding te maken met doelgroepen en om met hen in gesprek te gaan. Gemeentelijk beleid ten aanzien van zorg, onderwijs, participatie en leefomgeving kunnen de context zijn van educatie. Hierdoor kunnen de gemeenten signaleren wat er bij hun inwoners leeft, waar zij behoefte aan hebben. Deze signaleringsfunctie geeft de gemeenten de kans om hun beleid goed aan te laten sluiten op de leefomgeving en de behoeften van hun burgers.

1.2.2 Prioritaire doelgroepen

De taalen rekenscholing in het regionaal educatieprogramma is vooral gericht op de onderstaande prioritaire doelgroepen. 1. Uitkeringsgerechtigden met een te laag taalniveau om te participeren op de arbeidsmarkt; 2. Jongeren met of zonder uitkering met een te laag taalniveau, waardoor zij geen startkwalificatie kunnen behalen; 3. Mensen met een te laag taalniveau om te participeren in de maatschappij. Dit wil niet zeggen dat er voor andere doelgroepen geen mogelijkheden zijn of worden gecreëerd in het regionaal educatieprogramma. Het lokale en regionale netwerk van alle voorzieningen in educatie moet ook mensen op kunnen vangen die buiten deze doelgroepen vallen.

4

1.2.3 Criteria:

Educatieaanbod in dit regionaal educatieprogramma moet aan de volgende criteria voldoen:  breed educatie aanbod dat gericht is op verschillende uitstroomprofielen: maatschappelijk en professioneel functioneren met vaardigheden die passen bij de verschillende doelgroepen (bijv. taalscholing als vervolg op het inburgeringsexamen);  praktijken contextgericht;  Verbinding met de andere beleidsterreinen binnen de gemeenten;  Samenwerking met bestaande best practices;  maatwerk;  Flexibele instroom;  dichtbij en lokaal georganiseerd;  Laagdrempelig en voor iedereen toegankelijk;  stevige regie op kwaliteit en deelname;  inwoners moeten weten waar ze terecht kunnen. Daarnaast zijn er nog de volgende aandachtspunten te noemen voor het regionaal educatieprogramma:

1.2.4 Aansluiting op het sociaal domein

Met de decentralisaties en wetswijzigingen op een aantal onderwerpen in het sociaal domein hebben de gemeenten en regio’s veel meer taken gekregen. Zelfredzaam zijn en participeren van burgers in de samenleving zijn hierbij belangrijke opgaven voor de gemeenten. Het niet voldoende beheersen van de Nederlandse taal en onvoldoende vaardig zijn in rekenen zijn vaak knelpunten waardoor burgers in de problemen komen met hun gezondheid en financiën. Hierdoor wordt vaker een beroep gedaan op voorzieningen in de zorg, in de bijstand of maatschappelijke opvang. Het preventief en curatief inzetten van scholing en begeleiding op de Nederlandse taal en rekenen zijn een instrument om het beroep op voorzieningen terug te dringen. Daarnaast biedt Educatie de mogelijkheid om met burgers intensief te praten over tal van onderwerpen, waardoor zij niet alleen in staat zijn beter te participeren en beter voor zichzelf te zorgen, maar zij ook input kunnen bieden en signalen kunnen afgeven op gemeentelijk beleid.

1.2.5 Taaleis in de Participatiewet Burgers die aanspraak maken op de WWB moeten tenminste een basale kennis van de Nederlandse taal hebben. Dit moet hun kans op een baan vergroten. Dit is opgenomen in de Wet Taaleis in de Participatiewet. De gemeenten moeten per 1 januari 2016 gaan onderzoeken of het taalniveau van de WWBaanvragers tenminste 1F is. Zo niet, dan worden betrokkenen verplicht om binnen een korte periode taalscholing te gaan volgen om zich bij te scholen. Voor het zittend bestand in de WWB gaat dit in per 1 juli 2016. De uitkeringsgerechtigden zijn niet verplicht om taalscholing te volgen indien: - 8 jaar of meer onderwijs in Nederland hebben gevolgd; - het inburgeringsexamen hebben behaald; - op andere wijze kunnen aantonen dat zij het taalnivo 1F hebben behaald. Dit alles betekent dat meer WWB-ers met ingang van 2016 getoetst worden en dat er daarom meer vraag zal zijn om taalscholing. Het is daarom ook belangrijk dat het gehele educatieaanbod inzichtelijk en bij bijstandsgerechtigden en de klantmanagers bekend is. Bijlage 2 is een korte weergave van de nota van toelichting Taaleis in de Participatiewet. 1.2.6 Andere beschikbare middelen

Bij de inventarisatie van al het educatieaanbod in de regio is het ook van belang om inzicht te krijgen in de (omvang) van de verschillende middelen die daar voor worden ingezet. Hierbij kunnen afspraken gemaakt worden over welke middelen voor welke doelgroep ingezet kunnen worden. Gedacht kan worden aan de middelen voor welzijn, educatie, P-budget en WMO. In de inventarisatie worden ook de omvang van de verschillende doelgroepen opgenomen. Dit biedt de gemeenten de kans om efficiënt om te gaan met de verschillende middelen voor taalen rekenscholing. 5

2.

Keuzemogelijkheden :

2.1

Aanbod en begeleiding

De keuze die in deze regio is gemaakt om educatie niet meer alleen bij de roc’s in te komen maar ook bij andere aanbieders van educatie, heeft tot gevolg dat er op verschillende onderdelen keuzes gemaakt moeten worden. Het gaat hierbij om de volgende zaken: 1. Tot welke resultaten moet educatie leiden en welke begeleiding vinden de gemeenten belangrijk bij de taalen rekenscholing? 2. Hoe bereiken we de doelgroep? 3. Welke aanbieders wil men hiervoor inzetten? 4. Wordt er gewerkt met subsidies of met inkoop?

2.1.1 formele en nonformele educatie Tot 2015 werd was educatie bij roc’s niet gericht op het behalen van diploma’s, met uitzondering van de voorbereiding op het Staatsexamen NT2 I en II Het educatiebudget kan met ingang van 2015 ingezet worden bij zowel aanbieders die een erkend diploma afgeven («formeel aanbod») als bij aanbieders die geen diploma’s afgeven, maar enkel onderwijs bieden («non-formeel aanbod»). Het belangrijkste verschil tussen formeel en non-formeel aanbod betreft de mogelijkheid tot examinering en diplomering. Deze mogelijkheid bestaat alleen voor het aanbod dat wordt verzorgd door aanbieders met diploma-erkenning. De vraag is of de gemeenten in Holland Rijnland het belangrijk vinden dat hun inwoners een diploma behalen. 1. Advies werkgroep: De werkgroep adviseert alleen non-formeel educatie in te kopen Dit geeft de gemeenten de mogelijkheid om hun eigen eisen te stellen aan de educatietrajecten en deze aan te laten sluiten bij de doelstelling van deze trajecten. Deze trajecten moeten wel voldoen aan de landelijke standaarden en eindtermen VE. Bij de trajecten die gericht zijn op diploma’s stelt de onderwijsinspectie de eisen. De inkoop van non-formele educatie wijkt niet af van de huidige situatie. De taaltrajecten zijn gericht op mensen met een laag taalniveau en kunnen worden afgerond met toetsen, waarvan de resultaten zijn opgenomen in een certificaat.

6

2.1.2 Informele en formele educatie Daarnaast spreekt men ook wel van formele educatie als deze wordt gegeven door professionals en informele educatie als dit wordt uitgevoerd door bijvoorbeeld vrijwilligers. Het technisch leren van taal en rekenen vraagt om professionele ondersteuning. Het verder onderhouden en in de praktijk brengen van taal en rekenen kan door vrijwilligers ondersteund worden. In het figuur hieronder wordt een beeld gegeven van de doelgroep, het perspectief en het in te zetten aanbod.

2. Advies werkgroep: De werkgroep vindt het van belang dat er een goede mix moet zijn van professioneel aanbod en aanbod door vrijwilligers. Actie werkgroep: Onderzoek op welke manier de vrijwilligersorganisaties al dan niet gefinancierd kunnen worden.

2.2 Bereik van de prioritaire doelgroepen

In hoofdstuk 1.2.2 worden drie prioritaire doelgroepen genoemd. Om de doelgroepen te kunnen bereiken is het belangrijk om te weten wat de vindplekken zijn. De vindplekken voor de eerste twee doelgroepen zijn redelijk eenvoudig:  Uitkeringsgerechtigden zijn in beeld bij de afdelingen Werk en Inkomen, UWV Werkpleinen en toekomstige Servicepunten Werk van gemeenten;  Jongeren zonder startkwalificatie zijn soms in beeld bij RMC’s via de Instroomloketten bij de roc’s, de Kansloketten bij de gemeenten i.v.m. de uitkering en bij verschillende onderwijs instellingen in de regio. In de Duin- en Bollenstreek en de Leidse regio wordt het Transferium ontwikkeld. Hierin gaan RMC en sociale zaken van de gemeenten samenwerken om de jongeren klaar te maken voor het onderwijs. Hierbij kan taal en reken een knelpunt zijn. De derde doelgroep is helaas niet altijd in beeld bij de gemeenten en mede daarom niet makkelijk te bereiken. Wel onderneemt het regionaal bondgenootschap Geletterdheid, dat samen met diverse partijen in de regio laaggeletterdheid wil aanpakken, veel activiteiten om de betreffende doelgroep te bereiken. Te denken valt aan regionale taalnetwerken, inzet van taalambassadeurs en verspreiding van informatiemateriaal op potentiele verwijsplekken. Landelijke organisaties, bijvoorbeeld het Steunpunt Volwasseneneducatie en de Stichting Lezen en Schrijven, kunnen hierbij ook ondersteuning bieden.

7

3. Actie en advies van de werkgroep: Voor deze doelgroepen moeten er in de regio afspraken gemaakt worden over doorverwijzing naar educatieaanbod met W&I, welzijnsinstellingen, maatschappelijk werk, Centra voor Jeugd en Gezin, Jeugd- en Gezinsteams, Sociale Wijkteams en andere organisaties over de mogelijkheden van taalen rekenscholing in de regio (lokaal en regionaal).

2.3

Subsidie of aanbesteding

De verplichte inkoop bij de roc’s vindt plaats door middel van het productovereenkomsten, waarin de afspraken tussen de roc’s en gemeenten worden vastgelegd. Voor de vrij-besteedbare middelen biedt de wetgeving de mogelijkheid om educatie te subsidiëren of aan te besteden. Deze keuze is ook afhankelijk van het subsidie- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Leiden. 4. Advies werkgroep: De werkgroep spreekt de voorkeur uit om educatieaanbod te subsidiëren. De gemeente Alphen aan den Rijn heeft onlangs veel ervaring en kennis opgedaan in subsidietenders Nieuw en Anders. Actie: Samen met de juridische ondersteuning van deze tenders en Servicepunt71 (verantwoordelijk voor de inkoop van Leiden) wordt onderzocht welke mogelijkheden er voor Leiden zijn op het gebied van de inkoop van educatie.

8

3.

Regionaal educatieprogramma 2015 en aanpak 2016

3.1

Verplichte inkoop roc’s in 2015

In het PHO van 12 december 2014 is besloten om in 2015 het reguliere aanbod van de roc’s met 90% van het budget in te kopen voor de eerste zeven maanden van 2015 en 75% voor de laatste 5 maanden van 2015. In bijlage 3 wordt het aanbod van de roc’s in 2015 uiteengezet.

3.2

Pilots

3.2.1 Pilots in 2015:

Met de rest van de middelen voor 2015 worden pilots ontwikkeld om nog beter aan te kunnen sluiten bij de behoeften in het sociaal domein van de gemeenten in de regio en taalen rekentrajecten uit te proberen. Deze trajecten kunnen ook uitgevoerd worden door andere aanbieders dan de roc’s. Budget beschikbaar voor pilots in 2015: € 239.276,-

3.2.2 Criteria voor de pilots -

-

Het moet taalen/of rekenaanbod zijn voor volwassenen vanaf 18 jaar; De scholing moet aansluiten bij de prioritaire doelgroepen van de regio; De uitkomst van de scholing moet aansluiten bij de gekozen effecten die in de regio zijn geformuleerd; Het project moet uitrolbaar zijn bij meerdere gemeenten in de regio; Het moet maatwerk zijn; Aansluiting bij het sociaal domein.

3.2.3 Voorgestelde pilots:

De pilots die voor 2015 door de werkgroep worden voorgesteld zijn gericht op de gekozen doelgroepen. Voor 2015 worden de volgende pilots voorgesteld in de regio: a. Taalprojecten van Leiden: ‐ ‘Op weg naar werk 27+’: WWB-ers krijgen taalscholing gekoppels aan een taalstage. ‐ ‘Transferium 27-‘: Dit zijn taaltrajecten voor WWB-ers en jongeren uit het project Ja b. Taalproject van Katwijk: ‐ Ouderbetrokkenheid Basisschool De Krulder: allochtone ouders volgen taalscholing en worden door vrijwillige ouders begeleid. c. Taalhuis in de bibliotheken in de arbeidsmarktregio Holland Rijnland: - Centraal punt waar informatie is te vinden over vraag een aanbod van het lokaal taalnetwerk. In bijlage 4 wordt de opzet van de voorgestelde pilots uiteengezet. 5. Advies: De werkgroep stelt voor deze pilots te starten en mede aan de hand daarvan na te gaan op welke wijze het programma voor 2016 gaat/kan worden ingevuld.

3.3 Aanpak 2016

Tot 2015 zijn de educatiemiddelen verplicht in gezet bij de roc’s voor educatie gegeven door professionals. In 2016 zal de helft van het budget ingezet worden bij de roc’s. Uitgangspunt is dat deze trajecten zoveel mogelijk aansluiten bij de doelgroepen die de regio bepaald heeft. Voor het overige budget voor 2016 wordt het educatieprogramma vorm gegeven door de volgende aanpak.

9

3.3.1 Van 1 aanbieder naar een taalnetwerk

Binnen de regio en de gemeenten is er een scala aan educatieaanbod van verschillende aanbieders. Het gaat hier om professionele en informele educatie. De gemeente Leiden zal in 2015 een start maken met een projectorganisatie die het educatieaanbod in Leiden inzichtelijk maakt om er een goed werkend en sluitend educatienetwerk van te ontwikkelen. Hierdoor kunnen de gemeente en andere relevante organisaties beter samenwerken met en verwijzen naar het educatieaanbod in de gemeente. 6. Advies van de werkgroep: Het is van groot belang dat er overzicht komt van dit aanbod en dat er inzicht komt in de verschillende initiatieven en activiteiten op het gebied van educatie. Welke educatie is er beschikbaar voor welke doelgroep en op welke wijze is dit georganiseerd en gefinancierd. Het is de bedoeling dat deze aanpak ook in de regio wordt uitgerold.

3.3.2 Aansluiten op Tel mee met Taal

De bovengenoemde aanpak van het taalnetwerk van de gemeente Leiden sluit aan bij de nieuwe aanpak van laaggeletterdheid is in het Actieplan “Tel mee met Taal”. In dat actieplan is door de ministeries van OCW, SZW en VWS een actielijn opgenomen om de aanpak van Taal voor het Leven van de Stichting Lezen en Schrijven uit te rollen naar alle arbeidsmarktregio’s. Het programma Taal voor het Leven is een verzamelnaam voor diverse soorten taaltrajecten voor laaggeletterde volwassenen, die onder regie van Stichting Lezen & Schrijven worden gerealiseerd door lokale en regionale partners, zoals roc's, bibliotheken en vrijwilligersorganisaties. De Stichting Lezen & Schrijven sluit allianties per regio met tientallen organisaties die de doelgroep bereiken en bedienen. Vervolgens worden de deelnemende organisaties actief ondersteund met instrumenten en materialen om laaggeletterden te vinden en passend te trainen. Sinds 2012 wordt dit programma als pilot uitgevoerd in de vier grote steden, Flevoland en Overijssel. Regionale ‘taalteams’ verzorgen niet zelf taalcursussen, maar sluiten aan bij de vraag van regionale partijen om het bestaande taalaanbod effectiever te maken. Dat doen zij door in een regio plekken waar laaggeletterden gevonden kunnen worden, zoals het UWV, de Werkbedrijven, leerwerkloketten en sociale wijkteams, beter te laten samenwerken met plekken waar taallessen worden aangeboden zoals roc’s, bibliotheken en wijkcentra. Zo ontstaat een regionaal ‘taalnetwerk’ waardoor gemeenten hun aanpak van laaggeletterdheid effectiever kunnen maken. Bovendien worden allerlei andere partijen, waaronder werkgevers en zorginstellingen gewezen op hun rol en verantwoordelijkheid. De aanpak van Taal voor het Leven wordt in bijlage 5 nader toegelicht. Op 18 september 2013 is in de regio Holland Rijnland met ondersteuning van de stichting Lezen en Schrijven het bondgenootschap Geletterdheid opgericht. Samen met 41 verschillende partijen in de regio is in een convenant afgesloten, waarin afspraken zijn gemaakt om gezamenlijk activiteiten te ondernemen om laaggeletterdheid in de regio te voorkomen en bestrijden. Met ingang van 2016 zal de Stichting Lezen en Schrijven deze ondersteuning voortzetten en wordt de in pilots uitgeprobeerde methodiek van Taal voor het leven uitgerold naar alle arbeidsmarktregio’s. Inmiddels zijn hierover reeds contacten gelegd tussen de werkgroep en Stichting Lezen en Schrijven en worden de mogelijkheden onderzocht. 7. Advies van de werkgroep: Gebruik maken van de ondersteuning van de Stichting Lezen en Schrijven bij de ontwikkeling van educatienetwerken in de regio, op voorwaarde dat het past in het beleid en de aanpak van de gemeenten.

10

4.

Advies en Actiepunten

In dit hoofdstuk worden alle adviezen en voorgestelde actiepunten nogmaals op een rij gezet:

1. Advies werkgroep over formele en non-formele educatie: De werkgroep adviseert alleen non-formeel educatie in te kopen Dit geeft de gemeenten de mogelijkheid om hun eigen eisen te stellen aan de educatietrajecten en deze aan te laten sluiten bij de doelstelling van deze trajecten. Deze trajecten moeten wel voldoen aan de landelijke standaarden en eindtermen VE. Bij de trajecten die gericht zijn op diploma’s stelt de onderwijsinspectie de eisen. 2. Advies werkgroep over soort aanbod: De werkgroep vindt het van belang dat er een goede mix moet zijn van professioneel aanbod en aanbod door vrijwilligers.

3. Actie en advies van de werkgroep over bereid doelgroep educatie: Voor deze doelgroepen moeten er in de regio afspraken gemaakt worden over doorverwijzing naar educatieaanbod met W&I, welzijnsinstellingen, maatschappelijk werk, Centra voor Jeugd en Gezin, Jeugd- en Gezinsteams, Sociale Wijkteams en andere organisaties over de mogelijkheden van taalen rekenscholing in de regio (lokaal en regionaal).

4. Advies van de werkgroep over inkoop of subsidie : De werkgroep spreekt de voorkeur uit om educatieaanbod te subsidiëren. De gemeente Alphen aan den Rijn heeft onlangs veel ervaring en kennis opgedaan in subsidietenders Nieuw en Anders. Actie: Samen met de juridische ondersteuning van deze tenders en Servicepunt71 (verantwoordelijk voor de inkoop van Leiden) wordt onderzocht welke mogelijkheden voor Leiden zijn op het gebied van de inkoop van educatie.

5. Advies werkgroep voor pilots 2015: De werkgroep stelt voor deze pilots te starten en mede aan de hand daarvan na te gaan op welke wijze het programma voor 2016 gaat/kan worden ingevuld.

6. Advies van de werkgroep over één taalnetwerk: Het is van groot belang dat er overzicht komt van dit aanbod en dat er inzicht komt in de verschillende initiatieven en activiteiten op het gebied van educatie. Welke educatie is er beschikbaar voor welke doelgroep en op welke wijze is dit georganiseerd en gefinancierd? Het is de bedoeling dat deze aanpak ook in de regio wordt uitgerold. 7. Advies van de werkgroep over Tel mee met Taal: Gebruik maken van de ondersteuning van de Stichting Lezen en Schrijven bij de ontwikkeling van educatienetwerken in de regio, op voorwaarde dat het past in het beleid en de aanpak van de gemeenten.

11

Bijlage 1:

Voordelen voor gemeenten:

Uit onderzoek blijkt dat goede beheersing van de Nederlandse taal en rekenvaardigheden voordelen kan opleveren voor gemeenten. Werk en inkomen: Iemand stroomt eerder uit de bijstand, omdat hij met meer taalen rekenvaardigheid sneller een baan vindt. Sociale activering, re-integratie: Mensen kunnen actiever betrokken zijn in hun buurt/omgeving, meer participeren. Een educatietraject kan bijdragen aan re-integratie op de arbeidsmarkt. Welzijn: Met taal-/rekenvaardigheid worden mensen meer zelfredzaam en kan sociaal isolement worden voorkomen; mensen doen minder vaak een beroep op Wmo-voorzieningen Schuldhulpverlening: Betere lees- en rekenvaardigheid kan bijdragen aan het voorkomen van schulden dan wel aan kortere schuldhulpverleningstrajecten. Onderwijsachterstanden: Het verminderen van onderwijsachterstand bij kinderen werkt beter als ook de ouders kunnen lezen, schrijven en rekenen. Gemeentelijke dienstverlening/burgerzaken: Mensen die kunnen lezen, schrijven en digitaal vaardig zijn, kunnen hun contact met de gemeente via digitale portals regelen; dit betekent kostenreductie voor de gemeente omdat het aantal contacturen bij de balies kan worden teruggedrongen.

12

Bijlage 2:

Uit de nota van Toelichting Taaleis in de Participatiewet Inleiding De Wet taaleis Participatiewet strekt ertoe de kansen op arbeidsparticipatie van bijstandsgerechtigden te vergroten. Beheersing van de Nederlandse taal is immers een belangrijke factor om uit de bijstand te komen en deel te nemen aan het arbeidsproces in Nederland. De mate van beheersing van de vaardigheden Nederlandse taal in het kader van de Wet taaleis Participatiewet dient tenminste overeen te komen met het referentieniveau 1F1 dat is vastgesteld op grond van artikel 2, eerste lid, van de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen. Het betreft een mate van beheersing van de Nederlandse taal die betrokkene ertoe in staat stelt zich verstaanbaar te maken in de Nederlandse taal om zodoende de arbeidsinschakeling te bespoedigen. De Wet taaleis Participatiewet voorziet erin dat het college op bepaalde momenten de vaardigheden van de belanghebbende in de beheersing van de Nederlandse taal toetst. Deze toets is noodzakelijk om tot het oordeel van het college te kunnen komen dat er een redelijk vermoeden bestaat dat belanghebbende niet of niet in voldoende mate de Nederlandse taal beheerst die noodzakelijk is voor het naar vermogen verkrijgen, het aanvaarden en het behouden van algemeen geaccepteerde arbeid (zie artikel 18b, eerste lid, van de Participatiewet) De momenten waarop een toets moet worden afgenomen zijn: a) bij de aanvraag voor bijstand indien belanghebbende de gevraagde bewijsstukken niet kan overleggen, waaruit blijkt dat hij de Nederlandse taal op het referentieniveau 1F machtig is, en b) alvorens een verlaging van de bijstandsuitkering door te voeren in het geval belanghebbende (herhaaldelijk) weigert inspanningen te verrichten om te komen tot beheersing van de Nederlandse taal op het referentieniveau 1F dan wel onvoldoende voortgang toont. Het college neemt enkel de toets af als de belanghebbende: a. niet gedurende acht jaar Nederlandstalig onderwijs heeft gevolgd; b. geen diploma inburgering als bedoeld in artikel 7, tweede lid, onderdeel a, van de Wet inburgering kan overleggen; of c. geen ander document kan overleggen waaruit blijkt dat hij de vaardigheden in de Nederlandse taal beheerst. Het gesprek over opleidingsniveau en de toets kan plaatsvinden op reguliere contactmomenten met de cliënt en kan geheel of gedeeltelijk in de plaats komen van de bestaande methodieken die gemeenten inzetten. Wanneer de taalbeheersing bij belanghebbende onvoldoende is, dient belanghebbende zich in te spannen om de taal te gaan beheersen. Indien belanghebbende zich bereid verklaart de taal te gaan leren, monitort de gemeente de voortgang van deze inspanning. Het behoort tot de beleidsvrijheid van de gemeenten hoe zij deze voortgang beoordelen. Dit hoeft niet te worden getoetst met een taaltoets zoals die in deze algemene maatregel van bestuur wordt omschreven en kan tijdens de reguliere contactmomenten worden beoordeeld. Als belanghebbende verwijtbaar geen inspanningen levert om zijn taalbeheersing te verbeteren, is een verlaging van de bijstandsuitkering aan de orde. Enkel bij de belanghebbenden die van meet af aan weigeren aan de slag gaan met de verbetering van hun taalvaardigheid, volgt een verlaging . Daar een verlaging van de bijstandsuitkering een ingrijpende beslissing is, neemt de gemeente voordat zij een volgende verlaging doorvoert, een taaltoets af.

1

Het gebruikte referentieniveau in het inburgeringexamen A2 is vergelijkbaar met 1F.

13

Bij de keuze van de taaltoets komt gemeenten beleidsvrijheid toe. Deze toets zal evenwel moeten voldoen aan de regels die worden gesteld bij of krachtens de voorliggende, op artikel 18b, twaalfde lid van de Participatiewet berustende, algemene maatregel van bestuur. Op grond van genoemde bepaling hebben deze regels in elk geval betrekking op: a. de in de toets op te nemen onderdelen; b. de wijze van toetsing van de verschillende onderdelen; c. de wijze van beoordeling van de toets; d. de kwalificatie van degene die de toets beoordeelt; en e. de omstandigheden waaronder de toets wordt afgenomen. Aansluiting bij bestaande regelgeving inzake referentieniveaus Nederlandse taal Het referentieniveau 1F is een gangbaar en adequaat omschreven referentieniveau binnen het onderwijs. Uit oogpunt van consistentie en efficiëntie is bij de opzet van dit besluit aansluiting gezocht bij de regelingen uit het onderwijs, met name bij de bijlage 1 bij artikel 2 van het Besluit referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen - uiteraard voor zover dat ziet op de Nederlandse taal. Door de aansluiting bij de bijlage 1 bij artikel 2 van het Besluit referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen (hierna: de bijlage) is de toets qua inhoud en samenstelling specifiek gericht op de beoordeling van de taalvaardigheden op referentieniveau 1F2. Dit niveau houdt in dat belanghebbende eenvoudige gesprekken kan voeren over vertrouwde onderwerpen. Tevens kan belanghebbende luisteren naar eenvoudige teksten, in eenvoudige bewoordingen een beschrijving geven, informatie geven of verslag uitbrengen. Belanghebbende kan eenvoudige teksten lezen en schrijven over alledaagse onderwerpen. Referentieniveau 1F betreft het niveau dat leerlingen aan het einde van groep 8 van het basisonderwijs moeten beheersen om de overstap naar het voortgezet onderwijs goed te kunnen maken. De onderdelen van de toets De toetsing van de vaardigheden Nederlandse taal behelst de mondelinge onderdelen: a. spreekvaardigheid; b. luistervaardigheid; c. gespreksvaardigheid; en de schriftelijke onderdelen: d. schrijfvaardigheid; en e. leesvaardigheid. De onderdelen van de toets worden genoemd in artikel 1 van dit besluit.

2

Ibid.

14

Bijlage 3:

Aanbod roc’s in 2015 Educatietrajecten 2015 ROC Leiden en ID College ROC ROC Leiden

Educatie trajecten NT1 Lezen en Schrijven NT2 Alfabetisering NT2->A2 NT2->B1 Budgetteren Taal en rekenen SW Taal en rekenen Jongeren

ROC ID College

NT1 Lezen en Schrijven NT2 A0->A2 NT2 A1->02 NT2 na Inburgering B1 Spreekvaardigheid op de werkvloer SW Basisvaardigheden UWV Praktisch rekenen

15

Bijlage 4:

Informatie over de pilots voor 2015 A. ‘Op weg naar werk 27+’: Een project dat op dit moment in Leiden wordt uitgevoerd en waarbij verhoging van het taalniveau de kans op arbeidsparticipatie vergroot. Zowel jongeren als ouderen worden belemmerd deel te nemen aan het arbeidsproces, als hun taalniveau en hun specifieke kennisniveau onvoldoende is. Met dit kennisniveau bedoelen we dat mensen onvoldoende zicht hebben op wat er van hen gevraagd wordt in het arbeidsproces. Juist in educatie is het mogelijk om uitgebreid over deze onderwerpen te spreken en een bewustwording bij de burgers in gang te zetten. Daarnaast worden mensen ondersteund in hun ontwikkeling door begeleiding naar taalstages, vrijwilligerswerk of een vervolgtraject bij Re-integratie Leiden. Ook directe plaatsing op betaald werk komt voor. Deelnemers komen uit de nieuwe instroom (taaleis) maar ook via de Klant in Beeld gesprekken uit het zittend bestand (i.c. mensen met een taalachterstand die lang in de uitkering zitten). ‘Transferium 27-‘: Vergelijkbaar met ‘Op weg naar werk’ maar de doelgroep is jonger dan 27 jaar. De eerste doelstelling is toegang krijgen tot het onderwijs. Hoewel de toegang tot de entree-opleiding bij het MBO drempelloos is wordt niet iedereen toegelaten. Taalachterstand speelt daarbij vaak een rol. B. Ouderbetrokkenheid Basisschool De Krulder: Basisschool De Krulder heeft een ouderkamer waar de ouders van hun leerlingen op bepaalde momenten elkaar kunnen ontmoeten. Het doel van de ouderkamer is in eerste instantie het overbrengen van taalvaardigheden aan taalzwakke ouders, zodat zij deze opgedane kennis kunnen toepassen in hun eigen situatie. Zo kunnen de ouders zich ontwikkelen en beter aansluiten op de onderwijs- en taalbehoeftes van hun kinderen. Daarnaast heeft de ouderkamer ook een sociaal karakter als doel. Namelijk het mengen van verschillende culturen tot een cultureel rijke leeromgeving, waarin ouders van elkaar kunnen leren en waarin zij elkaar erkennen en herkennen. Tenslotte wil de school hiermee de ouderparticipatie vergroten en ouders beter en meer betrekken op de school van hun kind of kinderen. C. Taalhuizen in de bibliotheken in de arbeidsmarktregio Holland Rijnland: Om laaggeletterdheid in de regio te bestrijden gaan alle bibliotheken in Holland Rijnland een Taalhuis ontwikkelen. Een Taalhuis is een herkenbare, centrale en fysieke plek in de gemeente, waar informatie over basisvaardigheden is verzameld en waar iedereen terecht kan die aan de slag wil met basisvaardigheden als lezen, schrijven, spreken, rekenen en digitale vaardigheden. Ook iedereen die als taalvrijwilliger aan de slag wil kan er terecht. Een Taalhuis geeft advies over een passende cursus, een overzicht van aanbod in de buurt. Men kan daar ook terecht voor intakes, cursussen, oefenmateriaal en het is ook een helpdesk voor vrijwilligers. Een Taalhuis dient ook als katalysator van de lokale samenwerking rondom taal. Uit ervaring elders in het land blijkt dat het een ideaal instrument kan zijn om met verschillende organisaties de mogelijkheden van taalscholing op elkaar af te stemmen en de cursisten en vrijwilligers zo goed mogelijk van dienst te zijn.

16

Bijlage 5:

Aanpak van Taal voor het Leven De methodiek van Taal voor het Leven is als volgt: Zowel gemeenten als organisaties waar laaggeletterden gevonden of geschoold kunnen worden, worden ondersteund met landelijk ontwikkelde cursus- en wervingsmaterialen die aansluiten op de leervraag van laaggeletterden. Zo hoeven zij niet allemaal zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Ook worden in elke regio taalvrijwilligers opgeleid die door lokale aanbieders kunnen worden ingezet als coach of taalmaatje in aanvulling op het reguliere lesprogramma. Dit gebeurt in samenwerking met bestaande lokale vrijwilligersinitiatieven zoals vrijwilligerscentrales en het vrijwilligerswerk van Het begint met Taal of Vluchtelingenwerk. Zo wordt het bestaande regionale taalaanbod effectiever en boeken cursisten in vergelijking met reguliere cursussen meer vooruitgang in taalniveau en maatschappelijke participatie. De taalteams richten zich in eerste instantie op de centrumgemeenten van de 35 arbeidsmarktregio’s. De taalteams zorgen ervoor dat gemeenten en andere betrokken partijen in een regio een duurzame regionale infrastructuur opbouwen om laaggeletterden op te sporen en naar (taal)scholing te begeleiden. Deze basisinfrastructuur bestaat uit:  Een taalhuis/taalpunt als lokale of regionale spil in het taalnetwerk. Hier wordt alle regionale informatie over het taalaanbod gebundeld, kan de doelgroep terecht met vragen en kunnen cursussen en evenementen worden georganiseerd.  Gebruik van de Taalmeter, waarmee laaggeletterden door bijvoorbeeld uitzendbureaus, het uwv, de bijstand- en leerwerkloketten en zorgverleners sneller kunnen worden herkend en doorverwezen naar een taalaanbod dat bij hen past.  Een trainingsaanbod voor taalvrijwilligers.

17

>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 AE.DEN HAAG

Media en Creatieve Industrie IPC 3400 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl

Onze referentie 729386

Datum

6 maart 2015

Betreft

Actieprogramma Tel mee met Taal

1. Inleiding Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe op rust.1 Ongeveer 1,3 miljoen inwoners van Nederland tussen de 16 en 65 jaar zijn laaggeletterd. Ze hebben moeite met lezen, schrijven en communiceren in het Nederlands. Ondanks de inzet van velen is de omvang van laaggeletterdheid de afgelopen jaren niet gedaald en bij enkele groepen zelfs toegenomen. En dat terwijl taal steeds belangrijker wordt om zelfstandig te kunnen participeren. Denk aan het gebruiken van websites van overheden en bedrijven, aan internetbankieren of een sollicitatiebrief schrijven, of aan langer zelfstandig kunnen wonen. Maar denk ook aan het begrijpen van veiligheidsinstructies op het werk of bijsluiters van medicijnen. Bovendien is de aanpak van de overheid soms nog te versnipperd waardoor niet alle laaggeletterden goed worden bereikt. Met de motie Siderius en Jadnanansing heeft uw Kamer hier ook op gewezen.2 Het nieuwe actieprogramma Tel mee met Taal is het antwoord waarmee de departementen OCW, VWS en SZW gezamenlijk tegengaan dat mensen met een beperkte taalvaardigheid aan de kant komen te staan. Elke laaggeletterde is er één te veel. We geven daarom de komende jaren extra aandacht aan taal. We creëren synergie door diverse terreinen waar taal een rol speelt te verbinden: op scholen, in bibliotheken en buurthuizen, maar ook bij sociale wijkteams, de schuldhulpverlening, schooluitval, (re)integratie, jeugdhulpverlening en de bijstand. Met deze brief geven we ook uitvoering aan een aantal moties van uw Kamer over de aanpak van laaggeletterdheid.3

1

Dit geldt vooral bij autochtone laaggeletterden. De motie Siderius en Jadnanansing (33911, nr. 19) verzoekt de regering te komen tot een interdepartementale aanpak om zo meer laaggeletterden te bereiken. 3 De motie Rog (33650, nr. 9), de motie Ypma (33750 VIII, nr. 26), de motie Bergkamp en Dik-Faber (33846, nr. 36), de motie Meenen cs (33911, nr. 17), en de genoemde motie Siderius en Jadnanansing (33911, nr. 19). Hier hoort ook de motie Yücel bij (30420, nr. 181) waar al eerder invulling aan is gegeven in de vorm van het pilotproject Educatie voor Vrouwen met Ambitie (EVA). 2

Pagina 1 van 27

We verbinden het aanpakken van laaggeletterdheid bij volwassenen bovendien met het voorkomen van taalachterstanden en het bevorderen van leesplezier bij kinderen. Dit draagt bewezen bij aan taalontwikkeling en kan laaggeletterdheid op latere leeftijd helpen voorkomen.4 Zo vergroten we de kansen van kwetsbare groepen om mee te doen in onze samenleving, nu en in de toekomst.


Talloze landelijke en lokale organisaties werken al aan de bevordering van taalvaardigheid. In Den Haag geven bijvoorbeeld meer dan 250 vrijwilligers van Taal aan Zee Nederlandse les aan geïsoleerde anderstalige vrouwen, asielzoekers, vluchtelingen en andere migranten. In bijna 100 gemeenten, verspreid over heel Nederland, zorgt de VoorleesExpress ervoor dat gezinnen waarvan de kinderen een lage taalvaardigheid hebben wekelijks een voorlezer op bezoek krijgen. En in Groningen krijgen werkzoekenden met weinig taalvaardigheid via uitzendbureau Randstad begeleiding naar taalondersteuning op maat, verzorgd door een roc.5 De uitdaging is ervoor te zorgen dat dergelijke initiatieven voor alle laaggeletterden bereikbaar zijn, onafhankelijk van woonplaats, afkomst of leeftijd. We willen gemeenten, werkgevers en de vele bevlogen professionals en vrijwilligers op lokaal niveau zo goed mogelijk in staat stellen om laaggeletterdheid aan te pakken. Daarbij past ook dat we alle partijen, inclusief laaggeletterden zelf, aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Wij bieden dit actieprogramma landelijk aan, als impuls voor gemeenten om de lokale aanpak van laaggeletterdheid en leesbevordering te verstevigen.6 Daarmee is dit actieprogramma het vervolg op succesvol gebleken programma’s zoals het Actieplan Laaggeletterdheid, het pilotprogramma Taal voor het Leven en het Actieplan Kunst van Lezen. Deze programma’s zijn landelijk ontwikkeld om ondersteuning te bieden aan gemeenten, provincies en maatschappelijke organisaties om laaggeletterdheid aan te pakken en het lezen te bevorderen. De programma’s lopen dit jaar af en zijn inmiddels geëvalueerd. De positieve resultaten van deze evaluaties (zie bijlagen 1 en 2), en gesprekken met onder meer gemeenten, taalaanbieders, werkgevers, het UWV, leerwerkloketten, de VNG, het IPO en maatschappelijke organisaties, hebben bijgedragen aan het vormgeven van dit nieuwe actieprogramma.7 Gedurende de looptijd trekken we voor de verschillende maatregelen jaarlijks gemiddeld € 18 miljoen euro uit, waarvan € 11 miljoen uit de OCW begroting, € 5 miljoen uit de SZW begroting en € 2 miljoen uit de VWS begroting.

4

Berg, H. van den, & Bus, A. BoekStart maakt baby’s slimmer. Amsterdam: Stichting Lezen, p. 18. 5 In bijlage 1 leest u meer goede voorbeelden. 6 Deze brief richt zich op taalvaardigheden, maar in de praktijk hangen deze vaardigheden sterk samen met rekenvaardigheden en digitale vaardigheden. In de praktijk gaat het bij taalcursussen daarom veelal ook om het verbeteren van andere basisvaardigheden. Omgekeerd leveren cursussen die zich richten op ICT of rekenvaardigheid een belangrijke bijdrage aan taalvaardigheden. In de uitvoering van de aanpak zullen we taal waar nodig en relevant in samenhang met digitale en rekenvaardigheden bekijken. 7 Er zijn drie bijeenkomsten georganiseerd met stakeholders: één landelijke in Utrecht, waarbij werd aangesloten bij de LeerWerkdag en waarbij Friesland als voorbeeld diende. Daarnaast waren er regionale bijeenkomsten in de gemeente Rotterdam en de provincie Limburg. Pagina 2 van 27

2. Probleemanalyse


Nederland heeft een bevolking met een hoog gemiddeld niveau van taalvaardigheden in vergelijking met andere Europese landen.8 Ook behoort Nederland tot de landen met het laagste percentage laaggeletterden. Niettemin is het percentage laaggeletterden in ons land in de afgelopen 17 jaar gestegen van 9,4% (1994) naar 11,9% (2012) - de eerder genoemde 1,3 miljoen mensen (zie bijlage 4 voor onderzoekscijfers). Autochtonen met een middelbare opleiding vormen weliswaar in absolute aantallen nog steeds de grootste groep laaggeletterden, maar in specifieke risicogroepen heeft een stijging plaatsgevonden. Zo is in de leeftijdsgroep 55 tot 65 jaar inmiddels 21% van de bevolking onvoldoende geletterd om zelfstandig maatschappelijk actief te zijn. Ook onder de allochtonen van de eerste generatie is het percentage laaggeletterden gestegen: van 25,8% (1994) naar 36,2% (2012). Tenslotte is de laaggeletterdheid in de afgelopen jaren sterker gestegen onder vrouwen dan onder mannen. Dit speelt vooral bij vrouwen die het arbeidsproces verlaten omdat zij bijvoorbeeld voor hun kinderen gaan zorgen.9 Taalonderhoud is essentieel Eén van de oorzaken van de toename van het aantal laaggeletterden is de vergrijzing; met het ouder worden neemt de taalvaardigheid af. Veel mensen die nu laaggeletterd zijn, hebben een goede basis meegekregen in het regulier onderwijs, maar die basis blijkt niet altijd voldoende te zijn voor het verdere leven. Mensen die in hun werk of dagelijkse routine weinig lezen of schrijven, lopen het risico om hun taalvaardigheid te verliezen. Het internationale onderzoek Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC) spreekt in dit verband over “use it or lose it”. Maatschappelijk en economisch probleem Laaggeletterdheid is niet alleen een belemmering voor individuele mensen, maar ook voor hun omgeving. Groeiende verschillen in taalbeheersing vergroten sociale ongelijkheid, verkleinen de maatschappelijke en financiële zelfredzaamheid van mensen en bevestigen traditionele rolverdelingen tussen mannen en vrouwen. 10 Laaggeletterdheid is ook een economisch probleem, vanwege verminderde productiviteit van laaggeletterden, lagere belastingopbrengsten en hogere zorgkosten.11 Laaggeletterdheid zorgt voor problemen in het gezin en op het werk en voor een slechtere (kennis over) gezondheid.12 Ouders met een lage taalvaardigheid

8 Buisman, M. et al. (2013). PIAAC: kernvaardigheden voor werk en leven. Resultaten van de Nederlandse Survey 2012. Den Bosch: ECBO; OECD. (2014). PISA 2012 Results in Focus: What 15-Year-Olds Know and What They Can Do with What They Know. 9 Buisman, M. & Houtkoop, W. (2014). Laaggeletterdheid in kaart. Den Bosch: ECBO, pp. 34-37. 10 De Greef, M. et al. (2013). Feiten & cijfers geletterdheid. Maastricht University School of Business and Economics Educational Research and Development, in opdracht van Stichting Lezen & Schrijven, p. 13. 11 Idem, p. 6. 12 29% van de Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden, zie http://www.nivel.nl/dossier/kennissynthese-gezondheidsvaardigheden.

Pagina 3 van 27

kunnen hun kinderen minder goed ondersteunen op school en kinderen die opgroeien in een taalarm gezin lopen daarmee zelf meer risico om een taalachterstand op te lopen.13 Hiernaast ervaart bijna 40% van de laaggeletterden in Nederland hun gezondheidstoestand als matig tot slecht.14 Laaggeletterdheid bemoeilijkt ook de arbeidsparticipatie. De arbeidsmarkt kenmerkt zich door een groeiende vraag naar breed inzetbare arbeidskrachten.15 Zelfs eenvoudig werk wordt ingewikkelder en doet een groter beroep op de taalvaardigheid van werknemers.16 Laaggeletterden hebben meer moeite om een baan te vinden of te behouden, blijven langer in een uitkering en kunnen zich niet eenvoudig laten omscholen.17 Tot slot belemmert laaggeletterdheid het aangaan van sociale contacten en draagt zo bij aan sociale isolatie.


3. Visie Tel mee met Taal Taal biedt kansen: op het volgen van goed onderwijs, het vinden van een baan of het aangaan en onderhouden van sociale contacten. Taal leer je van jongs af aan op school en daarbuiten. Om je taalniveau op peil te houden moet je erin blijven investeren – ook nadat je de schoolbanken hebt verlaten. Het kabinet heeft de afgelopen jaren al veel gedaan om taalachterstand en laaggeletterdheid te bestrijden in en rond het onderwijs, zoals de extra investeringen in de voor- en vroegschoolse educatie, de doorlopende leerlijnen Nederlandse taal en rekenen, en de taaleis in de bijstand (zie bijlage 5 voor een overzicht van deze inspanningen). Tel mee met Taal bevat aanvullende acties die nodig zijn om nog meer effect te bereiken en de behaalde resultaten van deze inspanningen blijvend te maken. Met dit actieprogramma willen we tussen 2016 en 2018 de volgende hoofddoelstellingen realiseren: 1. In de periode 2016-2018 verbeteren tenminste 45.000 Nederlanders hun taalbeheersing zodanig dat zij aantoonbaar beter scoren op taalbeheersing en maatschappelijke participatie, waaronder arbeidsdeelname. 2. In 2018 worden in totaal 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid en leesplezier toenemen.

13

Broekhof, K. & Nijhof Broek, M. Meer voorlezen, beter in taal. Effecten van voorlezen op taalontwikkeling. Amsterdam: Stichting Lezen, pp. 8-9. 14 Buisman, M., et al. (2013). PIAAC: Kernvaardigheden voor werk en leven. Resultaten van de Nederlandse Survey 2012. 15 WRR. (2013). Naar een lerende economie. Investeren in het verdienvermogen van Nederland. 16 Onderwijsraad. (2013). Meer kansen voor kwetsbare jongeren. 17 Buisman, M. & Houtkoop, W. (2014). Laaggeletterdheid in kaart. Den Bosch: ECBO, p.5; p. 24. Pagina 4 van 27

Met deze doelstellingen kiezen we voor ambitie en haalbaarheid. We willen niet, zoals in het verleden is gebeurd, de suggestie wekken dat het aantal laaggeletterden in een paar jaar fors te reduceren is. Laaggeletterdheid is echt een zaak van lange adem, waarvoor de blijvende inzet van vele partijen, waaronder gemeenten, werkgevers en de laaggeletterden zelf, is vereist. Met de aanpak van dit actieprogramma willen we een beweging op gang brengen waarmee we niet alleen op korte termijn bovenstaande doelen halen, maar ook de randvoorwaarden helpen creëren waarmee laaggeletterdheid structureel kan worden voorkomen en aangepakt. De doelstellingen van dit programma zijn daarmee geen einddoel, maar een mijlpaal op weg naar een structurele afname van het aantal laaggeletterden in Nederland.


Samen met de andere inspanningen van het kabinet om de taalvaardigheid te bevorderen zullen de maatregelen van Tel mee met Taal er aan bijdragen dat Nederland zijn positie in de top drie van landen met de minste laaggeletterden zal behouden.18 Laaggeletterdheid effectief aanpakken Voor veel laaggeletterden is de drempel hoog om zich in te schrijven voor een taalcursus. Juist daarom is het van belang om verschillende organisaties in de nabije omgeving van laaggeletterden te betrekken vanuit hun eigen rol. Zij kunnen laaggeletterden vinden en hen doorverwijzen naar een geschikt taalaanbod. Dat kan in een roc zijn, maar ook in een buurthuis of bibliotheek. Taalscholing kan het beste plaatsvinden op de plek waar laaggeletterden toch al zijn: op hun werk bijvoorbeeld, of in een uitzendbureau of ziekenhuis. We willen dat meer maatschappelijke organisaties hun rol in het vinden en scholen van laaggeletterden erkennen en onderling goed samenwerken. Uit de evaluaties van de huidige actieplannen en uit onze gesprekken is gebleken dat dit nog beter kan. Ook zoeken we naar manieren om de aanpak van het voorkomen van taalachterstand en laaggeletterdheid (preventief) te verbinden met het bestrijden van laaggeletterdheid (curatief). Zo voorkomt een school niet alleen taalachterstanden bij kinderen en jongeren, maar kan zij tegelijkertijd potentiële laaggeletterdheid bij ouders signaleren. Met deze brede benadering van de aanpak van laaggeletterdheid geven we tevens invulling aan de motie Bergkamp en Dik-Faber (33846, nr. 36).19 Drie domeinen Laaggeletterdheid kan bij uitstek effectief worden aangepakt waar de grootste problemen rondom taalachterstanden en laaggeletterdheid spelen en waar nieuwe verbindingen tussen organisaties het meest kansrijk zijn. Dit zijn het gezin, de arbeidsmarkt en de gezondheid(zorg). Deze domeinen komen terug in alle actielijnen die we hieronder bespreken.

18

Van de landen die in 2013 meededen aan het internationaal vergelijkend onderzoek van de OECD. Buisman, M. & Houtkoop, W. (2014). Laaggeletterdheid in kaart. Den Bosch: ECBO, p 39 e.v. 19 De motie Bergkamp en Dik-Faber vraagt de rol van bibliotheken bij de bestrijding van laaggeletterdheid te onderzoeken en uit te werken. Bij de invulling van dit actieprogramma zullen de bibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek daarom een belangrijke rol spelen. Pagina 5 van 27

Gezin Vaak gaan taalachterstanden van de ene op de volgende generatie over. Daarom moet laaggeletterdheid tegelijkertijd worden voorkomen bij kinderen en worden bestreden bij ouders, zowel bij moeders als bij vaders. Zo kan de vicieuze cirkel van het doorgeven van taalachterstanden worden doorbroken.


Arbeidsmarkt Op de arbeidsmarkt hebben zowel werknemers, werkgevers als werkzoekenden een groot belang bij taalvaardigheid. Werknemers zijn flexibeler inzetbaar, kunnen makkelijker doorgroeien naar ander werk en kunnen beter (veiligheids)instructies opvolgen als zij voldoende taalvaardig zijn. Werkgevers hebben belang bij flexibele, duurzaam inzetbare werknemers waarmee zij kunnen inspelen op een steeds meer dynamische en concurrerende economie. Werkzoekenden komen door een betere taalbeheersing sneller aan een baan, terwijl niet-uitkeringsgerechtigden hun maatschappelijke positie kunnen verbeteren door een betere taalvaardigheid. Gezondheid(zorg) Laaggeletterden zijn vaak minder goed in staat informatie te vinden over ziekte, gezondheid en gezond leven. Met de decentralisatie van de langdurige zorg zijn stappen gezet om mensen ondanks gebreken wegens ouderdom of ziekte zo lang mogelijk zelfstandig te laten blijven wonen en hen volwaardig te laten meedoen in de samenleving. Gebrekkige taalbeheersing mag dit niet in de weg staan.

4. Actieprogramma Tel mee met Taal

Actielijn 1. Lokale netwerkaanpak Actie: met de lokale netwerkaanpak wordt het pilotprogramma Taal voor het Leven uitgebreid naar heel Nederland. Hoofddoelstelling Gedurende de looptijd van dit actieprogramma beginnen in heel Nederland tenminste 45.000 nieuwe deelnemers aan een taaltraject waarbij de materialen en vrijwilligers van Taal voor het Leven worden ingezet. Beoogde resultaten: 1a. In elke arbeidsmarktregio ontstaat een duurzame infrastructuur waarmee gemeenten in samenwerking met lokale en regionale partners de regie nemen om laaggeletterdheid beter op te sporen en te bestrijden. 1b. In elke regio worden nieuwe taalvrijwilligers getraind die kunnen worden ingezet als taalmaatje, taalcoach of begeleider van laaggeletterden. In heel Nederland zijn in 2018 tenminste 3000 vrijwilligers getraind. 1c. In elke regio wordt tenminste één herkenbare permanente ontmoetingsplek ingericht voor cursisten, vrijwilligers, docenten en andere netwerkpartners (Taalpunt).

Pagina 6 van 27

Netwerkprogramma Taal voor het Leven Taal leer je lokaal. Daarom is het belangrijk om er voor te zorgen dat het plaatselijke taalaanbod goed aansluit op de behoefte van potentiële cursisten. Het netwerkprogramma Taal voor het Leven levert hieraan een belangrijke bijdrage. Sinds 2012 wordt dit programma als pilot uitgevoerd in de vier grote steden, Flevoland en Overijssel. Regionale ‘taalteams’ verzorgen niet zelf taalcursussen, maar sluiten aan bij de vraag van regionale partijen om het bestaande taalaanbod effectiever te maken. Dat doen zij door in een regio plekken waar laaggeletterden gevonden kunnen worden, zoals het UWV, de Werkbedrijven, leerwerkloketten en sociale wijkteams, beter te laten samenwerken met plekken waar taallessen worden aangeboden zoals roc’s, bibliotheken en wijkcentra. Zo ontstaat een regionaal ‘taalnetwerk’ waardoor gemeenten hun aanpak van laaggeletterdheid effectiever kunnen maken. Bovendien worden allerlei andere partijen, waaronder werkgevers en zorginstellingen gewezen op hun rol en verantwoordelijkheid.


Zowel gemeenten als organisaties waar laaggeletterden gevonden of geschoold kunnen worden, ondersteunen wij met landelijk ontwikkelde cursus- en wervingsmaterialen die aansluiten op de leervraag van laaggeletterden. Zo hoeven zij niet allemaal zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Ook worden in elke regio taalvrijwilligers opgeleid die door lokale aanbieders kunnen worden ingezet als coach of taalmaatje in aanvulling op het reguliere lesprogramma. Dit gebeurt in samenwerking met bestaande lokale vrijwilligersinitiatieven zoals vrijwilligerscentrales en het vrijwilligerswerk van Het begint met Taal of Vluchtelingenwerk. Zo wordt het bestaande regionale taalaanbod effectiever en boeken cursisten in vergelijking met reguliere cursussen meer vooruitgang in taalniveau en maatschappelijke participatie. Netwerkaanpak in 35 arbeidsmarktregio’s Met het pilotprogramma Taal voor het Leven (2012-2015) zijn de randvoorwaarden om laaggeletterdheid aan te pakken in zes regio’s succesvol georganiseerd. In deze regio’s worden meer laaggeletterden getraind en gaan zij aanmerkelijk vooruit in taalbeheersing en maatschappelijke participatie.20 In de komende drie jaar gaan we dit programma daarom landelijk uitbreiden ter ondersteuning van gemeenten. We zorgen ervoor dat in elke regio de randvoorwaarden op orde zijn om laaggeletterdheid effectief aan te pakken. De taalteams worden actief in elke regio waar dit nodig is. Hier bouwen zij mee aan een taalnetwerk en ondersteunen zij partijen met expertise en lesmaterialen. Voor zover passend sluiten zij aan bij bestaande regionale structuren, zoals de leerwerkloketten, om laaggeletterden te vinden en taaltraining te geven. Gedurende de looptijd van Tel mee met Taal (2016-2018) beginnen hierdoor tenminste 45.000 laaggeletterden aan een taaltraject waarbij de materialen en vrijwilligers van Taal voor het Leven worden benut. Het aantal nieuw geworven deelnemers vormt daarmee een goede indicator van het functioneren van de regionale infrastructuur en de effectiviteit van het taalnetwerk.

20

Zie bijlage 1 voor een samenvatting van de resultaten uit de evaluatie van Taal voor het Leven. Pagina 7 van 27

De taalteams richten zich in eerste instantie op de centrumgemeenten van de 35 arbeidsmarktregio’s.21 De taalteams zorgen ervoor dat gemeenten en andere betrokken partijen in een regio een duurzame regionale infrastructuur opbouwen om laaggeletterden op te sporen en naar (taal)scholing te begeleiden. Deze basisinfrastructuur bestaat uit: 






Een taalpunt als lokale of regionale spil in het taalnetwerk. Hier wordt alle regionale informatie over het taalaanbod gebundeld, kan de doelgroep terecht met vragen en kunnen cursussen en evenementen worden georganiseerd. Gebruik van de Taalmeter, waarmee laaggeletterden door bijvoorbeeld uitzendbureaus, het uwv, de bijstand- en leerwerkloketten en zorgverleners sneller kunnen worden herkend en doorverwezen naar een taalaanbod dat bij hen past (zie goede voorbeelden, bijlage 3). Een trainingsaanbod voor taalvrijwilligers.

Actielijn 2. Taalakkoorden Actie: de netwerkaanpak van Taal voor het Leven leidt tot het sluiten van taalakkoorden in alle (arbeidsmarkt)regio’s. Hiermee kunnen gemeenten de regie houden en hun verantwoordelijkheid nemen om samen met andere (curatieve én preventieve) partijen het taalnetwerk duurzaam te maken. Het bestaande Taalakkoord met werkgevers zal worden uitgebreid en waar mogelijk een plek krijgen binnen de regionale akkoorden. Hoofddoelstelling Deze actielijn draagt zowel bij aan de hoofddoelstelling van de aanpak van laaggeletterdheid bij volwassenen als aan de hoofddoelstelling van de leesbevordering bij kinderen. Beoogde resultaten: 2a. Het aantal arbeidsmarktregio's waar een taalakkoord is gesloten groeit van minimaal 10 in 2016 naar 20 in 2017 en 30 in 2018. 2b. Het aantal werkgevers (waaronder het Rijk) dat is aangesloten bij het Taalakkoord: Zet in op Taal! en/of de regionale taalakkoorden loopt op tot 300 in 2018. 2c. Er komt een stimuleringsbudget voor alle (arbeidsmarkt)regio’s met een Taalakkoord om extra praktijkgerichte taalscholing voor moeilijk bereikbare doelgroepen mogelijk te maken, als aanvulling op de bestaande budgetten. Taalakkoorden in de regio Na de tijdelijke steun bij het opbouwen van een regionaal taalnetwerk moeten gemeenten en andere regionale partijen de aanpak zelf voortzetten. Het maken van afspraken via regionale taalakkoorden helpt de regio’s hierbij. Met een

21

Deze centrumgemeenten hebben al een coördinerende functie bij het organiseren van een regionaal aanbod van cursussen taal en rekenen voor laaggeletterden op basis van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs. Het schaalniveau van de arbeidsmarktregio’s sluit bovendien goed aan bij de regionale inspanningen die worden verricht in het kader van voor- en vroegschoolse educatie, de leerwerkloketten en de regionale werkbedrijven. Pagina 8 van 27

regionaal taalakkoord committeren gemeenten, bibliotheken, werkgevers, taalaanbieders, zorginstellingen en andere betrokken partijen zich om bij te dragen aan het voorkomen van taalachterstanden en het bestrijden van laaggeletterdheid.


In een taalakkoord is ook expliciet aandacht voor de aanpak van laaggeletterdheid in de aandachtgebieden het gezin, de arbeidsmarkt en gezondheid(zorg). Een taalakkoord bevat bijvoorbeeld afspraken over concrete resultaten in het bereik van de verschillende doelgroepen en over het meten van effecten. De taalteams dragen eraan bij dat de taalakkoorden een voldoende ambitieniveau hebben, maar ook realistisch en meetbaar zijn. Een logisch niveau om het taalakkoord af te sluiten is de arbeidsmarktregio, maar samenwerkende gemeenten kunnen ook voor een andere werkbare schaal kiezen. In het taalakkoord kunnen bestaande lokale en regionale afspraken een plek krijgen: over de volwasseneneducatie, het tegengaan van taalachterstanden bij kinderen of de besteding van participatie- en re-integratiemiddelen. Zo ontstaat één samenhangend regionaal plan om laaggeletterdheid effectief aan te pakken. Het Rijk zal hierbij zichtbaar aanwezig zijn om waar nodig ondersteuning te bieden aan het behalen van regionale en lokale resultaten. In de verschillende regionale en lokale gesprekken die we in aanloop naar dit actieprogramma hebben gevoerd, hebben we gemerkt dat zichtbaarheid en betrokkenheid vanuit het Rijk gewaardeerd worden. Bij de totstandkoming van de regionale aanpak en de taalakkoorden zullen we actief in gesprek gaan met de regio’s om de gewenste rol van het Rijk te bepalen. Medeondertekening van een regionaal taalakkoord door het Rijk, samen met gemeenten, is daarbij een optie. Het doel is dat vanaf 2016 de eerste regionale taalakkoorden worden gesloten, als één van de uitkomsten van de lokale netwerkaanpak Taal voor het Leven, en dat in 2018 in minimaal 30 regio’s een taalakkoord bestaat voor de periode 20192022. Zo wordt de inspanning die via dit actieprogramma wordt geleverd duurzaam verankerd bij gemeenten en andere lokale en regionale bondgenoten die het taalakkoord ondertekenen. Taalakkoord werkgevers Naast de regionale taalakkoorden, is naar aanleiding van de motie Heerma22 reeds op 27 januari j.l. het Taalakkoord: Zet in op Taal! getekend tussen de minister van SZW en 29 koploperwerkgevers. De werkgevers zetten zich hiermee in voor taal binnen hun eigen organisatie. Ook enthousiasmeren zij andere bedrijven om hierbij aan te sluiten. Het ministerie van SZW heeft het Taalakkoord medeondertekend en zet zich vanuit haar ambassadeursrol in om meer organisaties binnen de (Rijks)overheid

22

De motie Heerma (32824, nr. 15) verzoekt de regering te komen met een aanvulling op de Agenda Integratie gericht op het stimuleren en faciliteren van burgerschap en maatschappelijk initiatief. Het taalakkoord voor werkgevers vormt onderdeel van deze aanvulling. Zie ook de brief met de stand van zaken akkoorden Werk en Taal (32824, nr. 77). Pagina 9 van 27

te committeren aan het Taalakkoord. Het streven hierbij is dat meerdere departementen, uitvoeringsinstanties en toezichthouders actief aan de slag gaan met de taalvaardigheid van hun eigen werknemers. Via de koploperwerkgevers wordt gewerkt aan vertienvoudiging van het aantal bedrijven dat actief werkt aan taalvaardigheid op het werk. Ter verduurzaming van dit initiatief zal vanaf 2016 waar mogelijk een koppeling worden gezocht tussen dit Taalakkoord en de regionale taalakkoorden.


Stimuleringsbudget Om de lokale netwerkaanpak en het sluiten van taalakkoorden effectiever te maken, stellen we voor partijen die een akkoord hebben ondertekend jaarlijks een budget beschikbaar om extra praktijkgerichte taalscholing voor laaggeletterden aan te bieden. Dit zijn kortlopende trajecten op maat waarmee bijvoorbeeld laaggeletterde werknemers direct toepasbare taalvaardigheden kunnen aanleren. Juist deze groep heeft behoefte aan korte, praktische modules om aan het werk te blijven, door te stromen of (weer) aan het werk te komen. Dergelijke korte trajecten kunnen bovendien dienen als opstapje naar een uitgebreidere cursus taal of rekenen via de volwasseneneducatie en de reguliere scholingsfondsen. Van deze voorzieningen wordt nu nog niet altijd voldoende gebruik gemaakt omdat het bestaande aanbod soms onvoldoende flexibel is doordat het is gericht op het behalen van een certificaat of een diploma of omdat de inhoud van de cursussen landelijk is vastgelegd in eindtermen. Daarmee is dit aanbod niet altijd voldoende aantrekkelijk voor laaggeletterden die een negatieve scholingservaring hebben en een drempel over moeten om zich te laten bijscholen. Met het ondersteunen van kortlopende, praktijkgerichte taaltrajecten voor laaggeletterden geven we tevens gehoor aan de roep van lokale en landelijke partijen om bij de aanpak van laaggeletterdheid niet alleen te zorgen voor noodzakelijke randvoorwaarden, maar ook te bevorderen dat middelen voor de aanpak van laaggeletterdheid direct ten goede komen aan taalscholing van de doelgroep. Een soortgelijke aanpak heeft in Noorwegen tot positieve resultaten geleid en wordt in 2015 in Nederland als kleinschalige pilot uitgevoerd in het kader van het Actieplan Laaggeletterdheid.23 Mede op basis van deze ervaringen gaan we in gesprek met betrokken partijen, zoals Stichting Lezen & Schrijven, de VNG, bibliotheken, taalaanbieders en de doelgroep, over de manier waarop dit budget zo effectief mogelijk beschikbaar gesteld kan worden, zodat er geen versnippering optreedt. Het voornemen is om de omvang van dit budget geleidelijk te laten toenemen van € 1,1 miljoen in 2016 tot € 2,2 miljoen in 2018. Met deze aanpak geven we tevens mede-invulling aan de moties Ypma24 en Van Meenen.25

23

Zie voor meer informatie http://www.unesco.org/uil/litbase/?menu=4&programme=126. De motie Ypma (33750 VIII, nr. 26) verzoekt de regering om, vanaf 2015 5 miljoen euro te reserveren voor de aanpak van laaggeletterdheid en dit te vinden in de middelen voor het mbo zoals deze beschikbaar komen naar aanleiding van het begrotingsakkoord; verzoekt de regering tevens om, deze 5 miljoen euro in te zetten voor effectieve methodes om de problematiek rondom laaggeletterdheid af te laten nemen. 25 De motie Van Meenen (33911, nr. 17) verzoekt de regering, met een nationale aanpak te komen voor de bestrijding van laaggeletterdheid bij ouderen, met inbegrip van een intensievere samenwerking met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), 24

Pagina 10 van 27


Actielijn 3. Leesbevordering Actie: het Actieplan Kunst van Lezen wordt de komende drie jaar voortgezet. Kunst van Lezen krijgt een landelijke uitrol en wordt versterkt. Dit gebeurt door een extra inzet bij ouders met een lage taalvaardigheid en hun kinderen middels een pilot. Hoofddoelstelling In 2018 worden in totaal 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid en leesplezier toenemen. Beoogde resultaten: 3a. Eind 2018 is in alle basisbibliotheken het programma BoekStart ingevoerd; eind 2018 wordt 100% van de ouders met pasgeboren baby’s geïnformeerd en wordt 55% van de Nederlandse baby’s via hun ouders actief bereikt. 3b. Eind 2018 voert 85% van de basisbibliotheken BoekStart in de kinderopvang uit, waaraan 45% van de kinderopvanginstellingen in hun werkgebied deelneemt. 3c. Eind 2018 is het programma de Bibliotheek op School uitgebreid. In het primair onderwijs met 85% van de basisbibliotheken die 60% van de leerlingen bereiken in hun werkgebied. In het VMBO met 25% van de basisbibliotheken die 25% van de leerlingen bereiken binnen hun werkgebied. In het HAVO/VWO met 10% van de basisbibliotheken die daarmee 10% van de leerlingen bereiken in hun werkgebied.

Leesbevordering De aanpak van laaggeletterdheid kan niet los worden gezien van maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen, zoals leesbevordering. Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand, maar op alle kinderen. Met leesbevordering streven we immers ook culturele doelen na, zoals leesplezier en het lezen van literaire teksten. Maar uit onderzoek blijkt dat lezen en voorlezen ook een positief effect hebben op taalvaardigheid, waaronder begrijpend lezen, spelling, schrijven, grammatica en woordenschat.26 Daarom is het beleid gericht op leesbevordering en leesplezier een waardevolle aanvulling op het reguliere taalonderwijs en is dit onderdeel van het actieprogramma Tel mee met Taal. In de periodes 2008-2011 en 2012-2015 heeft Stichting Lezen in samenwerking met het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB, nu: Koninklijke Bibliotheek) het actieplan Kunst van Lezen uitgevoerd.27 Uit de evaluatie van Kunst van Lezen blijkt dat samenwerkingspartners (waaronder gemeenten, kinderopvangorganisaties, scholen, kinderdagverblijven en ouders) positief zijn

bibliotheken, zorginstellingen en zorgaanbieders, en daarbij aansluiting te zoeken bij initiatieven als Nederland Leest, de Boekenweek en De Nationale Voorleesdagen. 26 Broekhof, K. & Nijhof-Broek, M. (2014). [2e druk]. Meer voorlezen, beter in taal. Sardes, p. 19; Broekhof, K. (2014). [4e druk]. Meer lezen, beter in taal. Sardes, p. 11. 27 Zie bijlage 2 voor een samenvatting van de resultaten uit de evaluatie van Kunst van Lezen (2012-2015). Pagina 11 van 27

over de onderlinge samenwerking in het kader van Kunst van Lezen. Enkele resultaten van deze samenwerking zijn de bijna landelijke uitrol van BoekStart voor jonge kinderen van 0-4 jaar en het hoge tempo waarmee bibliotheekvestigingen op scholen worden geopend door het hele land. Over het algemeen zijn BoekStart en de Bibliotheek op School effectief gebleken en ingebed in het structurele bibliotheekbeleid.28


Om de verdere uitbreiding mogelijk te maken ondersteunen we Kunst van Lezen ook de komende drie jaar. Ons doel is dat in 2018 in totaal per jaar ongeveer 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd worden bereikt met leesbevorderingsactiviteiten van Kunst van Lezen: Boekstart voor baby’s, Boekstart in de kinderopvang en de Bibliotheek op School. Dit is ongeveer de helft van de totale doelgroep: baby’s thuis, kinderen 0-4 jaar in de kinderopvang en kinderen van 4-12 jaar op de basisschool. Hier bovenop komt nog het bereik in het voortgezet onderwijs.

Actielijn 4. Experimenten Actie: door middel van pilots leggen we verbindingen tussen taal en andere onderwerpen waar gebrekkige taalvaardigheid een rol speelt. Zo kunnen we moeilijk bereikbare doelgroepen beter bedienen. We richten ons in eerste instantie op de vier pilots die hieronder zijn beschreven en zullen daarnaast nieuwe experimentele pilots ondersteunen of initiëren. Hoofddoelstelling Deze actielijn draagt zowel bij aan de hoofddoelstelling van aanpak van laaggeletterdheid bij volwassenen als aan de hoofddoelstelling van de leesbevordering bij kinderen. Beoogde resultaten: 4a. Een substantieel groter bereik van kinderen van laagtaalvaardige (migranten)ouders binnen de aanpak van Kunst van Lezen via BoekStart (in de kinderopvang) en de Bibliotheek op School 4b. Afspraken tussen ouders en scholen met betrekking tot de gezamenlijke inzet op hun eigen taalontwikkeling en die van hun kinderen. 4c. De bestaande pilot Educatie voor Vrouwen met Ambitie (EVA) en de aanpak Taal voor ouders en kind samen worden verder geïntegreerd in Taal voor het Leven, dat daarmee geschikter wordt voor het bereiken van deze doelgroepen 4d. Een groter bereik van laaggeletterde ouderen (50-plussers) zodat zij gezondheidswinst kunnen boeken. Experimenten We maken ruimte voor innovatie gericht op thema’s en moeilijk bereikbare doelgroepen waar nog onvoldoende resultaten zijn geboekt. Door middel van

28

De onderwijsinspectie heeft aandacht gevraagd voor het belang van leesbevordering op school. De inspectie constateert dat het leesplezier bij Nederlandse kinderen en m.n. jongens verhoudingsgewijs gering is. Naar zijn oordeel is dat zorgelijk omdat het regelmatig lezen van boeken een positief en circulair verband heeft met leerprestaties: kinderen die regelmatig lezen, verbeteren hun tekstbegrip en leren makkelijker uit boeken waardoor lezen vervolgens weer gestimuleerd wordt (Onderwijsverslag 2012/2013). Pagina 12 van 27

pilots leggen we onder andere op Rijksniveau actief de verbinding tussen taal en nieuwe thema’s. Juist door deze te verbinden met het aanpakken van taalvaardigheid kan meer effect worden bereikt. Voorbeelden hiervan zijn thema’s als (jeugd)hulpverlening, digitalisering en sociale wijkteams. De pilots kunnen gericht zijn op het ontwikkelen en uitproberen van nieuwe vormen van taalscholing, maar ook op het organiseren van experimenteerruimte waar regelgeving of bestaande praktijken samenwerking bemoeilijken. Hierbij zullen we onderzoeken welke praktijken en randvoorwaarden het meest effectief zijn. We starten met de vier pilots die hieronder staan beschreven. Het streven is om samen met regionale en lokale partijen nieuwe pilots te ontwikkelen. Hiervoor kunnen, aanvullend op de middelen in dit actieprogramma, ook EU middelen worden aangevraagd.


Eén van die pilots vindt plaats binnen Kunst van Lezen en richt zich op gezinnen met een lage taalvaardigheid, die tot op heden via Kunst van Lezen minder goed worden bereikt. Een betere samenwerking met scholen, Stichting Lezen & Schrijven en andere (voor)leesinitiatieven levert naar verwachting meerwaarde op. In de monitoronderzoeken van Kunst van Lezen wordt specifiek aandacht gegeven aan het bereik van kinderen van ouders met een lage taalvaardigheid. We vragen Stichting Lezen, de Koninklijke Bibliotheek en de Stichting Lezen & Schrijven gezamenlijk een plan van aanpak op te stellen. De bestaande pilot Educatie voor Vrouwen met Ambitie (EVA) blijft als zelfstandig project bestaan, maar wordt nauw betrokken bij de netwerkaanpak Taal voor het Leven, zodat een optimale uitwisseling van kennis en (les)materialen plaatsvindt. Uw Kamer heeft expliciet gevraagd om een extra inzet op laaggeletterde vrouwen met afstand tot de arbeidsmarkt (motie Yücel 30420, nr. 181), aangezien vrouwen die het arbeidsproces verlaten vaak vaardigheden verliezen, waardoor het moeilijk kan zijn om later weer te gaan werken. In de pilot is specifieke aandacht voor het verbinden van taalvaardigheid aan andere basisvaardigheden zoals rekenen en ICT. In 2016 starten we aansluitend op de huidige inzet via de aanpak Taal voor ouders en kind samen (in het VVE en het primair onderwijs) een pilot op een aantal scholen. Deze is er op gericht buiten de onderwijsbekostiging om, methodes uit te proberen om laagtaalvaardige ouders te motiveren om te werken aan hun taalvaardigheid. Scholen kunnen dat doen door bijvoorbeeld lesruimte voor cursussen beschikbaar te stellen, ouders door te verwijzen naar taallessen, afspraken met ouders vast te leggen of ouders het lesmateriaal van hun kinderen te laten gebruiken. We starten in 2016 tot slot een pilot gericht op laaggeletterden van 50 jaar en ouder, aangezien dit een lastig te bereiken doelgroep is. Hierbij zal specifieke aandacht worden gegeven aan de leerstijl en leerbehoefte van deze doelgroep, gericht op het vergroten van zelfstandige maatschappelijke participatie, zelfredzaamheid en vergroten van gezondheidsvaardigheden door middel van taalscholing.

Pagina 13 van 27

Actielijn 5. Kennis en communicatie Actie: ter ondersteuning van de regionale en lokale aanpak zullen we een aantal landelijke ondersteuningstaken organiseren. Dit betreft kennisopbouw en kennisdeling, het opzetten van een landelijk taalnetwerk en het voeren van communicatiecampagnes.


Hoofddoelstelling Deze actielijn draagt zowel bij aan de hoofddoelstelling van de aanpak van laaggeletterdheid bij volwassenen als aan de hoofddoelstelling van de leesbevordering bij kinderen. Beoogd resultaten: 5a. Lokale en regionale partijen hebben toegang tot kennis van wat werkt, en tot relevante feiten en cijfers. 5b. Het landelijke taalnetwerk verbindt de lokale, regionale en landelijke aanpak en committeert landelijke organisaties binnen het sociale domein aan de opgaven van dit actieprogramma. 5c. Inzet van landelijke communicatiemiddelen leidt tot het activeren van organisaties die met de doelgroep in contact staan, en van laagtaalvaardige burgers zelf.

Kennis De ministeries van OCW, SZW en VWS ontwikkelen een gezamenlijke kennisagenda die gericht is op het opbouwen en delen van kennis met de regionale en lokale partijen die laaggeletterden bereiken. Het gaat hierbij om kennis over bewezen effectieve methoden om laaggeletterdheid en taalachterstanden bij kinderen aan te pakken. Ook verbinden we de onderzoeksagenda’s van landelijke en regionale partijen, en de Europese onderzoeksagenda op het gebied van ‘Adult Learning’. Daarnaast gaat het om het verzamelen en delen van gegevens over de (omvang van de) doelgroep en de mate waarin de doelgroep wordt bereikt via Taal voor het Leven of langs andere wegen. Tenslotte monitoren en evalueren we de effecten van dit actieprogramma in zijn geheel en van de vijf actielijnen afzonderlijk via een tussenevaluatie begin 2017 en een eindevaluatie eind 2018. Ook voeren we de evaluatie van de wetswijziging in de volwasseneneducatie uit. Communicatie In 2015 stellen we een gezamenlijke communicatiestrategie op voor de periode 2016-2018 samen met betrokken partijen. Het gaat daarbij om communicatie gericht op agendering, taboedoorbreking, bewustwording en kennisdeling rond laaggeletterdheid. Hierbij zal uitdrukkelijk worden gekeken naar communicatiestrategieën die al effectief zijn gebleken. Voorbeelden hiervan zijn de Week van de Alfabetisering en de campagne Vaders voor Lezen. Het online kennisportal over laaggeletterdheid dat in 2014/2015 is ontwikkeld in het kader van het Actieplan Laaggeletterdheid zal worden voortgezet en aangepast aan de domeinen en actielijnen in dit actieprogramma.

Pagina 14 van 27

Taalnetwerk Om nog meer impact en bereik te krijgen, nemen wij het initiatief tot een landelijk taalnetwerk. Daarin verbinden zich landelijke en lokale spelers die met laagtaalvaardige burgers en laaggeletterdheid te maken hebben aan de doelstellingen van dit actieprogramma. Te denken valt aan gemeenten / de VNG, taalaanbieders en beheerders van online leeromgevingen voor laaggeletterden zoals ETV, leerwerkloketten, kenniscentra, bibliotheken, gezondheidsinstellingen, jeugdinstellingen, landelijke vrijwilligersinitiatieven en vertegenwoordigers van werkgevers. Het netwerk komt regelmatig bij elkaar en de deelnemers zorgen voor commitment binnen hun organisaties, de uitwisseling van kennis en ervaring over de uitvoering van het actieprogramma. Zo zorgt het netwerk voor aansluiting tussen de lokale aanpak en de landelijke coördinatie en doelstellingen. In dit netwerk zullen ook relaties worden gelegd met andere relevante initiatieven die zich (mede) richten op de versterking van basisvaardigheden, zoals Mediawijzer.net, het programma Digivaardig Digiveilig, en het gezondheidpreventieprogramma Alles is Gezondheid.


Het netwerk kan ook een rol spelen bij de bestuurlijke afstemming van het Rijk met medeoverheden. Gemeenten en provincies vervullen meerdere rollen: zij zijn zelf partij in de netwerken en tegelijk ondersteunen zij ook andere partijen binnen die netwerken. Zo financieren gemeenten de lokale bibliotheken en financieren provincies de provinciale serviceorganisaties die een belangrijke rol spelen bij de aanpak van leesbevordering en laaggeletterdheid. Het kabinet zal daarom met IPO en de VNG afspraken maken over hun rol bij het uitvoeren van dit actieprogramma en de voortgang periodiek met hen bespreken. De opzet van het taalnetwerk zullen wij nader uitwerken in de loop van 2015. Samenwerking binnen het Rijk Met de motie Rog (33650, nr. 9) heeft uw Kamer gevraagd om te onderzoeken welke landelijke taken en budgetten nodig zijn om de regionale aanpak van laaggeletterdheid efficiënt en effectief uit te voeren. Dit hebben wij gedaan in gesprekken met gemeenten, taalaanbieders en andere betrokkenen. Uit die gesprekken en uit de evaluatie van het Actieplan Laaggeletterdheid is gebleken dat de huidige landelijke ondersteuning effectiever kan worden als de opdrachtgevende ministeries beter samenwerken. Het actieplan en de genoemde maatregelen worden daarom gezamenlijk uitgevoerd door de ministeries van OCW, SZW en VWS. De expertise en ervaring van het Steunpunt Volwasseneneducatie zal bij deze samenwerking worden betrokken.

Pagina 15 van 27

Financiële inzet Tel mee met Taal 2016- 2018 gemiddeld per jaar


x miljoen Actielijn 1: Lokale Netwerkaanpak Actielijn 2: Taalakkoorden en regeling taalscholing Actielijn 3: Leesbevordering Actielijn 4/5: Pilots, kennis en communicatie totaal (afgerond) Dekking OCW SZW VWS totaal (afgerond)

10,5 1,7 2,9 3 18

11 5 2 18

Tot slot De uitgangspunten en actielijnen van deze brief worden in de loop van 2015 verder geconcretiseerd door de drie departementen OCW, SZW en VWS en de betrokken partijen. Daarnaast houden wij u op de hoogte via een tussenevaluatie van de uitvoering van het actieprogramma begin 2017. Met het actieprogramma Tel mee met Taal zet dit kabinet een volgende stap in het voorkomen van taalachterstanden, het bevorderen van lezen en het bestrijden van laaggeletterdheid: meer aanjagend, meer zichtbaar en effectiever. De actielijnen vormen een aanvulling op de maatregelen die al genomen worden in de voor- en vroegschoolse educatie en het reguliere onderwijs. Het uiteindelijke doel is dat zoveel mogelijk Nederlanders over voldoende taalvaardigheid beschikken om volwaardig te kunnen deelnemen in de samenleving.

Pagina 16 van 27

De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,


dr. Jet Bussemaker,

De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

L.F. Asscher,

De staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

Jetta Klijnsma,

De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

drs. M.J. van Rijn.

BIJLAGEN 1. Evaluatie Actieplan Laaggeletterdheid en pilots Taal voor het Leven (2012-2015) 2. Evaluatie Kunst van Lezen (2012-2015) 3. Goede voorbeelden 4. Onderzoekscijfers: laaggeletterdheid en taalachterstand in Nederland 5. Kabinetsbeleid: wat gebeurt er nu al op het gebied van taal?

Pagina 17 van 27

Bijlage 1: Evaluatie Actieplan Laaggeletterdheid en pilots Taal voor het leven (2012-2015)29


Het Actieplan Laaggeletterdheid en het pilotprogramma Taal voor het Leven lopen van 2012 tot en met 2015. Het Actieplan is in het najaar van 2014 geëvalueerd. Het pilotprogramma Taal voor het Leven wordt doorlopend geëvalueerd. Beide programma's worden gefinancierd door het ministerie van OCW. In de periode 2012-2015 bedraagt de financiering voor het Actieplan jaarlijks € 4 miljoen en voor Taal voor het Leven jaarlijks € 5 miljoen. Het Actieplan richt zich in eerste instantie op het samenbrengen en activeren van landelijke en lokale partijen die betrokken zijn bij de aanpak van laaggeletterdheid, het agenderen van laaggeletterdheid als maatschappelijk probleem en het ontwikkelen en verspreiden van materialen waarmee organisaties laaggeletterdheid kunnen herkennen en adresseren. De focus van Taal voor het Leven ligt op het daadwerkelijk verbeteren van de taalvaardigheden van laaggeletterden door middel van taalscholing. Hoewel beide programma's een focus hebben op taalvaardigheden, worden ook rekenvaardigheden en hun toepasbaarheid in een digitale context meegenomen. Het Actieplan Laaggeletterdheid is een landelijk actieprogramma. Het pilotprogramma Taal voor het Leven loopt uitsluitend in de vier grote steden, Flevoland en Overijssel. Uit de evaluatie van het Actieplan blijkt dat verreweg de meeste samenwerkingspartners positief zijn over het Actieplan. Ruim 80 procent van de ondervraagde partijen geeft aan dat de aanpak van laaggeletterdheid door de eigen organisatie is verbeterd met behulp van de activiteiten die vanuit het Actieplan zijn ontwikkeld en dat zij zonder het Actieplan minder hadden bereikt in de aanpak van laaggeletterdheid. Activiteiten die in dit kader in het bijzonder gewaardeerd worden, en waarvoor de meerwaarde van een landelijke aanpak wordt benadrukt, zijn het aanjagen van activiteiten, agenderen van laaggeletterdheid als maatschappelijk probleem, de vraagbaakfunctie van het Steunpunt Volwasseneneducatie, het delen van onderzoek en ontwikkelen van les- en cursusmateriaal. Het pilotprogramma Taal voor het Leven wordt doorlopend gemonitord. De monitor is er specifiek op gericht om het effect en de impact van de taaltrainingen op de taalbeheersing en perceptie van maatschappelijke inclusie onder individuele cursisten te meten. Het programma Taal voor het Leven is een verzamelnaam voor diverse soorten taaltrajecten voor laaggeletterde volwassenen, die onder regie van Stichting Lezen & Schrijven worden gerealiseerd door lokale en regionale partners, zoals roc's, bibliotheken en vrijwilligersorganisaties. De Stichting Lezen & Schrijven sluit allianties per regio met tientallen organisaties die de doelgroep bereiken en bedienen. Vervolgens worden de deelnemende organisaties actief ondersteund met instrumenten en materialen om laaggeletterden te vinden en passend te trainen.

29

Zie Kamerstuk 28760, nr. 38, 19-02-2015. Pagina 18 van 27

In 2013 en 2014 zijn door lokale partners ruim 9.000 cursisten bereikt en hebben ruim 3.000 vrijwilligers de landelijke training van Taal voor het Leven gevolgd. Uit onderzoek van Maastricht University blijkt dat de lokale organisaties met deze aanpak een hoger leerrendement behalen dan vergelijkende lessituaties in binnen- en buitenland.


Circa 70% kan zijn of haar taalvaardigheden in de praktijk beter toepassen, 53% heeft een betere leesvaardigheid, 53% ervaart een betere mate van psychische gezondheid en 39% een betere mate van fysieke gezondheid. Circa 70 % scoort hoger op verschillende criteria voor maatschappelijke participatie en een kwart van de deelnemers rapporteert een betere arbeidsmarktpositie.

Pagina 19 van 27

Bijlage 2: Evaluatie Kunst van Lezen (2012-2015)30


Om het (literaire) lezen te bevorderen is OCW in 2008 gestart met het Actieplan Kunst van Lezen 2008-2011. Daarna is een vervolg aan het Actieplan gegeven met Kunst van Lezen 2012-2015. Deze verlenging is in 2011 tegelijkertijd met het Actieplan Laaggeletterdheid aangeboden aan de Tweede Kamer als het culturele pendant met een jeugdige doelgroep van het Actieplan Laaggeletterdheid, dat zich richt op het (technisch) leren lezen en schrijven door volwassenen. Het Actieplan wordt landelijk uitgevoerd door Stichting Lezen –de landelijke organisatie m.b.t. leesbevordering – in samenwerking met het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (nu Koninklijke Bibliotheek) en gefinancierd door een subsidie van het ministerie van OCW (€ 2,85 miljoen per jaar). De uitvoering vindt plaats via bibliotheken, scholen en de kinderopvang door speciaal geschoolde werknemers; bibliotheekmedewerkers worden opgeleid tot leesconsulent en docenten tot leescoördinator, die weer nauw met elkaar samenwerken. De programmalijnen van Kunst van Lezen 2012-2015:  BoekStart voor baby’s is een Nederlandse variant van een succesvolle aanpak uit het Verenigd Koninkrijk waarbij gezinnen met een baby in contact worden gebracht met (voor)lezen, boeken en de bibliotheek. Gemeenten en/of consultatiebureaus wijzen ouders van pasgeborenen erop dat ze in de bibliotheek een BoekStartkoffer met (knisper)boekjes en een cd kunnen ophalen en hun kind gratis lid kunnen maken van de bibliotheek.  BoekStart in de kinderopvang ondersteunt kinderopvanginstellingen om de leesomgeving en de expertise van pedagogische medewerkers te verbeteren.  De Bibliotheek op School primair onderwijs (PO) realiseert een op de populatie van de school afgestemde, aantrekkelijk gepresenteerde collectie die kinderen ook mee naar huis mogen nemen en ondersteunt de bibliotheek binnen de muren van de school door plaatsing van een leesconsulent vanuit de bibliotheek.  De Bibliotheek op School voortgezet onderwijs (VO) bouwt voort op de bouwstenen voor het PO en richt zich op het ondersteunen van VOinstellingen bij het vormen van een collectie en het geven van aandacht aan vrij lezen en mediawijsheid.  Leesbevorderingsnetwerken worden bestendigd via regionale workshops en conferenties, met als doel de implementatie van BoekStart en de Bibliotheek op school te versnellen en de relaties tussen bibliotheken en educatief belanghebbenden op lokaal niveau (zoals kinderopvang, onderwijs en gemeente) te versterken. In alle programmalijnen speelt de bibliotheek, als laagdrempelige publieke voorziening en specialist in leesbevordering, een centrale rol.

30

Zie Kamerstuk 28760, nr. 3, 19-02-2015. Pagina 20 van 27

Daarnaast wordt er via deze programmalijnen ingezet op een doorgaande leeslijn en een doorgaande lijn mediawijsheid van 0 tot 18 jaar, via BoekStart (0-4 jaar) en de Bibliotheek op School (4-12 jaar, 12-18 jaar).


Enkele uitkomsten uit de evaluatie Kunst van Lezen loopt nog tot en met 2015, maar de evaluatie is eind 2014 reeds uitgevoerd ten behoeve van deze Kamerbrief. De resultaten met betrekking tot de verschillende programmalijnen zijn momenteel deels behaald, zowel op kwantitatief als op kwalitatief niveau. Over het algemeen kan gesteld worden dat het programma Kunst van Lezen succesvol is: er is veel draagvlak in het veld voor deze landelijke leesbevorderingsaanpak (de betrokken partijen werken meer samen) en er is meer aandacht voor het belang van lezen. Enkele resultaten:  BoekStart voor baby’s is eind 2014 al succesvol uitgerold naar 159 van de 160 basisbibliotheken; de ambitie met betrekking tot bereik (65% van de Nederlandse baby’s) is nog niet gerealiseerd en zal naar verwachting eind 2015 ook niet gehaald zijn.  De doelstelling voor BoekStart in de kinderopvang zal eind 2015 naar verwachting deels zijn behaald: het aantal basisbibliotheken dat het product uitrolt in het eigen werkgebied zal waarschijnlijk behaald zijn, maar het bereik van de achterliggende doelgroep (de beoogde 37,5% van de opvanglocaties, nu 13%) nog niet.  De Bibliotheek op School zal het bereik van 50% van de basisschoolleerlingen eind 2015 naar alle waarschijnlijkheid gaan halen. In het voortgezet onderwijs wordt de doelstelling niet behaald, aangezien het programma zich daar nog in de pilotfase begint. Wat betreft de leesbevorderingsnetwerken zal waarschijnlijk het doel (80% van de basisbibliotheken werkt samen met een (lokale) overheid en instellingen) behaald worden. Niet alle doelstellingen worden behaald en de producten BoekStart en de Bibliotheek op School zijn nog niet ‘klaar’: zowel op kwantitatief als op kwalitatief vlak, digitale middelen, monitoring, verankering, financiering en samenwerking in beleid en uitvoering is meer inzet nodig. Daarnaast is nog meer structurele afstemming tussen Stichting Lezen en Kunst van Lezen enerzijds en Stichting Lezen & Schrijven anderzijds van belang, zowel op directieniveau als op uitvoerend niveau. Over het algemeen kan gesteld worden dat Kunst van Lezen via bibliotheken een structurele leesbevorderingsaanpak gerealiseerd heeft, waardoor een nieuwe generatie vanzelfsprekend opgroeit met voorlezen en zelf lezen thuis, in de kinderopvang en op school. Maar wil er over een decennium werkelijk sprake kunnen zijn van een nieuw cohort gemotiveerde en leesvaardige lezers, dan is het nu zaak de nu ingezette aanpak via Kunst van Lezen voort te zetten en op bovenstaande punten te versterken.

Pagina 21 van 27

Bijlage 3: Goede voorbeelden


Goede Voorbeelden - decentraal Taalstimulering & ouderbetrokkenheid in Haaglanden Jeugdformaat is een organisatie voor jeugd- en opvoedhulp in de regio Haaglanden. Deze organisatie ondersteunt jaarlijks ongeveer 7.000 gezinnen en 1.100 pleeggezinnen die problemen ervaren met opgroeien en opvoeden. Als onderdeel van hun aanpak, screent Jeugdformaat ouders op taalvaardigheid. Wanneer ouders laaggeletterd blijken, biedt Jeugdformaat het programma Taal voor Thuis aan. Dit is een aanpak die is ontwikkeld door de Stichting Lezen & Schrijven met als doel om de taalstimulering van kinderen thuis te verbeteren en de ouderbetrokkenheid te vergroten. Taalspreekuur in het ziekenhuis In de grote hal van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) in Amsterdam kunnen patiënten, bezoekers en medewerkers op vaste momenten terecht bij een taalpunt. Tijdens het taalspreekuur bieden speciaal getrainde vrijwilligers hulp bij het invullen van formulieren of het lezen van een folder of bijsluiter. Ook geven zij voorlichting over laaggeletterdheid, verwijzen ze door naar taalles in de buurt en ondersteunen zij bij het aanmelden voor een cursus. Elk taalspreekuur levert cursisten op. Inmiddels zijn er naast het OLVG ook in het Flevoziekenhuis en het Albert Schweitzer ziekenhuis in Dordrecht taalspreekuren gestart. BoekStart in kinderdagverblijf Klavertje Zes in Groningen Verschillende onderzoeken tonen aan dat voorlezen op jonge leeftijd positieve effecten heeft op de woordenschat, de taalontwikkeling en het concentratievermogen van kinderen. Voorlezen kreeg echter in Kinderdagverblijf Klavertje Zes in Groningen niet veel plaats en aandacht. Zo waren de boekjes oud en in slechte staat. Daar is verandering in gekomen door het project BoekStart in de kinderopvang: de collectie is aangevuld en sterk verbeterd, en ook jongere kinderen lezen nu meer en langer in boekjes. BoekStart in de kinderopvang is een project gestart door Stichting Lezen en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (nu KB) in navolging van BoekStart voor baby’s, dat zich richt op ouders en uitgevoerd wordt door de bibliotheek en het consultatiebureau. Met de subsidie voor BoekStart in de kinderopvang kan een boekencollectie worden aangeschaft en worden medewerkers van het kinderdagverblijf en de bibliotheek geschoold. Het project begint met een nulmeting, waarmee de huidige situatie van het (voor)leesbeleid wordt vastgesteld. Na 8 maanden vindt een evaluatie plaats. Taal aan Zee in Den Haag Taal aan Zee biedt een laagdrempelig en gedifferentieerd educatief aanbod voor geïsoleerde anderstalige vrouwen, vluchtelingen, asielzoekers en andere migranten en/of laaggeletterden. Zo kunnen zij hun zelfredzaamheid versterken en wordt de drempel om mee te doen in de samenleving minder hoog. De lessen zijn vaak maatwerk, individueel of groepsgewijs, op een centrale locatie in Den Haag, aan huis of in de buurt.

Pagina 22 van 27

Ruim 250 vrijwilligers verzorgen de educatieve activiteiten van Taal aan Zee en worden daarbij ondersteund door een kleine, professionele staf. Daarnaast zijn er tal van organisaties die het werk van Taal aan Zee mede mogelijk maken of die daar op een andere manier een belangrijke rol in spelen. Taal aan Zee slaagt erin om moeilijk bereikbare, kwetsbare groepen te bedienen met een aanpak die nieuwe kansen biedt op volwaardige maatschappelijke participatie.


Ketenaanpak Laaggeletterdheid Friesland In Friesland is het leerwerkloket de aanjager van een ketenaanpak voor laaggeletterdheid. In Friesland wonen ongeveer 70.000 laaggeletterden en zijn ruim 30 organisaties betrokken bij de aanpak hiervan. In het leerwerkloket worden cliënten gescreend op laaggeletterdheid en op basis van de uitkomsten wordt gekeken naar de mogelijkheden voor taalscholing. Een belangrijke succesfactor van deze aanpak is het verbinden van vindplaatsen van laaggeletterden met scholingsaanbod in de buurt. Door een betere intakeprocedure, en door een scan op taalvaardigheid op te nemen in de werkwijze van partijen die veel met laaggeletterden in aanraking komen, worden meer cursisten bereikt en krijgen zij een beter passend aanbod waardoor de uitval kleiner is. Deze aanpak wordt vanaf september 2014 ook geïntroduceerd in andere leerwerkloketten. Arjen Robbentrilogie in Groningen Om het plezier in lezen en schrijven te stimuleren, heeft Stichting Lezen & Schrijven samen met FC Groningen in de Maatschappij en Uitgeverij Kluitman in Groningen zo'n 1.000 basisschoolleerlingen gevraagd om samen met volwassen laaggeletterden die deelnamen aan een taalcursus op het roc in estafettevorm te schrijven over voormalig FC Groningen speler Arjen Robben. De deelnemers hebben zo gezamenlijk drie boeken geschreven. Het zelf schrijven van hoofdstukken en voorlezen aan klasgenoten leidde tot een grote motivatiesprong, juist bij taalzwakke deelnemers. In de boeken komt het belang van goed lezen en schrijven aan bod. De boeken waren populair en er werden ruim 65.000 exemplaren van verspreid. Op verschillende momenten heeft Arjen Robben in de media ook aandacht gevraagd voor het belang van lezen en schrijven. Taal in de Bibliotheek - Breda De bibliotheek Breda heeft de aanpak van laaggeletterdheid ingebed in een bredere aanpak voor laagopgeleide werkzoekenden, inburgeraars en laaggeletterden. Deze aanpak heeft vorm gekregen in Taal & Werkpleinen. Met deze pleinen wordt beoogd het sociaalmaatschappelijk aanbod op het gebied van taal en werk voor de doelgroep in samenhang te presenteren. Het aanbod bestaat uit cursussen, informatie, werkplekken en boeken. Er is een loopbaancoach ter beschikking, die samenwerkt met het UWV. De gebruikers van Taal & Werk krijgen ook een gratis bibliotheekabonnement. Met het Taal&Werk programma geeft de Bibliotheek Breda een eigen invulling aan het provinciale werkgelegenheidsproject WerkZat.

Pagina 23 van 27

De bibliotheek werkt ook samen met het ROC Kellebeek en met private taalaanbieders die lessen verzorgen in opdracht van werkgevers. Het roc komt met cursisten langs in de bibliotheek; dit vormt een vast onderdeel van het lesprogramma. Docenten van private taalaanbieders kunnen materiaal bij de bibliotheek lenen door middel van een bedrijfsabonnement. Bovendien zijn er leesclubs voor laaggeletterden opgezet in samenwerking met het roc. Door met verschillende partijen buiten het eigen directe werkveld in contact te treden en afspraken te maken, vervult de bibliotheek een sleutelrol in de regionale aanpak van laaggeletterdheid.


Taalmeter vindt jonge laaggeletterden – Rotterdam Bij het Jongerenloket van de Gemeente Rotterdam melden zich jaarlijks honderden jongeren die vragen hebben over onderwijs, werk of inkomen. Het gaat om jongeren tussen de 16 en 27 jaar die geen opleiding volgen of baan hebben. Taal kan de oorzaak zijn van de problemen die deze jongeren ondervinden. Jongerenloket Rotterdam laat daarom alle jongeren die voor advies langskomen de Taalmeter maken. Dat is een online tool die binnen 12 minuten op een eenvoudige en betrouwbare wijze moeite met taal zichtbaar maakt. Sinds juni 2013 zijn er ruim 800 Taalmeters afgenomen. Een derde van alle jongeren blijkt moeite te hebben met taal. Zij kunnen vervolgens terecht in het Taalpunt dat is gevestigd in hetzelfde Jongerenloket. De jongeren krijgen daar een taaltraject op maat aangeboden, waarbij rekening wordt gehouden met hun specifieke situatie. Dankzij dit traject kunnen de vele jongeren nu wel doorstromen naar werk of school en vinden zij hernieuwde motivatie om hier een succes van te maken. Goede Voorbeelden – nationaal De VoorleesExpress De VoorleesExpress is een landelijk initiatief van SodaProducties, een bureau voor maatschappelijke innovatie. Twintig weken lang krijgt een gezin waar ouders en/of kinderen laagtaalvaardig zijn wekelijks een voorlezer thuis op bezoek. In dit uur introduceert de vrijwilliger het voorleesritueel. Ook krijgen de ouders handvatten om het voorlezen zelf over te nemen en op andere manieren de taalontwikkeling van de kinderen te stimuleren. De VoorleesExpress draait op vrijwilligers. Zij worden getraind en begeleid. De trainer is een betaalde kracht die vanuit een professionele organisatie opereert, bijvoorbeeld een bibliotheek of welzijnsorganisatie. De VoorleesExpress is inmiddels in bijna alle provincies actief en werkt veel samen met regionale en lokale partners op het gebied van leesbevordering, ouderbetrokkenheid en vrijwilligerswerk. Daarnaast wordt aangesloten bij landelijke programma’s zoals BoekStart, Taal voor het Leven en de Bibliotheek op School. Op deze manier krijgen gezinnen voor een langere periode een breed aanbod op het gebied van leesbevordering en taalstimulering. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die hebben geprofiteerd van de VoorleesExpress na afloop van het project beter presteerden op taalvaardigheid (boekoriëntatie, verhaalbegrip, begrijpend lezen en woordenschat) en meer leesplezier hadden. Ook bleek de taalomgeving in huis verrijkt: ouders hebben meer plezier in het

Pagina 24 van 27

voorlezen en zagen het belang van lezen beter in; het aantal bibliotheekbezoeken was toegenomen en er waren meer boeken in huis voor de kinderen.


Handreiking Volwasseneneducatie Door een wijziging van de Wet Educatie & Beroepsonderwijs (WEB) krijgen gemeenten vanaf 2015 meer mogelijkheden om laaggeletterde volwassenen te bedienen met een passend aanbod opleidingen. Ook verandert de financiering van gemeenten en moeten gemeenten op regionaal niveau afspraken gaan maken over de verdeling van de beschikbare middelen. Om gemeenten en taalaanbieders te helpen zich voor te bereiden op de veranderingen heeft de VNG, in samenwerking met het Steunpunt volwasseneneducatie en de Stichting Lezen & Schrijven een handreiking ontwikkeld: ‘Meer mogelijkheden: De transitie van educatie naar het sociaal domein’. In de handreiking is onder meer aandacht voor de belangrijkste informatie om de invoering van de WEB te begeleiden en uit te voeren, handvatten voor het verantwoorden van de inzet van educatiemiddelen en het monitoren van de kwaliteit en een aantal actuele voorbeelden uit de praktijk. Toolkit voor Huisartsen Laaggeletterdheid zorgt ervoor dat patiënten de inhoud van geschreven informatie in de huisartsenpraktijk niet goed tot zich kunnen nemen. De landelijk beschikbare 'Toolkit Laaggeletterdheid', die is ontwikkeld door de Landelijke Vereniging Huisartsen in samenwerking met verschillende partners, biedt huisartsenpraktijken een checklist om laaggeletterdheid te herkennen. Praktijkassistenten kunnen de e-learningmodule 'Herkennen en doorverwijzen voor praktijkassistenten' volgen. In deze digitale training van Stichting Lezen & Schrijven wordt theorie over de problematiek van laaggeletterdheid afgewisseld met oefenvragen en tips voor herkennen en doorverwijzen. De toolkit bevat ook bevat een checklist die handvatten geeft in de communicatie met patiënten die minder goed kunnen lezen. Op deze manier kunnen huisartsen, doktersassistenten en praktijkondersteuners laaggeletterde patiënten de extra ondersteuning bieden die zij nodig hebben. Hierbij valt te denken de uitleg over het gebruik van een geneesmiddel of een verwijzing naar een arts in het ziekenhuis. Daarmee wordt de gidsrol van de huisarts als centrale zorgverlener toegankelijker voor laaggeletterden.

Pagina 25 van 27

Bijlage 4: Onderzoekscijfers: laaggeletterdheid en taalachterstand in Nederland


Pagina 26 van 27

Bijlage 5 Kabinetsbeleid: wat gebeurt er nu al op het gebied van taal?


In de afgelopen jaren zijn extra investeringen gedaan in de voor- en vroegschoolse educatie. Deze zijn van groot belang voor het voorkomen van taalachterstanden en hebben bewezen effect gehad. 31 Ook heeft het kabinet verschillende maatregelen genomen om te voorkomen dat jongeren met een taalen rekenachterstand het regulier onderwijs verlaten. Met de doorlopende leerlijnen Nederlandse taal en rekenen is een fundament gelegd om het niveau van beheersing van deze basisvaardigheden te verbeteren door onze leerlingen in het primair onderwijs (po), het (voortgezet) speciaal onderwijs (vso), het voortgezet onderwijs (vo) en het middelbaar beroepsonderwijs (mbo).32 Daarnaast zijn maatregelen aangekondigd over het creëren van extra kansen voor jongeren in kwetsbare posities. Deze inzet komt bovenop de succesvolle aanpak van voortijdig schoolverlaten en de introductie van passend onderwijs.33 Het kabinet voert tevens een taaleis in de bijstand in zodat bijstandsgerechtigden waar nodig worden gestimuleerd om hun taalvaardigheid op peil te brengen. De inburgeringsplicht voor nieuwe migranten is reeds aangescherpt en het sociaal leenstelsel zal toegankelijk zijn voor EU-migranten. Ook heeft het kabinet het mogelijk gemaakt dat het bevorderen van taalvaardigheid gefinancierd kan worden uit de co-financiering van de sectorplannen en het Europees Sociaal Fonds. Daarnaast zijn in de brief over een leven lang leren aanvullende maatregelen aangekondigd om volwassenen beter in staat te stellen gedurende hun gehele werkzame leven actief en productief te blijven. 34 Per 2015 is bovendien de wetswijziging voor de volwasseneneducatie van kracht waarmee gemeenten meer mogelijkheden krijgen om maatwerk te bieden aan laaggeletterde volwassenen.35 Hiernaast zijn leesbevordering en de bestrijding van laaggeletterdheid een belangrijke invulling van de kernfuncties lezen en literatuur en informatie en educatie in de nieuwe bibliotheekwet.36 Het emancipatiebeleid richt zich mede op het bevorderen van de economische zelfstandigheid van laaggeletterde vrouwen, onder meer via het project Educatie voor Vrouwen met Ambitie (EVA). Tenslotte spant het kabinet zich in om burgers beter van dienst te zijn in het digitale domein en hier beter op toe te rusten, via programma’s zoals Digivaardig Digiveilig37 en Mediawijzer.net.38 Met het door het kabinet ondersteunde Nationaal Programma Preventie ‘Alles is Gezondheid’ wordt via pledges door meerdere partijen samengewerkt om gezondheidsvaardigheden, waaronder laaggeletterdheid, te verbeteren.

31

Zie voor meer informatie de Kamerbrief over de voortgang van de bestuursafspraken van de G37 met betrekking tot het afsluiten van een convenant op het gebied van de voor- en vroegschoolse educatie (31293, nr. 228, 02-12-2014). 32 Zie de Kamerbrief over de voortgangsrapportage van de doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen (31332, nr. 28, 02-07-2014). 33 Zie de Kamerbrief over extra kansen voor jongeren in een kwetsbare positie (30079, nr. 53, 30-12-2014). 34 Zie de Kamerbrief over Leven Lang Leren (30012, nr. 41, 04-11-2014). 35 Zie de Wet educatie en beroepsonderwijs (Staatsblad . 36 Zie de Wet stelsel openbare bibliotheken (Staatsblad 2014, 470, 05-12-2014). 37 Zie de Visiebrief over de digitale overheid 2017 (26643, nr. nr. 280, 23-05-2014). 38 Digivaardig Digiveilig wordt uitgevoerd door EZ en Mediawijzer.net door OCW. Pagina 27 van 27

De maatregelen in dit actieprogramma zijn een aanvulling op al deze inspanningen, zodat mensen hun (op school) aangeleerde taalvaardigheid verder kunnen vergroten en als volwassene op peil kunnen houden.


Pagina 28 van 27


Oplegvel 1.

Onderwerp

2. 3.

Rol van het samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Regionaal belang

4.

Behandelschema:


Advies PHO

Aanbod MBO-onderwijs in de regio Platformtaak volgens gemeente

Datum: Informerend


7.



15-7-2015

I.

II. 6.

Datum: Adviserend

Meningsvormend te discussiëren of en welk signaal gemeenten gezamenlijk kunnen afgeven om invloed uit te oefenen op de spreiding en inhoud van het aanbod van MBO-onderwijs in de regio. De aanbevelingen van gemeente Noordwijkerhout te bespreken en hierover te besluiten.

Door de gedeeltelijke ontmanteling van ROC Leiden komt het aanbod van MBO-opleidingen in de regio de komende jaren zowel qua inhoud als huisvesting in beweging. De rol van de gemeenten daarbij is niet duidelijk. Het is voor gemeenten van belang dat zowel voor de optimale afstemming onderwijsarbeidsmarkt als de kansen van kwetsbare jongeren op MBO-niveau 1 en 2 er een kwalitatief goed en toegankelijk MBO-onderwijsaanbod in de regio beschikbaar is.


www.hollandrijnland.nl IBAN nr. NL87BNGH0285113992 KvK nr. 27365539 BTW nr. NL813768068B01

8.

Inspraak

Nee

9.


geen

10.

Bestaand Kader

Relevante regelgeving: Eerdere besluitvorming:

11.



2

Adviesnota PHO (concept) Vergadering:

PHO Sociale Agenda

Datum:

15 juli 2015 Tijd: 9:30-12:00 uur Alphen aan den Rijn 05 «MARK»

Locatie: Agendapunt: Kenmerk: Onderwerp: Aanbod MBO-onderwijs in de regio

Beslispunten: I. Meningsvormend te discussiëren of en welk signaal gemeenten gezamenlijk kunnen afgeven om invloed uit te oefenen op de spreiding en inhoud van het aanbod van MBO-onderwijs in de regio. II. De aanbevelingen van gemeente Noordwijkerhout te bespreken en hierover te besluiten. Inleiding: Wethouder Gotink van Noordwijkerhout (in PHO SA van 20 mei) en wethouder Hoek van Kaag & Braassem (AB van 24 juni) hebben verzocht gebruik te maken van de platformfunctie van Holland Rijnland om de toekomst van het aanbod van MBO-onderwijs in de regio te agenderen. In regio Holland Rijnland zijn vier instellingen actief die middelbaar beroepsonderwijs aanbieden: twee grote (ROC Leiden, ID College) en twee kleine aanbieders (ROC Mondriaan en AOC Wellant). ROC Leiden is onlangs door het kabinet van een faillissement gered. Voorwaarde was dat het ROC gedeeltelijk ontmanteld zal worden waarbij slecht functionerende opleidingen overgenomen worden door andere ROC’s. Tegelijkertijd is het het ID College bezig met herhuisvesting van haar onderwijsaanbod. De vestiging in Katwijk wordt gesloten en het aanbod van het ID College wordt geconcentreerd in Leiden en Alphen aan den Rijn. Door de gedeeltelijke ontmanteling van ROC Leiden komt het aanbod van MBO-opleidingen in de regio de komende jaren zowel qua inhoud als huisvesting in beweging. De rol van de gemeenten daarbij is niet duidelijk. Het is voor gemeenten van belang dat zowel voor de optimale afstemming onderwijs-arbeidsmarkt als de kansen van kwetsbare jongeren op MBOniveau 1 en 2 er een kwalitatief goed en toegankelijk MBO-onderwijsaanbod in de regio beschikbaar is. Beoogd effect: Als gemeenten invloed uitoefenen op optimale aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Argumenten: 1.1 Gemeenten hebben belang bij goede aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Bij een herverdeling van het regionaal opleidingsaanbod door gedeeltelijke ontmanteling van ROC Leiden is het van belang dat het opleidingsaanbod aansluit bij de vraag vanuit de regionale arbeidsmarkt. Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) adviseert mbo-instellingen om de samenstelling van het opleidingsaanbod af te stemmen met stakeholders zoals de regionale overheid. Dit gebeurt tot op heden niet in de subregio’s of op Holland Rijnland-niveau. Centrumgemeente Leiden voert wel periodiek bestuurlijk overleg met de twee grote ROC’s ID College en ROC Leiden. 3

1.2

1.3

Gemeenten hebben belang bij goed en toegankelijk MBO-onderwijs voor kwetsbare doelgroepen. Gemeenten zijn dan formeel geen partij in het vestigingsbeleid en het opleidingsaanbod van het MBO-onderwijs, de gemeente is echter wel verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet ,WMO, jeugdzorg, leerplicht en RMC-wet. Gebleken knelpunten bij de entree-opleiding (MBO niveau 1, veelal jongeren afkomstig uit het speciaal onderwijs) en de hoge uitval in MBO-2 (jongeren die moeite hebben een startkwalificatie te behalen) baren zorgen. Onderwijs is de beste manier om jongeren te helpen in hun ontwikkeling naar zelfstandige participatie aan de samenleving. De gemeentelijke verantwoordelijkheden vanuit genoemde wetten dienen hierbij als vangnet, niet als alternatief. De gemeenten zijn dus gebaar bij een goed onderwijsaanbod. Concentratie van het MBO-opleidingsaanbod roept vragen op. Wanneer ID College Katwijk sluit en deze opleidingen worden verplaatst naar Leiden, is (op een paar kleine groene opleidingen van AOC Wellant na) binnenkort het volledige MBO-aanbod geconcentreerd in Leiden en Alphen aan den Rijn. De vraag dringt zich op of deze ontwikkeling aansluit bij de vraag naar MBO-onderwijs vanuit jongeren in de diverse gemeenten en sub-regio’s in Holland Rijnland. De fusietoetscommissie MBO-onderwijs adviseert het MBO-onderwijs te organiseren in ‘herkenbare eenheden’ van 1500-2500 deelnemers. Dit is geen weerspiegeling van het huidige aanbod.

Kanttekeningen/risico’s: 1.1 Gemeenten formeel geen partij in bepalen MBO-opleidingsaanbod. Behalve het advies om het opleidingsaanbod af te stemmen met de regionale overheden hebben gemeenten wettelijk geen invloed op het bepalen van het opleidingsaanbod van ROC’s. Om te bewaken dat dit een evenwichtig aanbod is dat aansluit bij de vraag van de regionale arbeidsmarkt worden er in de kwaliteitsafspraken MBO tussen ROC en Ministerie van OCW afspraken gemaakt over de macrodoelmatigheid van het opleidingsaanbod. Financiën: dit agendapunt betreft een meningsvormende discussie zonder financiële gevolgen voor de begroting van Holland Rijnland. Communicatie: afhankelijk van de uitkomst van de meningsvormende discussie in het portefeuillehouderoverleg sociale agenda wordt bekeken welke inzet er van de afdeling communicatie van gemeenten en/of Holland Rijnland benodigd is. Evaluatie: Indien daar aanleiding toe is wordt dit onderwerp opnieuw geagendeerd of wordt er in de mededelingen van een volgend PHO verslag gedaan van de uitkomsten van afgesproken acties. Bijlagen: I Factsheet aanbod MBO-onderwijs in regio Holland Rijnland. II Beoordeling Commissie Fusietoets Onderwijs

4

Bijlage I

Factsheet MBO-onderwijs in regio Holland Rijnland

In deze kaart is per gemeente het aantal MBO-deelnemers benoemd (vraag) en het aantal deelnemers van MBO-onderwijs met een vestiging in die gemeenten (aanbod). Cijfers zijn uit 2013-2014 en afkomstig van www.vsvverkenner.nl

Leidse regio: Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude Totaal Rijnstreek Kaag & Braassem Alphen aan den Rijn Nieuwkoop Totaal

MBO‐deelnemers MBO‐aanbod 1698 9192 519 0 225 5 354 0 200 0 9197

Duin‐ en Bollenstreek Hillegom Lisse Noordwijk Noordwijkerhout Teylingen Katwijk totaal

MBO‐deelnemers MBO‐aanbod 376 0 475 0 431 0 315 0 658 0 1773 514 4028 514

MBO‐deelnemers MBO‐aanbod 574 0 2280 1363 719 0 3573 1363

Holland Rijnland Leidse regio Duin‐ en Bollenstreek Rijnstreek Totaal

MBO‐deelnemers MBO‐aanbod 2996 9197 4028 514 3573 1363 10597 11074

2996

5

Verkeer naar MBO-vestigingen in en buiten de regio Jongeren gaan niet altijd naar een MBO-instelling die is gevestigd in de eigen regio. Er is redelijk veel grensverkeer naar MBO-vestigingen in andere regio’s. Hierover zijn alleen cijfers bekend op het niveau van de RMC-regio. Knelpunt daarbij is dat Holland Rijnland in twee RMC-regio’s is ingedeeld: de Leidse regio en Duin-en Bollenstreek in RMC 026 Zuid-Holland Noord, de Rijnstreek (samen met regio Gouda) in RMC 027 Zuid-Holland Oost. Gegevens op Holland Rijnland-niveau zijn daarom niet beschikbaar. Wel is voor de vestigingen van de drie grote ROC’s per RMC-regio bekend waar de deelnemers vandaan komen (cijfers 2012-2013): ROC Leiden 25MA deelnemers uit ZH‐O RMC 027 deelnemers uit Haaglanden RMC 028 deelnemers uit ZH‐N RMC 026 deelnemers uit overige regio's

vestigingen in RMC 026 vestigingen in RMC Zuid‐Holland Noord 028 Haaglanden 946 0 2133 0 3463 0 797 0

vestigingen RMC 027 Zuid‐Holland Oost 0 0 0 0

totaal 946 2133 3463 797

ID College 25LN deelnemers uit ZH‐O RMC 027 deelnemers uit Haaglanden RMC 028 deelnemers uit ZH‐N RMC 026 deelnemers uit overige regio's

vestigingen in RMC 026 vestigingen in RMC Zuid‐Holland Noord 028 Haaglanden 1173 98 852 2079 1234 17 79 128


totaal 4284 3294 1401 1044

Mondriaan 27GZ deelnemers uit ZH‐O RMC 027 deelnemers uit Haaglanden RMC 028 deelnemers uit ZH‐N RMC 026 deelnemers uit overige regio's

vestigingen in RMC 026 Zuid‐Holland Noord 92 717 290 20


totaal 216 12900 1104 851

vestigingen in RMC 028 Haaglanden 124 12183 814 831

Onderwijsaanbod in de regio ROC Leiden heeft 7.098 deelnemers1 verdeeld de volgende vestigingen in Leiden: Vestiging Leiden CS (Bargelaan 190)

Leiden Lammenschans (Betaplein 18)

Opleidingsdomeinen Bakkerij Facilitaire dienstverlening Horeca Orde & Veiligheid Recreatie Sport & Bewegen Toerisme Welzijn Zorg Boerhavecollege (volwassenenonderwijs vmbot, havo, vwo) Bouw Commercie Economie & Recht Handel & Ondernemerschap Hout & Meubel ICT Media & ontwikkeling Mobiliteit & Voertuigen

1

Deelnemers 2.933

3.800

Alle deelnemersaantallen zijn uit schooljaar 2013-2014 en komen van DUO: www.vsvverkenner.nl . Benoemd zijn de deelnemers per vestigingsplek. Dit geeft niet weer waar deze deelnemers woonachtig zijn. Dit kunnen deelnemers zijn woonachtig in een andere RMC-regio.

6

Leiden (Zernikedreef 11)

Techniek Transport & Logistiek Entreeopleiding laboratoriumonderwijs

365 deelnemers, bij Hogeschool Leiden

ID College heeft in regio Holland Rijnland 3.129 deelnemers verdeeld over de volgende vestigingen in Leiden, Katwijk en Alphen aan den Rijn: Vestiging Leiden (Storm Buysingstraat 18c) Leiden (Rapenburg 23) Leiden (Vijf Meilaan 210) Katwijk (Jan Evertsenlaan 2)

Opleidingsdomeinen Uiterlijke Verzorging Economie entreeopleiding Welzijn

Deelnemers 556

Gezondheidszorg Welzijn Economie

650

265

295

Welzijn Gezondheidszorg Alphen aan den Rijn (Ambonstraat 1)

Entreeopleiding Economie Orde & Veiligheid Welzijn Gezondheidszorg Sport & bewegen Entreeopleiding

1.363 deelnemers

ROC Mondriaan heeft in regio Holland Rijnland 452 deelnemers in opleidingsdomein gezondheidszorg en welzijn op de vestiging Vondellaan 35 Leiden. Leidse instrumentmakers School (LiS) heeft 171 deelnemers op de vestiging Einsteinweg 61 Leiden. De LiS) verzorgt de 4 jarige opleiding tot Research instrumentmaker, een BOL (Beroeps Opleidende Leerweg) opleiding op MBO niveau 4. Wellant is een AOC (Agrarisch Opleiding Centrum) en heeft in regio Holland Rijnland 224 deelnemers verdeeld over de volgende vestigingen: Rijnsburg (Sandtlaan 98) 219: deelnemers (hier is ook een VO-afdeling gevestigd) Oegstgeest (lange Voort 70): 5 deelnemers (hier is ook een VO-afdeling gevestigd) Opleidingen: Flower design Green production, richting Plant Green production & Business, richting Plant

Groothandel & Logistiek Stedelijk groen & natuurbeheer Indoor design

Hoe het opleidingsaanbod van ROC’s wordt bepaald

ROC’s bepalen zelf welke opleidingen ze aanbieden. Mbo-instellingen zijn en blijven verantwoordelijk voor een doelmatig opleidingsaanbod. Het regionale bedrijfsleven en andere partijen zoals vmbo, hbo en lokale overheden helpen bij een goede afstemming. Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) helpt regio's bij de dialoog tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Feiten en cijfers, gelegitimeerd door onderwijs en bedrijfsleven, zijn hiervoor de basis. De kenniscentra (onderdeel van SBB) leveren sectorale arbeidsmarktinformatie.

7

SBB heeft in een advies aan de MBO-instellingen beschreven hoe het afstemmingsproces over (macro)doelmatigheid tussen onderwijs en bedrijfsleven, en daarmee de keuze voor het opleidingsaanbod plaats kan vinden2. Hierbij worden de volgende stappen gezet:  Het sectoraal (georganiseerd) bedrijfsleven neemt deel aan het regionale overleg.  De mbo-instellingen en het sectoraal (georganiseerd) bedrijfsleven adviseren over de landelijke opleidingsbehoefte  De mbo-instelling legt verantwoording af over gemaakte keuzes in het jaarverslag  De mbo-instellingen en het sectoraal (georganiseerd) bedrijfsleven maken gebruik van gelegitimeerde feiten en cijfers vanuit SBB  De mbo-instelling stelt een doelmatig opleidingenportfolio op, op basis van de volgende variabelen: Arbeidsmarktrelevantie: de vraag op de arbeidsmarkt naar arbeidskrachten met een bepaalde opleiding, zowel actueel als toekomstig Studieloopbaanrelevantie, waaronder ook doorstroom naar het hbo Beschikbare stageplaatsen en leerbanen Aantal deelnemers Kwaliteit Bereikbaarheid: reisafstand tussen woonplaats en opleiding Organiseerbaarheid in de instelling De besluitvorming over welke opleiding uiteindelijk door de mbo-instelling aangeboden wordt, vindt op het niveau van het College van Bestuur plaats.  De mbo-instelling stemt het opleidingenportfolio af met het sectoraal (georganiseerd) bedrijfsleven  Het sectoraal (georganiseerd) bedrijfsleven stelt de eigen opleidingsbehoefte voor de opleidingen uit hun sector vast  De mbo-instelling stemt af met andere onderwijsinstellingen (op regionaal niveau)  De mbo-instelling stemt af met andere stakeholders: zoals de regionale en eventuele bovenregionale overheid, vo en hbo over bestaande en nieuwe opleidingen, het stoppen van opleidingen en het verplaatsen van opleidingen. De partijen leggen de afspraken vast in een vastgesteld afstemmingsverslag. Partijen dragen zorg voor een goede documentatie.  Bij geschillen schakelen mbo-instellingen en het sectoraal (georganiseerd) bedrijfsleven de onafhankelijke geschillencommissie ingesteld door SBB in. Aanbevelingen gemeente Noordwijkerhout: Realiseer een (sub-)regionaal overleg, waarbij de MBO’s en de gemeenten hun beleid op elkaar kunnen afstemmen en samen kunnen werken aan de uitvoering van de participatiewet. -

Er is een dialoog/samenwerking tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven. De lijst opleidingen in ogenschouw nemende, lijkt het alsof bij sommige bedrijfssectoren het contact verloren is gegaan. Een heel duidelijk voorbeeld is de agrarische sector. Die is zeer sterk vertegenwoordig in de Bollenstreek en in de Rijn- en Veenstreek. De BBLopleiding voor de landen tuinbouw wordt eigenlijk helemaal gemist, terwijl er in het verleden in deze sector toch veel BBL-trajecten waren. Met alle respect voor de inzet van Oost-Europese arbeiders: het zou heel wenselijk zijn als er op MBO-1 en MBO-2 niveau een goed aanbod wordt gerealiseerd, in samenwerking met de werkgevers.

2

Op http://www.s-bb.nl/files/2015/bestanden%20divers/Advies-werkwijze-doelmatigheid.pdf staat de werkwijze voor het afstemmingsproces tussen onderwijs en bedrijfsleven over (macro)doelmatigheid van SBB beschreven.

8

Breng ook in kaart wat de werkgevers tegenhoudt om mensen in een BBL-traject aan te nemen. -

Geef veel aandacht aan MBO-1 en MBO-2 leerlingen, zowel wat betreft het onderwijsaanbod, als de locatie. Het gaat hier om een kwetsbare groep leerlingen, vaak met grote afstand tot de arbeidsmarkt. Het is van het grootste belang dat deze jonge mensen in de vormende leeftijd van 16, 17 en 18 jaar een opleiding in combinatie met werk kunnen volgen. De dagbesteding en de structuur zijn daarbij nog belangrijker dan de inhoud van het werk. Er moet actief gewerfd worden voor BBLplaatsen in de bedrijfssectoren en ook hier moet aandacht zijn voor wat werkgevers eventueel tegenhoudt om deze groep leerlingen een werk/opleidingsplek te geven.

9

BEOORDELING AANVRAAG FUSIE Zaaknummer AFO 150 De aanvragende partijen zijn: De stichting ROC Leiden, Centrum voor Educatie en Beroepsonderwijs in de regio Leiden en Duin- en 1 Bollenstreek , statutair gevestigd te Leiden. De rechtspersoon heeft iets minder dan 600 fte in vaste 2 en tijdelijke dienst en de totale baten bedroegen in 2013 ongeveer 75 miljoen euro. De stichting is verantwoordelijk voor de instandhouding van: • Regionaal Opleidingencentrum Leiden (hierna: ROC Leiden) met twee locaties waar mboonderwijs wordt aangeboden in Leiden, gelegen bij het centraal station en bij station 3 Lammenschans. De instelling telt op 1 oktober 2014 ruim 9.000 mbo-studenten verspreid over in totaal 189 zogeheten “kwalificaties”. Per opleiding is er sprake van grote variatie in het aantal studenten: in 21 van deze opleidingen staat bijvoorbeeld één student geregistreerd (bijv. stratenmaker), terwijl meer dan 400 studenten de opleiding mbo-verpleegkundige volgen en 250 studenten de opleiding “manager/ondernemer horeca”. Deze instelling biedt verder “educatie” aan voor volwassenen die voldaan hebben aan hun inburgeringsplicht. Op 1 oktober 2014 waren er 237 educatiedeelnemers.4 • Het Boerhaave college, dat gericht is op het geven van Voortgezet Algemeen Volwassenen Onderwijs (hierna: VAVO). Het VAVO is bedoeld voor meerderjarigen en onder voorwaarden ook voor 16- en 17-jarigen. Het Boerhaave college heeft bovenbouw: 3 en 4 vmbo-theoretische leerweg, 4 en 5 havo en 6 vwo in alle sectoren en profielen van het reguliere voortgezet onderwijs. Op 1 oktober 2014 telde dit college 555 studenten. De stichting Regionaal Opleidingen Centrum ID College 5, statutair gevestigd te Gouda. Er waren in 2013 rond de 900 fte in dienst. De totale baten bedroegen in 2013 iets minder dan 86 miljoen euro.6 De stichting is verantwoordelijk voor de instandhouding van: • ROC ID College met momenteel dertien locaties in Alphen aan den Rijn, Gouda, Katwijk, Leiden, Leidschendam-Voorburg, Schoonhoven, Woerden en Zoetermeer. De instelling telt op 1 oktober 2014 bijna 10.600 mbo-studenten verspreid over in totaal 125 “kwalificaties”. Evenals bij het ROC Leiden varieert het aantal leerlingen per kwalificatie van 1 student (bijv. assistent schilder) tot aan ruim 600 voor mbo-verpleegkundige en meer dan 900 voor de opleiding “verzorgende”. Daarnaast telt de instelling bijna 1.500 educatie-deelnemers en volgen meer 7 dan 400 studenten een VAVO-opleiding te Gouda, Woerden of Zoetermeer.

1

Werkgeversnummer 40855 met BRIN-nummers 25MA (ROC Leiden) en 30NK (Boerhaave College). Bron: Jaarverslag 2013 ROC Leiden. 3 Bron: DUO, bekostigingstelling 1 oktober 2014. De Wet educatie en beroepsonderwijs spreekt van deelnemers. De landelijke vertegenwoordiger het JOB noemt zich een studentenraad. Ook het ministerie van OCW spreekt sinds kort over “studenten”. De CFTO kiest ervoor de termen mbo-leerlingen en studenten beide te gebruiken, omdat het bij deze groep ook gaat om minderjarigen van bijvoorbeeld 16-jarige leeftijd. 4 Bron: ROC Leiden, 19 januari 2015. De basis op orde. Voorstel voor verbeterprogramma ROC Leiden. 5 Werkgeversnummer 40800 met BRIN-nummer 25LN (ROC ID College). 6 Bron: Jaarverslag 2013 ID College. 7 Anders dan bij het ROC Leiden vormt de VAVO hier geen aparte instelling of school. 2

1

Leeswijzer Dit rapport is als volgt opgebouwd: • Eerst wordt het beleidsmatig en juridisch kader voor mbo-fusies beschreven (paragraaf 1); • Daarna wordt ingegaan op het proces rond de aanvraag en de feitelijke documentatie, mede in relatie tot het beroep op urgentie en de toepassing van de spoedprocedure (paragraaf 2); • Vervolgens beschrijft paragraaf 3 wat volgens de Colleges van Bestuur de aanleiding is tot de fusie, welke doelen zij nastreven, welke gevolgen zij zien van de fusie en welke stappen er nog moeten worden gezet en welke aanpak zij daarbij voor ogen hebben; • In paragraaf 4 wordt ingegaan op de mate waarin de besluitvorming over de fusie zorgvuldig verloopt vanuit het perspectief van de medezeggenschap van de beide ROC’s en de vraag of er voldoende draagvlak is onder studenten en personeelsleden; • Vervolgens wordt ingegaan op de gevolgen van de fusie voor de keuzevrijheid, de macrodoelmatigheid van het onderwijsaanbod in de regio en de bestuurlijke verhoudingen (paragraaf 5). Daarbij wordt beschreven wat de zienswijzen zijn van externe stakeholders; • Het rapport eindigt met een uitgebreide samenvatting van de bevindingen, waarna de hoofdconclusies worden getrokken die de basis vormen voor fusie-voorwaarden (paragraaf 6).

1.

Beleidsmatig en juridisch kader mbo-fusietoets

Bij de beoordeling van de fusiedocumenten en de informatie die de commissie heeft verkregen via de schouw, wordt rekening gehouden met het beleidsmatig en juridisch kader voor de mbo-fusietoets. Dit kader wordt hieronder beschreven. 1.1.

Focus op vakmanschap en introductie “gemeenschap van mbo-colleges

Aanvragers verwijzen in hun fusie-effectrapportage naar de brief van de minister van OCW van 2 juni 2014 over de toekomst van het middelbaar beroepsonderwijs “ruim baan voor vakmanschap” en hebben deze Kamerbrief bij de stukken ter beoordeling gevoegd. Met aanvragers ziet de CFTO dit als een brief, waarin belangrijke beleidsmatige kaders worden geschetst waarbinnen de fusie-aanvraag dient te worden beoordeeld. In de brief worden enkele uitspraken gedaan die direct relevant zijn voor de beoordeling van deze fusie. Zo geeft de minister van OCW aan, dat zij lessen wil leren van de ontstane financiële problematiek zoals rondom de Amarantis Onderwijsgroep. De minister constateert dat het leiden van een grote onderwijsorganisatie in deze tijd hoge eisen stelt aan de kwaliteit en mentaliteit van bestuurders en toezichthouders. Uit onderzoek, ook in andere onderwijssectoren, blijkt dat het studiesucces van een student toeneemt wanneer hij zich thuis voelt op een school en deel uitmaakt van een (kleine) groep. Dat thuis voelen, waarvoor contacten met medestudenten en docenten uiteraard belangrijk zijn, wordt ook gezien als een goede bescherming tegen voortijdig schoolverlaten en studievertraging. De afstand tussen het bestuur en het primaire proces moet niet te groot zijn: “De situatie bij de Amarantis Onderwijsgroep heeft ons geleerd dat het streven naar een zo groot mogelijke schaal en harde onderlinge concurrentie het onderwijs geen goed doen. Bestuurders komen dan op grote afstand te staan van waar het werkelijk om gaat, namelijk het geven van goed onderwijs. De menselijke maat moet daarom stevig verankerd zijn in de instelling.” Concreet wordt voorgesteld om een nieuw bestuurlijk model te introduceren, namelijk de gemeenschap van mbo-colleges, waarbinnen het onderwijs wordt georganiseerd in aparte colleges. De colleges kunnen zijn gericht op een bepaalde branche of sector. Deze faciliteit houdt in dat instellingen de zogenaamde organisatorische eenheden beter kunnen positioneren als mbo-colleges met een directeur - als faciliteit om menselijke maat en onderwijskundig leiderschap te versterken. De instelling als geheel kan zich dan gemeenschap van mbo-colleges noemen. De minister van OCW zal een voorstel doen om de positie van de mbo-collegedirecteur vanaf 1 augustus 2017 te verankeren in de wet, de titel “gemeenschap van colleges” in die wet vast te leggen, en daarbij de verantwoordelijkheidsverdeling tussen het college van bestuur en de collegedirecteur nader uit te werken. De minister wil bewerkstelligen dat na een fusie het onderwijs kleinschalig wordt aangeboden, met name door gebruik te maken van het bestuurlijke model van de gemeenschap van mbo-colleges en zal de fusietoets voor het mbo in lijn hiermee aanpassen.

2

1.2.

Beleid ten aanzien van fusies en de fusietoets

De minister van OCW stelt in de brief van 2 juni 2014, dat de fusietoets een belangrijk instrument is voor het behoud van de menselijke maat en keuzevrijheid in het onderwijs. Te veel fusies kunnen de keuzevrijheid in het onderwijs aantasten. Daarnaast kunnen te grote instellingen en schoolbesturen de afstand tussen bestuur en werkvloer te groot maken, waardoor de legitimiteit van het bestuur in gevaar komt. Daarom is het noodzakelijk dat er een goed werkende fusietoets is en blijft. Afhankelijk van de regionale context kan het zinvol zijn dat twee mbo- rechtspersonen of -instellingen gaan fuseren om aanbod te krijgen dat doelmatig en arbeidsmarktrelevant is. Een fusie moet dienstig zijn aan een betere kwaliteit en tegelijkertijd moet voorkomen worden dat er instellingen ontstaan die los van de context van de eigen omgeving opereren. De Commissie Fusietoets Onderwijs (CFTO) voert deze toets uit. Dit is maatwerk. De minister van OCW geeft verder aan, dat de fusietoets zwart/wit van karakter is: een fusie kan alleen 100% worden goedgekeurd, of 100% afgekeurd. Fusietoetsen in andere sectoren, zoals de zorg, hebben meer handelingsruimte. Dit kan voor het mbo interessant zijn, zo stelt de minister. Er worden vier concrete voorstellen gedaan ten aanzien van de fusietoets: a) In de fusietoets zal voorop staan dat studenten moeten kunnen kiezen voor een beroepsopleiding naar keuze. Dit zal in situaties van krimp zwaarder wegen dan de keuze tussen meerdere aanbieders, zeker als deze min of meer hetzelfde aanbod kennen. Dat laatste zal zich voordoen bij meer verspreide opleidingen in stedelijke gebieden; b) In de fusietoets zal worden verdisconteerd dat instellingen alleen mogen fuseren als het onderwijs op een kleinschalige manier wordt aangeboden. De borging van de menselijke maat moet op een overtuigende manier worden aangetoond. Dit kan onder meer door gebruik te maken van het nieuwe model van de gemeenschap van mbo-colleges. De beoogde inwerkingtreding van deze aanpassing van de regeling fusietoets is vanaf 1 augustus 2015; c) Verder is het belangrijk om betere voorlichting te geven over de fusietoets. De minister van OCW heeft daarom met de CFTO afgesproken dat de commissie een leidraad zal uitbrengen bedoeld voor alle stakeholders in de mbo-sector, waaronder de vertegenwoordigers van de onderwijsbesturen, leerkrachten en studenten, en d) Bij de wetsevaluatie wordt bekeken of het mogelijk is fusies onder voorwaarden toe te staan.8 De brief is een vervolg op beleid voor fusies in de mbo-sector dat is uiteengezet in de brief van de staatssecretaris van OCW van 23 januari 20099. Daarin geeft de regering aan dat besturen in het onderwijs terughoudend dienen te zijn met fusies en dat specifiek voor fusies tussen mbo-instellingen de regering het uitgangspunt “nee-tenzij” zal hanteren: • “Dat wil zeggen dat ik alleen in het uiterste geval, dus als de continuïteit van scholen, opleidingen of instellingen in het geding is, fusies toesta. Dit onder de voorwaarde dat keuzevrijheid, variëteit (minimaal een breed dekkend aanbod van beroepsopleidingen voor de regio) en bereikbaarheid zo goed mogelijk zijn gewaarborgd. • Verder zal ik bij mijn oordeel ook de procesvoorwaarden betrekken die in de brief van 28 november over de menselijke maat in het onderwijs werden genoemd: zijn ouders, leerlingen, studenten en personeel voldoende geraadpleegd en is onder die geledingen voldoende draagvlak verworven? Is een zogeheten fusie-effectrapportage (in enige vorm) toegepast waarin het bestuur de doelen, kosten en baten van de fusie formuleert? Zijn andere rechtsvormen overwogen?” 1.3.

Juridisch kader beoordeling mbo-fusies

Beoordeling besturenfusie Het beleid is neergeslagen in de Wet Fusietoets en nader uitgewerkt in de beleidsregels. In artikel 16 van de Regeling en beleidsregels fusietoets (hierna: de Regeling) wordt omschreven in welke situaties sprake is van een significante belemmering van de variatie in het onderwijsaanbod bij een bestuurlijke

8 9

In antwoord op Kamervragen over een fusie van ROC Amsterdam en ROC Flevoland is dit herhaald. Kamerstukstukken II 2008/09, 31135, nr. 18.

3

fusie in de mbo-sector. Uit dit artikel blijkt, dat elke besturenfusie één voor de wet significante belemmering van de keuzevrijheid oplevert tenzij er een aannemelijke rechtvaardigingsgrond aanwezig is. Uit de toelichting bij de Regeling blijkt dat: “ Bij een bestuurlijke fusie kan er sprake zijn van een machtsconcentratie op het niveau van de rechtspersonen die een onderwijsinstelling in stand houden. Een dergelijke fusie kan zich voordoen tussen rechtspersonen die in geheel verschillende delen van Nederland onderwijsinstellingen in stand houden. [… ] Een bestuurlijke fusie lijkt veelal personeel van de onderwijsinstelling en/of deelnemers en hun ouders niet direct te raken, maar kan niettemin invloed hebben op de keuzevrijheid. Wanneer een instelling onder een andere rechtspersoon komt te vallen, kan dit immers invloed hebben op zaken als identiteit van de instelling. Schaalvergroting op bestuurlijk niveau kan er in de praktijk toe leiden dat in (een deel van) Nederland alleen maar instellingen met een bepaalde identiteit in stand gehouden worden. De keuze voor deelnemers en hun ouders uit onderwijsaanbieders zou bij een te beperkt aantal rechtspersonen in Nederland dat onderwijsinstellingen in stand houdt, verschralen. Daarnaast kan een bestuurlijke fusie mogelijk leiden tot belangenverstrengeling, omdat één rechtspersoon na de bestuurlijke fusie de voorheen onder meerdere rechtspersonen ressorterende instellingen in stand houdt. Om bovengenoemde reden wordt elke bestuurlijke fusie waarbij twee of meer instellingen zijn betrokken als een significante belemmering aangemerkt.” Beoordeling instellingenfusie In artikel 17 van de Regeling wordt omschreven dat in ieder geval sprake is van een significante belemmering bij het samenvoegen van twee mbo-instellingen indien er als gevolg hiervan een afname in variatie van het onderwijsaanbod of onderwijsaanbieders is in het gebied dat gezien de omgeving en onderwijssoort op een maatschappelijk aanvaarde afstand voor de deelnemers is gelegen. Uit de toelichting bij het artikel blijkt: “Het ligt daarbij wel in de rede dat maatschappelijk aanvaarde afstand op het platteland anders is dan die in de Randstad. De maatschappelijk aanvaarde afstand zal groter worden, naarmate het betreffende onderwijsaanbod specifieker en unieker is. Wanneer als gevolg van de voorgenomen fusie er een drastische teruggang is van het aantal opleidingen dan wel een concentratie op één of enkele locaties waardoor de maatschappelijk aanvaarde afstand onder druk kom, kan worden geoordeeld dat er sprake is van een significante belemmering.” Rechtvaardigingsgronden De significante belemmering van de keuzevrijheid die gelegen kan zijn in een bestuurlijke of institutionele mbo-fusie kan zijn gerechtvaardigd als er sprake is van een situatie als bedoeld in artikel 19 van de Regeling: het aanwezig zijn van één of meer aannemelijke rechtvaardigingsgronden. Geheel goedkeuren of geheel afkeuren van de besturen- en instellingenfusie De vraag is of de wet de ruimte biedt aan de minister van OCW om bij mbo-fusies apart te besluiten over de bestuurlijke en de institutionele fusie, zoals dat in het funderend onderwijs het geval is. Dit zou tot 2007 ook mogelijk geweest zijn binnen de Wet educatie beroepsonderwijs, maar door een 10 technische wijziging van de wet is deze mogelijkheid vervallen. In de mbo-sector is nu bij wet

10

In de periode van 1995 tot aan 2007 zou dit wel mogelijk zijn geweest .Het gaat hier in de kern om het verschil tussen een Bestuurlijk Geïntegreerde Instelling (hierna: BGI) en een Institutioneel Geïntegreerde Instelling (hierna: IGI). Deze beide modellen zijn bij de totstandkoming van de Wet educatie beroepsonderwijs e midden jaren 90 van de 20 eeuw nadrukkelijk onderwerp geweest van politiek debat. Het toenmalige regeerakkoord stelde: “ Voor een goede aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt is regionale integratie van beroepsonderwijs, leerlingwezen en volwasseneneducatie (zgn. ROC-vorming) noodzakelijk. In het algemeen verdient fusie van de betrokken instellingen de voorkeur; omdat hiertegen in bepaalde gevallen gegronde bezwaren kunnen bestaan, wordt zij niet dwingend opgelegd.” In de wet is de mogelijkheid gecreëerd via het toenmalige artikel 1.3.2 over “regionale opleidingscentra in een samenwerkingsverband” om onder één bevoegd gezag twee instellingen te hebben, die samenwerken rond kwaliteitszorg, financieel beheer, personeel en onderwijsexamens. In 2007 is op initiatief van de toenmalig staatssecretaris van OCW besloten om in het kader van deregulering en verlaging van de lastendruk dit artikel te schrappen. Daarmee is de wettelijke regeling van het BGI-model komen te vervallen. De regering heeft het voorstel om dit model te schrappen als volgt toegelicht: “ Verder is de bepaling inzake de regionale opleidingscentra (ROC ’ s) in een samenwerkingsverband

4

geregeld dat iedere instelling een College van Bestuur (hierna: CvB) heeft. Dit maakt dat wanneer één rechtspersoon twee instellingen in stand houdt voor ieder van de instellingen een CvB moet zijn ingericht, die ieder eindverantwoordelijkheid draagt op grond van de onderwijswetgeving voor de instelling. Daarenboven schrijft de onderwijswetgeving voor dat een lid van het CvB van een instelling niet tevens zitting kan hebben in het CvB van een andere instelling. Dit laatste heeft tot gevolg dat een rechtspersoon die twee mbo-instellingen in stand houdt liefst drie bestuursorganen moet inrichten: twee Colleges van Besturen en één overkoepelend bestuur in de zin van de Wet. En dit zonder dat een bestuurder in meer dan “één bestuursorgaan” van de rechtspersoon zitting kan hebben. De conclusie is dat de goedkeuring van een bestuurlijke fusie onder de huidige wet zal moeten leiden tot de goedkeuring van een instellingenfusie, of dat de afkeuring van een instellingenfusie moet leiden tot de afkeuring van een besturenfusie. De commissie ziet daarom aanleiding beide aanvragen tegelijkertijd en in samenhang te beoordelen.

2.

Aanvraag: volledigheid en spoedprocedure

De Colleges van Bestuur van beide instellingen hebben een aanvraag ingediend voor goedkeuring door de minister van OCW van een bestuursoverdracht per 1 mei 2015, waarna het de bedoeling is op afzienbare termijn over te gaan tot een institutionele fusie. Er resteert derhalve na goedkeuring van beide fusies één rechtspersoon met een college van bestuur verantwoordelijk voor één bekostigde instelling. Op 1 april 2015 is bij de Dienst Uitvoering Onderwijs, de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (hierna: DUO) de fusieaanvraag ingediend en gelijktijdig hebben de aanvragers het secretariaat van de CFTO de stukken toegestuurd. Bij deze aanvragen zijn de volgende bijlagen gehecht: • Bijlage 1: Fusie-effectrapportage (“FER”). • Bijlage 2A-D: Verklaringen van de betrokken medezeggenschapsorganen dat zij geen bezwaar hebben tegen het verkennen van de route van bestuursoverdracht. • Bijlage 2E-H: Adviesaanvragen aan de betrokken medezeggenschapsorganen, vooruitlopend op de uiteindelijke vraag om instemming c.q. op overeenstemming gericht overleg. • Bijlage 2I: Afschrift van de akte houdende de intentieovereenkomst tussen Stichting ROC Leiden, Centrum voor Educatie en Beroepsonderwijs in de Regio Leiden en Duin & Bollenstreek ("Stichting ROC Leiden") en Stichting ROC ID College. • Bijlage 3: Brief van de Minister van OCW van 13 februari 2015, inclusief bijlagen (3A en 3B). • Bijlage 4: Brief van de Minister van OCW van 2 juni 2014. • Bijlage 5A: Portfolio van de door ROC ID College aangeboden opleidingen. • Bijlage 5B: Portfolio van de door ROC Leiden aangeboden opleidingen. • Bijlage 6A: Jaarstukken 2013 Stichting ID College. • Bijlage 6B: Conceptjaarstukken 2014 Stichting ID College. • Bijlage 7: Omvang van de door PwC uit te voeren Quickscan. • Bijlage 8: Rendementenoverzicht van ROC ID College. Om de aangevraagde fusie te kunnen realiseren, dient de minister van OCW goedkeuring te verlenen. Daarbij laat de minister zich adviseren door een bij wet ingestelde commissie, de CFTO, die de opdracht heeft om onafhankelijk van de minister en de betrokken instellingsbesturen te oordelen. 2.1.

Toets door OCW/DUO op volledigheid: advies medezeggenschap

Eerst beoordeelt DUO of de aanvragen volledig zijn. Artikel 2.1.10, eerste lid, van de Wet educatie en beroepsonderwijs (hierna: de WEB) schrijft voor dat een aanvraag moet worden ingediend bij Onze Minister voor het verkrijgen van goedkeuring. De aanvraag gaat vergezeld van:

geschrapt. Dergelijke ROC ’ s zijn er niet. Evenmin is er binnen de Bve-sector de behoefte om tot een dergelijk samenwerkingsverband te komen.”

5

• •

een door de rechtspersoon dan wel rechtspersonen opgestelde fusie-effectrapportage; een schriftelijk advies over, of voor zover van toepassing de schriftelijke instemming met de fusie door de betrokken medezeggenschapsraden, die is voorafgegaan door de kennisname van de fusie-effectrapportage door de medezeggenschapsraden.

De verklaringen van de betrokken medezeggenschapsraden voldeden op 1 april niet aan de wettelijke eisen. Uit de adviesaanvragen blijkt dat de colleges van bestuur van de beide ROC’s, de medezeggenschapsraden verzoeken om met het oog op de urgentie uiterlijk maandag 6 april advies te geven. Derhalve is de aanvraag van 1 april onvolledig. DUO heeft op 2 april de aanvraag onvolledig verklaard en partijen in de gelegenheid gesteld de aanvragen aan te vullen. Op 10 april zijn de adviezen van de medezeggenschapsraden per mail nagezonden. Uit de aard van deze adviezen blijkt, dat zowel de ondernemingsraden als de studentenraden van de beide instellingen een groot aantal vragen heeft en een groot aantal voorwaarden stelt. Er is geen sprake van eenduidige instemming, maar er is wel sprake van een duidelijk advies met de nodige kanttekeningen waar de beide besturen en ook de minister van OCW mee rekening dienen te houden bij de besluitvorming over de fusie en bij de verdere vormgeving van de fusie. In die zin is de aanvraag volledig: de benodigde documentatie voor uitvoering van de fusietoets is aangeleverd. Er is in de mbo-sector, anders dan in het funderend onderwijs, geen sprake van een voorgeschreven 11 instemming van de medezeggenschap; slechts het verkrijgen van een advies is voorgeschreven. DUO heeft derhalve aan zowel de aanvragers als aan de CFTO laten weten, dat de aanvraag volledig is en dat de wettelijke termijn die staat voor de inhoudelijke toetsing is ingegaan. 2.2.

Beoordeling door CFTO van urgentie : toepassing spoedprocedure

De aanvragers stellen in de FER, dat zij de bestuurlijke fusie vóór 1 mei 2015 willen realiseren en dat zo snel mogelijk daarna - mede in afstemming met DUO en het Ministerie van Onderwijs - de institutionele fusie zal gaan plaatsvinden. De exacte datum van de instellingenfusie wordt afgestemd op het optimale moment, gelet op een ordentelijke bekostiging en het inschrijven van studenten. De commissie heeft op verzoek van aanvragers en gezien de urgentie van het dossier de spoedprocedure toegepast en zich ingespannen vóór 1 mei besluitvorming mogelijk te maken. Het onderzoek van de commissie bestaat uit: • documentenonderzoek (de fusiedocumenten en aanvullend bijv. de jaarverslagen, brieven over deze zaak aan de Tweede Kamer); • onderzoek en analyse openbaar beschikbare informatie (DUO-gegevens over onder meer leerlingenaantallen, de beoordeling van de kwaliteit van het onderwijs door de inspectie); Een schouw is uitgevoerd op 7 april te Leiden. Daarbij heeft de commissie naast vertegenwoordigers van de besturen en de medezeggenschapsorganen aanvullend externe partijen gevraagd of zij behoefte hebben om hun zienswijze kenbaar te maken. Deze partijen hebben hiervan gebruik willen maken. De CFTO heeft daarop de volgende partijen uitgenodigd voor een gesprek: • de aanvragers: de Colleges van Bestuur van ROC Leiden en het ID-College te Gouda; • de medezeggenschap: de vertegenwoordiging van het personeel (ondernemingsraden) en de mbo-studenten (studentenraden) van beide instellingen; • naburige instellingen: ROC Mondriaan, ROC Midden-Nederland, ROC NOVA College; • externe partijen: de gemeente Leiden, de Hogeschool Leiden en het departement Leiden van de Maatschappij voor Handel en Nijverheid.

11

Op 30 september 2014 heeft de Tweede Kamer weliswaar een motie aangenomen waarmee de regering wordt gevraagd de adviesbevoegdheid te vervangen door een bevoegdheid om in te stemmen met de voorgenomen fusie door de medezeggenschap Kamerstukken II 2013-2014, 31 288, nr. 380, maar voor de beoordeling van deze fusie heeft dit nu verder geen juridische consequenties.

6

3.

Aanleiding, doel en gevolgen overdracht ROC Leiden aan ID College

In deze paragraaf beschrijft de CFTO de bevindingen die zij heeft gedaan over de aanleiding tot de fusie, de doelen met de fusie en de beoogde resultaten en vervolgstappen na goedkeuring. Deze bevindingen baseert zij op de analyse van de fusie-effectrapportage van 31 maart 2015 in combinatie met de uitkomsten van de gesprekken, die de commissie met de bestuurders heeft gehad op 7 april. Verder heeft de commissie de brief van de minister van OCW van 13 februari als informatiebron gebruikt en kennis genomen van de daarbij gevoegde achterliggende onderzoeksrapporten. 3.1.

Aanleiding voor de fusie

Een goed begrip van de aangevraagde fusie tussen ROC Leiden en het ID College vraagt om een bredere beschouwing en beschrijving van de voorgeschiedenis en de actuele context. De beide ROC’s zijn in Leiden en Gouda ontstaan medio jaren 90 ten tijde van de invoering van de WEB en de vorming van de regionale opleidingencentra. De problemen die aanleiding gaven tot de fusie zijn ontstaan in 2007 met het besluit van ROC Leiden om het aantal locaties op de gekozen wijze terug te brengen van 21 tot twee locaties in Leiden; vlakbij station centraal en station Lammenschans. In de brief van de minister van OCW aan de Tweede Kamer van 13 februari 2015 over de toekomst van ROC Leiden wordt de geschiedenis achter de fusie-aanvraag nader beschreven. De minister stelt onder meer dat het ROC Leiden sinds juli 2012 onder aangepast financieel toezicht heeft gestaan van de Inspectie van het Onderwijs (hierna: inspectie). Dit vanwege financiële problemen, mede veroorzaakt door hoge investeringen in nieuwbouw en de complexe financiering hiervan. De minister schrijft: “Het beeld komt op van een megalomaan project. Waar een behoefte bestond van 37.000 m2 werden twee gebouwen ontwikkeld van 80.000 m2. Nu ondervinden we daarvan de gevolgen” . Tijdens de schouw is de commissie gebleken, dat de aanvragers zich grotendeels in deze lezing kunnen vinden. De bestuurders wijzen erop, dat de beide CvB’s enkele jaren geleden bij het ministerie zijn geweest om over de verhoudingen tussen de instellingen te praten. Het ID College was onder meer bereid haar aanbod in “techniek” te staken, zodat het ROC Leiden meer aanwas zou krijgen voor een volwaardiger opleiding in dit domein. Tot definitieve afspraken is het toen echter niet gekomen. Daarna is er het nodige gebeurd, waaronder het opstappen van de vorige voorzitter van het CvB en de komst van een interim-bestuurder voor ROC Leiden. Deze heeft recent een voorstel voor een verbeterprogramma ontwikkeld voor ROC Leiden, dat gericht was op zelfstandig voortbestaan van de instelling. Het CvB schrijft in het Verbeterplan van 19 januari 2015 dat zij drie voorwaarden ziet om zo’n zelfstandig voortbestaan mogelijk te maken, namelijk: • De plannen financieel haalbaar zijn; • Het ROC de bestuurs- en organisatiekracht heeft om het Verbeterprogramma uit te voeren, en • OCW en de Inspectie van het Onderwijs het vertrouwen in de toekomst van de instelling uitspreken. Het bestuur stelt dat het mogelijk is, dat aan deze voorwaarden niet wordt voldaan en constateert dat dan een verdere uitholling dreigt van de onderwijskwaliteit en het intrekken van de onderwijs- en examenlicenties door de Inspectie van het onderwijs, afnemende studentenaantallen en een verder verslechterende financiële situatie die onverantwoord is. Een overname van ROC Leiden moet dan worden overwogen met het oog op continuïteit van onderwijs voor onze huidige studenten en voor toekomstige mbo-studenten in de Leidse regio. Uit de eerder genoemde Kamerbrief van 13 februari 2015 blijkt, dat de minister het gezien de urgente situatie onaanvaardbaar vindt als er een verdere vertraging ontstaat in het vinden van een oplossing en heeft daarom op 6 februari jl. een voornemen tot een aanwijzing kenbaar gemaakt aan de Raad van Toezicht van ROC Leiden. Door de financiële problemen waar ROC Leiden mee kampt, is er onvoldoende geld om het onderwijs op peil te brengen. Als er nu niet wordt ingegrepen ontstaat het risico dat deze studenten jarenlang niet de kwaliteit van onderwijs krijgen waar zij recht op hebben en dat docenten niet het onderwijs kunnen geven dat gevraagd wordt. Niet uit te sluiten valt zelfs dat deze studenten straks op straat komen te staan. De gevolgen strekken dan nog verder. ROC’s in de regio zouden dan op stel en sprong deze studenten moeten opnemen. In dat geval raakt deze situatie het onderwijs van tienduizenden studenten in Leiden en de grotere regio. De minister constateert in de Kamerbrief dat

7

ROC Leiden geen verdere opties ziet dan het overdragen van de onderwijsverplichtingen aan het ID College. De minister is positief over deze oplossing en geeft aan, dat zij van plan is de situatie na de bestuursoverdracht nauwlettend te volgen en waar nodig te faciliteren: “ In deze ernstige situatie heeft het ID College zich een verantwoord maatschappelijk partner getoond. Daartoe heeft het ID College met het ROC Leiden de intentie vastgelegd om samen tot een oplossing te komen. Het ID College is een instelling die grotendeels in hetzelfde werkgebied van ROC Leiden actief is, financieel gezond is en onderwijs aanbiedt dat de afgelopen jaren sterk verbeterd is. De intentie tot overdracht van het onderwijs aan het ID College zie ik dan ook als een passende en macrodoelmatige oplossing in deze situatie gezien de regionale context en arbeidsmarkt. Tevens sluit het ook aan bij mijn beleid omtrent Focus op Vakmanschap en herkenbaar onderwijs gericht op samenwerking binnen de regio. De komende maanden moeten nog veel zaken worden uitgewerkt. Ik zal dit proces nauwlettend volgen en waar nodig faciliteren.” 3.2.

Doelen van de fusie

In de Fusie-effectrapportage (hierna: de FER) staan de motieven en doelen voor de fusie beschreven. Hieruit blijkt dat de aanvragers van oordeel zijn dat de stichting ROC Leiden niet langer in staat is om de kwaliteit en continuïteit van het onderwijs eigenstandig te borgen. Zonder ingrijpen gaat Stichting ROC Leiden volgens aanvragers op zeer korte termijn failliet. Stichting ID College vormt daarbij volgens de aanvragers qua omvang de meest geschikte partner om de instandhouding van ROC Leiden over te nemen. Het onderwijsmodel van ID College ligt bovendien in lijn met de door de minister voorgestane organisatievorm van zelfstandige en herkenbare onderwijseenheden. Het ID College heeft ervaring opgedaan met het inrichten van een stabiele organisatie, heeft een solide bedrijfsvoering en een herkenbare en betrouwbare reputatie in de regio. Doel van de fusie is om te komen tot een positieve exploitatie van en investering in de kwaliteit van het onderwijs binnen ROC Leiden. Verdergaande positionering van kleinschaligheid die ID College kenmerkt, zal daarbij ook voor het onderwijs van ROC Leiden gaan gelden. Tijdens de schouw hebben aanvragers toegelicht dat reeds nu het ID College en het ROC Leiden het aanbod van beide instellingen vergelijken en later zullen overgaan tot het samenvoegen van opleidingen, maar ook tot het sluiten van enkele tientallen andere opleidingen. Er moet evenwel eerst vóór 1 mei een oplossing komen voor de continuïteit van het onderwijs aan het ROC Leiden. De interim-bestuurder van ROC Leiden geeft daarbij aan, dat dit een fatale datum is. Is voor die tijd de bestuursoverdracht niet geregeld, dan zal het ROC Leiden failliet gaan en kunnen salarissen niet meer worden uitbetaald. De interim-bestuurder zal dan zijn opdracht teruggeven. De aanvragers dachten eerst, dat zij tot 1 juli de tijd hadden om de bestuurlijke fusie te realiseren. Recente financiële gegevens hebben laten zien, dat een faillissement dichterbij is dan gedacht. 3.3.

Afweging alternatieven

De FER geeft aan dat wanneer de fusie niet plaatsvindt de Stichting ROC Leiden failliet zal gaan. Dit is het enige alternatief voor de fusie. De aanvragers wijzen erop dat dit vanwege het belang van het onderwijs aan negenduizend MBO-studenten en gelet op de urgentie geen reële optie is. De FER gaat ook in op de vraag of het ID College de meest aangewezen partij is de overdracht mee te realiseren. De aanvragers stellen dat het ID College de beste partner is en dat de stichting ROC Mondriaan of de stichting ROC Nova College een vanuit financieel en geografisch oogpunt buiten verhouding grote omvang zouden krijgen door een fusie. Tijdens de schouw hebben de bestuurders verder toegelicht dat in hun opvatting van een faillissement dit zal betekenen dat de onrust zal toenemen, zevenhonderd personeelsleden zijn hun baan niet langer zeker en negenduizend leerlingen zich zullen afvragen wat hun opleiding nog waard is. De studenten zullen dan ongeorganiseerd op zoek moeten gaan naar een nieuwe onderwijsaanbieder. Met de voorgenomen fusie kan de stroom van leerlingen worden georganiseerd, kan de onrust weg worden genomen bij personeel en kan het aanzien van de instelling enigszins overeind worden gehouden en hoeft de waarde van een diploma van de instelling niet ter discussie te zijn. Vandaar dat het ROC Leiden zich heeft gewend tot het ID College met het verzoek om tot een bestuursoverdracht te komen. 3.4.

Noodzakelijke stappen vóór goedkeuring van de fusie

8

Uit de FER blijkt, dat bij het realiseren van de bestuursoverdracht de mogelijkheid van een ontheffing door de minister als bedoeld in artikel 9.1.2 lid 4 Wet educatie en beroepsonderwijs van belang wordt geacht: “ De mogelijkheid tot ontheffing vormt de enige (realistische) manier om het onderwijs dat nu door ROC Leiden wordt aangeboden van de zware vastgoedverplichtingen van Stichting ROC Leiden te ontdoen. ROC Leiden en de vastgoedpartijen zijn in dit kader constructief met elkaar in gesprek.” Uit de schouw blijkt dat naar het oordeel van het bestuur bij hem de verwachting is gewekt dat de minister deze ontheffing zal gaan verlenen. Op het moment van de schouw zijn de gesprekken tussen de vastgoedorganisaties en aanvragers nog gaande om de gevolgen van de voorgenomen fusie en dus de wens te komen tot nieuwe (afspraken over de) huisvesting te regelen. Zonder een akkoord van alle betrokken partijen achten de bestuurders het niet mogelijk de voorgenomen fusie te realiseren. 3.5.

Beoogde gevolgen en vervolgstappen na goedkeuring fusie

Uit de FER blijkt verder dat de aanvragers voorzien dat na goedkeuring van de fusie nog enkele grote beslissingen moeten worden genomen en dat daarvoor het nodige overleg gewenst is. Die beslissingen hebben enerzijds betrekking op de wat zij noemen de organisatorische inrichting van het onderwijs en anderzijds op de macrodoelmatigheid van het onderwijsaanbod. Organisatie na overdracht van ROC Leiden: naar vier Leidse mbo-colleges Ten aanzien van de inrichting van het onderwijs staat in de FER beschreven, dat het ID College ernaar streeft om dit volledig in lijn met het beleid van de minister - zoals neergezet in haar brief over de toekomst van het mbo-onderwijs - te gaan organiseren. Aanvragers stellen dat de kleinschaligheid van het onderwijs van het ID College een wezenlijk kenmerk is waarop het bestuursmodel van Stichting ID College uitdrukkelijk is gebaseerd. Dit komt volgens het CvB ten goede aan de kwaliteit en deze opbouw zal voor ROC Leiden worden overgenomen. Uit de gesprekken tijdens de schouw is gebleken, dat het ID College als regel hanteert dat leslocaties een omvang hebben van ongeveer 2.000 tot 2.500 leerlingen en ongeveer honderd medewerkers. De medewerkers worden onderverdeeld in teams. Het verkrijgend bestuur wil het ROC Leiden in dat licht gaan omvormen tot vier scholen of “mbo-colleges” in de gemeente Leiden. De FER stelt dat het gebruik van de locatie Lammenschans vermoedelijk nog twee à drie jaar zal omvatten. Het gebruik van de locatie Leiden CS zal vermoedelijk na twee jaar worden gestaakt. Afstemming van de opleidingsportfolio’s van ROC Leiden en het ID College en de didactiek De FER vermeldt dat ten tijde van de voorgenomen bestuursoverdracht alle opleidingen van ROC Leiden in ieder geval onverkort overgaan naar het ID College. De intentie is om het onderwijs dat nu wordt verzorgd door ROC Leiden tijdelijk binnen Stichting ROC ID College te continueren, met name gelet op de diplomering in 2015 van ingeschreven studenten. Wanneer opleidingen die nu door ROC Leiden worden aangeboden, tevens door ID College worden aangeboden, zal vanzelfsprekend gekeken worden naar de inhoudelijke overeenkomsten en verschillen tussen deze opleidingen, om kwalitatief goede opleidingen te kunnen aanbieden. Tijdens de schouw is gebleken, dat het ID College het een belangrijke voorwaarde vindt dat het onderwijs te Leiden wordt georganiseerd zoals dat gebeurt bij alle opleidingen en locaties van het ID College. Het interim CvB van ROC Leiden heeft hiermee ingestemd. Een volledige integratie zal mogelijk pas op 1 augustus 2016 plaatsvinden en zal nader worden uitgewerkt na 1 mei aanstaande. Macrodoelmatigheid van het opleidingenaanbod in afstemming met andere aanbieders De FER vermeldt verder, dat voor een aantal opleidingen bepaald zal worden of het ID College de opleiding op termijn voortzet of niet. Het CvB geeft aan dat zij dit een onderwerp vindt voor de “macrodoelmatigheids-agenda” met de omliggende instellingen. Tijdens de schouw is de commissie gebleken, dat het bestuur dit een onderwerp van gesprek vindt dat aandacht kan krijgen na goedkeuring van de fusie. Macrodoelmatigheid en het opleidingenaanbod door aanvragers gezamenlijk wordt pas inhoudelijk besproken en uitgewerkt nadat de bestuursoverdracht is gerealiseerd. Voor wat betreft de keuzes die studenten resteren in de regio merken aanvragers op dat er voldoende aanbieders van onderwijs in de regio overblijven. Ook de minderjarige mbo-studenten beschikken vanaf 1 augustus 2016 en uiterlijk 1 augustus 2017 over een OV-kaart, en de reistijden zijn door een goede infrastructuur en een goed aanbod van openbaar vervoer in de regio relatief kort. Het ID College geeft daarbij aan, dat zij rekening houdt met demografische ontwikkelingen die kunnen

9

gaan leiden tot krimp van het aantal leerlingen en studenten. Zij streeft ernaar om in de vier grotere steden in haar werkgebied eigen gebouwen te houden, namelijk Alphen, Gouda, Leiden en 12 Zoetermeer . In vier andere gemeenten wil zij huisvesting huren om flexibel het onderwijs te kunnen organiseren; anders dan wanneer de huisvesting in haar eigendom zou zijn, kan ze de gehuurde huisvesting relatief eenvoudig weer afstoten.

4.

Zorgvuldige besluitvorming en draagvlak bij personeel en studenten

De Wet fusietoets definieert legitimatie als volgt: bestuur en management hebben draagvlak onder de bij de onderwijsinstelling betrokkenen of belanghebbenden voor de besluiten die ze nemen. Die betrokkenen zijn primair leerlingen, hun ouders, studenten en onderwijspersoneel. Verder gaat het om externe betrokkenen als het toeleverende en het vervolgonderwijs, maatschappelijke partners, het bedrijfsleven en andere potentiële werkgevers. In het kader van de fusietoets spitst legitimatie zich toe op de zorgvuldigheid waarmee het fusieproces wordt doorlopen. Uit de parlementaire geschiedenis volgt verder dat de FER primair bedoeld is als instrument voor belanghebbenden om inzicht te krijgen in motieven, doelen en effecten van de fusie, en om daarop 13 invloed te kunnen uitoefenen. Voor het bestuur dient de FER om draagvlak onder de belanghebbenden te krijgen. Het is een vorm van transparantie waarmee het bestuur zich verantwoordt over fusievoornemens. Indien de FER de vereiste elementen bevat kunnen belanghebbenden zich een goed oordeel vormen over de noodzaak of wenselijkheid van een fusie en zijn ze optimaal geïnformeerd. In deze paragraaf beschrijft de CFTO haar bevindingen over het draagvlak voor de fusie bij de medezeggenschap van de betrokken instellingen; de “interne legitimiteit” van de fusie. Deze bevindingen zijn gebaseerd op de FER van 31 maart 2015, de schriftelijke adviezen die de medezeggenschapsorganen hebben uitgebracht en de gesprekken die de commissie met de vertegenwoordigers van het personeel en de studenten van beide instellingen heeft gehad. 4.1.

Oordeel medezeggenschap over de aanleiding en noodzaak van bestuursoverdracht

Uit de schriftelijke stukken en de gesprekken die de commissie heeft gevoerd, kan worden afgeleid hoe de ondernemings- en studentenraden (hierna: de OR en de SR) van beide instellingen tegen de overdracht van ROC Leiden aan het ID College aankijken. De raden delen het gevoel van urgentie. Een faillissement zoals door hen opgevat, moet worden voorkomen. Een fusie met het ID College lijkt daarbij de enige uitweg. Dat wil niet zeggen, dat deze fusie van harte gewenst is vanuit het personeel of de studenten of dat zij de gevolgen daarvan al kunnen overzien en zich geen zorgen maken over de consequenties. Medezeggenschap ID College De geledingen van het ID College zien dat hun bestuursleden in het openbaar verwachtingen hebben gewekt over het overnemen van ROC Leiden, maar zij hebben veel vragen over de mogelijke gevolgen: bijvoorbeeld over eventuele gedwongen ontslagen en de mate waarin onderscheid zal worden gemaakt tussen medewerkers van het ID College en ROC Leiden bij de fusie. De OR van het ID College wil tijd om advies in te winnen, zo blijkt uit de schriftelijke verklaring. De gesprekken op 7 april hebben bevestigd, dat deze OR zich beperkt in staat acht inhoudelijk te adviseren over de voorgenomen fusie. De raad geeft bijvoorbeeld aan dat met een dreigend faillissement van ROC Leiden vanaf 1 mei wordt geschermd, maar dat niet duidelijk voor de OR is of een faillissement daadwerkelijk aanstaande is en dus of de urgentie zo hoog is als nu wordt voorgesteld.

12 13

Deze locatie ziet ROC Mondriaan als behorend tot haar natuurlijk wervingsgebied. Kamerstukken II 2008/09, 32 040, nr. 3, p.11.

10

Medezeggenschap ROC Leiden De OR en de SR van ROC Leiden zijn weliswaar geïnformeerd door de vorige bestuurders over de problemen rond de huisvesting en de kwaliteit van het onderwijs, maar de CFTO heeft uit de gesprekken begrepen dat beide raden vinden dat ze achteraf gezien door het vorige bestuur niet volledig zijn geïnformeerd. De OR van het ROC Leiden heeft de indruk dat het management en het beleid was gericht op de huisvesting en het financieren van de nieuwbouw, terwijl de kwaliteit van het onderwijs achteruit ging. Het onderwijs was niet optimaal georganiseerd en klassen werden groter. Investeringen in personeel bleven achterwege en investeringen in de huisvestingen werden gedaan ten koste van de investeringen die nodig waren om de kwaliteit van het onderwijs op peil te krijgen. De studentenraad van het ROC Leiden heeft ervaren dat de kwaliteit van het onderwijs aan de instelling onder druk stond. Er was sprake van lesuitval, programmering die niet op elkaar aansloot en de kennelijke noodzaak om ook onderwijs te verzorgen in de vrij toegankelijke ruimten in het gebouw in plaats van in de leslokalen. Vanuit de studenten en het personeel van ROC Leiden is aangegeven, dat het actief aantrekken van nieuwe studenten een groeistrategie was die ook nodig was gelet op de financiële problemen. Dat een fusie nu onvermijdelijk is gebleken, is voor de studenten een schok. 4.2.

Mate waarin ouders, leerlingen, studenten en personeel zijn geraadpleegd

Medezeggenschap ID College Het schriftelijk advies van de OR van het ID College maakt duidelijk, dat deze raad het bestuur van het ID College heeft verzocht om haar achterban te raadplegen over de overname van het ROC Leiden. De OR schrijft dat dit door het CvB schriftelijk is afgewezen. De OR schrijft hierover in zijn advies: “ Wij zijn het niet eens met deze afwijzing en verzoeken u hierop terug te komen. Uw adviesaanvraag heeft betrekking op een besluit, dat een zeer grote invloed heeft op de toekomst van onze organisatie. Voor ons als OR zal het onmogelijk zijn om een standpunt in te nemen zonder raadpleging van onze achterban. Verder schrijft artikel 25.4 van de WOR voor, dat de een adviesaanvraag tenminste éénmaal op een overlegvergadering moeten worden besproken, voordat de OR een advies uit kan brengen. Deze vergadering moet nog worden gepland.” De schriftelijke verklaring van de SR van het ID College vraagt eveneens aandacht voor zorgvuldige communicatie en informatievoorziening. Zo stelt de SR de voorwaarde dat er vóór 1 mei openbare informatie bijeenkomsten voor de ouders en studenten worden gehouden: zowel voor de studenten van ROC Leiden, maar ook voor de ouders en studenten van het ID College. Zodat alle vragen beantwoord kunnen worden (bijv. In de aula tijdens schooltijd, omdat alle studenten dan beschikbaar zijn en de middag of avonden voor de ouders). De gesprekken die de CFTO hield met de vertegenwoordigers van beide raden van het ID College bevestigen de schriftelijke informatie. De SR geeft bijvoorbeeld aan in een laat stadium en met gebrekkige informatie te zijn betrokken. Het verzoek van de studentenraad om zitting te nemen in werk- of stuurgroepen heeft nog niet geleid tot een uitnodiging vanuit het bestuur. Medezeggenschap ROC Leiden In het schriftelijk advies van de OR van ROC Leiden staat, dat men begrip heeft voor het feit dat er haast is geboden, maar dat zorgvuldigheid prevaleert boven snelheid. De OR geeft aan dat met name de informatie vanuit de FER en het gesprek met de CFTO hebben bijgedragen aan het opstellen van de reactie. Hieruit valt af te leiden, dat de OR pas aan het begin van de maand april schriftelijk is geïnformeerd door het bestuur via een concept-fusie-effectrapportage en dat het bestuur van ROC Leiden de OR 6 á 7 dagen heeft gegeven voor oordeelsvorming –dit betekent dat de OR de informatie uit de FER niet heeft kunnen gebruiken voor raadpleging van het personeel. De schriftelijke verklaring van de SR van ROC Leiden stelt enkele meer procesmatige voorwaarden aan de te nemen vervolgstappen. Uit de gesprekken met beide raden blijkt echter, dat er in het algemeen het gevoel heerst dat de raden de afgelopen maanden te weinig zijn betrokken bij en geïnformeerd over de fusievoornemens. Daarbij geeft de SR aan, dat het ook lastig is in een heel grote onderwijsorganisatie met meer dan 9.000 leerlingen verdeeld over twee grote locaties om goed contact op te bouwen met medestudenten. Er worden bijvoorbeeld niet of nauwelijks sociale activiteiten georganiseerd vanuit de school.

11

4.3.

Mate van intern draagvlak

Medezeggenschap ID College Uit het schriftelijk advies van de OR van het ID College blijkt dat men om een definitief standpunt te kunnen bepalen belangrijke informatie wil ontvangen, zoals de raamovereenkomst over het onroerend goed en diverse juridische en fiscale onderzoeken. Tijdens de schouw is verder toegelicht dat deze raad heeft gemeend alleen advies te moeten geven als bedoeld in de WEB om de voortgang van het fusieproces niet te frustreren. De ondernemingsraad heeft derhalve in haar beleving bedoeld om positief te adviseren over de bestuurlijke fusie van de twee besturen. Zij merken op dat vanuit het bestuur is toegezegd, dat de organisaties als werkmaatschappijen het komende jaar of twee jaren naast elkaar zullen opereren. Wanneer de organisaties daadwerkelijk samengaan zal de raad zich uitspreken over dat besluit. Ook de SR heeft positief geadviseerd, maar onder voorwaarden. Tijdens de schouw is gebleken dat met name de nieuwe huisvesting, de omvang hiervan en de bereikbaarheid door de studenten van belang wordt geacht. Verder lijkt het de studentenraad belangrijk om een loket in te richten waar studenten met vragen en klachten terecht kunnen. Medezeggenschap ROC Leiden Tijdens de schouw op 7 april geeft de OR van ROC Leiden aan, dat men niet onvoorwaardelijk wil instemmen met de voorgenomen bestuursoverdracht voor wat betreft de directe gevolgen voor het onderwijs, het personeel en de studenten in Leiden. Het ID College heeft haar onderwijs op een wijze georganiseerd die het lijkt te willen kopiëren voor de inrichting van het onderwijs nu nog aan het ROC Leiden. De OR merkt op dat er veel gelegen is aan het besef bij het bestuur dat het goede van het ROC Leiden wordt bewaakt en het onderwijsmodel van het ROC niet helemaal moet worden opgegeven. Het VAVO-onderwijs dat wordt verzorgd aan het Boerhaave college, heeft bijvoorbeeld een hele goede naam volgens de OR. Vanuit de OR wordt daarbij opgemerkt, dat het Boerhaave college binnen het ROC Leiden een relatief zelfstandige positie heeft. Er zijn zorgen dat deze positie verloren zal gaan. Uit de schriftelijke verklaring van de OR van 9 april blijkt, dat men een aantal voorwaarden stelt aan de bestuursoverdracht van ROC Leiden en hierop een schriftelijke reactie wenst van het bestuur alvorens de overdracht wordt gerealiseerd. Deze voorwaarden zijn:

•

• •

• • • • •

Zodra duidelijk is dat er geherstructureerd/gereorganiseerd gaat worden, wordt de nieuwe organisatiestructuur incl. het meerjarenformatieplan en opleidingenportfolio, een en ander voorzien van bijbehorend tijdpad, aan de OR gepresenteerd en worden heldere afspraken gemaakt omtrent rol en verantwoordelijkheden van OR en vakbonden. Behoud van werkgelegenheid in bestaande functies is gegarandeerd tot de implementatie van de nieuwe organisatiestructuur. Als voorbeeld noemen we hierbij de functie van manager onderwijs. Vóór de datum van de bestuursoverdracht moet er overeenstemming zijn over de wijze waarop de medezeggenschap binnen het (vergroot) ID College na deze datum wordt ingevuld. Ons voorstel hierbij is: totdat er een nieuwe OR is gekozen voor het (vergroot) ID College worden de beide huidige ondernemingsraden samengevoegd; bestaande faciliteiten blijven daarbij behouden. Er kunnen onderdeelcommissies worden ingesteld die bevoegd zijn als het gaat om (voorgenomen) besluiten die louter het (op dat moment al voormalige) ROC Leiden of het (oude) ID College betreffen. Ook kan worden gekozen voor een commissie die samengesteld is uit leden van de huidige ondernemingsraden. Er is frequent overleg tussen OR en CvB; hierbij wordt gedacht aan een keer per drie weken. De secundaire arbeidsvoorwaarden worden op basis van het beste uit de twee huidige afzonderlijke regelingen geharmoniseerd. De ratio docent-student van ROC Leiden wordt in positieve zin aangepast (vergelijkbaar met die van ID College). De nieuwe begroting van het ID College wordt ter advisering voorgelegd aan de OR. Er wordt inzicht gegeven in hoogte en besteding van het transitiebudget. Ten aanzien van de continuïteit in het onderwijsproces is reeds eerder vastgesteld dat de integratie van de voort te zetten onderwijsactiviteiten van ROC Leiden binnen de bestaande structuur van ROC IDS College pas plaatsvindt wanneer daarbij aan alle randvoorwaarden voor de onderwijsteams is voldaan. Te denken valt hierbij aan scholing, ICT-voorzieningen, en vanzelfsprekend voldoende formatie.

12

•

Waar onderwijsteams volmondig aangeven dat dit kan, is overgang naar het Flex-ID model eerder dan 1 augustus 2016 mogelijk. In alle andere gevallen zal dit vanaf 1 augustus 2016 worden gerealiseerd, tegelijk met de invoering van de nieuwe kwalificatiestructuur.

Uit het schriftelijk advies van de studentenraad van ROC Leiden, dat op 6 april is toegestuurd blijkt dat de OR positief adviseert over de overdracht van het bestuur. In de verklaring worden vooral procesmatige voorwaarden gesteld, zoals het beschikbaar stellen van nadere documenten en de mogelijkheid om op een later moment de officiële goedkeuring van de overdracht te kunnen zien. Tijdens het gesprek dat de CFTO heeft gevoerd op 7 april met de studentenraad, blijkt dat er bij deze vertegenwoordigers van de studenten ook inhoudelijke aandachtspunten zijn. Dit betreft met name de vraag welke huisvesting de studenten van de instelling in Leiden na fusie gaan krijgen. De omvang van de locaties wordt nu als te groot ervaren. De studentenraad hoopt op een kleinere schaal, bijvoorbeeld maximaal 1500 leerlingen. Ook spreekt de studentenraad van ROC Leiden de hoop uit dat de inhoudelijke wensen uit het Verbeterplan van 19 januari 2015, waarover intensief overleg is geweest met de interim-bestuurder van ROC Leiden en daarin vastgelegd, door het CvB van het ID College worden gerealiseerd. De studenten willen snel iets gaan merken van de verbetering van de kwaliteit, althans de positieve gevolgen van de voorgenomen fusie. Enkele concrete voorbeelden kunnen zijn dat het grote aantal tussenuren wordt teruggebracht en dat docenten zich houden aan de afspraak, dat het verplaatsen van een les of het uitvallen ervan minstens enkele dagen tevoren bekend wordt gemaakt (en niet pas enkele uren tevoren). Daarbij maken ze zich zorgen over de gevolgen van een snelle overgang naar het onderwijsmodel van het ID College. Wat betekent dit voor bijvoorbeeld het kunnen doen van examens of aangeschafte lesmaterialen? De SR vindt het in die zin van belang, dat de gevolgen van de fusie goed worden geëvalueerd en nauwlettend worden gevolgd en besproken met de studenten. Communicatie is van groot belang.

5.

Gebiedsanalyse: keuzevrijheid, variëteit en extern draagvlak

De Wet fusietoets heeft daarbij het doel om te zorgen voor behoud van keuzevrijheid voor met name studenten, variëteit in het onderwijsaanbod, het voorkomen van het ontstaan van te grote concentratie van bestuursmacht in één gebied (monopolieposities). De CFTO heeft op basis van databestanden van DUO een nadere analyse gedaan rondom het onderwijsaanbod en de leerlingenstromen in de bredere regio en het fusiegebied. Verder is “externe legitimiteit” van onderwijsfusies van belang, bijvoorbeeld op basis van een positief signaal van lokale of provinciale overheden, het betrokken bedrijfsleven of collega-instellingen. In dat licht vraagt de CFTO standaard aan externe partijen in de regio of zij hun zienswijze willen geven. In paragraaf 5.5. en 5.6. wordt hiervan verslag gedaan. 5.1.

Nadere bepaling van het fusiegebied

Om het fusiegebied nader te bepalen heeft de CFTO bij DUO informatie over de woongemeenten van de leerlingen en studenten opgevraagd voor beide instellingen. Vijf gemeenten staan in de top tien van beide instellingen: naast Leiden gaat het dan om Alphen, Katwijk, Den Haag en Zoetermeer. Voor het overige blijkt dat het ID College een zwaartepunt heeft in de regio rond Gouda en Alphen. Het ROC Leiden trekt studenten uit gemeenten rond Leiden en de Duin- en Bollenstreek.

13

Tabel 1. Voedingsgebieden ROC Leiden en ID College (bron: DUO, telling 1 oktober 2014) ID College

ROC Leiden

Totaal aantal lln/studenten

10.578 leerlingen/studenten

9.016 leerlingen/studenten

Studenten woonachtig in

112 gemeenten

165 gemeenten

Aantal gemeenten waar samen 32 gemeenten meer dan 95% vd studenten wonen

38 gemeenten

Tien gemeenten waar het grootste 1. Den Haag: 1548 lln = 15% aantal leerlingen/studenten woont 2. Zoetermeer: 1335 lln = 13% 3. Alphen: 1086 lln = 10% 4. Gouda: 996 lln = 9% 5. Krimpenerwaard: 426 lln = 4% 6. Bodegraven: 423 lln = 4% 7. Leiden: 405 lln = 4% 8. Katwijk: 351 lln = 3% 9. Waddinxveen: 350 lln = 3% 10. Zuidplas: 329 lln = 3%

1. Den Haag: 1106 lln = 12% 2. Leiden: 1020 lln = 11% 3. Katwijk: 787 lln = 9% 4. Alphen: 776 =9% 5. Zoetermeer: 727 = 8% 6. Haarlemmermeer: 432 lln = 4% 7. Teijlingen: 328 lln = 4% 8. Leiderdorp: 297 lln = 3% 9. Kaag en Braassem: 282 lln = 3% 10. Leidschendam: 277 ln = 3%

Nb. Vet gedrukte gemeenten zijn gemeenten waaruit voor beide ROC’s relatief veel leerlingen afkomstig zijn.

5.2.

Alternatieve aanbieders van mbo-onderwijs in het fusiegebied

De grootste overlap in gebied bestaat met ROC Mondriaan, met name als het gaat om leerlingen uit Den Haag, Zoetermeer, Leidschendam/Voorburg en Katwijk. Voor het NOVA College en het ID College (na fusie) geldt dat beide instellingen studenten trekken uit bijvoorbeeld de gemeente Haarlemmermeer (met respectievelijk 14% en 4% leerlingen). Er is verder beperkte overlap in de voedingsgebieden van het ID College (na fusie) en ROC Midden-Nederland, met name in Woerden. Tabel 2. Voedingsgebieden ROC Mondriaan, NOVA College en Midden Nederland (bron: DUO) ROC Mondriaan

ROC NOVA College

ROC Midden-Nederland

16.346 studenten

10.900 studenten

17.316 studenten

Totaal aantal gemeenten waar studenten wonen

233 gemeenten

187 gemeenten

361 gemeenten

Aantal gemeenten waar 95% studenten wonen

29 gemeenten

44 gemeenten

125 gemeenten

Totaal aantal studenten

Tien gemeenten waar het grootste aantal leerlingen/studenten woont

1. Den Haag (48%) 2. Westland (9%) 3. Delft (6%) 4. Zoetermeer (5%) 5. Pijnacker/nootd (4%) 6. Rijswijk (3%) 7. Leidschendam (3%) 8. Katwijk (3%) 9. Rotterdam (3%) 10. Leiden (2%)

1. Haarlem (18%) 2. Haarlemmermeer (14%) 3. Velsen (12%) 4. Beverwijk (7%) 5. Heemskerk (6%) 6. Zaanstad (4%) 7. Amsterdam (3%) 8. Castricum (2%) 9. Alkmaar (2%) 10. Aalsmeer (2%)

1. Utrecht (18%) 2. Amersfoort (9%) 3. Nieuwegein (5%) 4. Stichtse Vecht (3%) 5. Houten (3%) 6. Zeist (3%) 7. IJsselstein (3%) 8. Woerden (2%) 9. Soest (2%) 10. Utr. Heuvelrug (2%)

Nb. Vet gedrukte gemeenten zijn gemeenten waaruit ook de fuserende ROC’s relatief veel leerlingen trekken.

De verdeling van de studenten over de verschillende gemeente strookt met de gemiddelde reisafstand die mbo-studenten afleggen om van hun thuisadres naar het gebouw waar de meeste lessen gevolgd

14

worden te reizen. De gegevens hiervoor heeft de commissie ontleend aan de landelijke monitor van de reisafstand en kosten. Uit de monitor blijkt dat de reisafstand voor de voltijds-mbo studenten gemiddeld 21 km is. Voor mbo-studenten in de beroepsbegeleidende leerweg, die minimaal één dag in de week naar de leslocatie gaan, is de reisafstand gemiddeld iets groter (23 km). Het openbaar vervoer is voor 66% van de voltijd-mbo-studenten het belangrijkste vervoermiddel. Voor de bblstudenten is dat de auto (57%). Vanuit Leiden en Zoetermeer is de gemeente Den Haag bereikbaar binnen een straal van 20 á 25 kilometer. Datzelfde geldt voor de afstand tussen Leiden en Hoofddorp: eveneens 20 á 25 kilometer. Tussen deze steden is sprake van een goede verbinding met openbaar vervoer. Over het algemeen zijn ROC Midden-Nederland en MBO Utrecht en ROC Albeda en Zadkine in Rotterdam voor studenten in Leiden en Gouda geen alternatieven; de reisafstand van de studenten van hun thuisadres tot de instellingen overschrijdt het gemiddelde. 5.3.

Indicaties van concurrentie in het gebied: ontwikkeling mbo-studenten per ROC

De CFTO heeft verder onderzocht hoe het aantal mbo-studenten zich bij de vijf ROC’s heeft ontwikkeld. Hieruit blijkt dat ROC Leiden de afgelopen vijf jaar een forse stijging heeft gekend: het aantal mbo-studenten is met bijna 1.000 studenten gegroeid, ofwel een stijging van 11% in vijf jaar. Deze stijging is vooral het gevolg van een stijging van de mbo-voltijd studenten: een groep die vijf dagen per week onderwijs volgt op locatie aan de instelling. Het ID college heeft in dezelfde periode een zeer lichte daling gekend in studentenaantal, terwijl de drie aanpalende ROC’s te maken kregen met een soms forse daling variërend -4% tot -14%. Hieruit volgt dat, ondanks de financiële en bestuurlijke problemen van ROC Leiden, de nieuwbouw en verhuizing naar twee locaties naast het Centraal Station en Station Lammenschans in combinatie met een actieve communicatiecampagne ertoe heeft geleid dat een forse groei van het aantal mbostudenten werd gerealiseerd, terwijl het aantal studenten dat de instelling van de andere ROC’s bezocht stabiel bleef of afnam. Dit is een duidelijk gevolg van de concurrentie tussen de instellingen. De groei van ROC Leiden lijkt ten koste te zijn gegaan van het NOVA College en het Mondriaan College. De daling van ROC Midden Nederland heeft waarschijnlijk te maken met andere factoren. Tabel 3. Ontwikkeling aantal leerlingen fuserende ROC ’ s + omliggende ROC ’ s (bron DUO) 2010

2011

2012

2013

2014

groei/daling

ID College

10.738

11.005

10.991

10.429

10.578

-1%

ROC Leiden

8.099

8.379

8.662

8.693

9.016

+11%

ROC Midden Nederland

19.102

17.832

18.021

18.365

17.316

-9%

ROC Mondriaan

17.012

16.820

16.664

16.724

16.347

-4%

ROC Nova College

12.621

12.236

11.729

11.283

10.901

-14%

5.4.

Demografische ontwikkelingen in het fusiegebied

Aanvragers hebben erop gewezen, dat de fusie ook nodig zou zijn met het oog op de gevolgen van te verwachten demografische krimp van het leerlingenaantal. Dit is ook een factor waar het ministerie van OCW aandacht voor vraagt. De CFTO heeft daarom gekeken naar de regionale prognoses van Planbureau voor de leefomgeving (PBL), die worden gemaakt voor schoolgaande jeugd van 17- tot 26-jarigen. Dat is de voor het middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs relevante leeftijdscategorie. In het algemeen verwacht het PBL dat het aantal 17- tot 26-jarigen in Nederland de komende jaren licht zal stijgen en na 2022 weer zal gaan dalen. Hierdoor is de bevolking in de leeftijdscategorie 17 tot 26 jaar in 2025 ongeveer even groot als in 2012. Op regionaal niveau bestaat er een patroon van groei naast krimp. Tot 2025 treedt er over het algemeen krimp op in de (perifere) plattelandsgemeenten. Daarentegen treedt er groei op in de grotere steden en in de gemeenten

15

daaromheen. De provincie Zuid-Holland verwacht dat tussen 2012 en 2030 de Zuid-Hollandse bevolking toeneemt met 289.000 mensen in met name de zone Den Haag-LansingerlandWaddinxveen en in Katwijk, vooral met 55+ers. In de jongere leeftijdsgroepen verandert er niet veel.

Afbeelding 1. Prognoses provincie Zuid-Holland per gemeente: 2012-2040.

5.5.

Relatie met arbeidsmarktregio en RMC-functie

De CFTO heeft onderzocht hoe de arbeidsmarktregio en de RMC-regio zich verhouden tot de voedingsgebieden van de fuserende ROC’s en de drie ROC’s die verder in de regio actief zijn. Arbeidsmarktregio’s De arbeidsmarkt 14 in Nederland is ingedeeld in 35 regio’s van waaruit gemeenten en het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (hierna: UWV) de dienstverlening aan werkgevers en werkzoekenden vormgeven. De gemeenten hebben forse investeringen gedaan in de samenwerking in de regio’s. De fuserende ROC’s bieden opleidingen aan op locaties in vier arbeidsmarktregio’s: • Holland Rijnland (o.a. Alphen, Katwijk, Leiden) • Midden Holland (o.a. Gouda, Schoonhoven) • Zuid-Holland Centraal (o.a. Wassenaar, Leidschendam-Voorburg, Voorschoten, Zoetermeer) • Midden-Utrecht (locatie te Woerden van het ID-college). Deze arbeidsmarktregio’s zijn bijvoorbeeld gescheiden van de arbeidsmarktregio Haaglanden, met o.a. Den Haag, Delft en het Westland als gemeenten, waar ROC Mondriaan de enige aanbieder is. RMC-regio’s De fuserende ROC’s nemen verder deel aan de Regionale Meld en Coördinatiefuncties (hierna: RMC-functie). Het centrale doel van de Regionale Meld en Coördinatie (RMC) functie is het scheppen van voorwaarden voor jongeren tot 23 jaar om de voor hen hoogst haalbare en meest passende onderwijs- en/of arbeidsmarktpositie te bereiken. Iedere jongere tot 23 jaar moet dus een passende plaats in het onderwijs of op de arbeidsmarkt kunnen vinden. Om meer grip te krijgen op het 15 terugdringen en voorkomen van is Nederland verdeeld in 39 RMC regio's. De fuserende ROC’s hebben te maken met vier RMC-regio’s: • Haaglanden/Westland (o.a. Den Haag, Delft, Westland, Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer) 14 15

Voor meer informatie: www.samenvoordeklant.nl/arbeidsmarktregios. Voor meer informatie: www.rmcnet.nl.

16

• • •

Zuid-Holland Noord (o.a. Katwijk, Leiden, Voorschoten) Zuid-Holland Oost (o.a. Alphen ad Rijn, Gouda) Utrecht (locatie te Woerden van het ID College)

Overlap en verschil in bestuurlijke regio-indelingen De locatie te Woerden van het ID College verhoudt zich bestuurlijk gezien tot een duidelijk andere arbeidsmarktregio en RMC-functie: deze locatie heeft bestuurlijk gezien een oriëntatie op Utrecht. Verder passen de locaties van het ID College te Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg goed bij de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal, maar minder bij de RMC-functie Haaglanden/West en die samenwerking met Den Haag en Delft. 5.6.

Zienswijzen van andere aanbieders van MBO-onderwijs in de regio

De CFTO heeft gesproken met de bestuurders van het Mondriaan College met vestigingen in Den Haag en Leiden, het ROC Nova College met vestigingen in o.a. Haarlemmermeer en ROC MiddenNederland met een vestiging in o.a. Woerden. Deze bestuurders wijzen samengevat op drie hoofdpunten: • De voor- en nadelen van de fusie in vergelijking tot een faillissement. Hoewel de noodzaak van een fusie niet wordt bestreden, stelt men de vraag of de voordelen van een faillissement wel voldoende in de afwegingen zijn meegenomen; • De vraag of het ID College krachtig genoeg is om de fusie te dragen, en • De gevolgen voor de keuzevrijheid van de studenten en de vraag of de concurrentie zal verminderen of toenemen. Wat betekent dit voor de doelmatigheid van de locaties en de daar aangeboden opleidingsportfolio’s van de verschillende aanbieders van mbo-onderwijs? In hoeverre is sprake van een suboptimale oplossing, ook bekeken in een breder perspectief op de Randstad? Had er niet eerder en beter overleg moeten plaatsvinden? En in welke mate is te voorzien, dat dergelijk overleg in de nabije toekomst effectief zal blijken? Fusie versus faillissement De bestuurders erkennen allen dat de problemen bij het ROC Leiden erg groot zijn: niet alleen financieel, maar ook voor wat betreft de kwaliteit van het onderwijs aan de instelling. Duidelijk is dat de investeringen van de instelling alleen werden gedaan in de huisvesting en ten koste gingen van de noodzakelijke investeringen in de kwaliteit van het onderwijs en met name het personeel. Het ROC heeft te weinig personeel in dienst om kwalitatief goed onderwijs te verzorgen. Tegelijkertijd vragen sommige van de collega-bestuurders zich af, of een faillissement niet een betere oplossing zou zijn dan het stimuleren van een fusie tussen beide ROC’s. Zo wijst één van de bestuurders op de brief van de regering aan de Tweede Kamer over de borging van publieke 16 belangen en het standpunt dat daarin wordt ingenomen ten aanzien van faillissementen. Hij wijst op de passage waarin de regering stelt dat de overheid het publieke belang van goed én betaalbaar onderwijs moet borgen, maar dat een instelling die niet in staat is om de dienstverlening nog langer op een goede en betaalbare manier uit te voeren, failliet moet kunnen gaan omdat het afwentelen van bestuurlijk falen op de maatschappij tot het verleden moet gaan behoren vanwege de hoge kosten en omdat het risicovol gedrag aanmoedigt. Er zijn zorgen dat de kosten voor de fusie die het ministerie van OCW gaat vergoeden, ofwel het “transitiebudget”, ten koste zullen gaan van de sector. Een collega-bestuurder stelt, dat een faillissement louterend had kunnen zijn voor de sector. Een derde bestuurder is er juist van overtuigd dat een faillissement geen oplossing biedt, omdat de boedel dan wordt verdeeld aan de schuldeisers en daar is niemand mee gebaat. Bovendien geven alle bestuurders aan, dat het voor hen een lastige klus zou zijn geweest om een grote toestroom van studenten van ROC Leiden op te vangen. Voldoende bestuurskracht van het ID College In het algemeen signaleren de collega-bestuurders dat het ID College een zware verantwoordelijkheid op zich heeft genomen en dat de vraag kan worden gesteld, of het ID College hierop berekend is en of dit bestuur in staat zal blijken om voldoende investeringen te doen in het onderwijs aan beide

16

Minister van Economische Zaken, Kamerbrief, 28 november 2014 “borging van publieke belangen”.

17

instellingen om de kwaliteit op orde te brengen. Daarbij wordt erop gewezen, dat het ID College al grote investeringen doet in nieuwe onderwijshuisvesting in Leiden. Er wordt gewezen op de financiële cijfers en het vreemd vermogen, zoals blijkt uit de jaarrekening. Verder wordt erop gewezen, dat de omvang van het onderwijsbestuur verdubbelt: er vindt een groei plaats van ongeveer 10.000 naar ongeveer 20.000 studenten. Daarbij is dit bestuur actief over een groot geografisch gebied over de as Gouda, Alphen, Leiden, Woerden en Zoetermeer. Het besturen van een grote instelling die zich beperkt tot een duidelijk afgebakende en behapbare regio, of dat nu grote stad of een beperkte (arbeidsmarkt)regio is, is eenvoudiger dan het besturen van een instelling die zich uitstrekt over een groot gebied, waarbinnen meerdere en verschillende organen functioneren. De geografische omvang doet er daarbij volgens deze bestuurder meer toe dan het leerlingenaantal. Keuzevrijheid, concurrentie en macrodoelmatigheid De bestuurders spreken in de regel van een gemiste kans dat zij niet al in een vroegtijdig stadium betrokken zijn bij het zoeken naar oplossingen: er is met hen geen overleg gevoerd in de afgelopen maanden over de problemen rond ROC Leiden. De sector is toe aan een andere fase. Eerst kwam het tot het vormen van ROC’s om ook de kleine instellingen en opleidingen een beetje te concentreren. De ROC-regio’s zijn evenwel geen logische regio’s meer. Meer voor de hand ligt een verdeling van de regio’s langs de lijnen van bijvoorbeeld RMC’s of arbeidsmarktregio’s als van het UWV. Dit zou moeten worden opgepakt en uitgewerkt via een “Randstad-doelmatigheidsplan” waarin deze vraagstukken tegelijkertijd worden aangepakt. Zouden zij zijn uitgenodigd door het ministerie van OCW om mee te denken, dan zouden er wellicht andere oplossingen zijn gevonden zoals het “opknippen” van ROC Leiden in combinatie met een macrodoelmatig aanbod. Zij spreken daarom van een gemiste kans. Het ROC Mondriaan heeft recent een brief hierover gestuurd aan de minister met een concreet voorstel om te komen tot een herschikking van het aanbod in de regio (waarbij met name Zoetermeer genoemd wordt). Bij het oplossen van de nasleep van Amarantis in die betrokken gebieden had de door minister van OCW aangestelde regisseur geen instrumenten om te dwingen, noch om de instellingen over te halen, tot samenwerking en afspraken. In Rotterdam speelt nu een vergelijkbaar vraagstuk na de problemen met ROC Zadkine. Een situatie zoals in Leiden historisch is gegroeid met drie concurrerende aanbieders kan wenselijk zijn zolang sprake is van een productieve concurrentie en opleidingen niet beneden hun optimale omvang vallen. Deze bestuurders hebben erop gewezen, dat zij het als niet correct hebben ervaren dat met name ROC Leiden in de afgelopen jaren studenten is gaan werven in Haarlemmermeer en Den Haag. Deze bestuurders wijzen erop, dat dit een ongewenste concurrentie is waarbij gemeenschapsgeld dat bedoeld is voor het geven van goed onderwijs ten onrechte is aangewend voor het aantrekken van studenten. De betrokken bestuurders vinden dat dergelijke concurrentie geen positieve gevolgen heeft. Zij zien meer in een goede samenwerking zodat tot een dekkend en doelmatig aanbod van opleidingen kan worden gekomen. ROC Midden Nederland heeft bijvoorbeeld besloten niet te werven in het gebied van andere instellingen, omdat de bestuurder het geen pas vindt geven met overheidsgeld andere instellingen te beconcurreren. Zonder een duidelijke verdeling voor wat betreft het aanbod signaleren de andere aanbieders nog een probleem. Door hun maatschappelijke taak om te zorgen voor een aanbod waarmee wordt aangesloten op de arbeidsmarkt, is het van belang om de instroom van leerlingen goed te regelen. Dat kan per instelling worden geregeld bijvoorbeeld door een numerus fixus en het niet aanbieden van opleidingen. Wanneer een instelling dit beleid voert en haar taak serieus neemt, kan dit juist gefrustreerd worden door concurrentie in het onderwijsaanbod vanuit een tweede aanbieder in hetzelfde gebied, die geen grenzen stelt aan de buitensporige vraag van studenten. 5.7.

Zienswijzen overige regionale stakeholders

Maatschappelijk voor Nijverheid en Handel De Maatschappelijke voor Nijverheid en Handel is een onafhankelijk netwerk van personen afkomstig uit ondernemingen, overheid en onderwijsinstellingen, dat bestaat sinds 1777. De gesprekspartners van de CFTO vertegenwoordigen het Departement Leiden en zijn zelf ondernemer in Leiden (advocaat) en docent bij een instelling voor hoger onderwijs. De vorige bestuurder van ROC Leiden kennen zij als een actieve netwerker in de stad; dat is voor een goed contact tussen ondernemers, overheid en het onderwijs van groot belang. De vraag is of het bestuur van het ID College, dat is gevestigd te Gouda, zo’n actieve netwerkrol in Leiden zal oppakken. Daarbij is het niet eenvoudig om in Leiden goede afspraken te maken tussen het mbo-onderwijs en het lokale bedrijfsleven. Het

18

lokale bedrijfsleven is niet goed georganiseerd. Traditioneel heeft Leiden een sterke relatie met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), het bio-sciencepark en de universiteit en de hogeschool. De grote bedrijven zijn bekend. De relatie met het midden- en kleinbedrijf is echter lastiger te organiseren. Wat willen deze ondernemers precies? Wat vinden zij van de studenten die afstuderen bij ROC Leiden en de kwaliteit van het onderwijs? Hoe vindt de afstemming plaats over de beroepspraktijkvorming en de stageplaatsen. De beide gesprekspartners geven aan dat zij daar geen zicht op hebben. Leiden kende in het verleden een goede Kamer van Koophandel, maar deze is verhuisd naar Den Haag. De “BV Leiden” is kortom niet sterk georganiseerd, zo constateren ze. De voorzitter van het Departement geeft verder aan, dat hij zich afvraagt of een volledige fusie de beste oplossing is voor de problemen waar het ROC Leiden nu voor staat. Volgens de voorzitter is hij een relatieve buitenstaander, maar wijst hij erop dat het gaat om een oplossing voor problemen die spelen rond de leerlingen en het onderwijs dat zij krijgen, het personeel en de huisvesting. Een faillissement kan een zuiverende werking hebben, zoals dat gebeurt in het bedrijfsleven en bij ondernemingen. Een faillissement hoeft niet te leiden tot een panieksituatie waarbij alle leerlingen en docenten opeens op straat staan, maar kan planmatig worden uitgevoerd. Daarbij lijkt het hem in het belang van het onderwijs dat het bestuur van het ID College verder zo “onbelast” mogelijk het geven van onderwijs ter hand kan worden gesteld. Dit kan het ROC alleen wanneer de rechten en verplichtingen met betrekking tot de huisvesting en het personeel niet worden overgenomen. Hogeschool Leiden De bestuurder van de Hogeschool van Leiden heeft vertrouwen in het overnemend bestuur en de fusie en merkt op dat de bestuurlijke verhoudingen in de stad Leiden al van dien aard waren dat fusie van de besturen voor de hand ligt. Aanvragers hadden al eerder geconstateerd dat het beconcurreren van elkaar alleen negatieve effecten had en zij zochten eerder samenwerking. Het ID College heeft een moeilijke periode gehad, maar heeft de afgelopen jaren aanzienlijke investeringen gedaan in de kwaliteit van het onderwijs en maakte een rustige en stabiele indruk. Het ROC Leiden heeft met betrekking tot de kwaliteit grote problemen die een behoorlijke investering zullen vergen. Gemeentebestuur De wethouder onderwijs geeft namens het gemeentebestuur aan vertrouwen te hebben in het ontvangende bestuur. Hij hecht er voor de nabije toekomst waarde aan dat de afspraken tussen de gemeente en ROC Leiden in stand blijven, met name bij de aanpak van voortijdig schoolverlaten.

6.

Samenvatting, conclusies en voorwaarden

6.1.

Samenvatting

Beleidsmatig kader mbo-fusies De minister van OCW stelt in de Kamerbrief van 2 juni 2014 over de toekomst van het mbo-onderwijs enkele factoren aan de orde die studiesucces van een student beïnvloeden zoals zich thuis voelen op school, deel uitmaken van een (kleine) groep. Dat biedt bescherming tegen voortijdig schoolverlaten en studievertraging. De menselijke maat moet daarom verankerd zijn. De minister van OCW beoogt een nieuw bestuurlijk model te introduceren in de mbo-sector, de gemeenschap van mbo-colleges, waarbinnen het onderwijs wordt georganiseerd in colleges gericht op een bepaalde branche of sector met een collegedirecteur om de menselijke maat te versterken. Bij de beoordeling van een mbo-fusie kan erop gelet te worden, dat dit model waar mogelijk wordt gevolgd. Dit beleid is een vervolg op beleid voor fusies in de mbo-sector dat is uiteengezet in de brief van de staatssecretaris van OCW van 23 januari 2009. Daarin geeft de regering aan dat voor fusies tussen mbo-instellingen de regering het uitgangspunt “nee-tenzij” zal hanteren. Alleen in het uiterste geval worden mbo-fusies toegestaan, namelijk als de continuïteit van scholen, opleidingen of instellingen in het geding is. En zo’n fusie kan alleen plaatsvinden onder de voorwaarden dat ouders, leerlingen, studenten en personeel voldoende zijn geraadpleegd, draagvlak is verworven en dat keuzevrijheid, een breed dekkend aanbod van beroepsopleidingen voor de regio en bereikbaarheid van leslocaties voor de mbo-leerlinge/studenten zo goed mogelijk zijn gewaarborgd.

19

Doelen en vervolgaanpak beoogde fusie ID College en ROC Leiden Op 1 april 2015 zijn de aanvragen voor een bestuursoverdracht en institutionele fusie tussen het ID College, ROC Leiden en het Boerhaave college ingediend bij de minister van OCW voor goedkeuring. Er wordt een beroep gedaan op de spoedprocedure, omdat volgens de aanvragers de stichting ROC Leiden zonder fusie niet kan voorbestaan. Uit de FER blijkt, dat bij het realiseren van de bestuursoverdracht de mogelijkheid van een ontheffing door de Minister van Onderwijs ex artikel 9.1.2 lid 4 Wet educatie en beroepsonderwijs van belang wordt geacht. Op het moment van de schouw zijn de gesprekken tussen de vastgoedorganisaties en aanvragers om te komen tot nieuwe afspraken over de onderwijshuisvesting nog gaande. Het verkrijgend bestuur wil het ROC Leiden gaan omvormen tot mbo-colleges in de gemeente Leiden. De verwachting is dat het gebruik van de locaties bij de stations Centraal en Lammenschans vermoedelijk na twee jaar zal worden gestaakt. Het ID College hanteert voor de nieuwe locaties als stelregel dat deze niet groter worden dan ongeveer tweeduizend leerlingen. Tijdens de schouw is gebleken dat het ID College voornemens is onderwijs in Leiden te organiseren zoals bij het ID College. Dit is voor de instelling een belangrijke voorwaarde aan de overdracht. Een volledige integratie van de instellingen zal mogelijk pas op 1 augustus 2016 plaatsvinden en zal nader worden uitgewerkt na 1 mei aanstaande. Voor een aantal opleidingen zal bepaald worden of het ID College die op termijn voortzet of niet. Het CvB vindt dit mede een gespreksonderwerp voor de “macrodoelmatigheids-agenda” met de omliggende instellingen. Het ID College houdt daarbij rekening met demografische ontwikkelingen die kunnen gaan leiden tot krimp van het aantal leerlingen en studenten. Zij streeft ernaar om in de vier grotere steden in haar werkgebied eigen gebouwen te houden, namelijk Alphen, Gouda, Leiden en Zoetermeer. In vier andere gemeenten wil zij huisvesting huren en het onderwijs flexibel organiseren. Interne legitimiteit: zorgvuldige besluitvorming en draagvlak fusie De medezeggenschapsraden van beide instellingen delen de wens om de problemen op te lossen via een fusie. Een fusie met het ID College lijkt daarbij de enige optie. Tegelijk zijn de ondernemingsraden en studentenraden van beide instellingen kritisch op de wijze waarop zij tot heden bij het besluitvormingsproces over de fusie zijn betrokken en stellen zij een aantal voorwaarden met betrekking tot het vervolg op korte en langere termijn. De OR van het ID College wil meer tijd om advies in te winnen en heeft het bestuur verzocht om haar achterban te kunnen raadplegen, hetgeen schriftelijk is afgewezen. Om een definitief standpunt te kunnen bepalen wil de raad belangrijke informatie, zoals de raamovereenkomst over het onroerend goed en diverse juridische en fiscale onderzoeken. Zij merken op dat vanuit het bestuur is toegezegd, dat de instellingen het ID College en ROC Leiden als werkmaatschappijen het komende jaar of twee jaren naast elkaar zullen opereren. Wanneer de organisaties daadwerkelijk samengaan, wil de raad zich uitspreken over dat besluit. De SR van het ID College heeft positief geadviseerd, onder voorwaarden ten aanzien van de nieuwe huisvesting, de omvang hiervan en de bereikbaarheid voor de studenten. Deze studenten willen dat een loket wordt ingericht waar studenten met vragen en klachten over de fusie terecht kunnen en vraagt het bestuur aandacht voor zorgvuldige communicatie en informatievoorziening. Verder stelt deze raad de voorwaarde dat er vóór 1 mei openbare informatiebijeenkomsten voor de ouders en studenten worden gehouden. De OR van ROC Leiden stelt dat zij begrijpt dat er haast is geboden, maar dat zorgvuldigheid prevaleert boven snelheid. Ook deze raad stelt een aantal voorwaarden. Hem is veel gelegen aan het besef bij het bestuur dat het goede van het ROC Leiden wordt bewaard Het VAVO-onderwijs dat wordt verzorgd aan het Boerhaave college, heeft bijvoorbeeld een goede naam en een zelfstandige positie. Er zijn zorgen dat deze positie verloren zal gaan. Ook de SR van ROC Leiden heeft inhoudelijke aandachtspunten, zoals de vraag welke huisvesting na fusie aan de orde is. De studentenraad hoopt op een kleinere schaal van maximaal 1500 leerlingen. Verder wil deze raad dat de inhoudelijke wensen uit het Verbeterplan van 19 januari 2015 door het College van bestuur van het ID College worden gerealiseerd. De studenten willen snel iets gaan merken van de verbetering van de onderwijskwaliteit. Daarbij maken ze zich zorgen over de gevolgen van een te snelle omslag naar het onderwijsmodel van het ID College. De raad vindt het van belang, dat de gevolgen van de fusie goed worden geëvalueerd en goed wordt besproken.

20

Gebiedsanalyse: keuzevrijheid en variëteit van het aanbod Het gebied waar de fusie zijn effect heeft, bestrijkt naast Leiden en Gouda ook Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Zoetermeer, Haarlemmermeer, Katwijk, Bodegraven, Kaag en Braassem, Krimpenerwaard, Leiderdorp, Teylingen, Alphen, Gouda, Waddinxveen en Zuidplas. Binnen dit gebied zijn met name ook ROC Mondriaan en het ROC NOVA College actief; deze instellingen trekken studenten uit deels dezelfde gemeenten aan. Er is verder relatief weinig overlap in de voedingsgebieden van het ID College (ook na fusie) en ROC Midden-Nederland. ROC Leiden heeft voor wat betreft het aantal studenten de afgelopen vijf jaar een forse stijging gekend: het aantal mbo-studenten is met bijna 1.000 gegroeid, ofwel een stijging van 11% in vijf jaar. Het ID college heeft in dezelfde periode een zeer lichte daling gekend in studentenaantal, terwijl de drie andere ROC’s in de regio te maken kregen met een daling van het aantal studenten variërend tussen de 4% en 14%. Het is waarschijnlijk dat de groei van ROC Leiden ten koste is gegaan van een deel van de aanwas van studenten van het NOVA College en het Mondriaan College. Daarbij kan actieve werving door ROC Leiden buiten hun eerste voedingsgebied een rol gespeeld hebben. De daling van het aantal leerlingen van ROC Midden Nederland heeft waarschijnlijk te maken met andere factoren. Aanvragers hebben er tijdens de schouw op gewezen, dat de fusie ook positief zou zijn met het oog op de gevolgen van te verwachten demografische krimp in de periferie van de regio. De CFTO heeft daarom gekeken naar de regionale prognoses van Planbureau voor de leefomgeving (PBL), die worden gemaakt voor schoolgaande jeugd van 17- tot 26-jarigen en naar de prognoses van de provincie Zuid-Holland. In het algemeen geldt, dat het aantal 17- tot 26-jarigen in Nederland naar verwachting de komende jaren licht zal stijgen en na 2022 weer zal gaan dalen. Hierdoor is de bevolking in de leeftijdscategorie 17 tot 26 jaar in 2025 ongeveer even groot als in 2012. Verder treedt er over het algemeen krimp op in de (perifere) plattelandsgemeenten, maar groei op in de grotere steden en in de gemeenten daaromheen. De provincie Zuid-Holland verwacht dat tussen 2012 en 2030 de Zuid-Hollandse bevolking toeneemt in met name de zone Den Haag-LansingerlandWaddinxveen en in Katwijk. In de jongere leeftijdsgroepen verandert er niet veel. Er is dus geen aanwijzing, dat demografische krimp een rol van betekenis speelt in dit fusiegebied. Voor wat betreft de bestuurlijke regio-indelingen vindt de commissie dat de locaties van het ID College te Zoetermeer en Leidschendam-Voorburg goed passen bij de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal, maar minder bij de RMC-functie Haaglanden/West en de samenwerking met Den Haag en Delft. De locatie te Woerden van het ID College verhoudt zich bestuurlijk gezien tot een duidelijk andere arbeidsmarktregio en RMC-functie, namelijk met oriëntatie op de regio Utrecht waar ROC Midden-Nederland actief is. Externe zienswijzen en draagvlak in de regio De bestuurders van het Mondriaan College (met vestigingen in Den Haag en Leiden), het ROC Nova (met vestigingen in Haarlem en Hoofddorp) en ROC Midden-Nederland (met een vestiging in Woerden) vinden het een gemiste kans, dat er in een vroegtijdig stadium met hen geen overleg is gevoerd in de afgelopen maanden over de problemen rond ROC Leiden. Zij hadden graag een bijdrage willen leveren aan het vinden van oplossingen. Daarbij wordt erop gewezen, dat de omvang van het ID College verdubbelt: er vindt een expansie plaats van ongeveer 10.000 naar ongeveer 20.000 studenten. Daarbij is het ID College actief over een groot geografisch gebied. De bestuurders van de aanpalende ROC’s hebben erop gewezen, dat zij het als niet correct ervaren dat met name de bestuurders van ROC Leiden in de afgelopen jaren – mede als gevolg van de bestuurlijke en financiële problemen - via onder meer actieve campagnes studenten zijn gaan werven in Haarlemmermeer (bijvoorbeeld via advertenties op abri’s) en Den Haag. De andere bestuurders dringen aan op een herschikking van de regio’s min of meer langs de lijnen van RMC’s of arbeidsmarktregio’s als van het UWV. Dit zou moeten worden opgepakt en uitgewerkt via een “Randstad-doelmatigheidsplan” met als doel een toekomstbestendige en betere afstemming van het aanbod van middelbaar beroepsonderwijs in relatie tot de behoeften van studenten, de arbeidsmarkt en bestuurlijke organen. Met een breed gedragen plan kan bepaalde vormen van competitie worden voorkomen. Zowel de belangrijkste plaatselijke/regionale afnemer van mbo-studenten in het onderwijs, de Hogeschool Leiden, als de gemeente Leiden en het Departement Leiden van de Maatschappij voor Nijverheid en Handel staan positief tegenover de fusie. Wel wijst met name het Leidse Departement erop, dat het ID College in staat moet zijn financieel onbelast het bestuur over te nemen om het

21

onderwijs op een goed kwaliteitsniveau te brengen. Verder wijzen de gesprekspartners erop, dat het van belang is dat er in onderwijsstad Leiden een herkenbaar en kenbaar bestuur voor mbo-onderwijs is en mede in dat licht het aanbeveling verdient het centrale bestuur in Leiden te zetelen in plaats van Gouda. 6.2.

Conclusies

Vrijwel alle partijen binnen en rond de instellingen zijn ervan overtuigd, dat een fusie onafwendbaar lijkt. Derhalve concludeert de CFTO dat er weliswaar een significante belemmering ontstaat van de keuzevrijheid voor mbo-studenten als gevolg van deze fusie, maar dat er aannemelijke en urgente rechtvaardigingsgronden zijn die de fusie nodig maken. Er is sprake van een “uiterst geval”, mede als gevolg van het handelen van de voorgaande bestuurders van ROC Leiden en de ontwikkelingen sindsdien, die deze fusie rechtvaardigen. Zowel op het punt van het raadplegen van ouders, studenten en personeel als op het punt van draagvlak concludeert de CFTO dat aan deze procesvoorwaarden op dit moment onvoldoende is voldaan. Het beeld is dat ROC Leiden verzeild is geraakt in een jarenlang proces van gestage achteruitgang. Dit doet denken aan de “vertraagde 17 val”, zoals die enkele jaren geleden te zien is geweest bij ROC Amarantis. Deze val heeft zeven jaren geduurd, waarvan de laatste jaren onder een steeds verder toenemend toezicht vanuit de rijksoverheid. Het tempo van handelen en fuseren ligt nu erg hoog. De medezeggenschapsraden voelen zich geforceerd, onder tijdsdruk gezet en onvoldoende geïnformeerd en stellen derhalve hun voorwaarden. Het is onduidelijk in welke gebouwen de studenten en docenten in Leiden les gaan krijgen resp. geven. Het is onduidelijk welke omvang deze locaties zullen gaan krijgen en of wordt voldaan aan de wens om te komen tot herkenbare eenheden met een menselijke maat. Het is onduidelijk in welke mate het onderwijsmodel van het ID College veranderingen met zich mee zal brengen voor docenten en studenten en waarom dit verbeteringen oplevert voor de onderwijskwaliteit op korte termijn. De tweede hoofdvraag is of er sprake is van borging van de keuzevrijheid van mboleerlingen/studenten en variëteit van het aanbod in de regio, ook in relatie tot het aanbod van andere mbo-aanbieders en het extern draagvlak voor de fusie bij externe stakeholders zoals de gemeente, het afnemend (hoger) onderwijs en het lokale en regionale bedrijfsleven en instellingen. Uit de analyse van de stukken en gelet op de kritische kanttekeningen van de bestuurders van andere ROC’s in het fusiegebied, is de CFTO de noodzaak gebleken om goed te kijken naar de “macrodoelmatigheid” van het mbo-opleidingsaanbod in de regio Leiden en omgeving. Keuzevrijheid voor mbo-studenten en bedrijven en instellingen in Leiden via het beschikbaar zijn van een variëteit aan mbo-opleidingen in deze stad is een algemene maatschappelijke waarde. De bestuurders van het ID College krijgen een zware verantwoordelijkheid om in lastige tijden een fusie tot een goed einde te brengen en daarbij zorg te dragen voor genoeg keuzemogelijkheden voor studenten en het lokale bedrijfsleven/instellingen na de fusie. De bestuurlijke verhoudingen in de regio voor zover ze al evenwichtig waren worden door de fusie van de twee ROC’s aanmerkelijk minder evenwichtig. Daarnaast zijn de opleidingsportfolio’s van alle betrokken instellingen in de regio op onderdelen wel toe aan een zekere evaluatie en herschikking. Er is tot heden onvoldoende gelegenheid geboden aan naastgelegen ROCs om mee te denken over oplossingen. Een dergelijk proces zal regie van buiten behoeven om tot optimale uitkomsten te leiden. 6.3.

Aanbevelingen en voorwaarden voor de fusie

De commissie heeft eerder aangegeven in zijn Tussentijdse Evaluatie (2013) en in zijn recente evaluatierapport Praktijkervaringen 18 dat de Wet fusietoets verbeterd kan worden door de mogelijkheid op te nemen om voorwaarden en voorschriften te verbinden aan de goedkeuring van een fusie – zoals bij fusies van woningcorporaties en zorginstellingen wettelijk mogelijk is. Tegelijkertijd

17

NSOB, 2012. Vertraagde val. Een onderzoek naar de handelwijze en de bevoegdheidsuitoefening van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Inspectie van het Onderwijs in relatie tot de financiële problematiek bij Amarantis. 18 Praktijkervaringen van de Commissie Fusietoets Onderwijs en voorstellen voor verbetering (maart 2015).

22

heeft de CFTO begrepen dat in dit bijzondere geval het ministerie van OCW direct of indirect financiële steun zal geven om de fusie tot een goed einde te kunnen brengen: het zogeheten “transitiebudget”. De commissie heeft zoals uit het voorgaande bleek naar deze casus niet alleen gekeken in termen van ja of nee, maar zich verdiept in de condities van deze fusies en in enkele factoren die een succes van deze fusie kunnen beïnvloeden. Deze factoren zijn allen in meerder of mindere mate door de minister te sturen. Het gaat om zeven voorwaarden die hieronder worden weergegeven. 1.

Onbelaste overdracht Voor een goed functioneren van het ROC na de fusie is een onbelaste overdracht van groot belang. Uit de brief van de Minister van OCW aan de Tweede Kamer, de fusie-aanvraag, de bijgevoegde documentatie en de gevoerde gesprekken blijkt, dat het onbelaste karakter van deze overdracht op dit moment vooral wordt gezocht in het overdragen van de problemen rond de huisvesting en de huur van de twee gebouwen waar ROC Leiden gevestigd is. Deze problemen met de onderwijshuisvesting zijn overigens van meer dan alleen financiële aard. De docenten en studenten van ROC Leiden zijn niet tevreden over de mogelijkheden om goed onderwijs te geven in deze gebouwen. De gebouwen zijn niet optimaal ingericht voor het geven van adequaat onderwijs. Er is in de procesgang al vroeg de idee ontstaan dat failleren niet aan de orde zou zijn. De reinigende werking van failleren moet echter niet onderschat worden. Verschillende gesprekspartners hebben de vraag gesteld: als het hier niet zou kunnen, waar dan eigenlijk nog wel? Een faillissement kan in dit licht mogelijk ook louterend zijn voor de sector als geheel. Maatschappelijk en met het oog op onbelast en goed onderwijs dient er krachtig te worden ingegrepen door de nieuwe instelling volledig los te maken van de problemen van het ROC Leiden. Het belang van een onbelaste gang van het ID College mag niet ondergeschikt worden gemaakt aan al of niet politieke of andere bezwaren die voor diverse stakeholders kleven aaneen faillissement van ROC Leiden. Failleren is geen sprong in het duister. Het zou moeten gaan om gecontroleerd failleren, waarbij de volgorde kan zijn: 1) overname van onderwijs, leerlingen/studenten en personeel, 2) daarna afvloeiing van het teveel aan personeel waarbij het ID College door het Ministerie wordt gevrijwaard van de financiële impact hiervan en 3) faillissement van het ROC Leiden. In zijn algemeenheid wil de commissie aangeven dat het departement ten behoeve van voorkomende gevallen een stappenplan gericht op gecontroleerd failleren aan het veld ter beschikking zou moeten stellen. Verder acht de CFTO het mogelijk en gewenst om aan het beschikbaar stellen van financiële steun voorwaarden voor het overnemend bestuur te verbinden wil het in aanmerking komen voor het transitiebudget.

2.

Interne besluitvorming Met betrekking tot de zorgvuldigheid van het fusieproces, geldt dat allereerst er vanaf nu meer tijd wordt genomen en aandacht komt vanuit de bestuurders van het ID College voor het voeren van overleg met de medezeggenschapsraden van zowel het ID College en ROC Leiden. Er dient op een zorgvuldige manier informatie te worden verstrekt en gereageerd te worden op de voorwaarden, die deze raden hebben gesteld in hun schriftelijke adviezen. Dat heeft op de korte termijn betrekking op de beslissing om de verantwoordelijkheid voor het bestuur over te dragen. Er dient een voor iedereen kenbaar fusie/reorganisatieplan te komen, dat de normale procedure voor dergelijke plannen doorloopt. Overleg met de medezeggenschap is een belangrijk onderdeel. De raden dienen vanaf nu in staat te worden gesteld om hun achterban te raadplegen. Het bestuur dient dit actief te faciliteren. Er dient meer aandacht te komen voor de communicatie met ouders, studenten en personeel. Daarbij kan in ieder geval gedacht worden aan het inrichten van een loket. Verder verdient de relatief zelfstandige positie van het Boerhaave college aandacht.

23

3.

Uitbreiden van het CvB met een derde lid Het is belangrijk dat het CvB zich laat zien en gekend is in de stad en in de regio. Daarbij verdwijnt er een zelfstandig bestuur in Leiden, terwijl deze stad objectief en historisch gezien een meer prominente onderwijspositie inneemt in de regio dan Gouda en met recht een onderwijsstad is, getuige onder meer de vestiging van de Hogeschool en de Universiteit. Te overwegen valt om derhalve op korte termijn het College van Bestuur van het ID College uit te breiden met een derde lid, waardoor het CvB als geheel voldoende aandacht kan geven aan de gevolgen van de fusie en het sturen, begeleiden en doorvoeren van de veranderingen. Op termijn kan het College van Bestuur van het ID College overwegen wat uiteindelijk de meest natuurlijke vestigingsplaats is. De onderwijsstad Leiden ligt dan meer voor de hand dan Gouda. Voorts geeft de commissie de Raad van Toezicht en de minister in overweging tijdens de transitieperiode aan de Raad van Toezicht tijdelijk een extra lid toe te voegen, benoemd door de minister van OCW, die specifiek toezicht houdt op de gevolgen van fusie en het transitiebudget. Omdat hier ook sectorbrede mbo-belangen aan de orde zijn, kan een dergelijk lid gekozen worden uit een meervoudige voordracht van de MBO Raad. Voorts acht de commissie voor de inbreng van de stad Leiden en omgeving de instelling van een Leidse Adviesraad met de verschillende externe stakeholders een aantrekkelijke optie om worteling in de stad en directe omgeving te behouden.

4.

Installeren van het model van MBO-colleges In de brief Betreft Ruim baan voor vakmanschap: een toekomstgericht mbo van 2-6-2014 geeft de minister aan dat na een fusie het onderwijs kleinschalig wordt aangeboden, met name door gebruik te maken van het bestuurlijke model van de gemeenschap van mbo-colleges. Dit model is goed toepasbaar op de nieuwe situatie van het IDC. In de nog op te stellen plannen dient duidelijk te worden omschreven – veel duidelijker dan momenteel het geval is in de FER – hoe het ID College van plan is vorm te geven aan het bestuursmodel van de gemeenschap van MBO-colleges. Dat geldt zowel voor het geheel aan locaties, als met name voor de plannen met betrekking tot de omvorming van ROC Leiden tot mbo-colleges.

5.

Een menselijke maat in het mbo De schaal van de mbo-colleges is belangrijk. Daarbij dient allereerst rekening te worden gehouden met de behoefte van de studenten om te komen tot colleges met een omvang van 1000 a 1.500 leerlingen/studenten.. Dit verhoudt zich nog niet tot de wens van het ID College om te komen tot colleges van 2.000 a 2.500 studenten en daarbij het “ID onderwijsmodel” integraal door te voeren bij het huidige ROC Leiden. Een logischer volgorde is om de vorming van mbo-colleges voor het geheel aan locaties door te voeren. De directeuren van de colleges kunnen een centrale rol vervullen in het opzetten van het nieuwe ROC. Gebouwelijk is een mbo-college bij voorkeur met 1000/1500 leerlingen/studenten wenselijk, zodat een aantrekkelijk sociaal-educatief leven kan worden bevorderd en docenten dit ook werkelijk tot hun taak gaan rekenen. Daar waar dit in afzonderlijke gebouwen niet is te realiseren is een sociale organisatie binnen gebouwen een absolute noodzaak. De commissie was verbaasd te merken dat hiervan bij ROC Leiden nauwelijks sprake was volgens de leerlingen/studenten. Het sociaal-educatief project dat een school is vraagt volop inzet van studenten en van docenten.

24

6.

Interne keuzevrijheid voor studenten binnen het ID College In het fusie/reorganisatieplan dat nog gemaakt zal moeten worden, dient aandacht te komen voor het behoud van voldoende keuzevrijheid voor mbo-studenten uit de meer populaire opleidingen. Voor kleine en dure opleidingen is een keuzemogelijkheid niet realistisch, voor de zogenoemde bulkopleidingen is dat wel mogelijk. Zo worden op dit moment bij zowel het ID College als bij ROC Leiden grote groepen studenten opgeleid tot mbo-verpleegkundige. Daar waar er vanuit de arbeidsmarkt behoefte is aan een groot aantal opgeleide mbo-studenten, is te overwogen om dergelijke opleidingen zowel aan te bieden in Alphen, Gouda als Leiden of Zoetermeer. Streven naar doelmatigheid en efficiency mag niet teveel ten koste gaan van de bereikbaarheid voor studenten.

7.

Evenwichtige bestuurlijke verhoudingen in de regio en macrodoelmatigheid De evenwichtigheid van de regionale bestuurlijke verhoudingen vraagt bijzondere aandacht. Er is een evidente behoefte bij de andere mbo-aanbieders in de regio om op korte termijn met het ID College en het ministerie van OCW afspraken te gaan maken over de bestuurlijke verhoudingen in de regio. Gelet op de negatieve ervaringen met improductieve concurrentie vanuit ROC Leiden in de afgelopen jaren, verdient dit meer aandacht. De commissie beveelt hier twee zaken aan: In de eerste plaats een vast overleg tussen de vier ROC’s die in dit gebied werkzaam zijn. Er moeten eerlijke en robuuste verhoudingen tot stand komen. In de tweede plaats dient het opleidingsgeheel van de betrokken ROC’s onderling tegen het licht gehouden te houden met alle facetten die daarbij van belang zijn. Volgens de verschillende gesprekspartners van de commissie vraagt dit om periodieke regionale herschikkingen met op bepaalde onderdelen en momenten een coördinerende rol van het departement. Er wordt gevraagd om stevige regie. De CFTO beveelt aan om te komen tot een regionaal herschikkingsplan voor de periode 2015-2020, zoals dat ook gebruikelijk is in het voortgezet onderwijs (RPO) of in krimpgebieden in het basisonderwijs, met draagvlak onder onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven (ondernemers, instellingen, private partijen) en lokale overheden en publieke organen (arbeidsmarktregio’s, RMC-functies).

25

7.

Advies

Alles overwegende adviseert de Commissie Fusietoets Onderwijs de Minister van OCW om: I.

Goedkeuring niet te onthouden aan de voorgenomen overdracht van het bestuur van de stichting ROC Leiden aan de stichting ROC ID College;

II.

Te bevorderen dat de zeven hierboven genoemde voorwaarden worden gerealiseerd bij de voorgenomen fusie, opdat deze een zo groot mogelijke kans van slagen heeft vanuit het oogpunt van zorgvuldige besluitvorming, intern en extern draagvlak en behoud van keuzevrijheid voor leerlingen/studenten rekening houdend met het streven naar macrodoelmatigheid, te weten: Onbelaste overdracht van het bestuur van ROC Leiden aan het ID College; Verbeterde interne besluitvorming over de bestuurlijke en institutionele fusie; Uitbreiding van het College van Bestuur van het ID College met een derde lid; Uitwerking van het model van MBO-colleges in een plan van aanpak; Borging van de menselijke maat bij deze colleges via college-directeur en een gebouwelijke respectievelijk sociaal-educatieve schaal-norm van 1.500 leerlingen/studenten per college; Behoud van keuzevrijheid en bereikbaarheid voor leerlingen/studenten bij opleidingen binnen het ID College, gelet op de spreiding van locaties over een groot geografisch gebied; Ten behoeve van macrodoelmatigheid te komen tot een regionaal herschikkingsplan voor het mbo-onderwijs met actieve betrokkenheid van i.i.g. het ROC Mondriaan, het ROC NOVA college en het ROC Midden-Nederland en andere belanghebbenden.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Het advies is aldus vastgesteld te Den Haag, 21 april 2015, door de Commissie Fusietoets Onderwijs, namens deze,

prof. dr. A.M.L. van Wieringen voorzitter

26


Oplegvel 1.

Onderwerp

2. 3.


4.

Behandelschema:

Invulling van de korting op de Decentralisatie Uitkering Vrouwenopvang en aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling (DU VO)  Platformtaak volgens gemeente Alle gemeenten in de regio hebben een verantwoordelijkheid in de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling. De DU VO ontvangt centrumgemeente Leiden t.b.v. de regio. Tot nu toe was dat voldoende om vrijwel alle kosten te dekken. Door de landelijke herverdeling van de DU VO is Leiden nadeelgemeente en ontstaat een andere situatie, waarin de uitkering op termijn niet meer voldoende is om de aanpak te financieren. Datum: Informerend

DB Colleges PHO DB Gemeenteraad DB AB Gemeenteraad

Datum: Adviserend


15 juli 2015

5.

Advies PHO

In te stemmen met het voorstel om stevig te blijven inzetten op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en te adviseren dat de colleges van alle gemeenten in de regio ZHN op termijn meebetalen aan deze aanpak voor zover de DU VO hierin niet kan voorzien.

6.


n.v.t.



7.


De komende jaren wordt de DU VO aan centrumgemeenten door een landelijke herverdeling van deze middelen voor ZHN teruggebracht van 4,2 naar 3,1 miljoen. Centrumgemeente Leiden ziet daarmee een korting tegemoet van ca. 25%. Dit voorstel geeft inzage in de gevolgen van de korting en doet voorstellen die tot doel hebben blijvend stevig in te zetten op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling.

8.

Inspraak

 Nee

9.


Buiten begroting (extra bijdrage gemeenten) te weten:  Van gemeenten wordt gevraagd op termijn mee te betalen aan de aanpak van hg en km. Voorstel is om dat volgens het solidariteitsprincipe te doen naar inwoneraantal. Bij gelijkblijvend beleid zou gaan om ca. € 1,- per inwoner. Bij gelijkblijvend beleid zou een bijdrage van gemeenten vanaf 2019 nodig zijn, op voorwaarde de gemeenteraad van Leiden besluit om de niet benutte middelen, net als voorgaande jaren ook voor 2015 en 2016 te bestemmen voor heet opvangen van de korting van de korting.  Structureel

10.

Bestaand Kader

Relevante regelgeving: - Jeugdwet - WMO - Wet tijdelijk huisverbod - Regiovisie Geweld in Huiselijke Kring Hollands Midden 2014 -2018 Eerdere besluitvorming: Regiovisie febr. 2014

11.



2

Adviesnota PHO Vergadering:

PHO Sociale Agenda

Datum:

15 juli 2015 Tijd: «MEETING_TEXT9» «MEETING_TEXT3»

Locatie: Agendapunt: Kenmerk:

«MARK»

Onderwerp: Invulling van de korting op de Decentralisatie Uitkering Vrouwenopvang en aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling (DU VO)

Beslispunten:

1. Het belang te onderschrijven om in de komende jaren blijvend stevig in te zetten op de aanpak huiselijk geweld op basis van regionaal geformuleerd beleid; 2. Op termijn bij te dragen aan de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling voor zover de DU VO te kort schiet om in deze kosten te voorzien; 3. De bijdragen regionaal te verdelen op basis van het solidariteitsprincipe naar rato van het aantal inwoners; 4. De gemeenteraad Leiden te adviseren de huidige onderbesteding van de DU VO te bestemmen voor vrouwenopvang en de aanpak van huiselijk geweld en in te zetten om de korting op de DU VO in de eerstvolgende jaren op te vangen. Inleiding: Algemene context De middelen voor vrouwenopvang en de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling worden aan de centrumgemeenten toegekend ten behoeve van de regio. In de landelijk herverdeling van een historisch naar een objectief verdeelmodel zijn Leiden en Gouda nadeelgemeenten. De korting wordt gefaseerd ingevoerd in de periode 2016 -2018. De regio Hollands Midden heeft daardoor in de toekomst veel minder geld voor dit doel. In bijgaande notitie wordt de huidige inzet van de DU VO toegelicht en is een kostenverdeling gemaakt op basis van de decentralisaties, gevolgd door een voorstel voor toekomstige financiering. Besluitvormingstraject: 1. Een raadvoorstel Leiden om onderbesteding DU VO 2015 en 2016 te reserveren voor aanpak hg en km; 2. Een voorstel aan alle colleges ZHN om op basis van solidariteitsprincipe op termijn de aanpak hg en km mee te financieren. -

Beleidskader  In februari 2014 is de Regiovisie Geweld in Huiselijke Kring Hollands Midden 2014 – 2018 vastgesteld, waarin voor de komende jaren het beleid voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling is vastgelegd.  In de Jeugdwet en de WMO is de verplichting van een regionaal advies- en meldpunt huislijke geweld en kindermishandeling, inmiddels Veilig Thuis genoemd, en zijn de wettelijke taken vastgelegd.

3

Beoogd effect: Blijvend stevig inzetten op de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling, zoals is afgesproken in de Regiovisie. Argumenten: 1.1 Huiselijk geweld en kindermishandeling is nog steeds en groot probleem. Aanpak van dit probleem vraagt om blijvende inzet om dit geweld een halt toe te roepen. Daarnaast zijn er wettelijke verplichtingen: Veilig Thuis met wettelijke taken, wet tijdelijk huisverbod en in stand houden vrouwenopvang. 2.1 Er wordt gekort op de financiën Er is voor deze regio komende jaren fors minder geld vanuit het Rijk beschikbaar. Er zijn dus andere afspraken nodig om de aanpak op peil te houden. 3.1 Eenvoud en efficiency vragen om solidariteit Op basis van de decentralisaties kunnen centraal gefinancierde kosten deels naar de nieuwe taken van gemeenten toegedeeld worden. Een specifieke afrekening van deze kosten per gemeente is administratief intensief en voor gemeenten moeilijk te begroten, omdat kosten per jaar sterk kunnen verschillen. Financiering op basis van het solidariteitsprincipe heeft daarom de voorkeur. 4.1 Leiden is als budgethouder aan zet. Er is op dit moment spraken van onderbesteding van de DU VO. De gemeenteraad van Leiden wordt verzocht te besluiten deze middelen te reserveren voor het opvangen van de korting in de eerste jaren. In dat geval wordt, bij gelijkblijvend beleid, een bijdrage van gemeenten voorzien per 2018 – 2019. Kanttekeningen/risico’s: 4.1 Gemeenten moeten eerder meebetalen Een besluit van de gemeenteraad Leiden is nodig om de niet benutte gelden voor het doel aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling beschikbaar te houden voor 2015 en 2016. Indien zij dit niet doen zullen gemeenten eerder moeten meebetalen. Deze kans wordt klein geacht omdat de gemeenteraad van Leiden in de afgelopen twee jaar ook al besloten heeft om de gelden beschikbaar te houden. Financiën: In de bijlage van het voorstel is een meerjarig financieringsoverzicht opgenomen op basis van gelijkblijvend beleid. Op basis van dit overzicht komt de bijdrage per gemeente vanaf medio 2018 – 2019 uit op € 580.000. Dit zou neerkomen op ca. € 1 per inwoner. Er zijn op deze termijn een aantal onzekerheden. Veilig Thuis moet de wettelijke taken blijvend kunnen uitvoeren. Bij een stijging van het aantal adviezen en onderzoeken vereist dit mogelijk meer capaciteit en bij stijging van het aantal huisverboden nemen de kosten toe. Indien de vrouwenopvang in Leiden structureel meer vrouwen uit Den Haag opvangt dan andersom is het reëel dat den Haag als voordeel gemeente in de toekomst voor deze plaatsen gaat betalen. Communicatie: n.v.t.

4

Evaluatie: Doorlopend zullen periodiek cijfers van hg en km in deze regio (jaarlijks), van de werkstroom bij Veilig Thuis, het aantal huisverboden en de bezetting en ambulante inzet van de vrouwenopvang gevolgd worden. Minimaal 1x per jaar, maar vaker als daartoe aanleiding is. Op basis van landelijke ontwikkelingen en bovenstaande gegevens zal het beleid zo nodig worden aangepast, dan wel aangescherpt en de financiële consequenties worden doorgerekend. Bijlagen:

Notitie: Invulling korting DU VO (versie 29 juni 2015)

5

Invulling korting DU VO versie 12 juni 2015

Inleiding Beleid en aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling wordt al jaren op het niveau van de Veiligheidsregio Hollands Midden georganiseerd. Leiden en Gouda ontvangen als centrumgemeente voor respectievelijk Zuid-Holland Noord en Midden Holland hiervoor van het rijk een Decentralisatie Uitkering Vrouwenopvang, kortweg DU VO genoemd. Een landelijke herverdeling van deze middelen pakt voor Leiden en Gouda nadelig uit , zij zijn bij de herverdeling beide nadeelgemeente. De korting op het budget zal gefaseerd worden doorgevoerd in de periode 2016 -2018, zoals opgenomen in de septembercirculaire gemeentefonds 2014. Doel van deze notitie is om voor Zuid-Holland Noord te komen tot invulling van de korting, waarbij een effectieve aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in stand blijft, inclusief noodzakelijke vrouwenopvang. Er zijn plannen om de DU VO op termijn te decentraliseren naar alle gemeenten, zoals nu al bij de jeugdzorg het geval is. De voorstellen zijn daarmee ook een vingeroefening voor deze toekomstige decentralisatie. In de notitie wordt ingegaan op op de achtergrond van de herverdeling, de omvang en de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling in Hollands Midden en de besteding van de middelen om tenslotte tot een voorstel te komen voor invulling van de korting. De DU VO ontvangt centrumgemeente Leiden ten behoeve van alle gemeenten in de regio Zuid-Holland Noord. Het voorstel zal daarom ter instemming aan al deze gemeenten worden voorgelegd. In de notitie worden alle vormen van huiselijk geweld, waaronder kindermishandeling, ouderengeweld, eergerelateerd geweld, relationeel geweld enz. aangeduid met de term huiselijk geweld.

Landelijke herverdeling van middelen De rijksmiddelen voor de vrouwenopvang bedragen landelijk 105,5 miljoen per jaar. Deze middelen worden door middel van de decentralisatie uitkering vrouwenopvang aan 35 centrumgemeenten verstrekt en is bedoeld voor de aanpak van huiselijk geweld, inclusief de opvang van slachtoffers. De opvang wordt georganiseerd door Vrouwenopvang organisaties, veelal in en gefinancierd door de centrumgemeenten, en de mannenopvang die op dit moment door de G4 wordt aangeboden en centraal vanuit de landelijke middelen wordt gefinancierd. De DU VO werd tot nu toe op historische gronden verdeeld. De plannen om landelijk tot een objectief verdeelmodel te komen heeft in 2014 zijn beslag gekregen. In de regio Hollands Midden zijn de centrumgemeenten Gouda en Leiden nadeelgemeenten. De herverdeling zal stapsgewijs worden ingevoerd, waarbij door VWS een extra Rijksbijdrage van landelijk 10 miljoen ingezet wordt om de meest urgente knelpunten op te lossen. De regio’s moeten daarbij onderling afspraken maken om te zorgen dat het stelsel vrouwenopvang gedurende de stelselwijziging blijft functioneren. Toegezegd is dat dit bedrag op voorwaarden ook structureel beschikbaar blijft. Een voorwaarde is dat uit afspraken tussen de centrumgemeenten blijkt dat continuïteit en kwaliteit van hulp aan deze kwetsbare slachtoffers geborgd is. De komende jaren wordt de Decentralisatie Uitkering Vrouwenopvang voor ZHN teruggebracht van 4,2 naar 3,1 miljoen, dit is inclusief de extra middelen. Centrumgemeente Leiden ziet daarmee een korting tegemoet van ca. 25%.

Huiselijk geweld een serieus probleem Huiselijk geweld is landelijk en ook in onze regio nog steeds een groot probleem. Van alle vrouwen en mannen tussen de achttien en zeventig jaar is 45% ooit slachtoffer geweest van huiselijk geweld, als kind, partner of ouder. Bekeken voor een periode van de afgelopen vijf jaar is ruim 9% van de Nederlandse bevolking slachtoffer van huiselijk geweld. In bijna 75% van de gevallen van ernstig huiselijk geweld gaat het om lichamelijk geweld (65%) en seksueel geweld (8%)1.

1

Movisie - Factsheet huiselijk geweld nov. 2013

1

In Hollands Midden registreerde de politie in 2014 3.665 incidenten van huiselijk geweld. Bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) ging het om 3.691 casussen met in totaal 6.580 betrokken jeugdigen, waarvan in 1.328 gevallen onderzoek werd gedaan. Bij het Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG) kwamen in 2014 685 telefoontjes binnen, waarbij het in 106 gevallen ging om de Wet tijdelijk huisverbod en 220 keer werd een melding gedaan in het kader van de Wet meldcode. Uit de cijfers van het 1e kwartaal van 2015 blijkt dat aantal adviezen en meldingen bij Veilig Thuis, waarin AMK en SHG samen zijn opgegaan, met 16% is toegenomen. De vrouwenopvang Rosa Manus in Leiden beschikt over een locatie met plaats voor 20 systemen (vrouwen met hun kinderen). In 2014 voerde zij met 123 vrouwen intakegesprekken, waarvan 103 vrouwen in de opvang zijn geplaatst met in totaal 111 kinderen. Voor de overige vrouwen zijn andere oplossingen gezocht; thuis blijven met ambulante begeleiding, een andere plek elders in het land of anderszins. Naast opvang biedt Rosa Manus kortdurende of intensieve ambulante hulpverlening in de gemeenten in ZHN aan gezinnen met evident huiselijk geweld tussen volwassene. In 2014 werd aan 99 gezinnen een vorm van ambulante begeleiding geboden. Kortom het is zaak huiselijk geweld serieus te nemen en werk te maken van de aanpak van dit geweld.

Aanpak Hollands Midden In de afgelopen jaren is in de regio Hollands Midden fors geïnvesteerd in de aanpak huiselijk geweld. Breed gedragen regionale beleidsuitgangspunten zijn in 2013 uitgewerkt in de Regiovisie Geweld in Huiselijke Kring Hollands Midden 2014 -2018. De regiovisie, opgesteld door een regionale ambtelijke werkgroep, is door alle gemeenten in deze regio onderschreven en in februari 2014 door de gemeenteraden van Gouda en Leiden vastgesteld. Daarin wordt geanticipeerd op wijkgericht werken en de verschuiving van verantwoordelijkheden van de centrumgemeente naar de individuele gemeenten. De invoering van het objectief verdeelmodel loopt parallel aan de transities Jeugdzorg en WMO, waarin gemeenten meer verantwoordelijkheid krijgen in de ondersteuning van hun inwoners. De doelstelling van de regionale aanpak huiselijk geweld is in de visie als volgt omschreven: Het beleid moet er tot leiden dat geweld zo vroeg mogelijk wordt gesignaleerd en stopt en kent hiervoor twee belangrijke pijlers: 1. Het taboe op huiselijk geweld en kindermishandeling doorbreken, waardoor geweld eerder herkend en erkend wordt. Door voorlichting en publiekscampagnes herkennen burgers het probleem en weten waar ze met hun signalen terecht kunnen. 2. Een efficiënte en effectieve uitvoering zorgt er voor dat het geweld snel en langdurig stopt. Het doorbreken van het taboe zal, indien succesvol, leiden tot meer signalen. Het is dan ook belangrijk op te merken dat een toename van signalen in dit kader gezien kan worden als een positieve ontwikkeling. Per 1 januari 2015 is de nieuwe organisatie Veilig Thuis bij de GGD van start gegaan, waarin de voormalige organisaties Steunpunt Huiselijk Geweld en Advies- en Meldpunt Kindermishandeling zijn opgegaan. Bij Veilig Thuis kunnen burgers en professionals terecht voor advies, ondersteuning en melding over alle vormen van geweld en zorgelijke situaties in huiselijke kring. Tot de decentralisatie van 2015 was de aanpak van huiselijk geweld vooral een zaak van de centrumgemeenten. Sinds de decentralisaties dragen alle gemeenten verantwoordelijkheid voor preventie, vroegsignalering en hulp bij huiselijk geweld. Er is door en voor gemeenten in Hollands Midden in dat kader gewerkt aan de nadere uitwerking van de regiovisie. De eerste prioriteit was te komen tot een helder overzicht van verantwoordelijkheden en taken voor centrumgemeente en individuele gemeenten. Als gevolg van de decentralisaties en de daarmee samenhangende veranderingen in het sociaal domein is het belangrijk duidelijk te maken wat de rol is van de centrumgemeente en wat er wordt verwacht van alle gemeenten. Als handreiking om gemeenten daarbij op weg te helpen, is voor de regio het Model Preventieplan ontwikkeld. Het model bevat informatie over de verschillende vormen van huiselijk geweld, de daarvoor relevante instanties en de verbinding met verwante beleidsterreinen. Het is een hulpmiddel om makkelijker de weg te vinden in dit voor veel gemeenten nieuwe veld.

2

Uitgangspunt is dat zoveel mogelijk lokaal wordt opgepakt en alleen centraal als dat nodig is. Lokaal hebben de wijkteams dan ook een belangrijke rol bij de aanpak van huiselijk geweld. Het gaat dan niet alleen om vroegsignalering en het toepassen van de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling, maar ook om het oppakken van zaken die bij Veilig Thuis binnen komen en na screening voor hulp worden overgedragen aan het lokale veld. Daarbij past ook het aanbod van deskundigheidsbevordering. Sluitende afspraken over overdracht van zaken en zorgen dat professionals elkaar weten te vinden, is essentieel voor een effectieve aanpak nu er zoveel veranderingen zijn in het sociale domein. Ook daar wordt fors in geïnvesteerd door het organiseren van bijeenkomsten voor vertegenwoordigers van Jeugd- en Gezinsteams, Sociale Wijkteams en Veilig Thuis onder leiding van het Nederlands Jeugdinstituut, waarin zij elkaar en elkaars werk leren kennen om samen tot sluitende werkafspraken te komen. De opbrengsten van deze bijeenkomsten worden breed gedeeld, zodat alle gemeenten daar hun voordeel mee kunnen doen. Dit biedt niet alleen voordelen voor gemeenten. Voor een efficiënte werkwijze bij Veilig Thuis is het belangrijk dat er uniforme afspraken worden gemaakt binnen de regio en dat Veilig Thuis beschikt over actuele contactgegevens van alle wijkteams in Hollands Midden.

Inzet van DU VO Gezien bovenstaande opgave lijkt het evident dat ook in de toekomst door gemeenten in deze regio blijvend stevig moet worden ingezet op de aanpak van huiselijk geweld en vrouwenopvang. Vanaf 2008 is door het rijk extra geïnvesteerd in de aanpak van huiselijk geweld en is het landelijk budget fors opgehoogd. Doordat deze regio al een lange historie heeft in de aanpak van geweld en de vrouwenopvang, deelde het op grond van de historisch verdeelde middelen op gunstige wijze mee in de groei van dit budget. Tot nu toe worden alle kosten voor de aanpak van huiselijk geweld bekostigd vanuit de DU VO. Een bijdrage van individuele gemeenten was tot nu toe niet nodig. De DO VO wordt ingezet voor centrale voorzieningen zoals de vrouwenopvang Rosa Manus, Veilig Thuis voor het deel van het voormalig Steunpunt Huiselijk Geweld en een aantal cursussen van Rivierduinen, die zich richten op de verwerking van ervaringen voor slachtoffers van huiselijk geweld, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Daarnaast worden vanuit centrale middelen lokale diensten gefinancierd, zoals ambulante hulpverlening door Rosa Manus, kosten verbonden aan huisverboden en begeleiding en gebruik van Aware, een alarmsysteem voor vrouwen die te maken hebben met bedreiging door de ex-partner. In de afgelopen jaren is naast structurele inzet van middelen ook regelmatig tijdelijke extra inzet gefinancierd. Voorbeelden daarvan zijn het ontwikkelen en verspreiden van folderlijnen en signaalkaarten voor de diverse vormen van huiselijk geweld, projecten gericht op het onder de aandacht brengen van ouderenmishandeling en deskundigheidsbevordering bij ouderen organisaties, de implementatie van de Meldcode, het tot stand brengen van de regiovisie en de vorming van Veilig Thuis.

Invulling van de korting Korting op bestaande voorzieningen De keuze om ook in de toekomst alle kosten te blijven financieren vanuit de DU VO en daarmee de korting volledig ten laste te brengen van de huidige inzet op geweld in huiselijke kring lijkt vanwege de omvang van de problematiek niet verantwoord. Dit leidt soms tot ongewenste effecten. Zo zal een korting op de vrouwenopvang Rosa Manus in eerste instantie ten koste gaan van de ambulante hulpverlening, omdat dit flexibele inzet betreft. De gespecialiseerde ambulante hulp aan gezinnen met evident geweld vormt echter een zeer gewenste aanvulling op het aanbod van Sociale wijkteams en Jeugd- en Gezinsteams. Verminderen van ambulante hulp in een tijd waarin het beleid juist gericht is op ‘ambulant, tenzij’ zou een tegennatuurlijke ontwikkeling zijn. Het terugbrengen van het aantal opvangplaatsen in het pand dat 10 jaar geleden speciaal voor Rosa Manus is gebouwd leidt op korte termijn ook niet tot kostenvermindering. Ook een korting op Veilig Thuis, dat veel wettelijke taken heeft, en op huisverboden zal tot verminderde capaciteit en ongewenste effecten leiden.

3

korting vertaald naar nieuwe gemeentelijke taken Zoals hierboven is aangegeven bij ‘aanpak Hollands Midden’ leiden de nieuwe gemeentelijke taken in het sociaal domein tot meer gemeentelijke verantwoordelijkheden, ook op het terrein van veiligheid. Vanuit deze gemeentelijke verantwoordelijkheid is het reëel om voorzieningen die tot nu toe centraal gefinancierd werden, opnieuw tegen het licht te houden. Vanuit de decentralisaties worden lokale taken vanuit lokale middelen WMO en Jeugd gefinancierd. Dit zou ook voor de aanpak van huiselijk geweld het uitgangspunt moeten zijn. Centrale taken als Vrouwenopvang en Veilig Thuis kunnen dan blijvend centraal worden gefinancierd. Belangrijk daarbij is op te merken dat deze verdeling geldt voor zover de DU VO niet toereikend is om alle kosten te vergoeden. Met andere woorden; het centrale budget van DU VO zal eerst volledig worden benut ten gunste van de regio, voordat het gemeentelijk budget voor WMO en Jeugd wordt aangesproken.

Regionale kostenverdeling Uitgaande van de systematiek in het nieuwe sociaal domein wordt in onderstaande matrix in beeld gebracht hoe de kostenverdeling centraal en decentraal er uit zou zien. De kosten zijn hiervoor uitgesplitst naar de drie kostensoorten: - Kosten centrumgemeente - Gemeentelijke kosten WMO - Gemeentelijke kosten Jeugd

Financieringsbron

Vrouwenopvang Rosa Manus

Veilig Thuis2

Huisverboden

Centrumgemeente

Opvang intern 20 systemen (vrouw + kinderen)

Deel voormalig SHG

Procesregisseur GGD

WMO gemeenten

- Ambulante hulp - Begeleiding Aware - Spreekuur lokaal

Jeugd

Veerkracht3

Interventieteam: - Reclassering Ned. (Uithuisgeplaatsten) - Kwadraad (weging huisverboden samen met politie)

Deel voormalig AMK

- JGT voor kinderen - Kindspoor4

GGZ Rivierduinen

Empowerment HG (volwassen slachtoffers)

Boomhut (kinderen)

Zoals aangegeven zal de basis zijn dat de kosten worden vergoed uit de DU VO voor zover het budget toereikend is. In praktijk zal dat betekenen dat niet alle kosten die hierboven opgenomen zijn bij WMO en Jeugd, ook daadwerkelijk volledig ten laste worden gebracht van deze middelen. De DU VO Leiden kent de afgelopen jaren en zekere onderbesteding. De investeringen in de aanpak van huiselijk geweld konden de groei van het budget niet altijd bijhouden door de ruime budgettoekenning, de sterke toename van het landelijke budget Vrouwenopvang en de door het rijk regelmatig toegekende extra gelden voor specifieke doeleinden. De gemeenteraad van Leiden heeft in de afgelopen jaren besloten om de middelen beschikbaar te houden voor de aanpak van huiselijk geweld. Een dergelijk besluit is ook voor de komende jaren gewenst. Dit betekent dat samen met de 2

Veilig Thuis wordt vanaf 2015 al gefinancierd vanuit deze twee geldstromen. Veerkracht is een methodiek gericht op kinderen die met huiselijk geweld geconfronteerd zijn. Er is aandacht voor herstel van veiligheid, met aandacht voor ontwikkeling en herstel (fysiek, emotioneel en sociaal). Ook ouders worden ondersteund in opvoeding en ouderschap na geweld.

3

4

Kindspoor maakt kinderen als getuigen huiselijk geweld zichtbaar met het doel passende bescherming en hulp mogelijk te maken. Het meldtraject begint bij de politiebemoeienis. 4

geleidelijke afbouw van de korting, gemeenten pas na enige jaren uit eigen middelen hoeven bij te dragen. Het meerjarig financieringsoverzicht geeft inzicht in de verwachtingen voor de komende jaren (bijlage 1). Om sturing op toekomstig beleid mogelijk te maken is het belangrijk dat de gemeenten in ZHN zich nu uitspreken over de bereidheid om in de toekomst volgens het hierboven geschetste principe bij te dragen aan de aanpak van huiselijk geweld. Bij een positief besluit over medefinanciering van de aanpak huiselijk geweld is de vraag volgens welke systematiek dit het best georganiseerd kan worden. De keuze voor verrekening per gemeente op basis van individueel gebruik van burgers van bepaalde voorzieningen, het uurtje factuurtje principe, zou een flinke administratieve inzet van alle betrokken organisaties en gemeenten vragen. Bijdragen per gemeente op basis van het solidariteitsprincipe volgens een vaste verdeelsleutel, zoals dat ook voor de Jeugdzorg wordt toegepast, heeft wat dat betreft veel voordelen. Naast een eenvoudige systematiek zijn kosten gemakkelijker te begroten, omdat grote schommelingen in kosten hiermee worden gedempt. Het aantal huisverboden, en de daarmee gemoeide kosten, zijn regionaal bijvoorbeeld redelijk stabiel, maar het aantal huisverboden loopt per jaar per gemeente nog wel eens sterk uiteen. De verschillende vormen van huiselijk geweld kunnen alle burgers treffen. Een verdeelsleutel op basis van het aantal inwoners lijkt daarmee het meest geëigend.

Besluiten 1. Gemeenten onderschrijven het belang om in de komende jaren blijvend stevig in te zetten op de aanpak huiselijk geweld op basis van regionaal geformuleerd beleid; 2. De onderbesteding van de DU VO door centrumgemeente Leiden te bestemmen voor vrouwenopvang en de aanpak van huiselijk geweld en in te zetten voor een zachte landing van de korting op de DU VO in de komende jaren; 3. Gemeenten in ZHN dragen in de toekomst bij aan de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling voor zover de DU VO te kort schiet om in deze kosten te voorzien; 4. Gemeenten dragen bij is op basis van het solidariteitsprincipe naar rato van het aantal inwoners.

5

Bijlage 1 Meerjarig financieringsoverzicht Meerjarenbegroting Omschrijving Rosa Manus opvang + ambulante begeleiding 1) GGD SHG deel Veilig Thuis 2) GGZ Rivierduinen Boomhut en empowerment HG Reclassering Nederland 80 trajecten tijdelijk huisverbod 3) Inzet Kwadraad weging huisverbod 3) Bijdrage uitvoeringskosten Cluster PMO Reservering onvoorzien Subtotaal voor VO en HG

2015 € 2.961.000

2016 € 2.841.000

2017 € 2.841.000

2018 € 2.841.000

€ €

649.712 66.607

€ €

649.712 63.477

€ €

649.712 59.280

€ €

649.712 50.088

€

99.000

€

99.000

€

99.000

€

99.000

PM € 25.000 PM € 3.801.319

€ 78.000 € 25.000 PM € 3.756.189

€ 78.000 € 25.000 PM € 3.751.992

€ 78.000 € 25.000 PM € 3.742.800

DU VO volgens mei circulaire 2015 Korting adm. lastenverlichting Subtotaal

€ 4.203.766 € 30.895 € 4.172.871

€ 3.931.310 € 30.895 € 3.900.415

€ 3.695.617 € 30.895 € 3.664.722

€ 3.189.079 € 30.895 € 3.158.184

Restant

€

371.552

€

144.226

€

-87.270

€ -584.616

Voorstel storten in de reserve zachte landing Voorstel tot onttrekking uit de reserve zachte landing

€

371.552

€

144.226 €

87.270

€

Totaal

€

€

-

€

-

€

-

584.616

-

Toelichting 1) Rosa Manus Voor de subsidie van Rosa Manus is uitgegaan van handhaving van het aantal opvangplaatsen en inzet op Veerkracht voor kinderen. Mogelijk zullen op termijn opvangplaatsen door andere gemeenten, zoals Den Haag worden ingekocht. Dit zou een vermindering van subsidie ten gevolg hebben. In dit model is hier nog geen rekening mee gehouden, omdat dit scenario op dit moment te onzeker is. Daarnaast is ruimte om de ambulante hulp in de regio te ontwikkelen en voor organisatie en begeleiding van Aware. 2) Veilig Thuis Veilig Thuis heeft wettelijke taken als het gaat om advies, ondersteuning, meldpunt voor alle vormen van huiselijk geweld. Ook triage op basis van signalen, de onderzoekstaak en 24/7 bereikbaarheid zijn wettelijk bepaald. In het eerste kwartaal van 2015 nam het aantal adviezen en meldingen bij Veilig Thuis met 16% toe. Belangrijk is dat hier geen wachttijden ontstaan. Hoe Veilig Thuis zich ontwikkelt en of het huidige budget in de toekomst volstaat is op dit moment moeilijk is te schatten. 3) Huisverboden Reclassering Nederland Reclassering Nederland wordt ingehuurd voor de begeleiding en toeleiding naar hulp van uit huis geplaatsten, zoals bijvoorbeeld door De Waag wordt geboden. De afrekening van Reclassering Nederland geschiedt op basis van het aantal huisverboden. De vergoeding is voor ZHN indicatief op 80 gesteld. Er wordt afgerekend op het feitelijk aantal huisverboden per jaar. Daarbij gaat het om kostprijzen op basis van een vastgesteld tarief. Een stijging van de huisverboden leidt tot extra kosten, bij minder huisverboden wordt het verschil teruggevorderd. Kwadraad Aanwezigheid van een zorgpartij bij een crisissituatie, die de weging van een huisverbod rechtvaardigt, heeft veel voordelen. Voorlopig is voor ZHN € 78.000 begroot voor de inzet van 6

specialisten van het maatschappelijk werk (Kwadraad) bij weging van huisverboden door de hulpofficier van justitie, zowel binnen als buiten kantoortijden. Gemiddeld gaat het om 10 uur à €75 per uur (gespreksvoering, verslaglegging en reistijd) per weging ongeacht of daar een huisverbod uitkomt of niet. Kwadraad schat op jaarbasis de benodigde investering voor Hollands Midden op grond van ervaring op 120 oproepen x € 750,- = € 90.000. ZHN telde in 2013 in totaal 104 huisverbod wegingen: 104 x € 750 = € 78.000. Ook hier geldt dat het aantal wegingen per jaar kan verschillen. 4) Reserve zachte landing Door besluiten van de gemeenteraad Leiden is uit de niet benutte gelden van 2013 en 2014 een bedrag van ruim € 2 ton beschikbaar bleven voor de aanpak huiselijk geweld. Dit kan, bij gelijkblijvende omstandigheden, in 2018 worden aangewend om in alle kosten te voorzien, zodat gemeenten nog niet uit eigen middelen hoeven bij te dragen. Door onvoorziene omstandigheden of andere beleidskeuzes kan het financiële beeld wijzigen. In 2018 is de herverdeling geheel doorgevoerd. Dit jaar geeft een beeld van de toekomstige situatie op basis van het huidig beleid.

7


Oplegvel 1.

Onderwerp

Uitgangspunten voor een nieuwe Sociale Kaart

2.

 Platformtaak volgens gemeente

3.


4.

Behandelschema:

Datum: Informerend


Advies PHO

Het gezamenlijk onderhouden van één gezamenlijke database in de regio (SoCard) levert efficiency voordelen op en is nodig voor het verder ontwikkelen van een lokaal/regionaal portal en de aansluiting bij het ontwikkelen van een digitaal preventie loket voor de Jeugdsector. Bovendien maken een aantal bestaande websites gebruik van deze database. Datum: Adviserend

15 juli 2015 14 okt.2015


november 2015

In te stemmen met de uitgangspunten voor een nieuwe sociale kaart, te weten: 1. Regiogemeenten schaffen gezamenlijk een licentie aan en beheren of financieren samen het gebruik van de database SoCard IV; 2. Na te gaan of het huidige contract met leverancier voor het beheer en onderhoud van de database SoCard IV kan worden verlengd of dat één van de gemeenten deze taak dit op zich kan nemen. 3. De inrichting van een portal/website en de daarbij behorende functionaliteiten aan afzonderlijke gemeenten (of in een groep) te laten maar deze wel te relateren aan de ontwikkeling van een digitaal preventie-loket dat regio breed vanuit Jeugd wordt opgezet.



6.


-

7.


8.

Inspraak

Een complete en betrouwbare sociale kaart is belangrijk in de informatieverstrekking aan burgers en intermediairs. Met ingang van 2016 stopt de RDOG HM met het beheer van de sociale kaart. Ook loopt de afspraak over de financiering dit jaar ten einde. Daarom worden aan het PHO de uitgangspunten voor een nieuwe sociale kaart voorgelegd.  Nee

9.


10.

Bestaand Kader

11.


Beheer en onderhoud Database SoCard IV: - Structureel € 100.000. (€ 0,18 per inwoner) (Momenteel wordt via het bedrag per inwoner aan de RDOG € 0,23 per inwoner bekostigd, kosten voor regio ongeveer € 130.000.) Relevante regelgeving: WMO, Wet Jeugdhulp Eerdere besluitvorming: PHO-besluit in mei 2015 over digitaal preventieloket.


2

Adviesnota PHO Vergadering:

PHO Social Agenda

Datum:

15 juli 2015 Tijd:

Locatie: Agendapunt: Kenmerk:

08

Onderwerp: Uitgangspunten voor een nieuwe Sociale Kaart

Beslispunten: In te stemmen met de uitgangspunten voor een nieuwe sociale kaart, te weten: 1. Regiogemeenten van Holland Rijnland schaffen gezamenlijk een licentie aan en beheren of financieren samen het gebruik van de database SoCard IV; 2. Na te gaan of het huidige contract met leverancier voor het beheer en onderhoud van de database SoCard IV kan worden verlengd of dat één van de gemeenten deze taak dit op zich kan nemen; 3. De inrichting van een portal/website en de daarbij behorende functionaliteiten aan afzonderlijke gemeenten (of in een groep) te laten maar deze wel te relateren aan de ontwikkeling van een digitaal preventie-loket dat regio breed vanuit Jeugd wordt opgezet. Inleiding: Al enige jaren beheert en onderhoudt de RDOG HM een sociale kaart met een onderliggende database en een portal op de site Zorgwelrijnland. Deze sociale kaart van 14 gemeenten in Zuid-Holland Noord is bestemd voor inwoners én professionals met gegevens over organisaties die actief zijn op het gebied van zorg, welzijn en wonen in de regio en bevat NAW-gegevens, links naar de websites, maar ook gegevens over de diensten en producten van de organisaties. Het Algemeen Bestuur heeft in 2012 besloten dat alle gemeenten van de RDOG in ZuidHolland Noord tot en met 2015 deze taak financieren met een bedrag van € 0,24 per inwoner. De RDOG heeft gemeld dat het voeren van een dergelijke sociale kaart niet tot haar kernactiviteiten hoort en dat zij daarom geen offerte gaat uitbrengen voor het verdere beheer van SoCard. Beoogd effect: Adequate, efficiënte en actuele informatie voor inwoners en professionals op het terrein van zorg, welzijn en wonen met ingang van 2016. Argumenten: 1.1 Een betrouwbare sociale kaart is belangrijk in de informatieverstrekking aan burgers en intermediairs. Het veld van zorg, welzijn en wonen is zeer breed. Veel instellingen presenteren hun gegevens en diensten productaanbod op internet. Het is voor een individuele burger of verwijzer vaak moeilijk om overzicht te houden over het totale aanbod en om de weg daarin te vinden.

3

1.2 De huidige database wordt vernieuwd. De database die voor de huidige sociale kaart van de gemeenten wordt gebruikt is SoCard III, een open source (dat wil zeggen, gratis en publiek) database. Deze versie van de database wordt dit jaar geactualiseerd en verbeterd SoCard IV. 2.1 de prijs-kwaliteit verhouding is maatgevend. Voor het beheer en onderhoud van de database SoCard IV kan gekeken worden of het huidige contract met leverancier Orange Hill kan worden verlengd of dat één van de gemeenten dit op zich kan nemen. SoCard IV is een update is van de huidige database SoCard III, die al gebruikt wordt. Een aanbestedingsprocedure is daarom niet nodig. 3.1 de inrichting van het portal is maatwerk. Bij de keuze voor de functionaliteiten van het portal/website speelt een rol in hoeverre de sociale kaart onderdeel uitmaakt van het proces van toegang tot sociale voorzieningen of vooral informatief is. Ook is van belang of de functionaliteit niet al via een andere website wordt aangeboden en tot slot spelen de kosten ook een rol. De vraag welke functionaliteiten zo’n website zou moeten hebben is een zaak die gemeenten, afzonderlijk of gezamenlijk in een groep, zelf moeten beantwoorden. In bijgaande notitie van de werkgroep wordt hier nader op ingegaan. Kanttekeningen/risico’s: Financiën: Gemeenten betalen de RDOG tot 2016 € 0,23 per inwoner in de regio ZHN. Het totaalbedrag is daarmee € 137.000 per jaar. Beheer en onderhoudskosten database. Op basis van recente informatie, eind juni, kunnen de kosten van de database SoCard IV worden geraamd op € 0,18 per inwoner per jaar, als dit wordt uitbesteed. In dit bedrag zitten zowel de licentiekosten als beheerkosten. Dit komt voor de hele regio neer op € 100.000. Deze kosten bestaan uit licentiekosten € 3.450 per gemeente per jaar en onderhoudskosten van € 12,50 per opgenomen aanbieder. In de huidige database zijn ongeveer 4.000 aanbieders opgenomen, dat komt dus neer op € 50.000. De licentiekosten bedragen voor de hele regio Holland Rijnland € 48.000. Bovengenoemde bedragen zijn exclusief eventuele btw. Gemeenten kunnen het beheer ook zelf oppakken, overwegingen van kosten en efficiency spelen daarbij een rol. De verwachting is dat bovengenoemde kosten nog enigszins omlaag kunnen worden gebracht omdat bij het onderhoud van de huidige sociale kaart veel tijd gaat zitten in het najagen van instellingen om hun gegevens te actualiseren, deze tijd kan worden verminderd door instellingen en organisaties te verplichten tot medewerking aan het bijhouden van de gegevens in de subsidieverlening/contracteren en eventueel de sanctie dat de gegevens worden verwijderd als de organisatie niet tijdig haar gegevens actualiseert. Communicatie: n.v.t. Uitvoering: Een nader voorstel met de definitieve financiële en inhoudelijke consequenties zal in oktober van dit jaar aan het PHO worden voorgelegd. Bijlagen: - notitie: Sociale kaart, uitvoering van ontwikkeling, beheer en onderhoud 4

Bijlage Informatienota Onderwerp Sociale Kaart Van

Werkgroep Sociale Kaart/AOZW

Datum

27-06-2015

Kennisnemen van: De achtergronden voor de ontwikkeling, beheer en onderhoud van de database voor de Sociale Kaart. Inleiding De database voor de Sociale Kaart is SoCard III, een open source database. Deze versie van de database wordt dit jaar vernieuwd naar een nieuwere versie SoCard IV.i In deze notitie wordt aanvullende informatie gegeven over het project om te komen tot de keuze voor de invulling van de sociale kaart. Toelichting Een sociale kaart kent verschillende elementen: de basis is een database, met daarin gegevens van organisaties en instellingen. Deze gegevens zijn op een uniforme manier gestructureerd en ingedeeld. Het gaat hier vooral om adres- en contactgegevens, links naar de betreffende organisatie en door de organisatie opgestelde toelichtende teksten. Verschillende portals kunnen gebruik maken van één en dezelfde database en daaraan dus hun eigen functionaliteiten aan toevoegen.

Externe Bronnen

St. opvoeden.

Database en beheeromgeving

Diverse Websites

Regelhulp

De vernieuwde database kan worden gekoppeld aan inwoners en professional portalen, gemeentesites, centra voor jeugd en gezin, klantcontactcentra enz. De huidige database van Zorgwelrijnland is ook de basis voor of gekoppeld aan de volgende websites: https://regiozhn.jekuntmeer.nl/ (werk, opleiding en activiteiten zorg en welzijn) http://www.cjgleiden.nl/ (centra voor jeugd en gezin) https://www.regelhulp.nl/ (hulp en informatie over regelgeving) http://www.hoezitdat.info/leiden (informatie gericht op jongeren)

1

Verder maakt ook Ghor4all, een applicatie die de veiligheidsregio GHOR gebruikt om zorgcontinuïteit in de regio in kaart te brengen, gebruik van SoCard. In het geval dat deze database niet meer wordt onderhouden, krijgen deze websites een probleem. De gegevens worden dan niet meer centraal bijgehouden, zodat deze zullen verouderen of door de beheerders van de website zelf afzonderlijk moeten worden bijgehouden. Ten aanzien van de toevoeging van functionaliteiten aan de website is van alles mogelijk: Zonder volledig te willen zijn:         

een digitale marktplaats voor vraag en aanbod op het gebied van informele maatschappelijke ondersteuning. een chatfunctie met ervarings- of professionele deskundigen links naar andere vindplaatsen of naar landelijke organisaties algemene informatie over rechten en plichten bij een ondersteuningsbehoefte (bijvoorbeeld bij schuldhulpverlening). invoer van informeel en tijdelijk informeel aanbod en activiteiten in de vorm van een agenda een beslisboom voor burgers waarin via vragen en keuzen de vraag wordt verhelderd en opties voor ondersteuning wordt aangegeven. geografische verwijzing door middel van een kaart enz. De informatie van de regionale database kunnen worden aangevuld met specifieke informatie over organisaties en activiteiten op lokaal en wijkniveau. Voor professionals kunnen, in een besloten deel van de website, aparte functionaliteiten worden geboden, zoals extra informatie ten behoeve van verwijzing (contactpersonen op een bepaald terrein), chatfuncties en dergelijke.

Bij de keuze voor deze functionaliteiten speelt een rol in hoeverre de sociale kaart onderdeel uitmaakt van het proces van toegang tot sociale voorzieningen of vooral informatief is. Ook is van belang of de functionaliteit niet al via een andere website wordt aangeboden en last but noot least spelen de kosten ook een rol. De vraag welke functionaliteiten zo’n website zou moeten hebben is volgens dit voorstel een zaak die gemeenten, afzonderlijk of gezamenlijk in een groep, zelf moeten beantwoorden. Bij een aantal gemeenten in de regio gaat de voorkeur uit naar een eenvoudige website met beperkte functionaliteit. Kosten website Naast het beheer en onderhoud van de (gezamenlijke) database zijn de kosten voor de ontwikkelkosten voor een website van belang.

Kosten website. De ontwikkelkosten van een bestaande website kunnen als zeer grove indicatie worden geraamd op ca. € 3000, =, -. De licentiekosten van een uitgebreide en dynamische (interactieve) website kunnen oplopen tot € 90.000. De licentiekosten en ontwikkelkosten van een eenvoudige statische en informerende website zijn beperkter en bedragen naar raming € 10.000, = Ons voorstel is om met een eventuele portal voor de sociale kaart aan te sluiten bij de reeds in gang gezette ontwikkelingen van het digitaal preventieloket bij Jeugd.

2

Uitvoering van ontwikkeling, beheer en onderhoud van de database. Keuzes Per 1 januari 2016 staan gemeenten dus voor de keuze tussen: 1. Helemaal geen sociale kaart en database met als alternatief zoekmachines op internet (google, Ask en dergelijke). 2. Zelf een sociale kaart voeren met een eigen database en een eigen portal 3. Zelf een portal inrichten en gebruik maken van een gezamenlijke database 4. Samen met andere gemeenten een portal inrichten met een gezamenlijke database. Ad 1. De gegevens van Google zijn niet altijd correct en ook verouderde informatie wordt getoond, de adresgegevens en website zullen wel gevonden worden maar extra functionaliteiten ontbreken. In de praktijk wordt al soms met google gewerkt. Ad 2. Is duurder in aanschaf en onderhoud van de website en de database, omdat de kosten niet worden gedeeld, heeft wel het voordeel dat de database en de website geheel naar eigen inzicht kunnen worden ingericht. Ad 3. De huidige database is al regionaal en wordt dit jaar verder geactualiseerd. Het aanbod van gegevens betreft al vaak regionale instellingen, gegevens van andere gemeenten zijn ook voor de eigen gemeente beschikbaar. Er ontstaat een efficiency-voordeel door het gezamenlijk onderhouden van de gegevens uit de sociale kaart. Ad 4. Combineert de efficiency-voordelen van het gezamenlijk onderhouden van de database én van de website, maar gemeenten die samenwerken zullen in hoofdlijnen wel dezelfde wensen en eisen moeten hebben met betrekking tot de inrichting van de website. Er zijn daarom beperktere mogelijkheden tot eigen inkleuring en wensen. Voorstel  

Het geheel overziend stellen wij voor dat de gemeenten in de regio Zuid-Holland Noord gezamenlijk de sociale kaartgegevens in de vorm van SoCard IV vullen en onderhouden. Ten aanzien van het portal/ de website, dit aan gemeenten afzonderlijk of in een groep over te laten maar de ontwikkeling wel te relateren aan de ontwikkeling van een digitaal preventie-loket dat regio breed vanuit Jeugd wordt opgezet.

De Digitale Sociale Kaart SoCard is de landelijke standaard voor digitale sociale kaart op het gebied van zorg, welzijn en wonen. Naast adresgegevens van organisaties wordt in SoCard uitgebreide informatie opgeslagen over onder meer zorgverleners, productaanbod, dienstverlening, openingstijden en werkwijze. Versie 4 van SoCard sluit aan op de basisregistraties Nieuwe Handelsregister (NHR) en BAG. De non-NAW gegevens in SoCard zoals producten en diensten, zijn aanvullend op de basisgegevens van het NHR en vormen samen SoCard 4. SoCard 4 biedt de mogelijkheid om de basisgegevens van het handelsregister te verrijken met goede organisatie omschrijving en een producten- en diensten aanbod. Alle content in de sociale kaart is geïndexeerd en wordt ontsloten door een zoek machine die thesaurus aware is. De redacteur zal hierdoor minder tijd besteden aan verzamelen en/of bijwerken van gegevens en meer hebben voor het toevoegen en beheren van meer en kwalitatief betere inhoudelijke omschrijvingen van organisaties (producten en diensten). De beheerder wordt daarnaast actief ondersteund bij het leggen van de juiste verbanden met de thesaurus, door de aanwezige content verder thematisch te classificeren. i

3

Vergadering: Portefeuillehoudersoverleg Sociale Agenda Datum: 15 juli uur Locatie: Gemeente Alphen aan den Rijn, vergaderkamer 2

Recommend Documents