Verder kijken dan. eigen kerktoren. Wat is bidden? Sentimentalisering samenleving. Nieuwe katholieken. Nucleaire dreiging

Nieuwe katholieken

Nucleaire dreiging

Hongerstaker

Gezin Zuijdwegt bekeert

Risico op gebruik kernbom

Zijn naam is Jamal Jaoudi.

zich tot katholicisme.

neemt niet af maar toe.

Hem laten doodgaan

Pagina 10 ▶ Spirit

Pagina 5 ▶ Globaal

is geen optie.

© jv

Pagina 3 ▶ Vizier

Christelijk opinieweekblad | 4 april 2012 | 13de jaargang | nr. 634-635 | € 1,99 | Afgiftekantoor Antwerpen X

Verder kijken dan eigen kerktoren

uit noodzaak”, zegt De Kesel. “Onze infrastructuur is berekend op een christelijke samenleving, maar onze cultuur is niet meer christelijk. We moeten de veranderde situatie durven te erkennen.” Het is volgens de Brugse bisschop niet zomaar dat Vlaams minister van Bestuurszaken en Binnenlands Bestuur Geert Bourgeois net nu met een conceptnota over de toekomst van de parochies voor de dag is gekomen.“Twintig jaar geleden was de nood niet zo acuut. Laten we de realiteit erkennen dat we met minder zijn en de krachten bundelen. Wat ons

Het debat over het voortbestaan van de parochies zit in een stroom-

samenbrengt, is niet dat we tot dezelfde wijk be-

versnelling. De Vlaamse overheid heeft de druk op de ketel verhoogd.

horen, maar dat we christenen zijn. Het volksleven

Mede daarom buigen gelovigen zich over de vraag hoe de parochie van de toekomst er moet uitzien.

© Marc-Antoine Sepulchre

Gelovigen uitgedaagd over toekomst parochies

en de kerk vallen niet langer samen.” Het bodembedekkende parochielandschap waarbij elke wijk en elk gehucht zijn kerktoren heeft, valt niet langer vol te houden, maar niemand staat te springen om zijn

Emmanuel Van Lierde | Dat de situatie van de kerk

verslag van de gespreksronde over de toekomst

of haar kerk te zien verdwijnen. “We kunnen de be-

grondig is veranderd, laat zich vooral gevoelen in

van de kerk, die bisschop Johan Bonny met een ge-

staande structuren niet zomaar van ons afschud-

de parochies: krimpende geloofsgemeenschappen

sprekstekst op gang bracht. Zijn collega Jozef De

den”, beseft De Kesel. “De geleidelijke evolutie naar pastorale eenheden helpt ons de krachten te bunde-

en steeds minder herders. Een hervorming dringt

Kesel van Brugge schreef een brief aan de gelovi-

zich almaar meer op. Niet toevallig lanceerde de

gen, wat de discussie moet aanwakkeren. Kerk-

len, maar dan begint de uitdaging pas: hoe kunnen

Vlaamse overheid de conceptnota Een toekomst voor

leider van Doornik Guy Harpigny koos voor een

we christen zijn in deze seculiere cultuur?”

de Vlaamse parochiekerk. En in de bisdommen roert

heuse diocesane synode; een primeur voor ons

er heel wat. In Antwerpen is het wachten op het

land. “Het is geen toeval dat het nu gebeurt. Het is

‘Wat is bidden?’ “Wat is bidden? Wat is geloven?

Pagina 7-9 ▶ Dossier: Kerk in ombouw

Dat zijn interessante vragen”, zegt abt Lode Van Hecke van Orval. “Het is beter daar je energie in te steken dan in dingen die toch geen stand houden. Onze tijd biedt ook ongeziene kansen.” Pagina 14-15 ▶ Tête-à-tête: Lode Van Hecke

‘Sentimentalisering’ samenleving Postchristelijke mens is postseculier en spiritueel hongerig geworden. Voor publicist Mark Van de Voorde begon de ‘sentimentalisering’ van de samenleving met de dood van prinses Diana in 1997.

© Violet Corbet t Brock

Pagina 13 ▶ Beweging

In 2011 verkocht Diksmuide de gewezen kerk van Kaaskerke. Mogelijk krijgen ook andere kerken een nieuwe bestemming.

2 4 april 2012

Opinie TERTIO

standpunt

Mislukkeling wordt Verlosser Geert De Kerpel Een mantra van onze tijd is “succes”. Jongeren moeten er hun studies mee afronden. Volwassenen moeten er hun hele loopbaan aan werken. Tot de oude dag aan toe ontsnapt er niets meer aan. Ook in het privéleven draait die gebedsmolen onverstoorbaar door. Want aan hoe we wonen, ons verplaatsen, kleden, ontspannen, moet eveneens te zien en te meten zijn hoe geslaagd we wel door het leven gaan. Wee hen voor wie moeder natuur niet zo kwistig in het rond strooide met een schitterende geest, een volmaakt lichaam of knappe talenten. Wee hen die hun kansen verprutsen. Wee hen die zich bij tegenslag niet weten te herpakken. Wee hen die mislukken. Tot welke categorie behoorde Jezus van Nazareth? Hij leefde een eenvoudig bestaan. Wijdde zich onthecht aan de God zoals Hij die door de Thora, de Geschriften en de Profeten leerde kennen. Verzamelde een groepje leerlingen. Trok met hen rond om in woord en daad van zijn geloof in God en mens te getuigen, en zijn droom van een nieuwe wereld waar te maken. Her en der had Hij wel eens “succes”, maar uiteindelijk eindigde Hij op een kruis, de doodstraf voor ordinaire oproerkraaiers. Verraden, verloochend en verlaten door al zijn vrienden. Zelfs de God met wie Hij zich zo innig verbonden wist als een zoon met zijn vader, leek Hem in de steek te laten. Net die – mislukte? – mens, zo geloven christenen, werd door God uit de dood opgewekt. En net zijn totaal ontgoochelde vrienden waren de eersten die het hebben ervaren. Vanaf dan

Als de melk overkookt stinkt de stoof!

wordt alles anders, voor altijd. Ze herwinnen hun geloof in Hem en zijn boodschap, verkondigen ze vrijmoedig en beleven ze daadwerkelijk (zie Handelingen 2). Hier staan we in de

(herman de croo)

absolute kern van de christelijke boodschap. Of zoals Paulus het in zijn brief aan de christelijke gemeente van Korinthe nog eens afsluitend samenvat: “Als Christus niet is opgestaan, dan is onze prediking zonder inhoud en uw geloof leeg” (1 Kor 15, 14).

‘Niet de dood, maar het leven heeft het laatste woord.’

lezersBRIEVEN

Maar wat is die verrijzenis? Hoe onmogelijk ook om het ons voor te stellen, het kan niet anders dan hierop neerkomen dat niet de dood, maar alsnog toch het leven het laat-

Syrië

ste woord heeft. Om te beginnen voor die

In Tertio nr. 629 lees ik dat het “er steeds meer

Ene, maar in Hem voor ons allemaal. Dat is

op [lijkt] dat de aanslag in Homs […] niet het

cruciale dag van de aanslag in Homs plots niet

de ware hoop, de echte belofte, die het evangelie verkondigt. Maar deze gave is tegelijk opgave. Of

werk was van het regime maar van de rebellen”.

meer met ons mee. Waarom? Waarom geeft ze

zoals Frans theoloog en jezuïet Bernard Sesboüé daarover heel raak schreef: “Deze belofte vraagt

bij het regime staat en onze reis regelde, op de

Ook bij een interview met Moeder Agnes vallen

die avond wel direct interviews over de aanslag

dat de mens zich met al zijn krachten zou inzetten om een rechtvaardige, vrije en broederlijke sa-

vraagtekens te zetten. Als directe betrokkene

aan ‘bevriende’ media? Zowel voor als na 11 januari

menleving uit te bouwen. Nog tijdens ons aardse leven brengt ze haar eerste vruchten voort. Ze is

van deze aanslag wil ik toch even preciseren.

heimelijk aanwezig telkens als een mens wordt bevrijd uit een ondraaglijke situatie, uit onrecht en

hebben rebellen in Syrië geen mortieren gebruikt, wel de makkelijker te hanteren RPG’s. Het regime

verdrukking, uit zwaar lichamelijk lijden of uit psychische stoornissen. De kracht van de verrijzenis

Het omstreden artikel in Le Figaro waarnaar ver-

heeft de voorbije maanden bijna dagelijks mor-

wordt zichtbaar, telkens als mensen met en zoals Christus op hun beurt hun leven veil hebben voor

wezen als eerste bron is intussen door verschil-

tieren ingezet, vooral in Homs. Mortieren wor-

rechtvaardigheid en waarheid’’ (Ik geloof. Een uitnodiging voor de 21ste eeuw).

lende getuigen ontkracht. Le Figaro bleek erg on-

den veel vaker door reguliere legers ingezet. Ook

zorgvuldig te werk te gaan en had het onder meer

in andere conflicten gebruiken opstandelingen,

Het is weer Goede Week, Heilige Week. Overal ter wereld beleven christenen in een lange

over een gewonde Vlaamse radiojournalist [sic]

of insurgents (bijvoorbeeld Irak) haast nooit mor-

aaneenschakeling van vieringen de essentie van hun geloof: dat Jezus heeft geleden, ge-

en RPG-vuur [sic]. Het verhaal van Le Figaro is na-

tieren. En er zijn nog veel andere aanwijzingen

kruisigd is, gestorven en begraven, en op de derde dag is verrezen. De mislukte wordt de

dien door niemand onafhankelijk kunnen wor-

van de betrokkenheid van het regime.

Verlosser. Net in Hem toont God zijn kracht.

den bevestigd. De herkomst van dit speculatieve

Net als toen vraagt Jezus ook vandaag aan ons die zich zijn leerlingen durven te noemen:

titeit van de schutters van de vijf mortieren niet

een graag geziene gast is op websites zoals Vol-

“Hebt u nooit in de Schriften gelezen: De steen die de bouwlieden afgekeurd hadden, die is

kennen mogen we niets uitsluiten. Toch wil ik u

tairenet.org, waar samenzweringen, complot-

even een paar verontrustende elementen oplijs-

ten, rabiaat linkse en anti-Israëlische en andere

ten die sterk wijzen op betrokkenheid van het re-

haatpropaganda tout court hoogtij vieren?

verhaal is nooit achterhaald. Zolang we de iden-

de hoeksteen geworden’’ (Mattheus 21, 42). Zalig Pasen!

gime. Zo kon Moeder Agnes, een figuur die dicht

Uw reacties zijn welkom op [email protected]

Mag ik er u verder op wijzen dat Moeder Agnes

Jens Franssen, journalist VRT radionieuws

Inzendingen voor de rubriek lezersbrieven bedragen maximaal 1.500 tekens, spaties inbegrepen. De redactie beslist autonoom over de publicatie en behoudt het recht brieven te redigeren en/of in te korten.

Colofon Redactie Louys Frarynlaan 75, 2050 Antwerpen, 03/210.08.70, [email protected], www.tertio.be Abonnementendienst Halewijnlaan 92, 2050 Antwerpen, 03/210.08.37, [email protected] Hoofdredacteur Geert De Kerpel

Gedelegeerd bestuurder Jean-Marie Scheerlinck

Eindredacteur Boudewijn Vanpeteghem

Verantwoordelijke uitgever Ernest Henau, Mechelsesteenweg 82, 1970 Wezembeek-Oppem

Nieuw adres Geef adresveranderingen altijd rechtstreeks aan onze abonnementendienst door. Zie hiernaast of via www.tertio.be/nietontvangen

Huiscartoonist Edwin Nagels

Advertenties Katrien Lannoo, Trevi Plus, Leopold II-laan 53, 1080 Brussel, tel.: 02/428.21.03, fax: 02/428.37.55, [email protected]

Werkten mee aan dit nummer Jan Christiaens, Eveline Coussement, Ludo Dosogne, Jan Glorieux, Ludo Van den Eynden, Mark Van de Voorde, Jooris van Hulle, Jos Vranckx

© Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever mag geen enkele tekst geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd. De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties.

Redacteurs Jan De Volder, Emmanuel Van Lierde Lay-out Michael Moras

Marketing manager Hans Tytgat Repro en drukwerk Halewijn nv

Quote van de week Onze samenleving staat niet open voor elk nieuw leven, zeker niet wanneer het onverwacht en op het eerste gezicht ongelegen komt. Europarlementslid Annemie Neyts (Open VLD) in De Tijd van 29 maart over de twee jonge vrouwen die hun kindje ombrachten omdat ze geen andere uitweg zagen.

TERTIO Opinie

4 april 2012

3

vizier worden gebracht om het nodige te kunnen doen indien hij zijn mening herziet. Het is een wrange opstelling. Kan iemand die al een hele tijd in hongerstaking is en zijn lippen dichtnaaide, een zinnige beslissing nemen over zijn leven en dood? Overigens, Jaoudi ondertekende het papier niet; een andere hongerstaker wel. Diens naam was alvast tot maandag niet bekend.

Politica en arts Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block (Open VLD) is arts. Ze beslist naar eigen zeggen als regeringslid en niet als dokter. Een lijn tussen de twee trekken is alweer aartsmoeilijk. Dat bewijst De Block zelf door te vertellen dat ze menselijk getroffen is en achter de schermen naar een oplossing zoekt. Toegeven is moeilijk en niet toegeven onmenselijk. Een hongerstaker laten sterven, doe je niet. Tenzij je de redenering

© sander de wilde

onderschrijft: brief getekend, dood verzekerd.

gegaan? Hoe kon hij zo lang als kind en puber ongemoeid op de dool leven? Zijn er familieleden uit

Marokkaan Jamal Jaoudi leefde in armoede, kreeg

Marokko overgevlogen die hem proberen te over-

slaag, ging niet naar school, wou naar Europa. Hij

tuigen zijn dwaze plan te laten varen?

de ondertussen lopende verkiezingen geraakt

duimbreed toe. Sands sterft na 66 dagen honvolgen, hongeren zich ook dood.

PS-senator Fatiha Saïdi Zover zal het met Jaoudi en zijn medehongerstakers zo goed als zeker niet komen. De Block is Thatcher niet. Meer nog, de regering kan

zijn radeloosheid. Het is zo goed als onmogelijk

het zich niet veroorloven dat er een dode valt.

een lijn tussen die twee zienswijzen te trekken.

Al was het maar omdat eerste minister Elio Di

Beide zijn verweven en maken het daarom zo

Rupo tot dezelfde partij behoort als PS-sena-

moeilijk een oordeel te vellen.

trice Fatiha Saïdi. Zij nam het op voor een uit-

maar hem laten doodgaan is geen optie.

Boudewijn Vanpeteghem

gerstaking om meer rechten af te dwingen. Bij

gerstaking. Negen IRA-leden die zijn voorbeeld

Zijn naam is Jamal Jaoudi hangt af van hoe je hem bekijkt. Hij kan hier niet blijven,

samen met andere IRA-gevangenen in hon-

lig Brits premier Margaret Thatcher geeft geen

Regering zal niet toelaten dat hongerstaker sterft

de 20-jarige Jamal Jaoudi zijn dezelfde. Hem benoemen

Bobby Sands. Zijn dramatisch levenseinde ontrolt zich dertig jaar geleden in Noord-Ierland. Hij gaat

Sands als parlementslid gekozen. Maar toenma-

Jamal Jaoudi (op de foto met zijn dokter) wil niet tot de dood hongeren; een andere hongerstaker wel.

De hongerstaker die zijn lippen heeft dichtgenaaid en

Het drama doet onwillekeurig terugdenken aan

gewezen en amokmakende Marokkaan met

‘Maggie De Block is Margaret Thatcher niet.’

wie ze in hetzelfde vliegtuig zat. De gedwongen terugkeer van de man die 16 jaar illegaal in ons land verblijft, 42 keer is opgepakt voor criminele feiten en zijn 20ste bevel om België te verlaten op zak heeft, ging niet door.

Ondertussen ontspon zich, los van het mense-

was amper tien toen hij zijn familie – vader, stiefmoeder, zes broers en vijf zussen – verliet. De jon-

Chantage en radeloosheid

lijke leed, een theoretische discussie over leven

Ondertussen is de naam Saïdi bekend. Ze zal er

gen verstopte zich in een vrachtwagen op weg

Jaoudi’s ongelukkig parcours is geen voldoende

en dood. Sommigen stellen dat er geen vuiltje

electoraal garen bij spinnen.

naar Spanje en is sindsdien op de dool. Zo ver-

reden om asiel in ons land te krijgen. Daarom

aan de lucht is indien Jaoudi een papier onderte-

telde De Morgen het. Het verhaal deed meteen

chanteert hij de overheid of, naargelang de ge-

kent dat hij geen hulp wil. We moeten hem dan

Uw reacties zijn welkom op

kozen invalshoek, doet hij stomme dingen in al

laten doodgaan. Wel dient alles in gereedheid te

[email protected]

vragen rijzen: is niemand naar de knaap op zoek

de week in een oogopslag

BRON: ncr - pa x christi - medias c atholiques - radio vatic a an

Winnaars boek Volgende lezers winnen een exem-

Di 27/3

David O’Connell, de bisschop van Trenton in New Jersey, liet

Vr 30/3

De Thomaswebsite voor het godsdienstonderwijs bestaat tien

door de Villanova universiteit van Philadelphia een ongebrui-

jaar en krijgt bij die gelegenheid een nieuw kleedje. Bij het ont-

kelijk onderzoek uitvoeren bij 298 gewezen katholieken uit

staan wou die website godsdienstleerkrachten ondersteunen

zijn bisdom om te weten te komen waarom ze de kerk verlie-

om de toen nieuwe godsdienstleerplannen in gebruik te ne-

Leo Kenis, Leuven

ten. De antwoorden waren niet echt verrassend. Belangrij-

men. Al snel groeide Thomas uit tot een enorm en dynamisch

Johan Dierckx, Berchem

ker waren de adviezen om in de toekomst een constructieve

uitwisselingsplatform waar kennis, expertise, inzichten, di-

dialoog aan te gaan met twijfelende of boze gelovigen.

dactisch materiaal en werkvormen worden gedeeld. Het is nu

plaar van het boek Katholische Reformbewegungen Weltweit:

Guido Cooreman, Hasselt C. Vermeire- Fauconnier, Belsele

de grootste en meest bezochte website van de KU Leuven.

Wo 28/3 Het tweedaagse bezoek aan Congo van minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) toont volgens

André van Ham, Brussel

Za 31/3

100.000 dollar voor goede werken. Herhaaldelijk riep hij op een

11.11.11, Broederlijk Delen en Pax Christi aan dat er nood is

Volgende week geen Tertio Beste lezer, u heeft Tertio nr. 634-635 in handen. Met Tertio nr. 636 van 18 april nemen we de wekelijkse draad weer op.

aan een kritisch geëngageerd en internationaal gedragen

einde te maken aan het geweld en pleitte hij voor dialoog en

Centraal-Afrikabeleid dat werkelijk steun biedt aan

verzoening tussen de betrokkenen in het Syrische conflict.

de opbouw van een democratische rechtsstaat. Voor

Do 29/3

Paus Benedictus XVI schenkt aan de lokale kerken in Syrië

Zo 1/4

In Aalst wordt de Gabriël-prijs voor het beste Nederlandstalige re-

fundamentele veranderingen in de Congolese samen-

ligieuze stripboek van 2012 uitgereikt aan de tekenaar en uitgever

leving is een ad hoc diplomatie onvoldoende.

van Het Evangelie volgens Matteüs (Sylvesterstrips, Den Bosch), het

De Pauselijke Academie voor het Leven annuleert het derde

derde deel in een reeks over het Nieuwe Testament. Sint-Maarten, een levende legende (Matrijs, Utrecht) kreeg een speciale vermelding.

internationaal congres over verantwoord stamcelonderzoek dat van 25 tot 28 april in Rome zou plaatsvinden. Volgens haar

Ma 2/4

Er wordt met hoop en optimisme gereageerd op het verloop en

website lag het lage aantal inschrijvingen aan de basis, maar

de te verwachten uitslag van de tussentijdse parlementsver-

Catholic News Agency en de website van het wetenschap-

kiezing in Myanmar. De National League for Democracy van

pelijke tijdschrift Nature spreken van een boycot door diverse

oppositieleidster Aung San Suu Kyi zegt ten minste 43 van de 44

Europese wetenschappers tegen de hoofdsprekers die het ge-

zetels waarvoor het een kandidaat naar voren schoof, te heb-

bruik van embryo’s voor hun onderzoek verdedigen, wat lijn-

ben binnengehaald. In totaal worden 45 van de 440 parlement-

recht ingaat tegen de missie van de Academie voor het Leven.

sleden na deze tussentijdse verkiezing vervangen. (EVL)

4 4 april 2012

Samen Leven TERTIO

CD&V-voorzitter Wouter Beke vindt dat kerk haar plaats in samenleving moet benutten

‘Geloof is een verhaal van normen en waarden’ De kerk moet een stem in het ka-

die bindend worden voor iedereen. Onze sociale zekerheid bijvoorbeeld maakt solidariteit en ver-

pittel hebben bij de hedendaagse in-

antwoordelijkheid verplicht. Voor mij is het wel te

vulling van waarden die de politiek

eng wanneer alleen die waarden tellen waarvoor normen zijn uitgewerkt. Heel wat waarden van

in dwingende normen omzet. Dat

wat al dan niet geoorloofd is, liggen niet vast in

vindt CD&V-voorzitter Wouter Beke.

wetten en decreten. En maar goed ook. Normen

Hij stelt dat de plaats die de kerk in

volstaan niet; er is tevens een onderbouw nodig

de samenleving bekleedt, billijk is

Overigens is het de vraag wat waarden zoals ver-

en dat ze die plaats moet benutten.

antwoordelijkheid, solidariteit, personalisme en

waardoor ze maatschappelijke inbedding krijgen.

rentmeesterschap vandaag betekenen.” Boudewijn Vanpeteghem | Wouter Beke hield

onlangs een lezing in de abdij van Grimbergen

Wat is uw antwoord op die vraag?

over ‘geloof en politiek’. Hij stipte aan dat ver-

(denkt na) “Dat de kerk die invulling mee vorm

schillende politieke principes gebaseerd zijn op

moet kunnen geven. Onze in belangrijke mate

christelijke grondslagen en verwees naar de en-

christelijke traditie en cultuur spelen hierbij

cyclieken Rerum Novarum “die voor klassenver-

een rol en daarbij zijn parabels belangrijk zoals

zoening pleitte” en Quadragesimo Anno “die het

die van de talenten en de barmhartige Sama-

principe van de subsidiariteit naar voren schoof ”.

ritaan. Waarden en normen zijn abstract; we

Dat principe bepaalt dat hogere overheden niet

moeten ze concreet beleven en uitdragen.”

moeten doen wat lagere overheden kunnen. De CD&V-voorzitter had het over de vier waarden

‘Meer katholieken in de

die zijn partij hoog in het vaandel voert: solida-

politiek kan nooit kwaad.’

riteit, verantwoordelijkheid, rentmeesterschap en personalisme. Waarden leiden tot politiek en-

U hekelt het terugdringen van het geloof

gagement, hield hij zijn toehoorders voor. Dat maakt voor hem het verschil met het ‘ietsisme’

tot de privésfeer. Moet geloven opnieuw

“dat enkel opduikt wanneer het moeilijk gaat”.

meer plaats krijgen op het publieke forum?

(Ietsisme gelooft in iets transcendents zonder zich bij

“Hier heb ik het niet over het belijden van het geloof.

een bestaande godsdienst aan te sluiten, nvdr)

Geloof is een privézaak met een hoog samenlevingsgehalte. Het klopt dat geloven minder op het

Een belangrijk pijnpunt in de verhouding tussen ge-

publieke forum aanwezig is, maar op dramatische

loof en politiek is voor hem“een strikte interpretatie

momenten die over het leven zelf gaan, ik verwijs

van de laïcité-gedachte zoals bijvoorbeeld in Frank-

naar het drama met de bus in Zwitserland, krijgt

rijk”. Tertio ging met hem op die stelling door.

het geloof wel zijn plaats op het publieke forum.”

U citeert: “Geef aan de keizer wat aan

Bent u een katholieke gelovige?

de keizer toekomt, aan God wat aan God

(denkt na) “Ja.” (denkt na) “Een zoekende.”

toekomt.” Wat bedoelt u daarmee? “De vraag naar de verhouding tussen geloof en po-

En bent u een kerkganger?

litiek is 2000 jaar geleden al beantwoord. Ieder

“Ja. Een onregelmatige.”

heeft een eigen rol. Dat zit geworteld in onze christelijke cultuur en is een van de fundamenten van

Als conclusie van uw lezing zei u: “We zijn

onze democratie; net zoals het principe van de sub-

geen christendemocraten omwille van de belangenverdediging van het geloof, maar wel

sidiariteit in de ordening van onze samenleving.”

wegens de maatschappelijke meerwaarde Voor u moet elk zijn plaats kennen

die de christelijke inspiratie biedt.” Waar zit

en hebben. Hoezo?

het verschil met de humanisten die dezelfde

“Dat ‘hebben’ gaat over actief pluralisme. We

waarden en normen verdedigen?

zijn geen lekenstaat zoals Frankrijk. Wij erken-

“Het grote verschilpunt is dat wij dat sterk zien

nen verschillende godsdiensten en levensbe-

vanuit de christelijke cultuur en traditie die waar-

schouwingen, en we ondersteunen die actief

den mee vorm hebben gegeven en die er nog altijd een uitdrukking van zijn. Anderen bekijken dat ab-

omdat ze een maatschappelijke rol spelen.”

stracter zonder naar die bronnen te verwijzen.” © belga

Hoe zit het met de plaats van de kerk? “Die moet er zijn en is er ook. Het komt er voor de kerk op aan haar plaats voldoende te benutten.” CD&V-voorzitter Wouter Beke: “Ik ben een gelovige die aan politiek doet en vanuit

Betekent dit dat ze zich meer in het pu-

Speelt het transcendente een rol in uw politiek engagement? (denkt na) “Niet rechtstreeks, maar wel in de manier waarop ik waarden beleef. Ik ben een gelo-

die inspiratie maatschappelijk engagement opneemt.”

vige die aan politiek doet en vanuit die inspira-

blieke debat moet moeien, bijvoorbeeld

tie maatschappelijk engagement opneemt.”

over het budget, de vluchtelingen,

De kerk als baken van waarden?

U zegt: “Problematisch wordt het wan-

de armoede enzovoort?

“De kerk heeft veel aan maatschappelijke invloed

neer de politiek in de plaats van de kerk

“De kerk heeft in al die domeinen een rol te spelen

verloren door het pedofilieschandaal. Ze heeft

probeert te komen.” Doet de politiek dat?

omdat ze met waarden te maken hebben. Vertrek-

vooral een rol te spelen in de macro-ethiek, bij-

Zo ja, waar zit het probleem?

katholieken op in de politiek te stappen.

kend van die waarden kan de kerk duiding geven

voorbeeld wanneer het gaat over solidariteit,

“Neen, ik heb niet het gevoel dat de politiek dat van-

Wat is uw reactie?

over de maatschappelijke betekenis en gevaren.”

zorg, het verbinden en versterken van mensen.”

daag doet. Politiek vertaalt waarden in normen

“Dat het nooit kwaad kan.” (fijn lachje)

Aartsbisschop André-Joseph Léonard riep

TERTIO

4 april 2012

5

Intussen in Kleine Brogel Officieel wordt er niet over gecommuniceerd, maar dat er op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel tien tot twintig tactische B-61 kernkoppen opgeslagen liggen, is een publiek geheim. Defensieminister Pieter De Crem (CD&V) gaf het in 2008 bedekt toe en op Wikileaks gepubliceerde documenten namen iedere twijfel weg. Ook in Nederland, Italië, Duitsland en Turkije zijn dergelijke Koude Oorlogsrestanten aanwezig. Over hun vertrek wordt vaak gesproken, maar het komt er maar niet van. Aan de Amerikanen ligt het niet, want die vinden het onderhoud en de bewaking van wapens zonder veel strategisch nut ondertussen een dure aangelegenheid. En potentieel gevaarlijk, zoals de terreurplannen van voetbalterrorist Nizar Trabelsi aantonen. “We hebben een kans gemist op de Navo-top in Lissabon in 2010. De Duitse regering zette de ontmanteling, die ze in haar regeerakkoord heeft staan, toen op de agenda”, weet Tom Sauer.“Maar de Baltische Staten, die nog altijd schrik hebben van de Russische beer, verzetten zich. Ze kregen bijval van Frankrijk, dat ervoor beducht is zijn nucleair arsenaal belaagd te zien.” Wat moet er dan gebeuren? “Als het de Europese © belga

regeringen echt menens is, moeten ze maar harder op tafel kloppen.” (JDV) VS-president Barack Obama en zijn Russische collega, Dimitri Medvedev, begroeten elkaar hartelijk op de top over nucleaire veiligheid in Seoel.

en wellicht Egypte kernwapens nastreven. Zo’n

Aanval tegen Iran dreigt bevolking in armen regime te duwen

Risico op gebruik kernbom neemt niet af maar toe De kernbom en de angst ervoor lijken een relict uit de Koude Oorlog. Niets is minder waar. Door terreur en proliferatie in onstabiele regio’s neemt de dreiging toe.

dat evenwel kernwapens heeft, en er gaan allang

soennitisch-sjiitische wapenwedloop is uiterst zorgelijk”, zei hij in Der Spiegel.

Noord-Korea pokert Noord-Korea wil binnenkort een langeafstandsraket uittesten, zogezegd met vreedzame bedoelingen. Zuid-Korea, Japan en andere beschouwen dat als een vijandige daad. Volgens Sauer zijn de NoordKoreaanse provocaties bedoeld om de aandacht te trekken. Pyongyang gebruikt de kernwapens als drukkingsmiddel in het internationale pokerspel. Toch mag je volgens Sauer het argument van de nationale veiligheid niet weggelachen. “Want welke

stemmen op om militair in te grijpen. Luchtraids

landen zijn de Verenigde Staten en hun bondgeno-

kunnen, volgens het niet als pacifistisch bekend

ten de jongste jaren binnengevallen? Precies de lan-

staande tijdschrift The Economist, de Iraanse

den die geen massavernietigingswapens hadden

plannen wel vertragen, maar nooit helemaal

zoals Afghanistan, Irak en Libië. Pakistan en Noord-

Jan De Volder | Op de top over nucleaire veilig-

Dat lijkt weinig waarschijnlijk. Hoewel in West-

verhinderen. Ze zouden integendeel de bevol-

Korea werden met rust gelaten.” Voor Sauer is het

heid in het Zuid-Koreaanse Seoel vorige week

Europa de acute schrik voor een kernoorlog is

king weer meer in de armen van het regime kun-

duidelijk. “Een gedeeltelijke afbouw van de Ame-

zette Amerikaans president Barack Obama op-

weggeëbd – herinner u de massale protesten

nen duwen. Amerikaans ontwapeningsexpert

rikaanse of Russische kernarsenalen is niet vol-

nieuw zijn visie over een kernwapenvrije wereld

uit de jaren 1980 – is de nucleaire dreiging er

Richart Burt vreest dat een Iraans kernwapen

doende om derde landen ervan te overtuigen niet

uiteen. Dat deed hij al in 2009 in een historische

niet op verminderd. Terreurgroepen allerhande

het startsein wordt voor een regionale wapen-

nucleair te gaan. Alleen het streven naar een echt

toespraak in Praag. Zijn het meer dan mooie

proberen beslag te leggen op splijtbaar materi-

wedloop. “Dan zullen ook Saoedi-Arabië, Turkije

kernwapenvrije wereld kan dat doen.”

woorden? “Obama kent de materie, volgt ze en

aal. Tien kilo plutonium is al voldoende om een

meent het”, zegt deskundige Tom Sauer van de

rudimentaire bom te maken. Experts zijn het er

Universiteit Antwerpen. In 2010 sloten de Ver-

niet over eens hoe reëel het risico is, maar voor-

enigde Staten en Rusland een nieuw START-

komen lijkt beter dan genezen. Hoe het nucle-

Verdrag over de vermindering van de strate-

aire materiaal beter te beschermen was de to-

gische kernwapens tot 1.550 eenheden en het

pic van de conferentie in Seoel. In een land als

aantal draagsystemen tot 800. Beide landen

Rusland met reusachtige voorraden splijtstof is

voeren het verdrag uit, met verificatiemecha-

nog altijd een derde slecht beschermd.

nismes. Iets wat nog onmogelijk was onder George W. Bush en Bill Clinton. Obama wil volgende maand zijn Russische collega, Vladimir

‘Argument nationale

Poetin, spreken over verdere nucleaire ontwa-

veiligheid Noord-Korea

pening. “Daarbij moeten ook de tactische kern-

niet weglachen.’

wapens zoals die in Kleine Brogel en het rakettenschild aan bod komen”, meent Sauer.

Vooral de verspreiding van kernwapens in nieuwe

Afschrikking

landen en onstabiele regio’s baart kopzorgen.

Op 20 en 21 mei vindt in Chicago een Navo-top

Weinigen volgen de analyse van Israëlisch krijgs-

plaats die de kernwapenstrategie zal herbekij-

historicus Martin van Creveld, die stelt dat de ver-

ken. De Navo zweert vooralsnog bij nucleaire

spreiding van kernwapens de wereld juist veiliger

afschrikking. Sommigen hopen dat het bond-

maakt. Landen met ondemocratische regimes

genootschap zal verklaren niet als eerste een

zoals Iran en Noord-Korea streven kernwapens

kernwapen te gebruiken en ze nooit tegen een

na of hebben ze al. De nucleaire ambities van Te-

land zonder nucleair wapentuig in te zetten.

heran zijn een nachtmerrie voor het kleine Israël,

ADVERTENTIE

6 4 april 2012

Het oog

Oog & Hart TERTIO

Foto bisdom Gent | Liederen uit Taizé luisteren de avondwake op (foto 2011) die jaarlijks in de Gentse Sint-Baafskathedraal plaatsvindt naar aanleiding

van Goede Vrijdag. Bisschop Luc Van Looy gaat de gebedswake voor. Het lijdensverhaal uit het evangelie van Johannes wordt voorgelezen en aan het einde van de viering wordt het Taizé-kruis symbolisch weggebracht. (BV)

Het HART

Zonder woorden: de zeven kruiswoorden Jan Christiaens | In de Goede Week ontbreekt het

schamele klanken van de cello en de bajan, een uit de

Godverlatenheid

niet aan kansen om de Mattheüs- of Johannespassie

Russische volksmuziek afkomstige accordeon. Van

Maar ook in de Sieben Worte zelf laat Gubaidulina

van Bach te gaan beluisteren. Deze meesterwer-

geloof in de zeggingskracht van muziek gesproken.

deze instrumenten verkondigen wat ten enen-

gen, dat ze ongewild alle recentere passiemuziek

Dubbele natuur

woorden fungeren enkel nog als titel van de zeven delen. Dat geeft Gubaidulina wel degelijk mee aan

ken blijven zo present in het collectieve geheu-

male aan het woord ontsnapt. De zeven kruis-

in de schaduw dreigen te stellen. Ik vermoed dat

Gubaidulina laat de tekst als betekenislaag los, om

Bach zelf dat jammer zou hebben gevonden. In zijn

hem door de omweg van haar instrumentale zetting

de luisteraar. Het is slechts in dat perspectief dat

spoor volgden talloze componisten die elk op hun

op een dieper niveau terug te vinden. Doch is haar

Sieben Worte zijn volle betekenis krijgt. Verder klinkt

individuele, onnavolgbare – en dus niet met Bach

werkwijze wel een omweg? De componiste slaagt er

er geen woord in deze muziek. Ook van de te ver-

te vergelijken – manier klank hebben gegeven aan

immers in om alle ingezette middelen een ongehoorde

wachten parallellen tussen woord en toon blijft

het lijden en sterven van Christus.

zeggingskracht mee te geven. Het begint eigenlijk al

Gubaidulina af. Haar muziek is nergens aangewe-

met de keuze van de solo-instrumenten. Nog voor er

zen op import vanuit het domein van het woord.

Zeggingskracht van muziek

een noot geklonken heeft, verkondigt het solistenduo

En toch spreekt deze muziek, en hoe! Het is onge-

Onder de hedendaagse componisten van passie-

al een diepe spirituele boodschap. De cello staat in de

hoord hoe Gubaidulina erin slaagt om de cello en

muziek staat de Russische Sofia Gubaidulina (1931)

traditie symbool voor de hoge, ernstige muziekcul-

de bajan te laten smeken, klagen, wenen, protes-

op eenzame hoogte. Ze verwierf grote bekendheid

tuur. De bajan daarentegen is het instrument van

teren en schreeuwen van godverlatenheid. Als luis-

door haar Johannes Passion uit het jaar 2000. Twee

de Russische volksmuziek, dat hier voor het lage, het

teraar heb je geen moment de indruk dat woorden

decennia eerder zette ze de zeven kruiswoorden al

gewone en het aardse staat. Deze beide klanksfe-

hier nog iets zouden kunnen toevoegen. De zeven

op muziek, voor – o paradox! – twee instrumentale

ren worden zo innig met elkaar gecombineerd – “ge-

kruiswoorden, zonder woorden: het kan. Gubaidu-

solisten en een strijkersensemble. Elk van de zeven

kruist” in Gubaidulina’s woorden – dat ze als twee zij-

lina heeft het volbracht.

kruiswoorden is zwaar van theologische en spiritu-

den van een en dezelfde klanksubstantie klinken. Zo

ele betekenis. Heel het passieverhaal zit erin gecon-

spreekt de bezetting van dit werk al op uiterst wel-

denseerd. Welnu, al deze uiterst geconcentreerde

sprekende wijze over de dubbele natuur van Christus,

betekenislagen vertrouwt Gubaidulina toe aan de

die zich pas op het kruis ten volle openbaart.

Musicoloog Jan Christiaens (KU Leuven) delft geregeld een verborgen parel uit de muziekgeschiedenis op.

TERTIO Dossier: Kerk in ombouw

4 april 2012

7

Parochies zoeken toekomst | Als de kerk aanwezig wil zijn in de samenleving,

reële positie van de kerk in de moderne samenleving. Het gaat ook de krach-

dan moet ze verankerd zijn: een gemeenschap komt samen op een bepaalde

ten van de kerk te boven. Maar hoe moet het dan in de toekomst? Daarover

plaats. Maar moet overal in zo’n plaats voorzien worden? Het grote aantal pa-

wordt volop nagedacht, soms uitdrukkelijk en zichtbaar, soms in de luwte en

rochies en de bezetting van het hele terrein beantwoorden niet meer aan de

achter de schermen. Tertio brengt de denkprocessen in kaart.

Teksten: Emmanuel Van Lierde

Brief Brugs bisschop opent debat van de parochies het debat in het

Uitdagingen voor Brusselse kerk

bisdom Brugge op gang te brengen.

Brussel telt evenveel parochies als Parijs – 108 in

Jozef De Kesel hoopt met zijn brief Kerk zijn vandaag en de toekomst

totaal –, maar de Parijse binnenstad heeft dubbel

Die toekomst omhelst meer dan

zoveel inwoners: 2,3 miljoen tegenover een klein

het kerkgebouw, benadrukt hij.

miljoen in Brussel. Dat die situatie niet vol te houden is en dat nieuwe beleidskeuzes zich opdrin-

De grote uitdaging is de zending

gen, beseft Brussels hulpbisschop Jean Kockerols

van de kerk te blijven waarmaken.

maar al te goed. “De brief in 2005 van mijn voorganger, Jozef De Kesel, was een tussenstap. Voor

De gerenommeerde Duitse theoloog, Johann

de komende twintig jaar zie ik enkele grote uit-

Baptist Metz, leverde onlangs scherpe kritiek op

dagingen die de stad Brussel evenzeer kent. Aller-

de drastische herstructureringen die leiden tot

eerst vormen de moslims nu een vierde van de be-

mastodontparochies waardoor de pastorale na-

volking en dat aantal blijft stijgen. Hoe komen we

bijheid verloren gaat. Jozef De Kesel ziet het an-

in contact met andersgelovigen en in het bijzon-

ders. “Het gaat niet over schaalvergroting, maar

der met de moslims? Hoe kunnen we bruggen

schaalverkleining. Wij creëren geen mastodont-

bouwen tussen bewoners van dezelfde stad? El-

parochies, want daar ontbreekt de massa voor.

kaar ontmoeten en beluisteren is een eerste stap,

Het aantal plaatsen vermindert, omdat we met

nog voor je toe bent aan dialoog”, zegt Kockerols.

minder zijn en we de krachten willen bundelen. Het is vereenvoudigen om beter toegerust te zijn

Lijden en sterven

voor de toekomst. Het is niet omdat een klein

Aan dat luisteren hecht hij veel belang. “Veel ste-

groepje christenen samenkomt, dat die een paro-

delingen zoeken een luisterend oor. De kerk moet

chie vormt. Die titel moet je ook verdienen.”

zich engageren om te luisteren naar de mensen. In het bijzonder moet ze aanwezig zijn bij het lijden en

Abdijen

sterven van mensen. Het is niet gemakkelijk, maar

Al kan de kerk niet meer overal zijn, ze moet vol-

ik wil onze aalmoezeniersdiensten sterk houden. In

gens de Brugse bisschop wel op voldoende plaat-

een cultuur waar het rouwproces zo slecht wordt

sen aanwezig zijn. “Die plaatsen moeten het chris-

beleefd en er geen woorden zijn voor verlies, is een

telijke leven uitstralen. Daarom zou ik het erg

verzorgde uitvaartliturgie en de begeleiding van

vinden als de abdijen verdwijnen, want dat zijn

wie rouwt, wezenlijk”, vindt de hulpbisschop.

belangrijke plaatsen van kerkelijk leven. We besteden veel aandacht aan de parochies, maar hebleven. Dat is nochtans een teken aan de wand. De evangelisatie van onze streken begon in de 7de eeuw vanuit de abdijen. De eerste missionaris-

‘In Brussel kun je op

© kerknet

ben te weinig oog voor de crisis van het religieuze

zondag eucharistie

sen stichtten geen parochies, maar abdijen en zo

Jozef De Kesel: “We besteden veel aandacht aan de parochies, maar hebben

werd het christendom groot in Europa. Ik denk

te weinig oog voor de crisis van het religieuze leven.”

dat ook de nieuwe evangelisatie vanuit zulke cen-

vieren in 26 talen.’ Ook de multiculturaliteit stipt hij aan. “In Brus-

tra dient te gebeuren: vanuit abdijen, vitale paro-

traditie te combineren. Tot slot worden mensen er

leving? “Het Tweede Vaticaans Concilie gooide de

sel zijn er veertig erkende gemeenschappen van

chies, nieuwe bewegingen of andere initiatieven.”

toegerust voor hun engagement in het leven van

deuren en de vensters open en wekte een enorm

buitenlandse herkomst en kun je op zondag eu-

elke dag. Als we spreken over inzet, denken we al-

elan. Er was de herbronning vanuit de Schrift en de

charistie vieren in 26 talen. Dat is boeiend, maar

Vitale centra

tijd aan iets doen in de parochie, maar zou het niet

traditie en de openheid naar de moderne cultuur.

die groepen mogen niet op eilandjes leven of get-

Wat verstaat hij onder vitale centra? “Dat zijn al-

veeleer moeten gaan over onze inzet in het gezin,

Maar één ding voorzag het Concilie niet: dat het

to’s vormen. Hen integreren in de grote geloofs-

lereerst plaatsen waar het geloof wordt verkon-

op ons werk, in de maatschappij?”

seculiere levensgevoel zo wijdverspreid zou zijn.

gemeenschap is onze opgave.” Vervolgens gaat

digd en waar je je kunt informeren over het geloof.

Het Concilie dacht dat als de kerk zich zou open-

de sterk krimpende Nederlandstalige gemeen-

Juist in onze seculiere cultuur blijven mensen op

Secularisatie

stellen voor de wereld, de wereld wel naar haar

schap in Brussel hem ter harte. “Tot nu toe geven

hun honger en zoeken ze naar bakens in hun leven.

Als hulpbisschop van Brussel schreef De Kesel in

zou terugkeren, maar zo simpel is het niet.”

we veel aandacht aan die kleine en verouderde

Waarom vinden ze die niet bij ons? Wat hebben wij

2005 een gelijkaardige brief over de toekomst

die zinzoekers en Godzoekers te bieden?”, vraagt

van de parochies. Merkt hij verschillen tussen de

Toch zou de kerk er zonder Vaticanum II nog veel

maar het is voor onze priesters niet makkelijk met

de bisschop. “Vervolgens wordt er respectvol litur-

grootstad en zijn huidige werkterrein? “Je zou mis-

slechter aan toe zijn, meent de bisschop. “Zonder

zo weinig gelovigen gemeenschap te vormen.”

gie gevierd en leren mensen er bidden, persoonlijk

schien denken dat West-Vlaanderen minder ge-

Concilie stonden we schaakmat. Stel u voor dat er

en in gemeenschap. Wij trachten de vreemdheid

seculariseerd is, maar toch voel je ook hier in ver-

alleen het Concilie van Trente en Vaticanum I wa-

EU-hoofdstad

van onze boodschap vaak te verdoezelen, maar

sneld tempo die cultuurverandering. Misschien

ren geweest, dan was er geen oecumene, geen in-

Brussel is ook de Europese hoofdstad. “Duizen-

gemeenschappen en dat willen we blijven doen,

dat werkt averechts. Als iets vreemd klinkt, be-

zijn de migranten het grootste verschil. In steden

terreligieuze dialoog en geen dialoog met de mo-

den functionarissen met hun families en lob-

staat de kans dat het vragen oproept en fascineert

zoals Oostende en Kortrijk neemt het aantal mos-

derne cultuur. Met haar pleidooi voor herbronning

bies verblijven hier. Bijna allemaal hebben ze

zoals Mozes werd aangetrokken door het bran-

lims toe, maar waar hier de samenleving multicul-

en openheid op de cultuur, helpt Vaticanum II ons

een universitair diploma. Wat heeft de kerk hen

dende braambos. Onze deur moet openstaan voor

tureler wordt, is in Brussel de kerk zelf multicultu-

onze roeping te ontdekken in een veranderende

te bieden en welke rol kunnen zij spelen in onze

iedereen, maar tegelijk mogen we onze eigenheid

reel door de Afrikanen, de Latino’s en vele anderen.”

cultuur. Moet de kerk zich aanpassen aan de cul-

kerk? Brussel is één groot kantoor geworden

hebben. Opnieuw: abdijen of een gemeenschap

Toch staat voor hem iedereen voor dezelfde uit-

tuur? Ja, maar niet tegen elke prijs. Die aanpassing

voor die mensen. Kunnen zij ook solidair wor-

zoals Taizé weten heel goed die gastvrijheid en hun

daging: hoe christen zijn in een seculiere samen-

moet altijd gebeuren vanuit de herbronning.”

den met de plaats waar ze wonen?” (EVL)

8 4 april 2012

TERTIO Dossier: Kerk in ombouw

Bisdom Antwerpen timmert na grote bevraging aan visietekst Bijna tweehonderd verslagen zijn in het bisdom Antwerpen binnengelopen na de gespreksronde van gelovigen over de toekomst van hun kerk. Bisschop Johan Bonny’s tekst gaf de aanzet en het denkproces moet uitmonden in een visietekst voor de komende vijf jaar. Johan Bonny werd bisschop van Antwerpen aan de vooravond van een dubbele verjaardag. In 2009 was het 450 jaar geleden dat het bisdom Antwer© bisdom ant werpen

pen ontstond en in 2012 is het 50 jaar geleden dat het werd heropgericht. Naast de feestelijke kant wou hij dat jubileum aangrijpen voor een inhoudelijke reflectie, maar hoe kon dat gebeuren? “Na het Concilie, in 1968, was er in het bisdom al eens een gespreksjaar en velen hielden daar goede herinneringen aan over. We wilden ook nu de gelovigen de kans geven hun mening te uiten”, zegt Christa

De grote betrokkenheid bij de gespreksronde was meteen een vorm van nieuwe evangelisatie. Het zette aan te reflecteren over het geloof.

Damen, coördinator van het jubileumproject Kerk onder stroom. “Dat het bisdom een nieuwe bis-

“Tien schrijfgroepen ordenen nu alles rond spe-

met het geheel voor ogen. De meerderheid blijft

hoewel we door onze dienstbaarheid geloof-

schop en een nieuwe beleidsploeg had, biedt mo-

cifieke thema’s. Tijdens een tweedaagse, begin

vooral bekommerd om de eigen kerktoren. Dat

waardig worden. Katholieken hebben blijkbaar

gelijkheden om nieuwe lijnen uit te zetten.”

mei, stellen ze hun bevinden aan elkaar voor om

we die visie konden bijstellen in sommige ge-

niet automatisch een diaconale reflex. Dat zulke

na te gaan waar er rode draden zijn en waar visies

sprekken en daardoor het blikveld verruimden,

inzichten aan de oppervlakte komen, reken ik

Ontwikkelen beleid

botsen. Bij de slotviering van het driejarige jubi-

is dan weer positief.” “Het uitgangspunt van de

ook tot de verdiensten van het overleg.”

Om het gesprek te voeden, schreef Bonny een

leum in oktober presenteren we de daaruit voort-

gesprekstekst was om binnen de lijnen van de

tekst met zeven knooppunten waarover nage-

vloeiende visietekst. Die bepaalt dan grotendeels

katholieke kerk te kleuren”, gaat Damen ver-

Dynamiek gaande houden

dacht kon worden. Vanaf juni 2011 was het do-

het beleid voor de komende vijf jaar.”

der, “maar geregeld waren er discussies over de

De grote betrokkenheid bij die gespreksronde

cument digitaal beschikbaar en in september

vrouw in de kerk, de plaats van de leek, het celi-

en de dynamiek die Kerk onder stroom teweeg-

verscheen die ook als brochure. “Tijdens het na-

bracht, zien Damen en Aerts meteen als een vorm

jaar organiseerde het bisdom per federatie een

‘Meerderheid blijft

baat. Die thema’s overstijgen het bisdom en op dat verhaal heb je geen greep, maar je kunt het

vooral bekommerd om

van nieuwe evangelisatie. “Het zette ons aan te

gespreksavond, maar wie dat wenste, kon zelf

eerlijkheidshalve ook niet buiten beeld laten.”

reflecteren over het geloof, ons die gesprekson-

initiatief nemen”, legt Damen uit. “Zo bogen diverse religieuzen, middenveldorganisaties, jon-

de eigen kerktoren.’

gerengroepen, de pastorale raad, de catechisten,

derwerpen eigen te maken en de relevantie van

Diaconie niet voorop

de kerk in onze samenleving te zoeken. Het moe-

“De pastorale werkers in de gezondheid- en

digde ons aan om met ons geloof naar buiten te

dekenale teams en parochieraden zich over die

“Dat de bisschop en de vicarissen aan de gesprek-

welzijnsinstellingen deden wel mee aan de ge-

komen. De uitdaging is die dynamiek gaande te

knooppunten, maar evengoed vonden er huis-

ken deelnamen, maakte duidelijk hoe belangrijk

spreksronde”, stelde Aerts vast, “maar vanuit

houden. Na het feest hervat het gewone leven en

gesprekken plaats of ging een godsdienstleer-

deze bevraging voor het bisdom is”, vult vica-

het personeel, de directies of de animatie kwam

er zijn rust en tijd nodig om de opgedane inzich-

kracht met leerlingen in debat. We waren blij

ris Bruno Aerts aan. “Iedereen vond dit een uit-

er minder respons. Ook het knooppunt rond de

ten te laten rijpen. De drukte van het jubileum

verrast dat er zo breed gehoor werd gegeven aan

gelezen kans om samen te overleggen over de

diaconie sneuvelde vaak, terwijl infrastructuur

mag stoppen, maar de dynamiek mag niet in el-

de oproep om in gesprek te gaan. Uiteindelijk

toekomst van de kerk of over hoe de kerk er zou

steevast werd behandeld. Het is een pijnlijke

kaar zakken. Daarom willen we de visietekst zon-

kwamen er bijna 200 verslagen van groepen bin-

moeten uitzien. We stelden vast dat het moei-

vaststelling dat de zorg voor de naaste blijkbaar

der talmen omzetten in beleidslijnen en die de ko-

nen, goed voor zo’n 350 bladzijden reacties.”

lijk blijft voor de deelnemers om te redeneren

niet voorop staat in onze gemeenschappen,

mende vijf jaar realiseren”, besluit de vicaris.

Nota-Bourgeois wakkert debat aan

waarbij het driespan verkondiging, liturgie en dienstbaarheid centraal stond. De inzichten van die denkdag sijpelen maar langzaam door in het beleid. Zo kwamen er impulsen voor catechese op zondag en wordt er nu een adviesgroep rond diaconie opgericht. Ook het bisdom Gent schakelt een versnelling

Het ontwikkelen van een toekomstvisie wordt in de Vlaamse

moet worden om van daaruit gevolg te geven aan de nota-

kerk aangewakkerd door de nota-Bourgeois. Die vraagt aan

Bourgeois. Waar het in deze tijd op aankomt, is volgens de

hoger door de nota-Bourgeois. Er werd een speciale website

de lokale actoren een langetermijnvisie uit te werken en

hulpbisschop de evangelisatie, de diaconie en de zorg voor de

voor aangemaakt – www.denieuweparochie.be – en het mei-

zich te beraden over de toekomst van de parochiekerken. De

zondag. Om die zending te realiseren, is het volgens hem nodig

nummer van Kerkplein, het driemaandelijkse tijdschrift van het

concrete meerjarenplannen moeten rond juni 2013 bij de ge-

de structuren te vereenvoudigen en de krachten samen te bren-

bisdom, is gewijd aan die groei naar nieuwe parochies.

meente worden ingediend. Regionale infoavonden brengen

gen. In vergelijking met de Vlaamse bisdommen ligt het voor

de betrokkenen samen waarna parochieploegen, kerkfabrie-

het vicariaat Vlaams-Brabant moeilijker om op basis van de

Ruimer kijken

ken, centrale kerkbesturen, dekenale conferenties en stuur-

nota-Bourgeois een beleid uit te werken. In de schoot van het

Het bisdom Hasselt publiceerde in januari de visietekst en het plan

groepen aan de slag gaan om hun visie uit te diepen. Toch is

aartsbisdom is het wenselijk dat het beleid van de drie vicaria-

van aanpak Een toekomst voor de parochiekerken. Het is de uitwer-

het de kerk niet alleen te doen om de gebouwen. Prioritair is

ten op elkaar wordt afgestemd, maar de nota-Bourgeois is niet

king van het beleidsdocument Blikopener. Christelijke gemeenschap-

het waarmaken van haar zending, waarbij het driespan van

van toepassing voor de vicariaten Brussel en Waals-Brabant.

verkondiging, liturgie en dienstbaarheid centraal staat.

pen in de toekomst in het bisdom Hasselt van 2010, maar ook hier geven de auteurs aan dat de nota-Bourgeois de concretisering van

Het boek BinnensteBuiten. Pleidooi voor een aansprekende kerk dat

het eigen beleid en het denkproces dat al gaande was, versnelt. Er wordt aan alle betrokken gevraagd een andere bril op te zetten en

Zending op scherp stellen

in februari 2009 verscheen toen Luc Van Looy vijf jaar bisschop

Zo wijst Leon Lemmens er tijdens de infoavonden in het vica-

van Gent was, weekte in het bisdom Gent discussie los. Het

niet langer de blik te richten op de eigen kerktoren, maar de gro-

riaat Vlaams-Brabant op dat die zending eerst scherp gezien

hoogtepunt was een diocesane denkdag op 13 december 2009

tere eenheden en federaties voor ogen te houden. (EVL)

9

4 april 2012

Synode laat nieuwe wind waaien in bisdom Doornik De bisdommen kennen al langer vormen van overleg en raadpleging, maar

De IPB-brochure Een nieuw gelaat voor de kerk. De lokale gemeenschappen in het bisdom Poitiers (€ 5) is te bestelllen via www.ipbsite.be of [email protected]

Op basis van de consultaties worden deze zomer werkdocumenten en voorstellen opge-

het bisdom Doornik gaat een stap verder en opteert voor een formele aanpak

steld die nadien, van september tot mei 2013,

met een heuse diocesane synode. Het is meteen de eerste in ons land sinds

besproken worden tijdens vier zittingen van de

het kerkelijk wetboek van 1983 daartoe de regels voorschreef.

synodale vergadering. Die formuleert tijdens de zomer van 2013 haar slotdocument met ad-

Pastorale nabijheid Hét tegenargument om te groeien naar gro-

Sinds het Tweede Vaticaans Concilie vonden in-

“Iedereen heeft spreekrecht, want door het doop-

viezen die nadien leiden tot een of meerdere de-

tere, pastorale eenheden, is dat van de nabijheid.

grijpende veranderingen plaats. Onze samenle-

sel kregen allen de gave van de heilige Geest”,

creten die de bisschop tijdens de slotviering van

Vroeger waren er voldoende pastoors om overal

ving werd multicultureel en de religieuze diver-

klonk het. De vieringen eindigden met een tijd

12 oktober 2013 uitvaardigt en die de pastorale

aanwezig te zijn bij de mensen, maar die tijd is

siteit nam toe. Sommigen vragen zich af of het

van broederlijkheid en ontmoeting. “De synode is

krijtlijnen voor de toekomst uitzetten.

onherroepelijk voorbij. Vandaag ontbreekt het

geloof in God uit onze westerse wereld verdwijnt.

ook een feest van de diocesane geloofsgemeen-

Zullen er over twintig jaar nog christenen zijn?

schap. Het is een tijd om de vreugde van het ge-

Hoe moet het verder? Hoe kan er een nieuwe wind

loof te ontdekken”, stelden de organisatoren.

aan de nodige priesters voor die lokale verankewww.synode-tournai.be

ring, maar ligt het alternatief bij centralisatie en fusies van parochies of kunnen lokale gemeen-

waaien in de kerk? Wat verwacht God vandaag

schappen op een andere manier voortbestaan?

van zijn gelovigen? Om die vragen uit te klaren,

Een model waarnaar vaak wordt verwezen, is

nam Guy Harpigny, de bisschop van Doornik, in

dat van het bisdom Poitiers in Frankrijk. Vanuit

2011 het initiatief voor een diocesane synode. Een

de resultaten van twee diocesane synodes (1993

primeur voor België, maar niet voor de wereld-

en 2003) werd daar een nieuwe aanpak van de

kerk want ondertussen vonden zo’n 800 dioce-

territoriale pastoraal ontwikkeld en gereali-

sane synodes plaats waaronder 120 in Italië en 70

seerd. Die vernieuwing berust op een mentali-

in Frankrijk. In ons land verkozen de bisdommen

teitsverandering waarbij de gemeenschap van

te werken met andere vormen van kerkelijk over-

gedoopten centraal staat. Het Interdiocesaan

leg, met diocesane denkdagen of gespreksron-

Pastoraal Beraad (IPB) bracht zopas een verta-

des, maar tot nu toe werd nooit gekozen voor een

ling uit met een tekst waarin Albert Rouet, de

formele aanpak met een synode. “Het wordt een

toenmalige aartsbisschop van Poitiers, in grote

boeiend avontuur dat alle katholieken van ons

lijnen die vernieuwde aanpak uitlegt.

bisdom aanbelangt”, merkt Harpigny op.

Geen centrumkerken Een lokale gemeenschap wordt er geleid door

‘Allen geroepen, samen

een basisteam van vijf vrijwilligers – gemandateerd voor drie jaar en slechts één keer te verlen-

verantwoordelijk.’

gen. Ieder heeft zijn taak: iemand staat in voor verkondiging, een ander voor het gebed, nog ie-

Na een eerste fase van bekendmaking en sensi-

mand voor de dienstbaarheid, een vierde draagt

biliseren in de advent van 2011, is er nu een con-

zorg voor het materiële en de vijfde neemt de lei-

sultatieperiode. Alle Henegouwse katholieken

ding op zich en animeert. Mensen nabij zijn en

worden uitgenodigd mee na te denken over vier

ter plaatse kerk vormen krijgen de voorrang en

thema’s: de zending van de kerk, de pastorale

daarom wordt er niet geopteerd voor centrum-

structuren en sectoren, de roepingen en het ge-

kerken. Wel behoren die lokale gemeenschappen

den begin februari in Doornik, Charleroi en Bergen drie startvieringen plaats. De bisschop ging voor in een woorddienst die allen uitnodigde te luisteren naar de heilige Geest. Om de gezamenlijke roeping en verantwoordelijkheid van alle

tot een pastorale eenheid met een priester. Het is

© bisdom Doornik

zin. Om die reflectietijd kracht bij te zetten, von-

zijn taak die lokale groepen te ondersteunen. Uit dat model spreekt een groot vertrouwen in mensen. Ook al zijn ze niet gevormd, ze kunnen taken op zich nemen en daardoor neemt het besef van gedeelde verantwoordelijkheid toe. Mensen blij-

christenen te benadrukken, tekenden de aanwe-

Om de gezamenlijke roeping en verantwoordelijkheid van alle christenen te benadrukken,

ken tot veel in staat, maar ze moeten op hun ta-

zigen zich tijdens de viering met het doopwater.

tekenden de aanwezigen zich tijdens de startviering van de synode met het doopwater.

lenten worden aangesproken. (EVL)

Vlaamse bisdommen becijferd Aartsbisdom Mechelen-Brussel •

Bisdom Brugge

Bisdom Antwerpen

33 dekenaten: 15 in Vlaams-Brabant,

•

19 dekenaten, 79 federaties, 362 parochies

•


4 in Brussel en 14 in Waals-Brabant

•

604 diocesane priesters

•


•

60 federaties in Vlaams-Brabant en

•

183 actieve parochiepriesters

•


20 pastorale eenheden in Brussel

•

87 permanente diakens

•


•

660 parochies: 388 in Vlaams-Brabant,

•

40 parochieassistenten

•


108 in Brussel en 163 in Waals-Brabant

•

77 pastorale werk(st)ers

•


•


•

658 actieve parochiepriesters: 197 in Vlaams-Brabant

Bisdom Gent

Bisdom Hasselt

en 56 Nederlandstalige in Brussel

•

6 pastorale streken, 34 dekenaten, 427 parochies

•


•

92 permanente diakens: 42 in Vlaams Brabant,

•


•


5 Nederlandstalige en 25 Franstalige in Brussel

•


•


en 20 in Waals-Brabant

•


•


•

65 parochieassistenten onder wie 22 Nederlandstalige

•


•


•


•


•

25 pastorale werk(st)ers in zorginstellingen

Statistieken begin 2012

10 4 april 2012

Spirit TERTIO

Jaarlijks zijn er in ons land zo’n 150 catechumenen die in de paasnacht het doopsel, het vormsel en de eerste communie ontvangen. Naast die volwassen doopleerlingen zijn er telkens een honderd volwassenen die als kind werden gedoopt, maar niet gevormd en dat sacrament nu in de paastijd ontvangen. Sinds daarvan statistieken worden bijgehouden, gaat het over een stabiel aantal volwassenen die katholiek wil worden.

Protestants gezin wordt op paaszaterdag katholiek

bredere katholieke leven proefde. “Sinds twee jaar is mijn bekering steeds meer gevoelsmatig geïntegreerd. Vooral de katholieke liturgie vind ik heel

‘Vooral liturgie speelde overtuigende rol’

overtuigend en pakkend. Bij de eucharistie, net als bij de andere sacramenten, speelt zich niet alles in je hoofd af. Het gaat om heel concrete, fysiek tastbare bemiddelingen van Gods heil en genade.”

Universaliteit Een tweede overtuigende reden om katholiek te worden was voor de bekeerling de universaliteit van de kerk, de veelheid en diversiteit van culturen en tradities in onderlinge eenheid. “Ik ervaar dat

“De lange weg liep over vijf jaar,

heel sterk zowel in de breedte van de katholieke

maar ik weet dat ik er klaar voor

theologische traditie als bij de eucharistievieringen die ik sinds twee jaar bijwoon in de kapel van het

ben”, zegt Geertjan Zuijdwegt die in

voormalige Amerikaans College, waar nog steeds

de theologie doctoreert aan de KU

Amerikaanse en Britse priesters voorgaan voor een

Leuven. Samen met zijn echtgeno-

bont internationaal gezelschap.” Zuijdwegts vrouw

te Liesbeth, beiden protestanten,

Liesbeth heeft langs een andere weg dezelfde stap naar de rooms-katholieke kerk gedaan.“Ze studeert

ontvangt hij tijdens de paaswake

geschiedenis en is vooral geboeid door de histori-

zijn eerste communie en vormsel in

sche continuïteit van de katholieke traditie en de

de Sint-Romboutskathedraal van

integratie van spiritualiteit in het dagelijkse leven, ook door de feesten van het kerkelijke jaar.”

Mechelen. Ze laten hun zoontje van acht terzelfder tijd dopen.

Machtsstructuren De bekeerling heeft zich niet laten ontmoedigen door de pedofiliecrisis van de jongste jaren. “De heiligheid van de kerk sluit zondigheid niet uit.

© jv

Jos Vranckx | Geertjan Zuijdwegt (26) is afkomstig

uit Yerseke in Zeeland, de ‘Bible Belt’ van Nederland. “Mijn weg naar de katholieke kerk was voor het

Dat is trouwens het thema van een studiedag

Geertjan Zuijdwegt met zoontje Kees: “Mijn weg naar de kerk was hoofdzakelijk een intellectueel proces”.

die onze faculteit op 7 mei houdt: Is de kerk nog hei-

milieu, waarbinnen de onfeilbaarheid van de Bij-

Newman

gemaakt met zijn religieuze apologetiek en die liet

bloei en verval, actie en reactie. Hier zit de kerk in

bel centraal stond. In mijn jeugd ben ik dat als re-

“Ik hield het daar na een paar jaar voor bekeken

me niet meer los. Daarom maakte ik de overstap

een malaise, elders bloeit ze. Het is voor mij als

pressief gaan ervaren en heb afgehaakt. Op mijn

omdat ik onvoldaan bleef over de redelijke door-

naar de faculteit Theologie van de KU Leuven, waar

nieuwe katholiek een geruststelling dat de heilig-

grootste deel een intellectueel proces”, vertelt hij.

lig? De kerkgeschiedenis is een opeenvolging van

“Ik ben opgevoed in een evangelicaal-protestants

18de kwam ik door een overweldigende persoon-

denking van het geloof. Maar na een onderbreking

ik intussen werk aan een doctoraat over Newman.

heid van de kerk niet louter van mijn individuele

lijke ervaring weer met het geloof in aanraking.”

van een half jaar begon de theologie weer aan mij

Hoewel ik nu kritischer kijk naar zijn denken, is

inspanning afhangt, maar een gave is van de hei-

Omdat Zuijdwegt die ervaring intellectueel wilde

te trekken. Een doorslaggevende rol daarbij speel-

de fascinatie voor de man en zijn werk blijven be-

lige Geest. Tegelijk is dat geen brevet om niks te

begrijpen, besloot hij theologie te gaan studeren.

den de figuur en het denken van John Henry New-

staan.” De weg naar de kerk was voor Zuijdwegt

doen. De schandalen hebben ons wel degelijk iets

Zo kwam hij in 2004 terecht aan de Evangelische

man (1801-1890, anglicaanse priester die katholiek en

hoofdzakelijk een intellectueel proces, hoewel hij

te leren, wellicht ook wat het functioneren van

Theologische Faculteit (ETF) in Heverlee.

later kardinaal werd, nvdr). Op de ETF had ik kennis

aan de faculteit Theologie ook steeds meer van het

kerkelijke machtsstructuren betreft.”

‘Geraakt door Jezus als Goede Herder’ Godsdienstleraren in het katholieke onderwijs moeten gedoopt

2012 152 catechumenen +86 vormelingen* Bisdom Brugge 1 2 Bisdom Gent 2 2

zijn. Daarom koos leerkracht Erik De Smedt voor de weg van het

Bisdom Antwerpen 7 17

catechumenaat en ontvangt hij het sacrament van het doopsel

Bisdom Hasselt 8 ?

tijdens de paaswake in de Gentse Sint-Baafskathedraal.

Aartsbisdom:

”Ik ben opgegroeid in een agnostisch gezin en was dus niet ge-

- vicariaat Vlaams-Brabant 2 ?

© rr

doopt. Van het christelijke geloof had ik eigenlijk geen benul, be-

- vicariaat Brussel

halve door het bijwonen van begrafenissen, de rituelen van rouErik De Smedt.

46 ?

wen en trouwen. Doordat ik mijn opleiding tot leerkracht volgde

- vicariaat Waals-Brabant 9 ?

aan de katholieke Arteveldehogeschool in Gent ben ik in het cir-

Bisdom Doornik 45 35

cuit van het vrije onderwijs terechtgekomen. Voor mijn stage koos ik voor een type 1-school voor kinderen met een licht mentale handicap. Ik wilde er na mijn studies graag blijven, maar voor een benoeming moet je er het vak godsdienst bijnemen. Ik zag dat wel zitten, ook om-

Bisdom Luik 17 30 Bisdom Namen 15 ?

dat ik me intussen sterk aangesproken voelde door de figuur van Jezus als de Goede Herder. Net als andere parabels, zoals de verloren zoon, is het beeld van Jezus als Goede Herder heel inspirerend voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen met problemen.”

*

Omdat in meerdere bisdommen, vooral aan Waalse kant, de cijfers van de volwassen vormelingen bij het ter perse gaan nog niet bekend waren, ligt dat reële aantal zeker hoger en gaat het wellicht richting de honderd en meer.

Nieuwe ervaring Het slechte imago van kerk en geloof was voor De Smedt geen beletsel om met open hart de weg van het catechumenaat te volgen. “Ik heb spiritualiteit altijd belangrijk gevonden. De pedofilie-

Catechumenen voorbije jaren

schandalen hebben me niet van mijn stuk gebracht, want ze zijn geen reden om iedereen over dezelfde kam te scheren. De kerk is veel meer dan het instituut.” Voor de bekeerling was de cate-

2011

152

2010

143

2009

153

2008

158

chese een heel nieuwe ervaring. “Aanvankelijk was het heel spannend, maar stapsgewijs ben ik er ingestapt en gaan beseffen wat het allemaal betekent. Ik vond het heel tof met anderen vrijuit

De meerderheid van die nieuwe katholieken bevindt zich telkens in het zuiden van het land, aan

te kunnen praten over geloof in het kader van de werkgroep ‘Geloof, Bijbel en Leven’. Ik heb mijn

Vlaamse zijde varieerden de cijfers tussen de 20 en de 38. De statistieken van de vormsels van vol-

grootmoeder gekozen als meter. Ze was daar heel blij mee en heeft me erg gesteund op mijn weg.

wassenen worden nog niet zo lang bijgehouden. In 2010 waren ze met 73 en in 2011 met 110.

Een sterk moment was de naamopgave in de kerk, al die mensen die me na de viering aanspraken en heel positief reageerden. Dat de gemeenschap achter je staat, dat doet je iets!” (JV)

Bron: cijfers rondvraag Tertio (evl)

TERTIO Spirit

4 april 2012

Studiedag over actuele beleving eucharistie

11

liturgie gelijkt sterk op een toneelstuk waaraan sommigen mogen meedoen. Het begint mooi op tijd en er is een begin en een slot. Centraal staat de

Splijtzwam veranderen

consecratie, door katholieke theologen gevat in het woord ‘transsubstantiatie’. Bij de oosterse kerken gelijkt de eucharistie meer op een feest. Daar gaat een voorbereiding aan vooraf. Je mag er te laat

tot kloppend hart van de kerk

komen of blijven hangen. Wat er gebeurt, blijft iets onbevattelijks hebben voor de rede. Het blijft een mysterie. Maar het staat vast dat de heilige Geest de verandering van de gemeenschap bewerkt.”

Geloofsgemeenschap Al focuste de studiedag op de actuele beleving van de eucharistie, het valt niet te ontkennen dat de traditie die kan voeden. Vier sprekers deden een inbreng vanuit hun specifieke spiritualiteit. Het viel op dat ook zij vooral het gemeenschapskarakter van de eucharistie beklemtoonden. “Waaraan denkt een katholiek bij het lichaam van Christus? Aan de hostie. Nochtans gaat het allereerst over de gemeenschap van de gelovigen en in de eucharistie staat niet de verandering van brood en wijn voorop, maar de transformatie van de aanwezigen tot een geloofsgemeenschap.” Hoogleraar liturgiegeschiedenis Gerard Rouw-

Hans van Reisen van het Augustijns Instituut be-

horst: “Misschien moeten

sprak de vier preken van Augustinus over de eu-

we juist wat minder eu-

charistie. Bekend is de uitspraak van de kerkva-

charistie vieren, om dat

der: “Word wat je eet: het lichaam van Christus.”

sacrament te zien als

André Lascaris van het Dominicaans Studiecen-

een hoogtepunt.”

trum voor Theologie en Samenleving belichtte met Thomas van Aquino de reële aanwezigheid van Christus, niet alleen in de gedaanten van © rr

brood en wijn, maar ook in zijn Woord en in de gemeenschap. Willem Maria Speelman van het Franciscaans Studiecentrum analyseerde de eerste wijsheidsspreuk van Franciscus van Assisi. Net

In plaats van bron en hoogtepunt van het christelijke leven is de eucharistie veeleer een splijtzwam. Zo’n tweehonderd religieuzen, priesters en pastoraal werkers waren onlangs in Breda bijeen om zich daarover te beraden.

worden we er andere mensen door? Als op die vra-

omdat de gelovigen het lichaam van Christus zijn,

gen ja kan worden geantwoord, dan is de eucha-

blijft God in de wereld tegenwoordig. Dat doet

ristie het kloppende hart van onze gemeenschap.”

denken aan het gezegde: “God heeft geen andere handen dan de onze.” Charles Caspers van het Ti-

Toneelstuk

tus Brandsma Instituut ten slotte ging te rade bij

terse traditie is geworden. Zijn we de diversiteit

Alfons Brüning van het Instituut voor Oosters

Thomas a Kempis. Om die vele rijke gedachten

cilie omschreef de eucharistie als bron en hoogte-

aan gebedsvormen niet uit het oog verloren?

Christendom belichtte de kijk van de oosterse ker-

niet verloren te gaan, worden de referaten weldra

punt van het christelijke leven, maar de theologi-

Zouden we niet meer aandacht moeten hebben

ken en maakte volgende vergelijking:“De westerse

in boekvorm en op www.knr.nl gepubliceerd.

Emmanuel Van Lierde | Het Tweede Vaticaans Con-

sche disputen, praktische bekommernissen en

voor andersoortige vieringen, voor volksreligio-

meningsverschillen over de liturgische voorschrif-

siteit, gebedswakes, woorddiensten, Taizévie-

ten maken van het sacrament der sacramenten

ringen? Misschien moeten we juist wat minder

veeleer een splijtzwam. Hoe kan de eucharistie

eucharistie vieren, om dat sacrament te zien als

daadwerkelijk het kloppende hart van de kerk

een hoogtepunt. Je kunt niet alle dagen Pasen en

worden? De studiedag over de actuele beleving

Kerstmis vieren, want dan zijn dat geen hoogda-

van de eucharistie kwam er op uitnodiging van de

gen meer. Een te frequente viering van de eucha-

Konferentie van Nederlandse Religieuzen (KNR).

ristie leidt tot een inflatie van de betekenis ervan.”

ADVERTENTIE

Hij had plaats in de nieuwe Sint-Michaelkerk in Breda waar Gerard Rouwhorst meteen de toon zette. De hoogleraar liturgiegeschiedenis van de Faculteit Katholieke Theologie en het Instituut voor Liturgische en Rituele Studies in Tilburg vroeg zich af waar de eucharistie echt als bron en hoogtepunt van het kerkelijke leven wordt ervaren.

Eenzijdigheden “Het aantal praktiserenden kalft af. Er klinken mid-

‘Net omdat de gelovigen het lichaam van Christus zijn, blijft God in de wereld tegenwoordig.’

delmatige liederen en lauwe preken, de actieve deelname is miniem en het eucharistisch gebed

De hoogleraar gaf drie adviezen. “In de middeleeu-

lijkt een intermezzo, wachtend op de communie.

wen groeiden de vormgeving en de beleving uit

Daarnaast is de eucharistie geregeld een bron van

elkaar en geraakten drie aspecten op de achter-

discussie. Wie mag wel of niet deelnemen en voor-

grond die het Tweede Vaticaans Concilie heront-

gaan? Wie mag wat doen, wat zeggen en waar

dekte. Soms krijg je nu de indruk dat er restaura-

staan? De eigen visie wordt gebruikt om zich af

tieve tendensen aan het werk zijn om die ontwik-

te zetten tegen protestanten of orthodoxen, of

kelingen weer ongedaan te maken. Toch zijn de

zelfs tegen andere groeperingen binnen de katho-

herontdekking van de Schriftlezing en -uitleg, de

lieke kerk. Wij hebben dan de juiste theologische

klemtoon op het gemeenschapskarakter en de

opvattingen en de anderen zitten ernaast. De eu-

ontdekking van de rol van de heilige Geest – de

charistie is niet de bron en het hoogtepunt, maar

oosterse kerken zagen de aanroeping van de hei-

de splijtzwam in de kerk”, zei Rouwhorst.

lige Geest over de gaven en de aanwezigen als het hoogtepunt van de viering, terwijl de westerse

Tegelijkertijd stelde hij vragen bij de fixatie op de

focusten op de consecratie – wezenlijk voor onze

eucharistie sinds de liturgische beweging en het

beleving van de eucharistie. Spreekt Christus daar

Tweede Vaticaans Concilie. “Het lijkt alsof de eu-

tot ons? Worden wij daar het lichaam van Chris-

charistie de enige vorm van liturgie in de wes-

tus? Ervaren wij er de werking van de Geest en

ADVERTENTIE

12 4 april 2012

Uit & Thuis TERTIO

Tv tips Vr 6/4

In Meditaties rondom het Kruis spreken kloosterlingen uit binnen- en buitenland over de betekenis van het kruis en het lijden. (14.45 uur, Nederland 2, RKK) • Kruisweg met de paus vanuit het Colosseum in Rome. (24.30 uur, Nederland 2, RKK)

© ma agdenhuismuseum

Za 7/4

In Pasen met de Zandtovenaar tekent Nederlands zandkunstenaar Gert van der Vijver Jezus’ lijdensverhaal. (17.15 uur, Nederland 3, RKK) • Antoine Bodar gaat in Eeuwigh gaat voor Oogenblick in gesprek met VVD’er Hans Wiegel over verlies en hoop. (23.15 uur, Nederland 2, RKK) • Paaswake vanuit de Nicolaaskerk in Baarn. (23.45 uur, Nederland 2, RKK)

Zo 8/4

Braambos brengt een documentaire over het sacrament van de ziekenzalving in de reeks Sacramenten Hartopeners. In Langs ‘s Heeren Wegen gaat het op zoek naar de mensen en de

Reconstructie van de ziekenzaal van het Hôpital Notre-Dame à la Rose in Lessen.

verhalen achter klein religieus erfgoed. (9 uur, Een) • Paas-

Gasthuiszusters waren vooral bezorgd om het zielenheil

viering vanuit de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwkathedraal. Bisschop Johan Bonny gaat voor. (11 uur, Een) • Paus Benedictus XVI spreekt zijn paasboodschap voor de wereld uit waarop de zegen Urbi et Orbi volgt. (12 uur, Een) • In Het Vermoeden praat Annemiek Schrijver met zuster van Liefde Aloysa van Amersfoort. (12.30 uur, Nederland 2, IKON)

Hospitalen rezen begin 13de eeuw aan de rand van de uitdij-

Pijn verheerlijken

ende steden op om de toevloed aan rondtrekkende zieken en

Een volledig tentoonstellingsdeel is

tha en de heilige Barbara in het Noord-Brabantse Ouden-

gewijd aan het spirituele leven. Tij-

bosch (10.30 uur, Nederland 2, RKK) met voorafgaand Ge-

hulpbehoevenden op te vangen. Het Maagdenhuismuseum in Antwerpen houdt er een tentoonstelling over. Ludo Dosogne | De kloosters waren

kapel voldoende had gebeden en had

Zo 15/4

Eucharistieviering vanuit de basiliek van de heilige Aga-

dens het verzorgen van de zieken

loofsgesprek (10.10 uur, Nederland 2, RKK) • RKK Kruis-

werden de zusters dagelijks gecon-

punt TV schenkt een unieke blik in de wereld van mensen

fronteerd met lijden en pijn. Sommi-

in coma en hun familie. Een wereld tussen hoop en vrees.

gen verheerlijkten deze pijn in hun

(23 uur, Nederland 2, RKK) (EC)

niet meer in staat de toevloed zorg-

gebiecht. Godsdienst en geneeskunde

religieuze beleving. Op schilderijen

behoevenden op te vangen. In onze

waren met elkaar verstrengeld. Tot ver

zien we hoe de schenksters zich aan

contreien kwam het Hôpital Notre-

in de 17de eeuw baseerden de dokters

de voet van het kruis lieten afbeelden.

Dame à la Rose in Lessen (Lessines) –

zich vooral op de theorieën van Hippo-

Tot aan het Tweede Vaticaans Conci-

een stadje op enkele kilometers van

crates en Galenus. De therapieën waren

lie werden ook boetegordels of ‘dis-

Geraardsbergen – tot stand. Het hos-

erop gericht om de vier lichaamssappen

ciplina’ gedragen. Het Maagdenmu-

The Passion brengt paasverhaal in hedendaags jasje

pitaal kende een vergelijkbare evolutie

– bloed, slijm, gele en zwarte gal – weer

seum stelt voorbeelden van deze ste-

Eveline Coussement | Ruim vijftienduizend aanwezigen en een miljoen

als het Sint Elisabethziekenhuis in Ant-

in evenwicht te brengen. Schedelborin-

kelige kwelinstrumenten tentoon. De

televisiekijkers hebben vorig jaar het paasverhaal tot leven zien komen in

werpen. De tentoonstelling belicht het

gen, aderlatingen en lavementen om

betrokkene bracht ze rond een arm of

Gouda. Dit jaar wordt The Passion opgevoerd in Rotterdam. The Passion is

leven en het werk van de gasthuiszus-

slecht vocht uit het lichaam te verwij-

been aan om dezelfde pijn als Christus

een samenwerking tussen de EO, het RKK, het Nederlands Bijbelgenoot-

ters in beide instellingen. De weduwe

deren, waren schering en inslag. Het ge-

te kunnen voelen toen Hij een door-

schap, de protestantse kerk in Nederland, de rooms-katholieke kerk en

van Arnold IV van Oudenaarde, Alix de

bruik van bloedzuigers kwam voor.

nenkroon op het hoofd kreeg.

de gemeente Rotterdam. Ze zien dit evenement als een prachtige missi-

Rosoit, stichtte het hospitaal in Les-

onaire kans om aandacht te besteden aan de betekenis van Pasen, want

sen. Daarmee vervulde ze een wens

Regel van Augustinus

Stigmata

uit onderzoek blijkt dat drie kwart van de Nederlandse jongeren tussen

van haar in de oorlog gesneuvelde

De gasthuiszusters volgen de Regel

Voorstellingen van het doorboorde

twaalf en achtentwintig niet meer weten wat Pasen betekent. The Pas-

man die – om zijn hemel te verdienen

van Augustinus, die met alle uitvoe-

Heilig Hart en van de stigmata bij

sion vertelt het verhaal over het lijden, sterven en de opstanding van Je-

– in zijn testament 6.000 pond had ge-

rige details op een reusachtig blad kal-

vrouwen, die op hun lichaam de kruis-

zus op een unieke manier. Nederlandse artiesten worden begeleid door

reserveerd voor armenzorg. Volgens

ligrafisch werd uitgeschreven. Tijdens

wonden van Christus zien verschij-

een 28-koppig orkest om het passieverhaal tot leven te brengen aan de

een legende schonk ze het gasthuis

de inkledingsceremonie ontvingen ze

nen, leveren krachtige beelden op.

hand van bekende popnummers. De scènes uit het lijdensverhaal spelen

ook een van de vier rozen uit haar bla-

een beker en een kroontje dat hen als

Boekjes bleven bewaard met oefenin-

zich af op verschillende plekken in de stad Rotterdam en een groots op-

zoen. Zo kreeg het ziekenhuis zijn uit-

bruid van Christus bevestigde. Met het

gen voor het innerlijke leven. De zus-

gezette processie trekt door de stad die een mooie afspiegeling van de

schapulier of schouderkleed gaven ze

ters hoopten zich geestelijk te vervol-

moderne Nederlandse multiculturele samenleving biedt.

aan dat ze zich uit de maatschappij

maken. De besloten tuintjes droegen

eindelijke naam Notre-Dame à la Rose.

Straf van God

hadden teruggetrokken en zich voor-

daartoe bij. Symbolische kapelletjes

De late middeleeuwers zagen ziekte

bereidden op de ‘goede dood’, die hen

waren het resultaat van volgehouden

nog vaak als een straf van God. De gast-

in het goddelijk paradijs bracht.

augustijnervlijt en godsvrucht.

huiszusters bekommerden zich vooral om het zielenheil van de patiënten. Ze namen een zieke pas op nadat hij in de

Leven en werk van de gasthuiszusters loopt tot 30 juni in het Maagdenhuismuseum, Lange Gasthuisstraat 33, Antwerpen.

Zondag kerkdag

© rkk

Boek een jeugd in de jaren vijftig hangt hij een beeld op van een samenleving die grotendeels is verdwenen, maar hoe dan ook

The Passion bracht in 2011 veel volk naar Gouda.

haar positieve kanten had. De weemoed die er in doorklinkt,

Jooris van Hulle | “De gereformeerde zondag is in de herinne-

heeft niets met sentimentaliteit te maken, maar vindt haar

Hulpbisschop Everard de Jong van het bisdom Roermond is alvast enthou-

ring van veel tot minder rechtzinnigheid afgegleden gelovigen

wortels in een vorm van aanvaarding die op een persoonlijke

siast: “Het lijden en de dood van Jezus Christus waren niet zinloos, maar moeten worden gezien in het licht van de verrijzenis. Deze kern van het

een dag van grauwe, mistroostige verveling, waarop van aller-

manier werd ingepast in zijn later leven. Ook ‘de tale Kanaäns’,

lei aantrekkelijke vormen van vrijetijdsbesteding geen sprake

het typische taaleigen van het kerkgenootschap, komt aan

evangelie brengen, is een prachtige vorm van nieuwe evangelisatie.” The

kon zijn.” Niet alleen bij ons, maar ook in protestantse milieus

bod.“‘Ben je al gearresteerd?’, vraagt de ene gelovige hoopvol

Passion is als mega-evenement bedoeld voor een ruim publiek van gelovi-

is het ‘bon ton’ zich, vaak op een agressieve toon dan nog, af te

aan de andere, en daarmee informeert hij er geenszins naar

gen en niet-gelovigen en wil zowel een jonger als ouder publiek aanspre-

zetten tegen alles wat met een katholieke of gereformeerde

of de politie aan de deur is geweest, maar of zijn gespreks-

ken. Het is er voor iedereen die wil weten wie Jezus is of wat Pasen betekent.

opvoeding te maken had of heeft. Auteur Wim Wijnands laat

partner door God in de kraag gegrepen en krachtdadig be-

nadrukkelijk een ander geluid horen in zijn als kleine kroniek

keerd is.” Een “kostelijk boekje”, zo wordt Niet fietsen op zon-

opgebouwde vertelling Niet fietsen op zondag. Duidelijk is al-

dag terecht omschreven in het voorwoord.

thans dat hij aan het patroon waarin hij opgroeide en hij zich als knaap van een jaar of twaalf moest zien te plooien naar de voorschriften van de kerk, geen trauma heeft overgehouden. In zijn met veel relativerende humor gelardeerde schetsen van

Wim Wijnands, Niet fietsen op zondag, Merweboek, Sliedrecht, 64 blz., € 8,90. Bestellen kan via www.tertio.be.

The Passion wordt live uitgezonden op Witte Donderdag 5 april om 20.25 uur op Nederland 1 en is ook te volgen via het internet. Op Stille Zaterdag 7 april wordt The Passion herhaald om 15.58 uur op Nederland 1. Op Goede Vrijdag 6 april om 15 uur brengt Braambos een ingekorte versie van The Passion van vorig jaar op Een. Meer informatie is te vinden op www.thepassionrotterdam.nl

TERTIO Beweging

De mening van De mening van…

Mark Van de Voorde

13

4 april 2012

Mark Van de Voorde is onafhankelijk publicist.

Postchristelijke mens is postseculier en spiritueel hongerig geworden Sommigen hebben het over de sentimentalisering van de samenleving, stelt Mark Van de Voorde die naar het dramatische busongeluk in Zwitserland verwijst. Hij meent dat er veeleer van een ritualisering sprake zou kunnen zijn.

nale omvang kunnen ons nog verbinden in verdriet en rouw. Ze bieden ons in zekere zin ook de mogelijkheid om het persoonlijke rouwproces, dat we moesten afbreken om weer efficiënt te zijn, weer op te nemen. In het samen rouwen om de dood van kinderen die we niet kennen, rouwen we ook om de ver-

We zullen het busongeval in het Zwitserse Sierre nooit verge-

die van de rationele zakelijkheid. Met de beurscrash van 2008

dringing van de rouw in onze samenleving. De media vervullen

ten, denken we. Dat deden we nochtans al lang met de meeste

bleek daarenboven de efficiëntie van de economie een illusie

bij dat alles de ceremoniële rol van bemiddelaar.

rampen – ook deze met kinderen. Misschien zal de dood van 22

te zijn. De maakbare samenleving en haar vooruitgangsgeloof

kinderen uit Lommel en Heverlee nooit uit onze herinnering ver-

liggen sindsdien op sterven en de geseculariseerde samenle-

Spirituele leegte

dwijnen, omdat we bij dit ongeval emotioneler betrokken waren

ving bevindt zich in een toestand van sluimerende rouw. Van-

De rouw om de verdringing van de rouw is ook te lezen als een stil

dan bij alle vorige. Hoe komt dat? Een dronken chauffeur maaide

daar dat angst allesoverheersend is in onze cultuur, zoals Brits

protest tegen de spirituele leegte van de geseculariseerde samen-

in april 1966 in Asse een rij schoolkinderen van de weg: tien jon-

filosoof Frank Furedi schrijft.

leving. De rationaliteit is niet in staat gebleken antwoorden te ge-

getjes kwamen om. Drie maanden later overleden 27 Brusselse

ven op de zinvraag van het leven. Onze zogenaamde postchris-

kinderen bij een busongeval in Duitsland. Er vielen in oktober van

telijke samenleving is inmiddels ook een postseculiere

datzelfde jaar negen doden bij een ontploffing in Charleroi en

samenleving geworden. Oostenrijks theoloog en so-

zes bij een ontploffing in Mechelen. Herinnert u zich dat nog? De

cioloog Paul Zulehner merkte al op: “Hoe mobieler

kans is groot dat u die 52 rampenslachtoffers uit 1966 bent ver-

een samenleving wordt, hoe groter haar behoefte

geten. Toch kunt u het zich niet voorstellen dat het busongeval van 2012 ooit uit uw geheugen zal verdwijnen. Ligt het aan u of brachten de media in 1966 rampennieuws anders?

Brein Het ligt natuurlijk ook aan u. Of liever aan de opslagcapaciteit en de werking van uw brein. In de voorbije 46 jaar werd het eindeloos gebombardeerd met nieuwsellende. Elke nieuwe ramp duwde de vorige een beetje verder weg in het geheugen en uiteindelijk eruit. Ook elke nieuwe ramp lijkt daardoor al een ‘om nooit te vergeten’, maar niets is vlugger oud dan nieuws. Het ligt uiteraard ook aan de media. Vandaag zijn die nog presenter en bepalender dan in de jaren zestig. Onze media zijn alomtegenwoordige continubedrijven geworden. Maar ze zijn ook veel emotioneler betrokken op de gebeurtenissen dan vroeger. Waarom? De media zijn, in tegenstelling tot wat velen denken, niet zozeer toonzetters van de stemmingen in de samenleving als wel reproducenten van die emoties. De media zijn emotioneler geworden in hun berichtgeving omdat de samenleving emotioneler is geworden. Een rationele samenleving aanvaardt geen emotionele verslaggeving. Een bewogen samenleving wil bewogenheid zien en horen.

Zeeën van bloemen Brits psychiater en publicist Theodore Dalrymple heeft het in dat verband over ‘de sentimentalisering van de samenleving’. In plaats van neerbuigend de mentaliteit van een tijd af te wijzen, is © rr

het intellectueel eerlijker en misschien ook sociologisch interessanter om te peilen naar de oorzaken van die mentale verschuiving van zakelijkheid naar sentimentaliteit. De zogenaamde

Voor Mark Van de Voorde begon de ‘sentimentalisering’ van de samenleving met de dood van prinses Diana in 1997.

‘sentimentalisering’ van de samenleving begon met de dood van prinses Diana (1997). Toen verschenen voor het eerst de zeeën van

Ondertussen was ons wijsgemaakt dat emoties beheersbaar

bloemen en kaarsen in het straatbeeld. Wat greep plaats? Met Di-

zijn of zouden moeten zijn – desnoods met medicijnen. Vooral

en kaarsen aan de hekken van de twee scholen, de rouwregisters

ana stierf niet alleen een personality – in de twee betekenissen

de emotie verdriet moest worden geneutraliseerd, want die

in gemeentehuizen, de ‘bedevaarten’ naar de plekken van het verdriet enzovoort, zijn pogingen van de geseculariseerde samen-

aan een geestelijk dak boven haar hoofd.” De duizenden bloemen

van het woord – maar ook de belichaming van de materialisti-

hoorde niet thuis in wat de Duitsers de ‘Spaβgemeinschaft’ noe-

sche tijdgeest. Met haar vloog een van de illusies van de gesecu-

men, de pretsamenleving. Bovendien kon de dood geen plaats

leving om rituelen en symbolen te vinden voor verdriet en rouw.

lariseerde samenleving te pletter: de illusie dat rijkdom, schoon-

krijgen binnen de idee van de maakbare mens, waar het vooruit-

Wat Dalrymple de sentimentalisering van de samenleving noemt, zou veeleer de ritualisering van de samenleving kunnen zijn.

heid, wellust en zelfkoestering leiden tot eeuwig geluk. Diana

gangsgeloof van uitging. De dood werd zoveel als mogelijk uit de

was de people’s princess geweest omdat ze deed waar de gese-

regie van het openbare leven geregisseerd. Wie rouwde, moest

culariseerde mens slechts kon van dromen: eindeloos consume-

dat privé doen... en liefst zo kort mogelijk.

ren en genieten. Met haar dood keek het volk verslagen tegen de

Kerk Daardoor was ook de kerk, bewaarder en behoeder van de rituelen

finale ijdelheid van zo’n ‘zakelijk’, op ‘dingen’ gericht, bestaan. Het

Het was ook moeilijk geworden om ons verdriet met anderen

en de symbolen van onze beschaving, zo present in de nieuwsvoor-

volk treurde om het verlies van zijn materialistische naïviteit.

te delen. Ons leven is versnipperd: we werken niet op de plek

ziening over de busramp. Vijfentwintig jaar geleden bij de ramp van

waar we wonen, werkmakkers zijn niet onze vrienden en onze

de Herald of Free Enterprise (1987) werden de beelden van geeste-

9/11

buren zien we te weinig; ook zij werken elders. De vele kringen

lijke bijstand weggefilterd en de woorden van religieuze troost in de

Nine-eleven (2001) doorprikte een andere illusie van de verza-

waarin we ons bewegen, hebben elk te maken met een ander

ondertiteling weggelaten. Vandaag was religie alomtegenwoor-

kelijkte samenleving: de onkwetsbaarheid van het superieure,

facet van ons leven. Daardoor kunnen we rouwen niet meer sa-

dig op tv. De postseculiere postchristelijke samenleving verzucht

want efficiënte Westen. In de geglobaliseerde wereld waren

men doen, zoals eertijds in de kring van het dorp zonder meer

met Petrus: “Naar wie zouden we moeten gaan, Heer? U spreekt

blijkbaar nog andere krachten en drijfveren aan het werk dan

was geweten wie in de rouw was. Slechts rampen van natio-

woorden die eeuwig leven geven...” (Johannes 6, 68).

In De mening van… kunnen lezers en medewerkers van Tertio hun visie kwijt op een actueel onderwerp. Hun mening geeft niet noodzakelijk de visie van de redactie weer.

14 4 april 2012

Tête-à-tête TERTIO

Abt Lode Van Hecke van de trappistenabdij in Orval ontwaart ongeziene kansen

‘Alleen zelfgave leidt tot vruchtbaarheid’ “God spreekt door de realiteit, ook door die van de crisis”, gelooft Lode

Orval, maakte ik een reis door Latijns-Amerika,

dan gelovig. Maar ik ging intensief het Nieuwe

Van Hecke, de West-Vlaamse abt van de Notre Dame abdij van Orval.

waar ik veel ellende zag. Toen een arm kind me

Testament lezen en maakte een afspraak met

met grote ogen aankeek, heb ik me ernstig afge-

God: ‘Als u bestaat, maak U dan kenbaar’. En dat

vraagd of het misschien niet mijn roeping was

heeft Hij gedaan. Een imaginaire God zegt me

“Pas na een woestijnervaring spreekt de verrijzenis echt.”

daar het verschil te helpen maken en me niet te-

niets en godsbewijzen ook niet. Maar wel de er-

rug te trekken in een abdij. Maar het leek alsof

varing van de levende God.”

Jan De Volder | In de lentezon van deze tijd

nis tot nieuw leven. ‘Mijn genade is voldoende’,

voor Pasen ligt de trappistenabdij van Orval,

zegt God en dat blijkt in Jezus. In de gekrui-

God door dat kind tot me zei: ‘Lode, als je het ern-

in de bossen van Belgisch Lotharingen, er glin-

sigde en verrezen Jezus toont God zijn kracht.

stig meent in Orval, ga dan. Maar ga niet op een

sterend bij. De abdij is zelf een symbool van ver-

Daarom vertoont het lichaam van de verrezen

wolkje leven en sluit je niet af voor het lijden.’ Ik

rijzenis: nadat ze tijdens de Franse Revolutie

Jezus ook nog de tekenen van het lijden. Dat is

heb in mijn hart met dat kind een pact gesloten

werd verwoest, werd ze 150 jaar later in haar

een enorme bron van hoop voor ons.”

en probeer daar nog altijd trouw aan te zijn. Als abdij proberen we overigens niet alleen geld te

glorie hersteld. De ruïnes staan er nog als sprekende getuigen van een bewogen verleden en

Hoe beleeft een monnik het kruis?

geven, maar ook in contact te staan met de men-

‘In mijn hart sloot ik een pact met dat kind uit Latijns-Amerika.’

doen mijmeren over verval en opgang in het le-

“Op alle mogelijke manieren. Misschien nog meer

sen over wie het gaat. Zo zijn Jean Vanier en de

ven van de kerk. “Om Hem heb ik alles prijsge-

bij monniken dan elders, omdat we minder ver-

Arkgemeenschappen hier kind aan huis.”

“Ik heb die ook gehad toen ik enkele jaren na mijn

geven” (Filippenzen 3, 8) zingen binnen in de

strooid leven. Of dat althans proberen. Het kruis

kerk een tiental monniken bij het officie. En zo

ziet de monnik in de eerste plaats in zichzelf.

“Ook door de internationale orde waar we deel

totale affectieve verdorring terechtkwam. Alles wat me zo had aangesproken in het monastieke

intrede in Orval in een spirituele woestijn van

is het maar net, ook in het levensverhaal van

Met name wanneer je de ‘genadeloze weg’ door-

van uitmaken, komt de wereld binnen. Toen

abt Lode Van Hecke, een West-Vlaming die hier

maakt, waarbij je een tijd lang met allerlei vragen

onze broeders van Thibérine in Algerije werden

leven, stak me plots tegen. Dat is een heel ingrij-

op zijn 22ste zijn spirituele thuis vond en niet

wordt geconfronteerd en geen antwoord vindt,

ontvoerd en later vermoord teruggevonden,

pende ervaring: je hebt alles achtergelaten om monnik te worden en plots zegt het je allemaal

meer wegging. De hartelijke monnik neemt

en het gevoel hebt dat je gewoon het graf in gaat.

raakte ons dat diep. Het was een familiekwes-

ruim de tijd voor een paasgesprek met Tertio.

De verrijzeniservaring is dat God maar kan han-

tie. Vandaag leven we mee met de gebeurtenis-

niets meer. De Schrift spreekt niet meer, God

delen, als je je helemaal aan Hem overlaat. ‘Aan-

sen in het Midden-Oosten.”

zwijgt. Je staat om vier uur ’s ochtends op om de

Hoe beleeft de gemeenschap de

vaarden om alles te verliezen’, is geen theorie,

Goede Week en het Triduum?

maar een realiteit in het leven van de monnik.”

hele dag iets te doen dat je niets meer zegt.” Het christelijke geloof staat of valt met de verrijzenis. Maar hoe kan de hedendaagse

“De Goede Week staat in het centrum van het

“Ik dacht dat het misschien een indicatie was dat

christelijke jaar. Dat voel je waarschijnlijk ner-

Hoe komt het lijden van de wereld

mens erop vertrouwen dat het graf leeg is?

ik de verkeerde keuze had gemaakt. Maar mijn

gens zo sterk aan als in een abdij. De dynamiek

binnen achter de hoge abdijmuren?

“Dat vergt in iedere tijd een geloofssprong. We

novicemeester zei me: ‘Dat is jouw woestijnervaring, zoals Israël bij de exodus.’ Dat heeft me

van Palmzondag, over Witte Donderdag en

“Veel gasten spreken graag met een monnik, om-

leven in een tijd waarin we alles willen kunnen

Goede Vrijdag tot Pasen, is uniek. Dat voelen

dat ze het gevoel hebben dat hij zelf ook door de

kopen, beheersen en controleren. Maar om

enorm geholpen. Want toen wist ik: ik kan er-

de mensen ook aan, ons gastenkwartier loopt

ervaring van verlies is gegaan en omdat hij een

te geloven, moet je durven los te laten. Alleen

door. Dit leidt niet tot de dood, maar ooit, je

vol. De passie van Jezus confronteert ons met

blik van mededogen heeft, die niet veroordeelt.

dan kan God zijn werk doen en laten zien dat

weet niet wanneer, kom je uit de woestijn. Ik

alle aspecten van mens-zijn: het gaat om lijden,

Ook door onze uitgebreide sociale dienst staan

Hij bestaat. Ik heb dat in mijn persoonlijk leven

liet al mijn godsbeelden gewoon afbrokkelen

zondigheid, het kwaad in de mens, het verraad,

we in voortdurend contact met het lijden van

meermaals meegemaakt. In mijn jeugd had ik

en probeerde van mijn kant niets meer te doen,

en ondanks alles daar doorheen de verrijze-

de wereld. Kort voor ik definitief binnentrad in

een sterke geloofscrisis. Ik was meer ongelovig

maar alleen trouw te zijn zodat God zijn werk

Als een boot in de thuishaven Lode Van Hecke (1950) werd vijf jaar geleden gekozen tot abt

paar weken stelde ik bij mezelf vast dat ik gelovig was gewor-

te sluiten tussen vier muren.” Van Hecke biedt weerstand, maar

van Orval, waar hij in 1983 plechtig was geprofest. Hoe komt

den. En dat ik daar iets moest mee doen.”

op een winterse dag laat hij zich toch overhalen om zijn vriend door de sneeuw te vergezellen naar het uiterste zuiden van het

een rasechte West-Vlaming daar terecht? Dat blijkt een lang verhaal dat de sympathieke abt met veel pittige details weet

Priester, arts of musicus

land. “Het was 14 februari 1972. Toen ik er twee dagen later weg-

te vertellen en waar je niet anders dan de vinger Gods in kunt

Maar wat? “Ik wist het niet. Priester worden? Toch arts of mu-

ging, stond mijn besluit vast. Hier wilde ik monnik worden.”

zien. Hij groeit op in een gelovig en geëngageerd gezin in Roe-

sicus worden? Naar de derde wereld gaan? Ik besloot mezelf

selare. Hij is twaalf wanneer het Tweede Vaticaans Concilie

de tijd te geven en – tot verrassing van mijn ouders – schreef

Thuisgevoel

begint – zoals het kaartje van zijn vormsel vermeldt – en de

ik me in het priesterseminarie van het bisdom Brugge in.” Na

Wat was er gebeurd? “Een overweldigend gevoel van thuis te ko-

veranderingen in de kerk worden thuis druk becommentari-

een jaar gaat Van Hecke filosofie studeren in Leuven. Tijdens

men. Ik voelde me als een boot die eindelijk in zijn thuishaven

eerd. In zijn tienerjaren neemt hij evenwel afstand. Hij had er

zijn legerdienst in Brussel heeft hij de kans om volop zijn pas-

kwam. Ik wist dat dit van me vroeg alles wat me zo dierbaar was

altijd aan gedacht arts te worden, vanuit een sociale bewo-

sie voor muziek te beleven en zet hij zich in voor kinderen in de

– mijn studies, mijn reizen en muziek – op te geven. Ik moest ook

genheid. Maar ook de muziek – Van Hecke speelt piano, gitaar

kansarme buurten van Brussel. Maar nog altijd heeft hij niet

veranderen van cultuur, want ik had geen voeling met de Frans-

en fluit – is een grote passie.

het gevoel dat hij weet wat hij met zijn leven aan moet.

talige wereld. Rationeel was niet veel te zeggen voor mijn keuze.

Bijbellezing

Geen interesse

waar mijn leven het meeste vrucht zou dragen. Dat ik mij moest

Maar vlak voor hij zijn studiekeuze moet bepalen, gebeurt er

Tot een vriend hem op een dag vraagt om mee naar Orval te

verzoenen met de plek waar ik thuishoorde.” Zijn ouders, spiritu-

iets. “Ik dacht na over God. Bestaat Hij nu of niet? Ik besloot

gaan. “Ik kende niet eens de naam. Een trappistenklooster in-

ele begeleiders en vrienden kijken raar op als ze die plotse, radi-

Maar ik voelde als het ware intuïtief aan dat dit de plaats was

teresseerde me totaal niet. Ik had er twee ideeën over. Dat de

cale keuze horen, maar steunen zijn besluit. Van de abt moet hij

te maken. Dat deed ik door intensief de Bijbel te lezen. En al le-

monniken die daar verblijven waarschijnlijk te zot waren om

nog eerst zijn studies in Leuven beëindigen. Na nog een lange reis

zend begreep ik dat Jezus – voor wie ik altijd al sympathie had

te laten loslopen. Maar belangrijker vond ik dat, in een wereld

door Latijns-Amerika, treedt hij eind 1975 in de kloostergemeen-

gehad – maar kon zijn wie Hij was, omdat God er was. Na een

waar zoveel onrecht heerst, het moreel onverantwoord is je op

schap van Orval, in. Hij zou er nooit meer weggaan. (JDV)

dat ik God, als Hij bestond, de kans moest geven zich kenbaar

15

TERTIO Tête-à-tête

© rob walbers

4 april 2012

Abt Lode Van Hecke: “Ik vind het belachelijk te denken dat we de laatste der Mohikanen zijn. Laat ons toch wat verder kijken dan onze eigen navel.”

tie. Ons heeft het Concilie bevrijd van een al te as-

zou kunnen doen in mij. En plots – het klinkt mis-

Hoe schat u de rol van de cister-

rière. We proberen hen te leren bidden met de Bij-

schien niet spectaculair maar voor mij was het

ciënzerkloosters vandaag in.

bel, want dat is wat we het beste kunnen. Er is een

cetische benadering die uiteindelijk ambigu was.

ingrijpend – eensklaps tijdens een middagoffi-

Zijn ze oases in de woestijn?

programma met inleidingen over de Bijbel en veel

Het deed ons weer aanknopen met de mystieke

cie, spraken de woorden opnieuw. Ieder woord

“Sommigen zeggen dat. Maar ik ben geen monnik

gebed en liturgie, met als orgelpunt de zondags-

dimensie uit de middeleeuwen. De kerk ging van

van de psalm raakte me. Dat was een godsopen-

geworden om een project waar te maken. Ik ben

viering. Op zaterdagavond is er steevast een spe-

ascese naar mystiek en dat gold niet alleen voor de

baring die me met diepe vreugde vervulde.”

hier gekomen omdat ik ten diepste aanvoelde dat

ciaal officie in de ruïnes. Dat is zo’n symbolische

monniken. We leerden ook de kerkvaders lezen en

God mij hier wilde. Veel mensen zeggen ons dat

plek dat ze geen enkele uitleg behoeft.”

vooral de Bijbel. Nog maar vijftig jaar geleden deed bijna niemand dat. Dat is toch enorme winst.”

Orval werd afgebroken tijdens de

het voor hen en hun geloof belangrijk is dat we er

Franse Revolutie. Sommigen stellen

zijn. Dat is goed, maar daar wil ik niet te veel mee

dat de kerk nu de ergste crisis mee-

bezig zijn. Want dan word je slachtoffer van je ei-

maakt sinds die tijden. Akkoord?

gen beeld. Je kunt je eigen vruchtbaarheid niet

“Orval heeft een bestaansgeschiedenis van 950

inschatten en dat is maar best zo. Wie zich hele-

jaar. Daar zitten veel ups-and-downs tussen.

maal geeft, is vruchtbaar. Voor mij is dat dé reden

Over de Franse Revolutie zou de pastoor van

geweest om monnik te worden, want alle men-

Ars hebben gezegd: ‘God heeft zijn middelen om

sen die ik kende wier leven vruchtbaar was, waren

“Het doet me plezier te zien dat de jongere gene-

de dorsvloer te vegen.’ Dat vind ik een ongeloof-

mensen die zich helemaal gaven: voor hun gezin,

ratie wezenlijkere vragen stelt dan de vorige. Ze

komst die in het zakenleven stond. En die plots in

lijke uitspraak. God spreekt door de realiteit. Dat

zoals mijn moeder, voor de muziek zoals Sigiswald

heeft minder wortels en minder ballast. Ze zet

Orval aantrof waar hij al jaren naar op zoek was. Er zijn ook twee broeders uit Libanon gekomen. Die

‘Dat monniken zich opsluiten, vond ik als jongere onverantwoord.’

Hoe gaat het momenteel met de gemeenschap? “We beleven een afslanking, zoals elders. Toen ik intrad waren er veertig monniken, nu nog zo’n veertien. Maar af en toe komen er nieuwe broeders bij. Onlangs een 48-jarige van Frans-Mexicaanse af-

maakt me ook rustiger tegenover de huidige cri-

Kuijken, voor de studie zoals professor Antoon Ver-

zich niet meer af tegen kerk en institutionele stel-

sis. Het is ook een kans om dingen uit te zuive-

gote bij wie ik mijn eindverhandeling in theologie

lingnamen, want die kennen ze vaak niet eens. Ze

moeten hun plaats vinden in de gemeenschap.

ren. Om te komen tot het essentiële. Ik zeg niet

maakte, voor de arbeid zoals een metselaar die ik

vragen: ‘Wat is bidden? Wat is geloven?’ Dat zijn

Die culturele openheid is typisch voor Orval. De

dat God de crisis organiseert, maar misschien is

kende op een bouwkamp. Zij hebben mij geleerd

interessante vragen. Het is beter daar je energie

Lama Karta komt hier geregeld met zijn boeddhis-

het wel een manier om ons te vragen: ‘Voor wie

dat vruchtbaarheid zit in de zelfgave. Geen mens

in te steken dan in dingen die toch geen stand

tische monniken en er zijn moslims die naar ons

doe je het? Voor het succes dat de kerk vroeger

had een vruchtbaarder leven dan Jezus.”

houden. Onze tijd biedt ook ongeziene kansen.”

komen. Voor mij was dat destijds een van de re-

Als gelovige kun je ook zo in het leven staan. Als

Komen er ook jongeren naar Orval?

Als kind maakte u de tijd van het Tweede

de solidariteit met de vervolgde christenen, zoals

een woestijnperiode waar je wordt gevraagd:

En met welke vragen komen ze?

Vaticaans Concilie mee. Hoe schat u vijftig

nu in het Midden-Oosten. Dat is belangrijk, want

wil je terug naar de vleespotten van vroeger? Of

“Sinds zeven jaar organiseren we iedere zomer vijf

jaar later de impact daarvan in?

dat doet je wezenlijk anders kijken naar de pro-

ga je door naar het beloofde land dat je nog niet

dagen ‘Orval jeunes en prière’ (OJP). Omdat we

“Ik ben blij dat ik als kind de kerk heb gekend van

blemen die we hier misschien hebben. Ik vind het

kent? Goede tijden bestaan niet. Jezus had ook

een aanbod wilden doen, nu de traditionele refe-

voor het Concilie. Mijn ouders waren heel geën-

altijd belachelijk als sommigen ons voorstellen

kunnen zeggen: ‘Vader, laat ons die menswor-

rentiekaders zoals gezin, jeugdbeweging en paro-

gageerd in het bisdom Brugge en ik zag hoe blij ze

als de laatste der Mohikanen. Dat voor een kerk

ding van mij even uitstellen, want in Galilea zijn

chie almaar minder naar het geloof verwijzen, en

waren dat er veranderingen kwamen. Ik heb dat

die 1,2 miljard aardbewoners telt. Laat ons toch

er Romeinen en dat gaat slecht aflopen.’ Je moet

omdat we soms reacties kregen van oud-leerlin-

meegemaakt als een boeiend avontuur. Voor onze

wat verder kijken dan onze eigen navel.”

je verzoenen met de tijd en plaats waar je gebo-

gen die zeiden dat de twee dagen in Orval hen het

trappistenorde was de impact van het Concilie

ren bent. Iedereen heeft zijn Romeinen.”

meest waren bijgebleven van heel hun schoolcar-

wezenlijk. Het deed ons teruggaan naar de essen-

denen om voor Orval te kiezen. We beleven ook

kende? Voor de façade? Of doe je het voor Mij?’

www.orval.be

16 4 april 2012

Achterkrant TERTIO

Lieve Van Langenhove herkent zich meest in Brusselse Goede Bijstandparochie

‘Mijn weg naar binnen voert naar buiten en omgekeerd’ Lieve van Langenhove is een echte contemplatief in de actie. Ze is echtgenote, moeder en grootmoeder, maar biedt armen en mensen in Gentse gevangenissen een luisterend oor. En ze trekt heel geregeld naar Franse kloosters, om zelf op adem te komen bij God.

Een niet bijzonder makkelijke patiënte zei het ooit zo: ‘Dank omdat je bent gebleven, ook zonder woorden.’ Het is een geven en krijgen, dat mij dankbaar stemt. Dat vreet soms aan jezelf en al heel vroeg heb ik de nood gevoeld mijn batterijen in een ‘religieus kader’ te gaan opladen. Al jarenlang frequenteer ik twee behoorlijk strenge, maar toch gastvrije abdijen of gemeenschappen: de trappistenabdij Kats-

Jan Glorieux | “Het lijkt bijna een soort wonder dat ik mijn relatie en

ik in voor de acolieten enzovoort. Het bleek einde van de jaren ’70 niet

de opvoeding van mijn drie kinderen met mijn vele studies en vrij-

mogelijk als leek en a fortiori als vrouw een rol van betekenis te spe-

berg in Noord-Frankrijk en het bijzondere karmelietessenklooster

willige engagementen heb kunnen combineren. Ik heb het aan

len: het wantrouwen tegenover mij voelde ik zelfs aan als bedreigend.

Carmel de la Paix in Mazille, in de omgeving van Cluny. Die groep

mijn man te danken en aan mijn niet aflatende gedrevenheid, ook

Daardoor raakte ik in een diepe inzinking. Maar ik bleef studeren en

zusters verliet na Vaticanum II de stad, betrok een landelijk gele-

religieus. Het begon thuis. Moeder was een echte kajotster: ze was

werken, en vond gaandeweg zinnig werk in de retraitebegeleiding en

gen nieuwbouw in een moderne betonstijl, en leeft er van het eigen

in Kraainem – met kardinaal Jozef Cardijn zelf – mee verantwoorde-

daarna in de pastoraal in de sector van de psychiatrie. Helaas botste ik

werk op de boerderij. Ook jongeren vinden er de weg naartoe.

lijk voor de vorming binnen de Katholieke Arbeidersjongeren (KAJ).

ook daar uiteindelijk op een muur van macht en willekeur.

Teruggetrokken

Ik heb me daar toch altijd goed gevoeld, omdat ik er Jezus’ ide-

Daar kom ik tot rust en kan ik bidden. Voor mij betekent dat van

Ikzelf was behoorlijk teruggetrokken, vooral een luisteraar, maar

aal kon beleven: de minsten van de mijnen nabij zijn. Dat heeft

alles: in gesprek gaan met God, of luisteren, of mijn zorgen in

ik raakte gefascineerd door het geloof dankzij een leerkracht die

mij niet losgelaten, en ook nu, sinds mijn pensioen, blijf ik soci-

Gods handen leggen, of er gewoon zijn. Geregeld vertrek ik van-

mij op 14-jarige leeftijd op een warme manier liet kennismaken

aal werk doen. Zo bezoek ik gevangenen: om de veertien dagen

uit een Bijbeltekst of de psalmen. Ze zetten me aan tot meditatie

met exegese en de wereld van de mystiek. Ik werd ook lid van

ga ik bij mensen langs die weinig of geen bezoek ontvangen en ik

en daarin kan ik mij herbronnen. De mystieke teksten brengen

priester Poppes Eucharistische Kruistochten en de meestal katho-

sta elke maand mee in voor de organisatie van het kinderbezoek.

me in de diepte en openen me tegelijk.

Bidden

lieke rituelen hebben me altijd in die mate geboeid, dat ik nu nog

Ik werk ook in een sociaal bureau, waar we mensen uit de vierde

altijd zonder aarzeling aan het nachtofficie op de Katsberg deel-

wereld en allochtonen begeleiden. Ik voer met hen een intake-

neem, als een van de weinige gasten. De vonk was dus overge-

gesprek, help mee bij de voedselbedeling, en… ik luister.

waaid en die is nooit meer uitgegaan: het christelijke geloof hield

Ik vind in Vlaanderen zelden gemeenschappen die me kunnen boeien. Wel blijf ik heel bewust met de kerk verbonden, ondanks al haar kleine kanten, en ik geloof dat nieuwe kernen zullen ont-

me bezig; zeker ook hoe je het in de wereld kan beleven. Maar het

Liefde ondanks misdaden

staan. Kleine niet sektarische en niet te zeer naar binnen gerichte

gebeurde vanzelf: er ging een appel uit van mensen en spontaan

Eigenlijk is de kern van mijn werk altijd aanwezigheid geweest. Je

groepen die vanuit het evangelie leven. Ik apprecieer sterk de Ark-

speelde ik daarop in. Tegelijk voelde ik me geraakt door God.

moet, zeker als pastor, tijd nemen en ruimte maken om die mensen

gemeenschappen van Jean Vanier en de Leerhuizen die op Huub

– met al hun pijn en vragen – op verhaal te laten komen en vooral

Oosterhuis zijn gebaseerd, maar het meest herken ik me in de

De minsten nabij zijn

niet oordelen. Uit liefde voor hen, omdat ze mensen blijven ondanks

Goede Bijstandparochie in Brussel. Daar gaat de kracht uit van de

In de Chiro-leiding in Zele leerde ik de moed om activiteiten met kleine

hun misdaden en recht hebben op een gevoel van zelfwaarde. Gere-

viering. Onder inspiratie van Johnny Demot, Tjeu Peters en hun

kinderen te doen, daarin gesteund door Ward Bruyninckx, geënga-

geld zijn mensen zelf het slachtoffer van gebeurtenissen, of zelfs on-

medewerkers is daar een kerk midden in de stad gegroeid, verbon-

geerd priester, auteur en onze verbondsproost. Van daaruit zette ik

schuldig. En het lijkt me dat ik de rustige uitstraling heb die mensen

den met mensen, in al hun verscheidenheid – vrouwen en man-

in de diepte laat voelen dat ze er mogen zijn, ondanks alles.

nen, homo en hetero, arm en rijk – en met ruimte om te vieren.

dan de stap naar twee congregaties, maar het bleek niet mijn weg: de sfeer was me er te verstikkend. Ik studeerde verder na mijn huwe-

Vzw’s werken ten voordele van vluchtelingen en daklozen. Er is

lijk en werd pastoraal werkster. In een parochie in Hamme was ik als

een leerhuis waar mensen dichter bij de Bijbel kunnen komen en-

vrijwilliger koster; als ‘ceremoniemeester’ voor de sterke tijden stond

zovoort. Daar voel ik mij thuis: als contemplatief in de actie.

‘Ik kwam steeds dichter bij mijn roeping’ Lieve van Langenhove (67) zocht als adolescent eerst een weg in het religieuze leven, maar botste tegen een muur. Ze kon de onderdanigheid die van haar werd gevergd niet opbrengen. “Ik was de ontgoocheling van die ‘mislukking’ nog aan het verwerken, toen mijn latere man Willy me zag en ik gaandeweg de liefde tussen mensen ontdekte.” Ze stichtten samen een gezin en kregen drie kinderen. Beiden bewandelden in harmonie hun weg. Zij buitenshuis als vrijwilligster in vele bewegingen. Hij eerder binnenshuis, als onderwijzer, koorlid, schilder en tekenaar, en… kinderoppas. Nadien groeide ze steeds meer naar haar roeping toe: “Eerst bij een reisorganisatie, daarna bij de toenmalige Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA). Ik werd vervolgens retraitebegeleidster en uiteindelijk pastoraal werkster in de psychiatrie. Tussendoor bleef ik, op allerlei niveaus pastoraal en godsdienst studeren, en uiteindelijk theologie in Leuven. Geregeld was ik als jonge moeder en studente zelfs met ping heb: bij mijn man, mijn kinderen en zeven kleinkinderen, bij mensen met noden en bij God.” (JG)

Lieve Van Langenhove: “Je moet, zeker als pastor, tijd nemen en ruimte maken om mensen – met al hun pijn en vragen – op verhaal te laten komen en vooral niet oordelen.”

© maîtrise

mijn peuters onderweg. Omdat ik een drievoudige roe-

Verder kijken dan. eigen kerktoren. Wat is bidden? Sentimentalisering samenleving. Nieuwe katholieken. Nucleaire dreiging

Recommend Documents