Veranderingen in het examen Nederlands hv Aansluitingsnetwerk VO-HO Friesland 14 maart 2013
Opzet workshop 1. De veranderingen op een rij 2. Het centraal examen 3. Het schoolexamen Nederlands – Beoordeling schrijfvaardigheid 4. De aansluiting vo - ho
1 • • • • • •
• • •
Veranderingen op een rij Globalere eindtermen in het examenprogramma (2007) Discrepantieregel van de inspectie (sinds 2009) Aanpassing uitslagregel: gemiddeld CE voldoende (2012) Aanpassing uitslagregel: niet meer dan één onvoldoende (5) voor de eindcijfers Nederlands, wiskunde en Engels (2013) (Invoering rekentoets op cijferlijst [2014]) Acht slaan op het referentiekader taal – In de opstelling van het CE (2014) – In de afname van het CE (2015) – In de afname van het SE (2015) Geen lange samenvatting meer in het CE (2015) (Aanpassing uitslagregel [2016]) Schrijfvaardigheid in het CE ???
2 •
Het centraal examen Syllabus 2014 – verantwoording ‘het referentiekader taal in acht nemen’
Syllabus 2014, effect Referentiekader •
Bij Leesvaardigheid zijn de tekstsoorten en tekstkenmerken die genoemd worden in lijn gebracht met de in het referentiekader taal op niveau 3F en 4F genoemde tekstsoorten en tekstkenmerken.
•
Niveauverschillen tussen havo en vwo zijn bij alle domeinen tot uiting gebracht onder de kopjes Onderwerpen van de teksten, Tekstkenmerken en Opdrachten.
•
Bij Argumentatieve vaardigheden is de beschrijving van objectieve argumenten en subjectieve argumenten op grond van reacties op de veldraadpleging aangepast.
2 •
Het centraal examen
Syllabus 2014 – verantwoording ‘het referentiekader taal in acht nemen’ • Syllabus 2015 – verantwoording ‘betrouwbaarheid verhogen door het toetsen van het subdomein A3: Samenvatten te veranderen’
Syllabus 2014, effect Referentiekader •
Bij Leesvaardigheid zijn de tekstsoorten en tekstkenmerken die genoemd worden in lijn gebracht met de in het referentiekader taal op niveau 3F en 4F genoemde tekstsoorten en tekstkenmerken.
•
Niveauverschillen tussen havo en vwo zijn bij alle domeinen tot uiting gebracht onder de kopjes Onderwerpen van de teksten, Tekstkenmerken en Opdrachten.
•
Bij Argumentatieve vaardigheden is de beschrijving van objectieve argumenten en subjectieve argumenten op grond van reacties op de veldraadpleging aangepast.
Syllabus 2014, effect Referentiekader •
Bij Leesvaardigheid zijn de tekstsoorten en tekstkenmerken die genoemd worden in lijn gebracht met de in het referentiekader taal op niveau 3F en 4F genoemde tekstsoorten en tekstkenmerken.
•
Niveauverschillen tussen havo en vwo zijn bij alle domeinen tot uiting gebracht onder de kopjes Onderwerpen van de teksten, Tekstkenmerken en Opdrachten.
•
Bij Argumentatieve vaardigheden is de beschrijving van objectieve argumenten (op basis van controleerbare feiten, onderzoeksbevindingen.) en subjectieve argumenten op grond van reacties op de veldraadpleging aangepast.
Syllabus 2014, effect Referentiekader •
Bij Leesvaardigheid zijn de tekstsoorten en tekstkenmerken die genoemd worden in lijn gebracht met de in het referentiekader taal op niveau 3F en 4F genoemde tekstsoorten en tekstkenmerken.
•
Niveauverschillen tussen havo en vwo zijn bij alle domeinen tot uiting gebracht onder de kopjes Onderwerpen van de teksten, Tekstkenmerken en Opdrachten.
•
Bij Argumentatieve vaardigheden is de beschrijving van objectieve argumenten en subjectieve argumenten (op basis van vermoedens of vooropgezette meningen, levensbeschouwelijke overtuigingen en waarde) op grond van reacties op de veldraadpleging aangepast.
Syllabus 2014, effect Referentiekader •
Bij Leesvaardigheid zijn de tekstsoorten en tekstkenmerken die genoemd worden in lijn gebracht met de in het referentiekader taal op niveau 3F en 4F genoemde tekstsoorten en tekstkenmerken.
•
Niveauverschillen tussen havo en vwo zijn bij alle domeinen tot uiting gebracht onder de kopjes Onderwerpen van de teksten, Tekstkenmerken en Opdrachten.
•
Bij Argumentatieve vaardigheden is de beschrijving van objectieve argumenten en subjectieve argumenten op grond van reacties op de veldraadpleging aangepast.
Concept-syllabus 2015 •
Geen nieuw examenprogramma, geen nieuwe eisen, toch veranderingen
•
CvE wil een hogere betrouwbaarheid: – De geleide samenvatting bij de lange tekst verdwijnt – In plaats daarvan enkele kortere teksten – Samenvattingsopgaven bij elke tekst
•
Drie veranderingen
Concept-syllabus 2015 1.
Nieuwe omschrijving van subdomein A3: Samenvatten: Het is: De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten • de kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten, d.w.z. reduceren tot de hoofduitspraak of hoofduitspraken met bijbehorende ondersteuning of (belangrijke) ondergeschikte uitspraken; • de maximale omvang van de samenvatting is ongeveer 10 % van de oorspronkelijke tekst; • de samenvatting moet een goed geformuleerde tekst zijn die los van de uitgangstekst te begrijpen valt; dit impliceert een eigen redactie met mogelijk een andere ordening dan de uitgangstekst, waarin echter wel plaats is voor woorden en zinswendingen uit de uitgangstekst.
Concept-syllabus 2015 1.
Nieuwe omschrijving van subdomein A3: Samenvatten: Het wordt: De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten: • de kandidaat kan teksten en tekstgedeelten reduceren tot de hoofduitspraak of hoofduitspraken met (belangrijke) ondergeschikte uitspraken; • de kandidaat kan informatie uit teksten en tekstgedeelten (her)ordenen tot hoofduitspraak of hoofduitspraken met (belangrijke) ondergeschikte uitspraken; • de kandidaat kan beoordelen of een gegeven samenvatting de hoofduitspraak of hoofduitspraken van de tekst of het tekstgedeelte bevat met (belangrijke) ondergeschikte uitspraken.
Concept-syllabus 2015 1.
Nieuwe omschrijving van subdomein A3: Samenvatten: Het wordt: De kandidaat kan teksten en tekstgedeelten beknopt samenvatten: • de kandidaat kan teksten en tekstgedeelten reduceren tot de hoofduitspraak of hoofduitspraken met (belangrijke) ondergeschikte uitspraken; • de kandidaat kan informatie uit teksten en tekstgedeelten (her)ordenen tot hoofduitspraak of hoofduitspraken met (belangrijke) ondergeschikte uitspraken; • de kandidaat kan beoordelen of een gegeven samenvatting de hoofduitspraak of hoofduitspraken van de tekst of het tekstgedeelte bevat met (belangrijke) ondergeschikte uitspraken.
Concept-syllabus 2015 1.
Nieuwe omschrijving van subdomein A3: Samenvatten:
2.
Nieuwe typologie van samenvattingsopgaven: • • •
3.
Reduceren tot de hoofduitspraak of hoofduitspraken; Ordenen van informatie; Beoordelen van samenvattingen.
Voorbeeldexamens met meerdere teksten en samenvattingsopgaven van diverse soort
Een tweede zitting?
3
Het schoolexamen
PTA's •
30, 42 % SE alleen in het examenjaar
•
Mondelinge taalvaardigheid – 70% , 60% voordracht / presentatie – Een derde: het debat – Een kwart tot een vijfde: de discussie
•
Schrijven – Het betoog, en in mindere mate de beschouwing
•
Literatuur
Weging in PTA’s •
Leesvaardigheid
5% tot 30%
•
Mondelinge taalvaardigheid
5% tot 30%
•
Schrijfvaardigheid
•
Argumentatieve vaardigheden (apart)
•
Literatuur
•
Overige onderdelen
15% tot 45% 5% tot 20% 15% tot 40% 0% tot 20%
Vorm schoolexamen Nederlands hv •
Handelingsdelen – 57, 54 % in het SE : leesdossier tbv literatuur – 40%: schrijfdossier
•
Toetsvormen – Eigen schriftelijke toetsen – Mondelinge prestaties (voordracht, debat- of discussie-bijdragen) – Eigen schrijfopdrachten – Het persoonlijk gesprek
•
Herkansing – Van ‘één voor één vak’ tot ‘tien per schooljaar’
Handreiking schoolexamen
Handreiking schoolexamen hv 1 Aanvulling – Verschillen en overeenkomsten eindtermen examenprogramma en referentiekader taal – Aanbevelingen: • Referentiekader gebruiken bij de beoordeling • Kijkwijzers voor een beter zicht 2
Handreiking 2007 – Toelichting op de eindtermen – Aanwijzingen voor toetsvormen en weging
- Beoordeling schrijfvaardigheid Waarom schrijfvaardigheid? Hoe kunnen we het referentiekader taal gebruiken bij de beoordeling? Onderscheid • Formatieve evaluatie • Summatieve evaluatie
Formatief en summatief •
Formatief: Een overzicht voor leerlingen: een feedbackformulier
Formatief en summatief •
Formatief: Een overzicht voor leerlingen: een feedbackformulier
•
Summatief: Een beoordelingsinstrument – Praktisch bruikbaar – Ruimte voor beoordeling op niveau – Onduidelijkheden – Onderbouwd – Niet analytisch, niet globaal – Vier onderdelen: • Samenhang • Onderwerp • Afstemming op doel en publiek • Presentatie
Formatief en summatief •
Formatief: Een overzicht voor leerlingen: een feedbackformulier
•
Summatief: Een beoordelingsinstrument – Praktisch bruikbaar – Ruimte voor beoordeling op niveau – Onduidelijkheden – Onderbouwd – Niet analytisch, niet globaal – Vier onderdelen: • Samenhang • Onderwerp • Afstemming op doel en publiek • Presentatie
Beoordeling van de tekst A
Samenhang
Hier gaat het om het geheel van de tekst, de opbouw van de tekst in relatie tot het doel van de tekst, de verdeling en samenhang van alinea's.
B
Onderwerp
Hier gaat het er om, of het onderwerp van de tekst met voldoende diepgang (de zaak of gebeurtenis) wordt behandeld.
C
Afstemming op doel en publiek
Hier gaat het over woordkeuze, zinsbouw, relaties op zinsniveau en stijl, in relatie tot de context van de tekst, het doel en het publiek.
D
Presentatie
Bij Presentatie gaat het om vormgeving en taalverzorging.
4 •
Aansluiting vo-ho Doorgaande leerlijn? – Binnen vo? – In de tweede fase? – Wat wordt studenten gevraagd in het hoger onderwijs?
Verticale samenhang in het vocurriculum? • •
•
•
Examenprogramma Nederlands bovenbouw vo: – Uiteenzetting, beschouwing, betoog Examenprogramma Nederlands vmbo Schrijfvaardigheid – Advertentie, formulier, informele en formele brief of e-mail, ingezonden stuk of bijdrage, artikel, verslag, werkstuk, elektronisch vervaardigde tekst Examenprogramma Nederlands vmbo Leesvaardigheid – Korte instructie- en studieteksten, reclameteksten, artikelen van bescheiden omvang uit kranten en tijdschriften, schema's, notities, elektronisch vervaardigde niet-lineaire teksten met doorklikpunten (hyperlinks) Kerndoelen primair onderwijs – Informatieve en instructieve teksten, waaronder schema’s, tabellen en digitale bronnen, brief, verslag, formulier, werkstuk
Drie leergangen Nederlands vo-BB (1) Methode Op Niveau
Informerende teksten
Nieuwsbericht Verslag
Uiteenzettende teksten Betogende teksten
Beschouwende teksten Activerende teksten Zakelijke brief Recensie
Sollicitatiebrief
Drie leergangen Nederlands vo-BB (2) Methode Nieuw Nederlands
Tekstsoorten Informerende teksten
Uiteenzetting Instructie Nieuwsbericht
Opiniërende teksten
Beschouwing Recensie Verslag Column Essay Betoog Ingezonden brief
Overtuigende teksten
Activerende teksten
Brieven
Pamflet Flyer Folder Reclame Zakelijke brief Klachtenbrief Sollicitatiebrief
Drie leergangen Nederlands vo-BB (3) Methode
Tekstsoorten
Tekstvormen
Talent
Uiteenzetting
Populairwetenschappelijk artikel Zakelijke brief Biografie Onderzoeksverslag (Persoonlijk) verslag Achtergrondartikel Essay Ingezonden brief Column Bezwaarbrief Lijstartikel Het schrijversprofiel De boekvergelijking Recensie Essay over een literaire stroming
Beschouwing
Betoog
(Bij Schrijven voor het literatuurdossier:)
Enkele citaten van collega's •
"De beschouwing is eigenlijk de lastigste categorie, want die hangt een beetje tussen de uiteenzetting en het betoog in."
•
"De indruk is dat leerlingen vooral onderwijs krijgen in het schrijven van betogende teksten, terwijl in het hoger onderwijs beschrijvende, vergelijkende en rapporterende genres – uiteenzettingen dus – juist vaker aan de orde zijn."
•
"Ja dat klopt, alles wat geen beschouwing of betoog is, is een uiteenzetting."
•
"Terwijl er aanvankelijk nog werd gevraagd of een tekst betoog, uiteenzetting of beschouwing is, hebben de vragenstellers al enige tijd geleden hun toevlucht genomen tot de mengvormvraag: een betoog met beschouwende elementen, een beschouwing met uiteenzettende elementen enz. Toen die vragen begonnen te verschijnen bekroop mij het gevoel: zouden ze zelf ook niet meer zo zeker zijn van hun categorieën?"
Propedeutische schrijftaken • • •
• • • •
10 uit Nederland, 8 uit Vlaanderen 12 uit het hbo, 6 uit het wo Hbo: 6 uit lerarenopleidingen, 3 uit opleidingen voor maatschappelijk werk, zorg en dienstverlening, 2 uit opleidingen voor management en bestuur, en 1 voor alle opleidingen Wo: 3 natuur-, schei- en sterrenkunde, 1 verpleeg- en vroedkunde, 1 filosofie, 1 rechtssociologie 5 reflectietaken, 6 onderzoeksrapporten, 3 beleidsrapporten, 4 niet-opleidingsspecifiek: een scenario, een literatuurbeschouwing, een verklaring, een recensie. 3 beroepstaak, 11 studietaak , 4 schrijftaak bij een ondersteunend vak (=een voorbereiding op een beroepstaak).
Genres in het hoger onderwijs Beroepstaken het onderzoeksrapport het observatieverslag het literatuuronderzoeksverslag het practicumverslag het (weloverwogen) adviesrapport het beleidsrapport het essay de encyclopedische tekst de standpuntbepaling (bij rechtenstudies) Studietaken het scenario het reflectieverslag de recensie
Schrijven in het hoger onderwijs Conclusies • Schrijftaken zijn op niveau B2 / 3F – C1 / 4F • Er is veel ondersteuning / zijn veel aanwijzingen beschikbaar Toch problemen? • Elke opleiding heeft eigen verwachtingen • De context is geheel nieuw voor studenten Stelling • Leerlingen leren in het voortgezet onderwijs niet goed dat de context bepalend is voor woordkeuze, formulering en tekstopbouw (register) en hoe die context in teksten doorwerkt
Dank u voor de aandacht
Theun Meestringa T: 053 - 4840359 E:
[email protected]
