Vennootschapsboekhouden 2013
VENNOOTSCHAPSBOEKHOUDEN
2013
Jean Pierre Vincke Erebedrijfsrevisor
Edition française: La comptabilité des sociétés 11de druk, 1ste oplage Vennootschapsboekhouden is een uitgave van Standaard Uitgeverij Professional. U kunt ons bereiken op +32 3 285 72 36 of via
[email protected] www.standaarduitgeverij.be/professional © 2012 WPG Uitgevers België NV, Mechelsesteenweg 203, B-2018 Antwerpen Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever en de auteur streven permanent naar een volledige betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie; zij kunnen voor die informatie en de toepassing ervan echter niet aansprakelijk gesteld worden. ISBN 978 90 341 9484 8 D/2012/0034/473 NUR 786
LIJST VAN AFKORTINGEN AR AV BIBF B.S. btw W.Btw bvba BW CBFA CBN comm.v. comm.va. cvba cvoa DBI eesv esv FOD FSMA IAB IBR ivzw KB lv MB nv OESO OOB R&D RPR RSZ SCE SE VBS vof VRI VVPR vzw WIB W.Reg. W.Venn.
algemeen rekeningenstelsel algemene vergadering Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten Belgisch Staatsblad belasting op de toegevoegde waarde Btw-wetboek besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Burgerlijk Wetboek Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen Commissie voor Boekhoudkundige Normen gewone commanditaire vennootschap commanditaire vennootschap op aandelen coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid coöperatieve vennootschap met onbeperkte aansprakelijkheid definitief belaste inkomsten Europees economisch samenwerkingsverband economisch samenwerkingsverband Federale Overheidsdienst Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten Instituut der Accountants en Belastingconsulten Instituut van de Bedrijfsrevisoren Internationale vereniging zonder winstoogmerk Koninklijk Besluit landbouwvennootschap Ministerieel Besluit naamloze vennootschap Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling openbaar overnamebod research and development (onderzoek en ontwikkeling) rechtspersonenregister Rijksdienst voor Sociale Zekerheid Europese coöperatieve vennootschap Europese vennootschap vennootschap voor beleggingen in schuldvorderingen vennootschap onder firma vrijgestelde roerende inkomsten verlaagde voorheffing - précompte réduit vereniging zonder winstoogmerk Wetboek van de Inkomstenbelastingen Wetboek Registratierechten Wetboek van Vennootschappen
Vennootschapsboekhouden Lijst van afkortingen
Daar de professionelen van de boekhouding regelmatig Franstalige teksten behandelen, zowel in de relaties tussen ondernemingen als in publicaties, hebben wij het nuttig geacht ook de voornaamste Franstalige afkortingen op te nemen. in het Nederlands AM AR AISBL ASBL CBFA CC CEnr CIR CNC CPC C. soc. CTVA FSMA GEIE GIE IEC IPCF IRE MB OCDE ONSS OPA PCMN R&D RDT RPM RME SA S.Agr. SC SCA SCE SCRI SCRL SCS SE SIC SICAF SICAV SNC SPF SPRL TVA
arrêté ministériel arrêté royal association internationale sans but lucratif association sans but lucratif Commission bancaire, financière et des assurances Code civil Code des droits d’enregistrement Code des impôts sur les revenus Commission des normes comptables Certificat de participation Code des sociétés Code TVA Autorité des services et marchés financiers groupement européen d’intérêt économique groupement d’intérêt économique Institut des Experts comptables et Conseils fiscaux Institut Professionnel des Comptables et Fiscalistes agréés Institut des Réviseurs d’entreprises Moniteur belge Organisation de la Coopération et du Développement Économique Office National de Sécurité Sociale offre publique d’acquisition plan comptable minimum normalisé recherche et développement revenus définitivement taxés registre des personnes morales revenus mobiliers exonérés société anonyme société agricole société coopérative société en commandite par actions société coopérative européenne société coopérative à responsabilité illimitée société coopérative à responsabilité limitée société en commandite simple société européenne société d’investissement en créances société d’investissement à capital fixe société d’investissement à capital variable société en nom collectif service public fédéral société privée à responsabilité limitée taxe sur la valeur ajoutée
MB KB ivzw vzw CBFA BW W.Reg. WIB CBN CPC W.Venn. W.Btw FSMA eesv esv IAB BIBF IBR B.S. OESO RSZ OOB AR R&D DBI RPR VRI nv lv cv comm.va. SCE cvoa cvba comm.v. SE VBS bevak bevek vof FOD bvba btw
VOORWOORD BIJ DE UITGAVE 2013 Beste trouwe lezer Sedert de publicatie van de vorige editie heeft het land (eindelijk) een federale regering. Vrij snel werden enkele aanpassingen aan het Wetboek van Vennootschappen goedgekeurd en gepubliceerd. De voornaamste wijzigingen slaan op de ontbinding van vennootschappen met rechtspersoonlijkheid en, met het oog op een zekere administratieve vereenvoudiging, op de procedures bij fusies en splitsingen. Waar nodig werden deze wijzigingen verwerkt in de huidige editie. Zoals het vorige jaar was de Commissie voor Boekhoudkundige Normen weer vrij actief. Verschillende nieuwe adviezen werden bekendgemaakt, waarvan sommige aanvullingen zijn op eerder gepubliceerde adviezen. Naast de adviezen met jaartallen 2011 en 2012 heeft de CBN ook een aantal oudere adviezen geactualiseerd, soms aangevuld, maar met behoud van de oude nummering. Dit heeft ertoe geleid dat wij, in het boek, ook teksten van oudere adviezen hebben moeten aanpassen aan de nieuwe formulering. Sommige nieuwe adviezen zijn ofwel zeer lang ofwel enkel relevant voor een beperkt aantal ondernemingen; daarom worden bepaalde adviezen enkel vermeld in het boek zonder verdere bespreking. In de databank Lexfin wordt niet alleen de inhoud van het boek verwerkt, u kunt er ook alle gepubliceerde CBN-adviezen en wetteksten vinden. Surf naar www.lexfin.be voor meer informatie Rekening houdend met het bestaan van deze website nemen we niet langer de modellen van de jaarrekeningen op in het werk. U kunt deze modellen eveneens raadplegen op Lexfin. Deze beslissing komt het milieu ten goede. Tussen twee edities in wordt de inhoud van het boek, op Lexfin, bijgewerkt in functie van nieuw gepubliceerde teksten. Suggesties of opmerkingen zijn steeds welkom via e-mail op
[email protected]. Het gedrukte jaarboek is bijgewerkt tot 15 augustus 2012. Veel leesplezier. De auteur, Jean Pierre VINCKE
8
OVERZICHT DELEN DEEL 1 Algemene beginselen
39
DEEL 2 Gemeenschappelijke bepalingen vennootschapsboekhouden
113
DEEL 3 Bijzondere bepalingen van de diverse vennootschapsvormen
343
DEEL 4 Reorganisaties
477
DEEL 5 Inleiding tot consolidatie
531
DEEL 6 De verenigingen zonder winstoogmerk en andere verenigingen
555
9
INHOUD DEEL 1 ALGEMENE BEGINSELEN
39
HOOFDSTUK 1 Het wettelijk kader
41
1
Het wettelijk kader inzake boekhouding
41
1.1 1.2 1.3
41 41 42
2
3
Algemeen kader Afwijkingen aan het gemene recht Bijzondere wetgevingen
Het wettelijk kader inzake jaarrekeningen
42
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
42 42 42 43 44 44
Europa Algemeen kader in België Gemeen recht inzake jaarrekeningen Afwijkingen aan het gemeen recht Openbare instellingen Publiekrechtelijke rechtspersonen
Band tussen het boekhoudrecht en de vennootschapsbelasting
44
HOOFDSTUK 2 De economische beroepen
45
1
Inleiding
45
2
Het Instituut van de Bedrijfsrevisoren
45
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
45 45 46 46 47 48
3
Het Instituut van de Accountants en Belastingconsulenten
48
3.1 3.2
48 48 48 49 49 49 49 50 50
3.3 3.4 3.5 3.6 4
5
Het Instituut De bedrijfsrevisor De bedrijfsrevisor en het Wetboek van Vennootschappen De beroepstucht Het beroepsgeheim Nuttige gegevens
Het Instituut De accountant en belastingconsulent 3.2.1 Gemeenschappelijk 3.2.2 De accountant 3.2.3 De belastingconsulent De accountant en het Wetboek van Vennootschappen De beroepstucht Het beroepsgeheim Nuttige gegevens
Het Beroepsinstituut van erkende Boekhouders en Fiscalisten
50
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
50 51 51 51 51
Het Instituut De erkende boekhouder of erkende boekhouder-fiscalist De beroepstucht Het beroepsgeheim Nuttige gegevens
De Hoge Raad voor Economische Beroepen www.lexfin.be
51
10
Vennootschapsboekhouden Inhoud
HOOFDSTUK 3 De Commissie voor Boekhoudkundige Normen
53
1
Wettelijke bepalingen
53
2
Beschrijving van de opdracht
53
3
Bindend karakter van de adviezen
54
4
Bevoegdheid voor de verenigingen en stichtingen
54
HOOFDSTUK 4 Beginselen van een regelmatige boekhouding
55
1
Inleiding
55
2
Algemene beginselen
56
3
Het dubbel boekhouden
57
4
Boeking van verrichtingen
57
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
58 58 59 60 60
Zonder uitstel Getrouw Naar tijdsorde In een dagboek Inhoud van de boekingen
5
Inschrijving in de rekeningen
60
6
Het centraal boek
61
7
Verantwoordingsstukken
61
8
Vormvoorschriften
62
9
Bewaren van boeken en verantwoordingsstukken
63
10
Synthese
64
HOOFDSTUK 5 Inleiding tot de inventaris en de jaarrekening
65
1
Inleiding
65
1.1 1.2 1.3 1.4
65 65 65 66
2
Algemeen De balans De resultatenrekening De toelichting
De Boekhoudwet
66
2.1
66 66 66 66 66 67 68 68 68 68 68 68
2.2
Inventaris 2.1.1 Wettelijke verplichting 2.1.2 Omvang van de inventaris 2.1.3 Structuur van de inventaris 2.1.4 Datum van de inventaris 2.1.5 Inventarisboek Jaarrekening 2.2.1 Algemeen 2.2.2 Ondernemingen die niet onderworpen zijn aan het Wetboek van Vennootschappen 2.2.3 Openbare instellingen die een statutaire opdracht vervullen van commerciële, financiële of industriële aard 2.2.4 Kredietinstellingen en ondernemingen uit de financiële sector 2.2.5 Verzekeringsondernemingen en aanverwante ondernemingen
Vennootschapsboekhouden
11
Inhoud
3
4
Het Wetboek van Vennootschappen
69
3.1 3.2
69 69
De inventaris De jaarrekening
Besluit
70
HOOFDSTUK 6 Het rekeningenstelsel
71
1
Wettelijke verplichting
71
2
Structuur van het rekeningenstelsel
71
3
Bespreking van de balansrekeningen
72
4
Bespreking van de resultatenrekeningen
88
5
Verwerking van het resultaat
96
6
Bespreking van de analytische rekeningen
97
7
Bespreking van de orderekeningen
97
HOOFDSTUK 7 De btw in de boekhouding
100
1
Algemeen
100
2
Het begrip belastingplichtige en de gevolgen
100
3
De diverse categorieën belastingplichtigen
100
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8
100 100 101 102 102 102 102 102
4
5
De gewone belastingplichtige De vrijgestelde belastingplichtige De gemengde belastingplichtige De gedeeltelijke belastingplichtige De incidentele belastingplichtige De kleine belastingplichtige Belastingplichtigen onderworpen aan het forfaitair stelsel De belastingplichtige onderworpen aan het bijzonder stelsel voor landbouwers
Verplichtingen van de btw-belastingplichtige
103
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10
103 103 103 104 104 104 104 105 105 105
Aangifte van de beroepswerkzaamheid Btw-identificatienummer Het indienen van periodieke btw-aangiften Voorafgaande verklaring van het overschrijden van de verwervingsdrempel De bijzondere btw-aangifte De jaarlijkse opgave van de afnemers-belastingplichtigen (art. 53quinquies Btw-wetboek) Opgave van de intracommunautaire handelingen (art. 53sexies Btw-wetboek) Register van niet-overbrengingen (art. 54bis Btw-wetboek) De bijzondere btw-aangifte inzake nieuwe vervoermiddelen (art. 53nonies Btw-wetboek) Intrastat (KB van 9 januari 2005 – B.S. 26 januari 2005)
Boekhoudkundige aspecten
106
5.1
Het uitreiken van facturen en het inschrijven in het dagboek van ontvangsten
106
5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5
106 106 106 106 107
Algemene verplichting Tijdstip Verplichte vermeldingen Handelingen met particulieren Het uitreiken van rekeningen of ontvangstbewijzen voor btw
www.lexfin.be
12
Vennootschapsboekhouden Inhoud
5.2
5.3 5.4 5.5
Boekhoudkundige verplichtingen van de gewone belastingplichtigen 5.2.1 Algemeen 5.2.2 Boek voor inkomende facturen 5.2.3 Boek voor uitgaande facturen 5.2.4 Dagboek van ontvangsten 5.2.5 Tabel van de bedrijfsmiddelen 5.2.6 Bijhouden van de klantenrekeningen 5.2.7 Teruggaafregister 5.2.8 Bijhouden van bijzondere registers De vrijgestelde belastingplichtigen Bijzondere documenten voor de verrichtingen gerealiseerd met een niet-belastingplichtige of een belastingplichtige zonder het recht op aftrek Het bewaren van documenten
107 107 107 108 108 108 108 108 109 109 109 109
6
Herzieningstermijn
110
7
Niet-aftrekbare btw
110
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
110 110 111 111 111
De gewone belastingplichtige Boekhoudkundige verwerking De vrijgestelde belastingplichtige De gemengde belastingplichtige De gedeeltelijke belastingplichtige
DEEL 2 GEMEENSCHAPPELIJKE BEPALINGEN VENNOOTSCHAPSBOEKHOUDEN
113
HOOFDSTUK 1 Definities
115
1
Vennootschappen
115
1.1 1.2 1.3 1.4
115 115 116 116
2
3
Het begrip vennootschap Rechtspersoonlijkheid Handelsvennootschap versus burgerlijke vennootschap Genoteerde vennootschappen
De banden tussen vennootschappen
116
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9
116 116 118 118 118 119 119 120 120
Algemeen Controle Onderneming Moeder en dochter Consortium Verbonden vennootschappen, personen en ondernemingen Geassocieerde vennootschappen Deelneming Vennootschappen en ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat
De grootte van de vennootschappen
120
3.1 3.2 3.3
120 122 122
De kleine vennootschappen De grote vennootschappen De zeer kleine vennootschappen
Vennootschapsboekhouden
13
Inhoud
HOOFDSTUK 2 Algemene beginselen omtrent jaarrekeningen
123
1
Inleiding
123
2
Het getrouw beeld
123
3
De volledigheid
124
4
De periodiciteit
124
5
De vergelijkbaarheid
125
6
Het compensatieverbod
125
6.1 6.2 6.3 6.4
125 125 126 126
Beginsel De wettelijke schuldvergelijking Andere gevallen van compensatie Toepassing van het compensatieverbod
7
Het matching principle
126
8
Het voorzichtigheidsbeginsel
127
9
Munteenheid
127
HOOFDSTUK 3 De waarderingsregels
128
1
Inventaris en waarderingsregels
128
2
Vaststelling van de waarderingsregels
128
3
Afwijking van de vastgelegde waarderingsregels
129
4
Continuïteit van de waarderingsregels
129
5
Individuele waardering
129
6
Voorzichtigheid, oprechtheid en goede trouw
129
7
Waarderingen bij discontinuïteit
130
HOOFDSTUK 4 De waarderingsbeginselen
131
1
Aanschaffingswaarde
131
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
131 131 131 132 132 133
Beginsel Aanschaffingsprijs Vervaardigingsprijs Intercalaire intresten Inbrengwaarde Goederen verkregen tegen betaling van een lijfrente
2
Marktwaarde
133
3
Afschrijvingen
134
3.1 3.2 3.3 3.4
134 134 134 134
Omschrijving Algemene waarderingsbepalingen Bijzondere regels inzake afschrijvingen Waarderingsregels
www.lexfin.be
14
Vennootschapsboekhouden Inhoud
4
5
6
7
Waardeverminderingen
135
4.1 4.2 4.3
135 135 135
Omschrijving Algemene waarderingsbepalingen Tegenboeking
Voorzieningen
135
5.1 5.2 5.3
135 136 136
Omschrijving Algemene waarderingsbepalingen Tegenboeking
Herwaarderingen
136
6.1 6.2 6.3 6.4
136 137 138 138
Omschrijving Voorwaarden Gevolgen op de afschrijvingen Verdere behandeling van de herwaarderingsmeerwaarden
Waarderingen in vreemde valuta
138
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5
138 138 139 139 139
Wettelijk kader Basisprincipes voor de omzetting van vreemde valuta Ontstaan van de verrichting Afwikkeling van de deviezentransactie Inventarisproblematiek
HOOFDSTUK 5 Oprichting en oprichtingskosten
141
1
Oprichting
141
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
141 141 142 143 143 143
2
3
Voorbereidende studie Oprichtingsakte Verkrijging van de rechtspersoonlijkheid Vennootschapsdossier Inschrijving in het rechtspersonenregister Effecten aan toonder
Oprichtingskosten
143
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
143 143 144 144 145 145
Omschrijving Kosten bij oprichting of kapitaalverhoging Herstructureringskosten Afschrijving van de oprichtingskosten Vennootschappen in moeilijkheden Directe boeking op de resultatenrekening
Vennootschapsrecht
145
HOOFDSTUK 6 Immateriële en materiële vaste activa
146
1
Immateriële vaste activa
146
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
146 146 146 147 149 150 151 152
Omschrijving Aanschaffingswaarde Kosten van onderzoek en ontwikkeling Software De kosten verbonden aan een website Audiovisuele werken Broeikasgasemissierechten Herwaarderingen
Vennootschapsboekhouden
15
Inhoud
1.9 1.10 1.11 2
3
Afschrijvingen Realisatie van vaste activa Vennootschapsrechtelijke aspecten
152 152 152
Materiële vaste activa
152
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10
152 153 155 155 155 155 157 157 158 158
Omschrijving Onderscheid met voorraden Aanschaffingswaarde Tijdstip voor het boeken van de koop-verkoopovereenkomst van een onroerend goed Herwaarderingen Afschrijvingen Waardeverminderingen Realisatie van vaste activa Sale and lease back Overdracht van zakelijke rechten
Geproduceerde vaste activa
160
HOOFDSTUK 7 Financiële vaste activa
161
1
Classificatie
161
2
Aandelen
161
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
161 162 163 163
2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.11
Aanschaffingswaarde – algemene voorschriften Niet volledig volgestorte aandelen Aanschaffingswaarde bestaande uit verschillende elementen Aanschaffingswaarde met prijstoeslag Toerekening door de aandeelhouder van een terugbetaling van kapitaal of een uitgiftepremie of van een uitkering van reserves Op welk moment kan de genieter van een dividend dit als opbrengst boeken? Verwerking van kapitaalaflossingen Warrants en verwerving van aandelen door middel van warrants Waardeverminderingen Voorzieningen Vervreemding van effecten
163 165 166 166 166 166 167
3
Vorderingen
167
4
Borgtochten betaald in contanten
167
HOOFDSTUK 8 Leasing en soortgelijke verrichtingen
168
1
Begripsomschrijving
168
2
Boekhoudkundige verwerking
169
3
Verschil tussen huurovereenkomsten en leasing
169
4
Leasing op onroerende goederen
169
5
Andere gebruiksrechten op lange termijn op onroerende goederen
170
6
Leasing op roerende goederen
171
7
Boeking bij de leasinggever
173
8
Sale and lease back
173
www.lexfin.be
16
Vennootschapsboekhouden Inhoud
HOOFDSTUK 9 Herwaarderingen
175
1
Begripsomschrijving
175
2
Verantwoording
175
3
Moet er rekening worden gehouden met belastingen?
175
4
Afschrijvingen
176
5
Boekhoudkundige verwerking
176
6
Onterecht geboekte herwaarderingsmeerwaarde
177
7
Bij een latere verkoop
178
HOOFDSTUK 10 De subsidies
179
1
Tijdstip waarop een subsidie moet worden geboekt
179
2
De kapitaalsubsidies
179
2.1 2.2
179 180
3
Begripsomschrijving Boekhoudkundige verwerking
De intrestsubsidies
181
3.1 3.2
181 181
Begripsomschrijving Boekhoudkundige verwerking
4
Subsidies voor kosten van onderzoek en ontwikkeling
182
5
Overige financiële subsidies
182
6
De exploitatiesubsidies
182
6.1 6.2
182 183
7
8
Begripsomschrijving Boekhoudkundige verwerking
Terugbetaling van subsidies
183
7.1 7.2
183 183
Terugbetaling van kapitaal- en intrestsubsidies Terugbetaling van subsidies voor kosten van onderzoek en ontwikkeling
Vennootschapsrecht
184
HOOFDSTUK 11 Obligatieleningen
185
1
Algemeenheden
185
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
185 185 185 186 186 186 186 187
2
Belang van de obligatieleningen De plaatsing De uitgifteprijs De rente De munt Waarborgen De terugbetalingsprijs De terugbetalingsmodaliteiten
Bij de emittent
187
2.1 2.2
187 187
Uitgiftekosten Plaatsing van de obligatielening
Vennootschapsboekhouden
17
Inhoud
2.3 2.4 2.5 2.6 3
Boeking bij de jaarafsluiting Boeking bij de uitbetaling van de rente Verjaarde coupons Aflossing van de lening
188 189 189 190
Bij de belegger
192
3.1 3.2
192 192
Rekeningenstelsel Boekingen bij de koper
HOOFDSTUK 12 Geldbeleggingen en liquide middelen
196
1
Algemeen
196
2
Waardeverminderingen
196
3
Eigen effecten
196
3.1 3.2 3.3
196 197 197
4
Algemeen Dividenden verbonden aan eigen aandelen Toelichting en jaarverslag
Aandelen en andere niet-vastrentende beleggingen
197
4.1 4.2 4.3
197 198 198
Inhoud Aanschaffingswaarde Vervreemding van effecten
5
Vastrentende effecten
198
6
Te incasseren vervallen waarden
198
7
Kredietinstellingen, postcheque, kassen
198
8
Maaltijdcheques
201
9
Opleidingscheques
201
HOOFDSTUK 13 Aankopen en voorraden
202
1
Aankopen
202
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
202 202 203 203 203 203 204 204
2
Preferentie op de boeking onder voorraden Onderscheid met ‘diensten en diverse goederen’ Onderscheid tussen de rekeningen 602, 603 en 61 Onderscheid met vaste activa Waardering Boeking bij aankoop Verwerving van handelsgoederen om niet Rechten tot vertoning van films
Voorraden
204
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9
204 205 205 207 208 209 209 210 210
Algemene beginselen Tijdstip van activering Waarderingsbeginselen Voorraden waarvan de aankoopprijs in vreemde valuta is uitgedrukt Marktwaarde Forfaitaire waardering Waardering van voorraden op grond van de verkoopprijs Toerekening van debetrente Waardeverminderingen www.lexfin.be
18
Vennootschapsboekhouden Inhoud
3
Bestellingen in uitvoering
210
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8
210 211 212 212 212 213 213 214
Begrip en boeking Waarderingsbeginselen Alternatieve boekingswijze: nettovoorstelling in de jaarrekening Toerekening van debetrente Toerekening van creditrente Waardeverminderingen Voorzieningen Toelichting
HOOFDSTUK 14 Diensten en diverse goederen
215
1
Definitie
215
2
Onderscheid met ‘aankopen en voorraden’
215
3
Management fees
215
4
Verzekering burgerrechtelijke aansprakelijkheid
216
5
Bezoldiging bedrijfsleiders
216
6
Maaltijdcheques toegekend aan bedrijfsleiders
216
HOOFDSTUK 15 Omzet en andere bedrijfsopbrengsten
218
1
Begrippen
218
1.1 1.2 1.3
218 218 219
Omzet Andere bedrijfsopbrengsten Verzekeringsvergoedingen
2
Overeenkomsten met in de tijd gespreide prestaties
219
3
Realisatietijdstip van de omzet
220
4
Omzet van tussenpersonen
221
5
Omzet van afvaldienstenondernemingen
222
5.1 5.2 5.3 5.4 6
De onderneming zorgt voor de ophaling van de afvalstoffen alsook voor hun onmiddellijke storting of afvoer ‘als zodanig’, d.i. zonder opslag of verwerking De onderneming zorgt voor de ophaling en de opslag van de afvalstoffen in afwachting van hun latere overdracht aan een derde die ze zal verwerken De onderneming verwerft de afvalstoffen om ze (a) te vernietigen, (b) in haar eigen productieproces te gebruiken of (c) te recycleren Ondernemingen waarvan de exploitatie een terrein aantast of vervuilt
Recyclagebijdragen
222 222 223 224 224
HOOFDSTUK 16 Personeelskosten
226
1
Begrip
226
2
Loonverwerking
226
3
Vakantiegeld
227
3.1 3.2
227 228
Algemeen Berekening van het geraamde vakantiegeld
Vennootschapsboekhouden
19
Inhoud
3.3 3.4 4
5
6
Werknemer uit dienst Het boekjaar stemt niet overeen met het kalenderjaar
228 229
Eindejaarspremie
230
4.1 4.2 4.3
230 230 230
Algemeen Bedienden Arbeiders
Voordelen van alle aard
231
5.1 5.2
231 231
Algemeen beginsel inzake boekhoudkundige verwerking Voordelen van alle aard in de loonverwerking opgenomen
Maaltijdcheques
232
6.1 6.2 6.3
232 232 233
Algemeen Aankoop van cheques Loonverwerking
7
Groepsverzekeringen
234
8
Brugpensioenen
234
9
Arbeidsongevallenverzekering
234
10
Andere personeelskosten
235
11
Volledige of gedeeltelijke vrijstelling van te leveren arbeidsprestaties
235
12
De vermindering van bedrijfsvoorheffing ten gunste van de werkgever
235
13
De boekhoudkundige verwerking van loontussenkomst door de overheid in hoofde van de werkgever
236
HOOFDSTUK 17 Vorderingen en schulden
237
1
Rekeningenstelsel
237
2
Waardering van de vorderingen
237
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
237 237 238 239 239 239
Algemeen Bepaalde vorderingen betaalbaar op meer dan één jaar Waardeverminderingen Realisatie van vorderingen Disconteren van een vordering Factoring
3
Vorderingen gedekt door een kredietverzekering
241
4
Waardering van schulden
243
4.1 4.2
243 243
5
Algemeen Bepaalde schulden betaalbaar op meer dan één jaar
Compensatie
245
5.1 5.2 5.3
245 245 246
Algemene bepaling Compensatie van schulden en vorderingen: schuldvergelijking Compensatie tussen de ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen en de bestellingen in uitvoering
6
Boekhoudkundige verwerking van betwiste schulden
246
7
Eindejaarsverrichtingen
246
www.lexfin.be
20
Vennootschapsboekhouden Inhoud
HOOFDSTUK 18 Afschrijvingen
247
1
Algemeen
247
1.1 1.2 1.3
247 247 248
2
3
Jaarrekeningwetgeving Fiscale wetgeving Rekeningenstelsel
Afschrijvingsmethoden
248
2.1 2.2 2.3 2.4
248 248 249 250
Algemeen Lineaire afschrijvingen Degressieve afschrijvingen Andere methoden
Afschrijvingen in de resultatenrekening
250
3.1 3.2
250 251
Toevoeging aan afschrijvingen Terugneming van afschrijvingen
4
Afschrijvingen op oprichtingskosten
251
5
Afschrijvingen op immateriële vaste activa
251
6
Afschrijvingen op materiële vaste activa
251
6.1 6.2
251 252
7
Algemeen Buiten gebruik gestelde materiële vaste activa
Afschrijvingen van vaste activa met beperkte levensduur die zijn verworven voor een prijs die (deels) bestaat uit een variabel gedeelte
252
8
Afschrijvingen op geherwaardeerde materiële vaste activa
252
9
Discontinuïteit van de vennootschap of van een bedrijfsonderdeel
253
10
Verschil tussen economische en fiscale afschrijvingen
254
10.1 10.2
254 254
Snellere economische dan fiscale afschrijvingen Snellere fiscale dan economische afschrijvingen
11
Afschrijving op bijkomende kosten
254
12
Toelichting
255
13
Vennootschapsrecht
255
HOOFDSTUK 19 Waardeverminderingen
256
1
Algemeen
256
2
Rekeningenstelsel
256
3
Onderscheid tussen besteding en terugneming van waardeverminderingen
257
4
Waardeverminderingen op immateriële vaste activa
258
5
Waardeverminderingen op materiële vaste activa
258
6
Waardeverminderingen op financiële vaste activa
258
7
Waardeverminderingen op vorderingen
259
8
Waardeverminderingen op voorraden
260
Vennootschapsboekhouden
21
Inhoud
9
Waardeverminderingen op bestellingen in uitvoering
260
10
Waardeverminderingen op geldbeleggingen en liquide middelen
261
HOOFDSTUK 20 Voorzieningen
262
1
Algemeen
262
2
Tegenpost van de balansrekeningen ‘voorziening’
263
3
Voorzieningen naar aanleiding van een verwerving tegen lijfrente
263
4
Voorzieningen op bestellingen in uitvoering
264
5
Voorzieningen verbonden aan de verkoop van goederen of levering van diensten
265
6
Voorziening niet-opgevraagd gedeelte van aandelen
266
7
Bedrag van de voorziening voor pensioenen en brugpensioenen
266
8
Tijdstip waarop de voorziening voor brugpensioen wordt geboekt
266
9
Voorzieningen voor bezoldigingen bij volledige of gedeeltelijke vrijstelling van te leveren arbeidsprestaties
266
Voorziening voor afvalstoffen
266
10
HOOFDSTUK 21 De realisatie van activa
267
1
Inleiding
267
2
Rekeningenstelsel
267
3
Sale and lease back
267
4
Realisatiemeerwaarde met tijdelijke fiscale vrijstelling
268
5
Overdracht van de naakte eigendom van een onroerend goed dat de vennootschap in volle eigendom bezit
269
6
Realisatie van VVPR-strips
269
7
Het certificeren van aandelen en andere effecten
269
8
De diefstal of vernietiging van een vast activum
269
HOOFDSTUK 22 Herstructureringskosten
271
1
Inleiding
271
2
Aard van de herstructureringskosten
271
3
Rekeningenstelsel
271
4
Afschrijving van de herstructureringskosten
272
4.1 4.2
272 272
Bij going-concern Bij stopzetting en bij vennootschappen in moeilijkheden
5
Toelichting
272
6
Vennootschapsrecht
272
www.lexfin.be
22
Vennootschapsboekhouden Inhoud
HOOFDSTUK 23 Verrichtingen in vreemde valuta
273
1
Inleiding
273
2
Terminologie – Omschrijvingen
273
3
Probleemstelling
274
4
Boeking deviezenverrichting
275
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
275 275 276 277 278
5
6
Algemeen Omrekeningskoers Verrichtingen waaruit monetaire posten in deviezen ontstaan Betaling van schulden en inning van vorderingen in vreemde valuta Waardeverminderingen op monetaire activa in deviezen en regularisering monetaire posten in deviezen
Boeking van wisselverrichtingen
279
5.1 5.2 5.3
Algemeen Contantwisselverrichtingen Termijnwisselverrichtingen
279 279 280
Wisselrisico en wisselrisicodekking
284
6.1 6.2 6.3
284 284 285
Wisselrisico Wisselrisicodekking Niet-samenvallende vervaldagen
7
Deviezenverrichtingen waaraan een specifieke dekkingsverrichting is verbonden
286
8
Waardering aan het einde van het boekjaar van niet specifiek gedekte tegoeden en verplichtingen in deviezen
287
8.1 8.2 8.3
287 287 291
9
Waardering tegoeden en verplichtingen in deviezen – Bijzondere aspecten
292
9.1 9.2
292
9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.9 9.10 10
Waardering Verwerking van omrekeningsverschillen Integrale inresultaatneming van omrekeningsverschillen aan het einde van het boekjaar
Vorderingen en schulden op (middel)lange termijn Leningen in deviezen ter financiering van niet-monetaire activa waarvan de waarde afhangt van de koers van diezelfde valuta Vooruitbetalingen Niet-opgevraagde bedragen op aandelen in vennootschap naar buitenlands recht Vastrentende effecten in deviezen Tegoeden in liquide middelen en schulden in rekening-courant t.o.v. kredietinstellingen Ontvangen bestellingen (verkoop) – geplaatste bestellingen (inkoop) Andere verplichtingen die niet in de balans zijn opgenomen Kapitaalverhoging als gevolg van de conversie in aandelen van obligaties uitgedrukt in vreemde valuta Kapitaalverhoging als gevolg van de inbreng van een schuldvordering uitgedrukt in vreemde valuta
Risico’s verbonden aan wisselposities
292 293 294 294 294 294 295 295 296 296
HOOFDSTUK 24 Boekingen m.b.t. voordelen van alle aard
298
1
Inleiding
298
1.1 1.2 1.3 1.4
298 298 298 299
Wetboek van de Inkomstenbelastingen Btw-wetboek Sociale zekerheid Wetboek van Vennootschappen
Vennootschapsboekhouden
23
Inhoud
2
Verwerking in de boekhouding
299
2.1 2.2
299 299 299 300
Boeking van de kosten Boeking van het voordeel 2.2.1 Met facturatie 2.2.2 Zonder facturatie
HOOFDSTUK 25 Belastingen en uitgestelde belastingen
302
1
Belastingen in de resultatenrekening
302
2
Belastingen op het resultaat
302
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9
302 303 303 305 306 307 309 310 310
3
Algemene beginselen Onderscheid tussen boekjaar en aanslagjaar Grondslag van de vennootschapsbelasting Tarief van de vennootschapsbelasting (vanaf aanslagjaar 2005) Voorafbetalingen en gestorte voorheffingen Geraamde belastingen Boekingen bij ontvangst van het aanslagbiljet Belastingsupplementen op vorige boekjaren Vennootschappen in vereffening
Fiscale voorzieningen
310
3.1 3.2
310 311
Rekeningen Voorbeeld
4
Bedrijfsbelastingen
311
5
Betwiste belastingen
311
6
Intresten op belastingschulden
312
7
Uitgestelde belastingen
313
7.1 7.2 7.3
313 314 314
8
Uitgestelde belastingen op kapitaalsubsidies Uitgestelde belastingen op gerealiseerde meerwaarden Wijziging fiscale toestand
Voorlopige belastingvrijstelling
314
HOOFDSTUK 26 Resultaatverwerking
316
1
Algemene beginselen
316
1.1 1.2 1.3 1.4
316 316 316 317
2
Balans na toewijzing Samenstelling van het te bestemmen resultaat Samenstelling van het te verwerken bedrag Beperkingen
De verwerking
317
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
317 317 318 318 318
Toekenningen aan het eigen vermogen Onttrekkingen aan het eigen vermogen Over te dragen resultaat Uitkeringen Tussenkomst in het verlies
3
Afsluiting van de boekhouding
318
4
Wijziging van de resultaatverwerking
319 www.lexfin.be
24
Vennootschapsboekhouden Inhoud
5
Mutaties binnen het eigen vermogen
319
5.1 5.2 5.3
319 320 320
Mutaties binnen het eigen vermogen met tegenboeking in een balanspost Mutaties binnen het eigen vermogen met tegenboeking in een resultatenrekening Mutaties binnen het eigen vermogen met tegenboeking in een of meer posten van de resultatenverwerking
HOOFDSTUK 27 De jaarrekening
321
1
Algemeen
321
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
321 321 322 322 323
2
3
4
Inleiding Inventaris Van inventaris tot jaarrekening Algemene beginselen omtrent de jaarrekeningen Structuur van de jaarrekening
Van voorbereiding tot goedkeuring
323
2.1 2.2 2.3
323 323 324
Vaststelling van de jaarrekening Controle van de jaarrekening Algemene vergadering
Vorm van de jaarrekening
324
3.1 3.2 3.3 3.4
324 325 326 327
Vennootschappen die geen gebruik maken van de gestandaardiseerde schema’s Verkort schema Volledig schema Bijkomende vermeldingen in uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen
Sancties
328
HOOFDSTUK 28 Het jaarverslag
329
1
Toepassingsgebied
329
2
Verplichte inhoud van het jaarverslag
329
2.1 2.2 2.3
329 332 333
Artikel 96, § 1, W.Venn. Andere bepalingen in het Wetboek van Vennootschappen Bepalingen eigen aan vennootschappen waarvan aandelen genoteerd zijn
HOOFDSTUK 29 De controle van de jaarrekening en het jaarverslag
334
1
Vennootschappen met een commissaris
334
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
334 334 335 335 335 336
Opdracht van de commissaris Toepassingsgebied Controle van de jaarrekening Commissarisverslag Bestemming van het commissarisverslag Afsluiting van de vereffening
2
Toelichting
336
3
Vennootschappen zonder commissaris
336
3.1 3.2 3.3
336 337 337
Algemene regel Coöperatieve vennootschappen Afsluiting van de vereffening
Vennootschapsboekhouden
25
Inhoud
HOOFDSTUK 30 De openbaarmakingsverplichtingen
338
1
Neerlegging bij de NBB
338
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9
338 338 338 339 339 339 340 340 340
2
3
Inleiding Toepassingsgebied Neer te leggen documenten Termijn voor de openbaarmaking Vorm van openbaarmaking Taal van de neer te leggen stukken Ondertekening van de jaarrekening Plaats van neerlegging bij een neerlegging op papier Kosten van openbaarmaking
Na de neerlegging
340
2.1 2.2 2.3
340 340 341
Controle door de NBB Verbetering van een neergelegde jaarrekening Wijziging van een neergelegde jaarrekening
Sancties
341
3.1 3.2 3.3 3.4
341 341 341 341
Burgerlijke sanctie Gerechtelijke ontbinding Fiscale boetes Verhoogde publicatiekosten
DEEL 3 BIJZONDERE BEPALINGEN VAN DE DIVERSE VENNOOTSCHAPSVORMEN
343
HOOFDSTUK 1 Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
345
1
Kenmerken van de bvba
345
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
345 345 345 346 346
2
De vennoten Oprichting De effecten Het bestuursorgaan De algemene vergadering
Het kapitaal
347
2.1 2.2 2.3 2.4
347 347 348 350
Minimumkapitaal Financieel plan Volstorting Inbreng in natura
3
Quasi-inbreng
352
4
Kapitaalverhogingen
354
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
354 354 355 357 358 359
Algemeen Gemeenschappelijke bepalingen Uitgiftepremie Kapitaalverhoging in speciën Kapitaalverhogingen in natura Kapitaalverhogingen zonder werkelijke inbreng
www.lexfin.be
26
Vennootschapsboekhouden Inhoud
5
6
7
8
Kapitaalverminderingen
360
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7
360 361 361 362 362 364 364
Algemeen Gemeenschappelijke bepalingen Kapitaalvermindering door terugbetaling aan de vennoten Kapitaalvermindering door gehele of gedeeltelijke vrijstelling tot volstorting Kapitaalvermindering ter aanzuivering van geleden verliezen Kapitaalvermindering om een reserve te vormen om een voorzienbaar verlies te dekken Vermindering van de uitgiftepremie
Resultaatverdeling en uitkeerbare winsten
364
6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6
364 365 366 368 369 369
Algemeen Wettelijke reserve Uitkeerbare winsten Preferent dividend voor aandelen zonder stemrecht Wijziging door de algemene vergadering van de voorgestelde verdeling Toewijzing van dividenden buiten de jaarlijkse algemene vergadering
Verkrijging van eigen effecten
369
7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 7.10
369 370 370 370 371 372 372 372 374 374
Algemeen Voorafgaand besluit van de algemene vergadering Voorwaarden van verkrijging Onbeschikbare reserve Vervreemding van de eigen aandelen Rechten verbonden aan de verworven effecten Vernietiging van eigen aandelen Financiering van de verkrijging van eigen effecten Inpandneming van eigen aandelen Te verstrekken inlichtingen
Verlies van het maatschappelijk kapitaal
375
8.1 8.2 8.3 8.4
375 375 376 376
Wettelijk kader Boekhoudkundige aspecten Mogelijke maatregelen Te verstrekken inlichtingen
HOOFDSTUK 2 Coöperatieve vennootschap
377
1
Kenmerken van de cv
377
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
377 377 377 378 378 378 379 379
2
3
Hoofdkenmerk Aansprakelijkheid De vennoten Oprichting Het kapitaal De effecten Het bestuursorgaan De algemene vergadering
Het kapitaal
380
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
380 380 380 381 381 383
Minimumkapitaal Plaatsing van het kapitaal Financieel plan in de cvba Volstorting in de cvba Inbreng in natura in de cvba Inbreng in natura in de cvoa
Quasi-inbreng in de cvba
383
Vennootschapsboekhouden
27
Inhoud
4
Wijzigingen in het vennotenbestand
384
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
384 385 386 388 389
Algemeen Toetreding Uittreding Uitsluiting Verhaal tegenover de uitgetreden of uitgesloten vennoten
5
Terugneming van volstorting
389
6
Kapitaalverhogingen
390
6.1 6.2 6.3 6.4
390 390 390 391
Algemeen Verhoging van het vaste gedeelte van het kapitaal Verhoging van het veranderlijk gedeelte van het kapitaal in de cvba Minimale volstortingen in de cvba
7
Vermindering van het vaste gedeelte van het kapitaal in de cvba
391
8
Resultaatverdeling en uitkeerbare winsten
391
8.1 8.2 8.3 8.4
391 392 393 393
Algemeen Fiscale aspecten van de restorno’s Wettelijke reserve in de cvba Uitkeerbare winsten in de cvba
9
Financiering van de verkrijging van eigen aandelen door derden (cvba)
394
10
Verlies van het maatschappelijk kapitaal (cvba)
394
10.1 10.2 10.3
394 395 396
Wettelijk kader Boekhoudkundige aspecten Te verstrekken inlichtingen
11
Beslag
396
12
Wijziging in de aansprakelijkheid
396
HOOFDSTUK 3 Naamloze vennootschap
398
1
Kenmerken van de nv
398
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7
398 398 398 399 400 400 401
2
Belang en algemene kenmerken Definitie Oprichting De effecten Het bestuursorgaan De algemene vergadering Wat moet de accountant of boekhouder noteren uit de statuten?
Het kapitaal
402
2.1 2.2 2.3 2.4
402 402 402 404
Minimumkapitaal Financieel plan Volstorting Inbreng in natura
3
Quasi-inbreng
405
4
Het toegestane kapitaal
405
4.1 4.2 4.3
405 405 405
Begrip Beperking van het bedrag Beperking in de tijd www.lexfin.be
28
Vennootschapsboekhouden Inhoud
4.4 4.5 4.6 4.7 5
6
7
8
9
10
11
Omstandigheden waarbij een beroep mag worden gedaan op het toegestane kapitaal Andere beperkingen Boekhoudkundige verwerking Vermeldingen in het jaarverslag
406 406 406 406
Kapitaalverhogingen en het voorkeurrecht
406
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11
406 407 407 407 408 409 410 411 412 413 413
Bevoegd orgaan Procedure voor een kapitaalverhoging Uitgiftepremie Uitgifte beneden de fractiewaarde van de bestaande aandelen Kapitaalverhoging in speciën Kapitaalverhoging met inbreng in natura Kapitaalverhoging door een optioneel dividend (stockdividend) Kapitaalverhoging zonder werkelijke inbreng Kapitaalverhoging door conversie van obligaties of uitoefening van warrants Kapitaalverhoging ten gunste van het personeel Kapitaalverhoging door openbare inschrijving
Kapitaalverminderingen
416
6.1 6.2 6.3 6.4
416 416 416
Algemeen Gemeenschappelijke bepalingen Kapitaalvermindering door terugbetaling aan de aandeelhouders of door vrijstelling van volstorting Kapitaalvermindering ter aanzuivering van geleden verliezen of voor het vormen van een reserve om een voorzienbaar verlies te dekken
417
Aflossing van het kapitaal
417
7.1 7.2 7.3
417 417 418
Vennootschapsrechtelijk Fiscale aspecten Boekhoudkundige verwerking
Obligatieleningen
419
8.1 8.2 8.3 8.4
419 419 420 420
Algemeen Converteerbare obligaties Uitgifte van converteerbare obligaties Conversie in aandelen
Warrants
421
9.1 9.2 9.3 9.4
421 421 421 422
Algemeen Uitoefenprijs De uitgifte van warrants De uitoefening van warrants
Winstbewijzen
422
10.1 10.2 10.3 10.4
422 422 423 423
Algemeen Winstbewijzen waarop in geld wordt ingeschreven Winstbewijzen waarop niet in geld is ingeschreven Toelichting
Resultaatverdeling en uitkeerbare winsten
423
11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7
423 423 424 424 425 425 425
Algemeen Wettelijke reserve Uitkeerbare winsten Toewijzing van dividenden buiten de jaarlijkse algemene vergadering Preferent dividend voor aandelen zonder stemrecht Boeking van de schulden voortvloeiend uit de resultaatverdeling Verjaring van de dividenden
Vennootschapsboekhouden
29
Inhoud
12
13
14
Interimdividenden
426
12.1 12.2
426 428
Verkrijging van eigen effecten
428
13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 13.7 13.8 13.9 13.10
428 429 429 429 430 430 432 432 433 433
Algemeen Voorafgaand besluit van de algemene vergadering Voorwaarden van verkrijging Onbeschikbare reserve Vervreemding van de eigen effecten Rechten verbonden aan de verworven effecten Vernietiging van eigen effecten Financiering van de verkrijging van eigen effecten door een derde Inpandneming van eigen effecten Te verstrekken inlichtingen
Kruisparticipaties
434
14.1 14.2 14.3
434 434
14.4 15
Vennootschapsrechtelijk Boekhoudkundige verwerking
Probleemstelling Wettelijke beperking van de wederzijdse deelnemingen tussen moeder en dochter Beperking van de wederzijdse deelneming tussen vennootschappen waarvan één ten minste een nv naar Belgisch recht is Vermelding in de toelichting
435 436
Verlies van het maatschappelijk kapitaal
436
15.1 15.2
436 437
Wettelijk kader Te verstrekken inlichtingen
HOOFDSTUK 4 Commanditaire vennootschap op aandelen
438
1
Kenmerken van de comm.va.
438
1.1 1.2 1.3 1.4
438 438 438 439
Definitie Verwijzing naar de nv Vereniging van alle aandelen in één hand of verdwijnen van één categorie vennoten Verdwijnen van de zaakvoerder
2
Resultaatverdeling
439
3
Boekhouding
439
HOOFDSTUK 5 Vennootschap onder firma en gewone commanditaire vennootschap
441
1
Definitie en kenmerken
441
1.1 1.2 1.3 1.4
441 441 442 442
2
3
Definitie Vennoten Oprichting Minimumkapitaal
Boekhouding en jaarrekening
442
2.1 2.2
442 443
Boekhouding Jaarrekening
Resultaatverdeling en uitkeerbare winsten
443
3.1 3.2
443 443
Algemeen De comm.v. lijdt verlies www.lexfin.be
30
Vennootschapsboekhouden Inhoud
3.3
Cumulatief dividend in de comm.v.
445
4
Jaarverslag
445
5
Controle
445
HOOFDSTUK 6 De vennootschap met sociaal oogmerk
446
1
Kenmerken
446
1.1 1.2
446 446
Algemeen Bijzondere regels met betrekking tot het kapitaal
2
Boekhouding en jaarrekening
446
3
Winstbesteding
446
4
Jaarverslag
447
5
Bestemming van het netto-actief bij het afsluiten van de vereffening
447
HOOFDSTUK 7 De samenwerkingsverbanden
448
1
Algemeen
448
2
Het economisch samenwerkingsverband
448
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8
448 448 448 449 449 449 449 449
3
4
Definitie en kenmerken Oprichting Inbreng in natura Resultaatverdeling Boekhouding Dossier op de griffie Jaarrekening en jaarverslag Controle
Het Europees economisch samenwerkingsverband
449
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7
449 450 450 450 450 450 450
Definitie en kenmerken Oprichting Resultaatverdeling Boekhouding Dossier op de griffie Jaarrekening en jaarverslag Controle
Uitdrukking in de boekhouding van de relaties tussen de leden en het samenwerkingsverband
451
4.1 4.2
451 451
Uitdrukking in de boekhouding van het samenwerkingsverband van de relaties met zijn leden Uitdrukking in de boekhouding van de leden van de relaties met het samenwerkingsverband
HOOFDSTUK 8 De landbouwvennootschap
452
1
Kenmerken van de lv
452
1.1 1.2 1.3 1.4
452 452 452 453
Algemeen De vennoten Oprichting De aandelen
Vennootschapsboekhouden
31
Inhoud
1.5 1.6 1.7
Het bestuursorgaan De algemene vergadering Vennootschapsdossier
453 453 454
2
Het kapitaal
454
3
Boekhouding en jaarrekening
454
4
Jaarvergadering en resultaatverdeling
455
4.1 4.2 4.3
455 455 455
Jaarvergadering Vergoeding van de beherende vennoten Resultaatverdeling
5
Jaarverslag
456
6
Controle
456
7
Verlies van het kapitaal
456
7.1 7.2
456 457
Wettelijk kader Boekhoudkundige aspecten
HOOFDSTUK 9 De Europese vennootschap
458
1
Algemeen
458
1.1 1.2 1.3
458 458 459
Wettelijk kader Welke voordelen biedt de oprichting van een SE? Vennootschapsdossier
2
Het kapitaal
459
3
Jaarrekening, geconsolideerde jaarrekening en controle hierop
459
HOOFDSTUK 10 De Europese coöperatieve vennootschap
460
1
Algemeen
460
1.1 1.2 1.3
460 460 461
Wettelijk kader Welke voordelen biedt de oprichting van een SCE? Vennootschapsdossier
2
Het kapitaal
461
3
Jaarrekening, geconsolideerde jaarrekening en controle hierop
461
HOOFDSTUK 11 Vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid
462
1
Inleiding
462
1.1 1.2
462 462
2
Definities Algemene bepalingen
De maatschap
462
2.1 2.2 2.3 2.4
462 463 463 463
Algemeen Maatschappen met een burgerlijk doel Maatschappen met een handelsdoel Boekhoudkundige verwerking van een inbreng in een burgerlijke maatschap
www.lexfin.be
32
Vennootschapsboekhouden Inhoud
3
4
De tijdelijke handelsvennootschap
463
3.1 3.2 3.3 3.4
463 464 464 465
Algemeen De tijdelijke handelsvennootschap en de btw Boekhouding van de tijdelijke handelsvennootschap Verwerking in de boekhouding van de vennoten
De stille handelsvennootschap
469
4.1 4.2 4.3
469 469 469
Algemeen De stille handelsvennootschap en de btw Boekhouding
HOOFDSTUK 12 De bijkantoren
470
1
Algemeen
470
1.1 1.2 1.3
470 470 471
2
In het buitenland gevestigde bijkantoren van Belgische vennootschappen
471
2.1 2.2
471 471 471 472 472 472 472 472 473
2.3 2.4 2.5 3
Invalshoeken Het begrip ‘bijkantoor’ Gevolgen voor de boekhouding
Volledigheid van de boekhouding Omrekening van de buitenlandse gegevens 2.2.1 Algemeen 2.2.2 De monetaire/niet-monetaire methode 2.2.3 De slotkoersmethode 2.2.4 Waarderingsregels Verplichte compensatie Eliminatie van de resultaten gerealiseerd op wederzijdse verkopen Jaarverslag
Bijkantoren in België van buitenlandse vennootschappen
473
3.1
Boekhoudwet
473
3.1.1 Verplichtingen uit de Boekhoudwet 3.1.2 Geplaatst kapitaal 3.1.3 Resultaatverwerking Wetboek van Vennootschappen 3.2.1 De jaarrekening 3.2.2 Bekendmakingen
473 473 474 474 474 474
3.2
DEEL 4 REORGANISATIES
477
HOOFDSTUK 1 Fusies en splitsingen
479
1
Inleiding
479
2
Definities
479
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7
479 480 480 480 480 481 481
Fusie door overneming Fusie door oprichting Splitsing door overneming Splitsing door oprichting Gemengde splitsing Gelijkgestelde verrichtingen Grensoverschrijdende fusie
Vennootschapsboekhouden
33
Inhoud
3
4
5
6
Gemeenschappelijke bepalingen voor fusies en splitsingen
481
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7
481 482 482 483 483 484 484
Deelnemende vennootschappen Rechtsgevolgen van de fusie en splitsing Tegenwerpelijkheid Zekerheidstelling Aansprakelijkheid Nietigheid Jaarrekening van de ontbonden vennootschappen
Procedure
485
4.1 4.2
485 486
Nationale fusies en splitsingen Procedure bij grensoverschrijdende fusies
Eigenschappen van splitsingen
486
5.1 5.2 5.3
486 487 487
Het concept splitsen Procedure Toewijzing van de aandelen
Boekhoudkundige bepalingen
488
6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9
488 488 490 500 501 502 503 503 504
6.10
Algemeen Continuïteitsbeginsel Uitzonderingen op de boekhoudkundige continuïteit van de fuserende vennootschappen Kapitaalsubsidies Herwaarderingsmeerwaarden Fusie met een 100 % dochter Eliminatie van wederzijdse relaties tussen fuserende vennootschappen Specifieke boekhoudkundige aspecten bij splitsingen Grensoverschrijdende fusies 6.9.1 Fusie door overname van een Belgische vennootschap, zonder buitenlandse inrichting, door een vennootschap gevestigd in een andere EU-lidstaat 6.9.2 Fusie door overname met een vennootschap gevestigd in een andere EU-lidstaat door een Belgische vennootschap Grensoverschrijdende splitsingen
505 507 508
7
Boekhoudkundige verwerking bij de aandeelhouders
509
8
De afsplitsing
509
HOOFDSTUK 2 Inbreng van een algemeenheid of van een bedrijfstak
512
1
Definities
512
1.1 1.2
512 512
2
Inbreng van een algemeenheid Inbreng van een bedrijfstak
De vennootschapsrechtelijke procedure
513
2.1 2.2 2.3
513 513 513
Gemeenschappelijke bepalingen Inbreng van een algemeenheid Inbreng van een bedrijfstak
3
Rechtsgevolgen en tegenwerpelijkheid
514
4
Boekhoudkundige verwerking
514
4.1 4.2 4.3
514 514 514
Bij de inbrengende vennootschap Bij de verkrijgende vennootschap(pen) Geherwaardeerde activa worden mee ingebracht
www.lexfin.be
34
Vennootschapsboekhouden Inhoud
HOOFDSTUK 3 Omzetting
517
1
Vennootschapsrechtelijk
517
1.1 1.2
517 517
2
Begrip Procedure
Boekhoudkundige aspecten
518
2.1 2.2
518 518
Voorstel tot omzetting Na de omzetting
HOOFDSTUK 4 Ontbinding en vereffening
519
1
Begrippen
519
1.1 1.2
519 519
2
Ontbinding Vereffening
Procedure bij de vrijwillige ontbinding
520
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
520 520 520 520 520
Voorstel tot ontbinding Staat van activa en passiva Controleverslag Algemene vergadering Enkele gevolgen
3
Enkele aandachtspunten
521
4
Boekhouding
521
4.1 4.2 4.3 4.4
521 521 522 522
Aanpassing van de waarderingsregels Afscheiding van de vereffeningsperiode van de vorige Verslaggeving tijdens de vereffening Voorschotten op vereffening
5
Jaarafsluiting
523
6
Rapportering bij de afsluiting van de vereffening
524
HOOFDSTUK 5 Boekhoudkundige aspecten van de gerechtelijke reorganisatie
525
1
Algemeen
525
2
Boekhoudkundige aspecten bij de aanvraag van een gerechtelijke reorganisatie
525
3
De vennootschap onder gerechtelijke reorganisatie
526
3.1 3.2
Jaarrekening en verslagen Schuldvermindering
526 526
Gevolgen voor de schuldeisers
528
4.1 4.2
528 528
4
5
Tijdens de opschorting en de uitvoering van het plan Bij het einde van het reorganisatieplan
Btw-aspecten
529
Vennootschapsboekhouden
35
Inhoud
DEEL 5 INLEIDING TOT CONSOLIDATIE
531
HOOFDSTUK 1 De consolidatie
533
1
Algemeen
533
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
533 533 533 534 535
2
3
Doel van de consolidatie Wettelijk kader Definities voor de consolidatie De kleine groep Toepassingsgebied
De consolidatieverplichting
535
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
535 535 536 536 536
Basisregel Vrijstelling voor kleine groepen Vrijstelling voor subconsolidatie Niet-toepasbaarheid van de vrijstellingen Niet-tegenstelbaarheid van de vrijstellingen
De consolidatiekring
536
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
536 536 537 537 537
Basisregel Dochterondernemingen die mogen worden uitgesloten Dochterondernemingen die moeten worden uitgesloten Wijzigingen van de consolidatiekring De horizontale consolidatie; toepassing bij een administratiekantoor
4
Consolidatiewerkzaamheden
538
5
Vrijwillige consolidatie
538
HOOFDSTUK 2 De geconsolideerde jaarrekening
539
1
Algemeen
539
2
Samenstelling
539
3
Algemene beginselen
539
3.1 3.2 3.3 3.4
Munteenheid Datum Getrouw beeld Andere beginselen
539 539 540 540
4
Resultaatverwerking
540
5
Waarderingsregels
541
5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6
541 541 541 541 541 541
6
Verwijzing naar de waarderingsregels van de statutaire jaarrekening Uniformiteit van de waarderingsregels Behandeling van de fiscale distorsies Belastinglatenties Verdere behandeling van herberekende of aangepaste waarden Financiële staten van dochterondernemingen in het buitenland
De consolidatiemethoden
543
6.1 6.2
543 544
De integrale consolidatie De evenredige consolidatie www.lexfin.be
36
Vennootschapsboekhouden Inhoud
7
De vermogensmutatiemethode
544
7.1 7.2
544 545
Toepassingsgebied De methode
8
Consolidatie in geval van een consortium
545
9
Structuur van de geconsolideerde jaarrekening
545
10
Omschrijving van enkele rubrieken van de geconsolideerde jaarrekening
545
HOOFDSTUK 3 Jaarverslag, controle en openbaarmaking
547
1
Jaarverslag
547
2
Controle
547
3
Openbaarmaking
548
3.1 3.2 3.3
548 548 548
Aandeelhouders – Algemene vergadering Neerlegging Afwijking
HOOFDSTUK 4 De IFRS-ontwikkeling
549
1
Inleiding
549
2
Wat zijn de IAS/IFRS?
549
2.1 2.2 2.3 2.4
549 550 550 550
3
Oorsprong van de IAS/IFRS-normen Europese aanvaardingsprocedure Toekomstige evolutie Voordelen van de IAS/IFRS-normen
Wat met het Belgische geconsolideerde jaarrekeningenrecht?
550
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
550 550 551 551 551
Algemeen Genoteerde vennootschappen Kredietinstellingen en andere financiële instellingen Verzekeringsondernemingen en herverzekeringsondernemingen Keuzemogelijkheid voor alle consoliderende vennootschappen
4
Wat met het Belgische jaarrekeningenrecht?
552
5
Verschillen tussen de IAS/IFRS-normen en het Belgische geconsolideerde jaarrekeningenrecht
552
DEEL 6 DE VERENIGINGEN ZONDER WINSTOOGMERK EN ANDERE VERENIGINGEN
555
HOOFDSTUK 1 Algemene bepalingen
557
1
De verenigingen in de Wet van 27 juni 1921
557
2
Inhoud van de wet
557
Vennootschapsboekhouden
37
Inhoud
HOOFDSTUK 2 Oprichting en werking van de verenigingen
558
1
De vzw
558
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9
558 558 559 559 559 560 560 560 561
2
3
De buitenlandse vzw
561
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
561 561 561 562 562
Algemeen Het dossier op de griffie van de rechtbank van koophandel Personen belast met het bestuur De commissaris Giften
De stichtingen
562
3.1 3.2
562 562 562 562 562 563 563 563 563 564 564
3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 4
Definitie Het verwerven van de rechtspersoonlijkheid De leden De algemene vergadering De raad van bestuur Het dagelijks bestuur De commissaris Aanvaarden van giften Het dossier op de griffie van de rechtbank van koophandel
Algemeen Soorten stichtingen 3.2.1 Algemeen 3.2.2 Omvorming van een private stichting Het verwerven van de rechtspersoonlijkheid De leden en de algemene vergadering De raad van bestuur Wijziging van de statuten De commissaris Aanvaarden van giften Dossier van de stichtingen
De internationale verenigingen zonder winstoogmerk (ivzw)
564
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9
564 564 565 565 565 565 565 565 566
Definitie Het verwerven van de rechtspersoonlijkheid De leden Het algemeen leidinggevend orgaan Het bestuursorgaan Wijziging van de statuten De commissaris Aanvaarden van giften Het dossier van de ivzw
HOOFDSTUK 3 De boekhouding van de verenigingen
567
1
Algemeen
567
1.1 1.2
567 568
Toepassingsgebied en gelijkwaardigheid Criteria
2
De vereenvoudigde boekhouding
569
3
De boekhouding volgens de regels van het dubbel boekhouden
570
3.1
570
Algemeen
www.lexfin.be
38
Vennootschapsboekhouden Inhoud
3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 4
De minimumindeling van een algemeen rekeningenstelsel (art. 3 en 4 KB 19 december 2003) De boeking en waardering van schenkingen en legaten (art. 2 en 8 KB 19 december 2003) Het houden en het bewaren van de boeken (art. 5 KB 19 december 2003) De openingsbalans voor bestaande entiteiten (art. 37 KB 19 december 2003) De resultaatverwerking
Beslissingsboom
570 570 571 572 572 573
HOOFDSTUK 4 De jaarrekening en de begroting van de verenigingen
574
1
Algemeen
574
2
De jaarrekening
574
2.1 2.2 2.3
574 574 575
Algemene verplichting Schema voor de kleine verenigingen Genormaliseerd schema voor grote en zeer grote verenigingen
3
De begroting
577
4
Goedkeuring
577
4.1 4.2 4.3
Vzw Stichtingen Ivzw
577 577 578
Bekendmaking
578
5.1 5.2
578 578 578 579 579
5
5.3 6
Vzw en de buitenlandse vzw Stichtingen 5.2.1 Private stichtingen 5.2.2 Stichtingen van openbaar nut Ivzw
Sancties bij niet-neerlegging van de jaarrekening
579
HOOFDSTUK 5 Omzetting van een vzw in een vennootschap met sociaal oogmerk
580
1
Waarom een vzw omzetten in een handelsvennootschap?
580
2
Procedure
580
3
Netto-actief bij de omzetting
581
4
Latere ontwikkelingen
582
INDEX
583
DEEL 1 Algemene beginselen
DEEL 1 – Algemene beginselen
41
HOOFDSTUK 1 – Het wettelijk kader
HOOFDSTUK 1 Het wettelijk kader De term ‘vennootschapsboekhouden’ omhelst twee bestanddelen: ‘vennootschappen’ en ‘boekhouden’. Beide hebben een wettelijk kader.
1
Het wettelijk kader inzake boekhouding
1.1
Algemeen kader
De algemene bepalingen inzake boekhouding zijn opgenomen in de Wet van 17 juli 1975 op de boekhouding van de ondernemingen, ook Boekhoudwet genoemd, waarbij artikel 2 bepaalt: Elke onderneming voert een voor de aard en de omvang van haar bedrijf passende boekhouding en neemt de bijzondere wetsvoorschriften betreffende dat bedrijf in acht. Voor de toepassing van de Wet van 17 juli 1975 wordt onder ‘ondernemingen’ verstaan (art. 1): 1° de natuurlijke personen die koopman zijn; 2° de handelsvennootschappen, de vennootschappen die de rechtsvorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen, met uitzondering van de administratieve openbare instellingen bedoeld in artikel 2 van de Wet van 22 mei 2003 houdende organisatie van de begroting en van de comptabiliteit van de federale staat, en de Europese economische samenwerkingsverbanden; 3° de openbare instellingen die een statutaire opdracht vervullen van commerciële, financiële of industriële aard; 4° de instellingen, niet bedoeld in het 2° en het 3°, al dan niet met eigen rechtspersoonlijkheid die, met of zonder winstoogmerk, een commercieel, financieel of industrieel bedrijf uitoefenen en waarop dit hoofdstuk, per soort van instellingen, van toepassing wordt verklaard door een Koninklijk Besluit. Voor natuurlijke personen zonder woonplaats in België, voor ondernemingen naar buitenlands recht zoals bedoeld in het 2°, het 3° en het 4° van het eerste lid, en voor de Europese economische samenwerkingsverbanden waarvan de zetel in een andere Staat is gevestigd, zijn de bepalingen van dit hoofdstuk alleen van toepassing op hun in België gevestigde bijkantoren en centra van werkzaamheden met dien verstande dat hun gezamenlijke bijkantoren en centra van werkzaamheden in België als één onderneming worden beschouwd. In uitvoering van de Wet van 17 juli 1975 werden twee koninklijke besluiten genomen: – KB van 12 september 1983 tot uitvoering van de Wet van 17 juli 1975; het bevat diverse vormvoorschriften en bepalingen over de vereenvoudigde boekhouding; – KB van 12 september 1983 tot bepaling van de minimumindeling van een algemeen rekeningenstelsel. 1.2
Afwijkingen aan het gemene recht
Artikel 15 van de Wet van 17 juli 1975 voorziet afwijkingen voor bepaalde ondernemingen: § 1. Artikel 5 en de artikelen 10, 11 en 12 tot 14 alsook de besluiten genomen ter uitvoering van artikel 4, zesde lid, en artikel 9, § 2 zijn niet van toepassing op de Nationale Bank van België, het Herdiscontering- en Waarborginstituut, de Deposito- en Consignatiekas, de kredietinstellingen die vallen onder de Wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen, de beleggingsondernemingen die vallen onder de Wet van 6 april 1995 inzake de secundaire markten, het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs, en de ondernemingen die vallen onder het Koninklijk besluit nr. 64 van 10 november 1967 tot regeling van het statuut van de portefeuillemaatschappijen. § 2. Artikel 5 en artikel 10, § 2, tweede lid, zijn niet van toepassing op de verzekeringsondernemingen en ondernemingen voor hypothecair krediet en kapitalisatie. Artikel 4, zesde lid, artikel 9, § 2, artikel 10, § 2, eerste lid, artikel 11, § 2, en artikel 14 zijn niet van toepassing op de verzekeringsondernemingen die door de Koning zijn toegelaten op grond van de wetgeving betreffende de controle op de verzekeringsondernemingen.
www.lexfin.be
42
DEEL 1 – Algemene beginselen HOOFDSTUK 1 – Het wettelijk kader
1.3
Bijzondere wetgevingen
Diverse specifieke wetgevingen, van toepassing op ondernemingen die buiten het toepassingsgebied vallen van de Wet van 17 juli 1975, refereren geheel of gedeeltelijk naar deze wet: – artikel 263novies van de nieuwe gemeentewet onderwerpt de autonome gemeentebedrijven aan de Wet van 17 juli 1975; – de ziekenfondsen en de landsbonden van ziekenfondsen zijn eveneens gehouden hun boekhouding te voeren overeenkomstig de Wet van 17 juli 1975 (art. 29 van de Wet van 6 augustus 1990 betreffende de ziekenfondsen en de landsbonden van ziekenfondsen); – het KB van 23 januari 1992 heeft hoofdstuk I van de Wet van 17 juli 1975 van toepassing verklaard op de interbedrijfsgeneeskundige diensten; – het KB van 5 juni 2007 betreffende de jaarrekening van de instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening; – enz. Andere wetten en besluiten voorzien autonoom in boekhoudkundige verplichtingen, zoals: – KB van 15 januari 1999 betreffende de boekhouding en de jaarrekening met betrekking tot de Fondsen voor bestaanszekerheid.
2
Het wettelijk kader inzake jaarrekeningen
2.1
Europa
De Europese Unie heeft, sedert haar ontstaan, maatregelen genomen om binnen de Unie uniforme werkingregels vast te leggen voor de meest gebruikelijke vennootschapsvormen. Deze zijn vervat in richtlijnen die de plichten van de vennootschappen omschrijven. Ten einde de beleggers te beschermen, is er niet alleen gestreefd naar een uniforme interne werking van de vennootschappen, maar ook uniformiteit inzake verslaggeving, zowel naar de aandeelhouders als naar het maatschappelijk verkeer. De vierde Richtlijn (Richtlijn 78/660/EEG) bevat o.a. voorschriften omtrent de jaarrekening en het jaarverslag; de zevende Richtlijn (Richtlijn 83/349/EEG) regelt de verplichtingen inzake de geconsolideerde jaarrekening en de Richtlijn 2006/43/EG heeft betrekking op de wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen. De Europese Unie heeft ook richtlijnen uitgevaardigd voor specifieke sectoren, zoals bv. de Richtlijn 86/635/EEG van 8 december 1986 van de Raad van de Europese Gemeenschappen betreffende de jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening van banken en andere financiële instellingen. De eigenschap van een Richtlijn bestaat erin dat ze niet rechtstreeks toepasselijk is in de lidstaten, en dat in tegenstelling met de verordeningen, maar ze moet worden omgezet in de verschillende nationale wetgevingen. 2.2
Algemeen kader in België
Het Wetboek van Vennootschappen (W. Venn.), gecoördineerd door de Wet van 7 mei 1999 en in werking getreden op 6 februari 2001, omvat voorschriften voor vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid en met rechtspersoonlijkheid. In België vinden we, sedert de Wet van 7 mei 1999, de algemene voorschriften inzake jaarrekeningen, geconsolideerde jaarrekeningen en de controle erop in het Wetboek van Vennootschappen. Zoals in de Europese richtlijnen, is het jaarrekeningenrecht een onderdeel van het vennootschappenrecht. Een zeer omvangrijk uitvoeringsbesluit van 30 januari 2001 bevat o.a. de voorschriften omtrent waarderingsregels, structuur, vorm en inhoud van de jaarrekening en van de geconsolideerde jaarrekening. 2.3
Gemeen recht inzake jaarrekeningen
Ondanks de afwijkingen waarvan sprake hierna, vormt het KB van 30 januari 2001 het gemeen recht inzake de jaarrekeningen. Artikel 10 van de Boekhoudwet bepaalt nl.: § 2. De ondernemingen die niet zijn onderworpen aan het Wetboek van Vennootschappen en zijn uitvoeringsbesluiten moeten zich gedragen naar de bepalingen daarvan wat de vorm, de inhoud, de controle en de neerlegging van de jaarrekening en het jaarverslag betreft. De inhoud en de omvang van hun verplichtingen worden bepaald op basis van dezelfde criteria inzake personeelsbestand, jaaromzet en balanstotaal als degene die gelden voor de ondernemingen onderworpen aan het Wetboek van Vennootschappen.
DEEL 1 – Algemene beginselen
43
HOOFDSTUK 1 – Het wettelijk kader
De jaarrekening van de openbare instellingen bedoeld in artikel 1, eerste lid, 3°, van deze wet moet worden neergelegd binnen zeven maanden na de afsluitingsdatum van het boekjaar, ook al werd de procedure van toezicht en goedkeuring waaraan zij in voorkomend geval is onderworpen nog niet beëindigd. In dergelijk geval maakt de neergelegde jaarrekening van dit feit uitdrukkelijk melding. Deze paragraaf is niet van toepassing op: 1° de natuurlijke personen die koopman zijn en die bedoeld worden in artikel 5; 2° de ondernemingen bedoeld in artikel 1, 4°, waarop hoofdstuk I niet van toepassing is verklaard; 3° de ondernemingen bedoeld in artikel 15, § 1; 4° de verzekerings- en herverzekeringsondernemingen; 5° de door buitenlandse ondernemingen die niet zijn onderworpen aan het Wetboek van Vennootschappen in België gevestigde bijkantoren en centra van werkzaamheden, wanneer die bijkantoren en centra van werkzaamheden geen eigen opbrengsten hebben door verkoop van goederen of dienstverlening aan derden of door geleverde goederen of verleende diensten aan de buitenlandse onderneming waarvan zij afhangen en waarvan de werkingskosten volledig door de laatstgenoemde worden gedragen; 6° de natuurlijke personen die koopman zijn, wat de neerlegging van de jaarrekening en het jaarverslag betreft. 2.4
Afwijkingen aan het gemeen recht
Zoals in de Wet van 17 juli 1975, voorziet ook het Wetboek van Vennootschappen in afwijkingen voor bepaalde ondernemingen. Volgens artikel 92, § 3 W. Venn. gelden de regels inzake de vorm en inhoud van de jaarrekening opgenomen in het voormelde besluit niet voor: 1° vennootschappen die de verzekering of herverzekering tot voorwerp hebben, onder voorbehoud evenwel, voor wat deze laatste betreft, van de bevoegdheid van de Koning om hiervan af te wijken; 2° vennootschappen die vallen onder de Wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen, de Nationale Bank van België, het Herdisconterings- en Waarborginstituut en de Deposito- en Consignatiekas; 3° ... (het statuut van de portefeuillemaatschappijen is opgeheven sedert 1 juli 2003); 4° beleggingsondernemingen die vallen onder de Wet van 6 april 1995 inzake de secundaire markten, het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en de beleggingsadviseurs; 5° landbouwvennootschappen. Artikel 108 W. Venn. bepaalt dat het hoofdstuk over de geconsolideerde jaarrekening, het geconsolideerd jaarverslag en de openbaarmakingsverplichtingen opgenomen in het KB van 30 januari 2001 niet van toepassing is op: 1° vennootschappen die vallen onder de Wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen, de Nationale Bank van België, het Herdisconterings- en Waarborginstituut en de Deposito- en Consignatiekas; 2° (...); 3° beleggingsondernemingen die vallen onder de Wet van 6 april 1995 inzake de secundaire markten, het statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en de beleggingsadviseurs; 4° economische samenwerkingsverbanden; 5° landbouwvennootschappen. Rekening houdend met de afwijkingen, zowel in de Boekhoudwet als in de vennootschappenwet, werden specifieke besluiten genomen voor bepaalde sectoren; hieronder vermelden we er enkele als voorbeeld: – KB van 23 september 1992 op de jaarrekening van de kredietinstellingen, de beleggingsondernemingen en de beheervennootschappen van instellingen voor collectieve belegging; – KB van 23 september 1992 op de geconsolideerde jaarrekening van de kredietinstellingen, de beleggingsondernemingen en de beheervennootschappen van instellingen voor collectieve belegging; – KB van 17 november 1994 betreffende de jaarrekening van verzekeringsondernemingen; – KB van 13 februari 1996 betreffende de geconsolideerde jaarrekening van verzekeringsondernemingen en herverzekeringsondernemingen (opgeheven met ingang van 1 januari 2013); – KB van 27 september 2009 op de geconsolideerde jaarrekening van verzekeringsondernemingen en herverzekeringsondernemingen (van toepassing met ingang van het boekjaar dat aanvangt op of na 1 januari 2012); – KB van 7 december 2010 met betrekking tot vastgoedbevaks; – KB van 10 november 2006 op de boekhouding, de jaarrekening en de periodieke verslagen van bepaalde openbare instellingen voor collectieve belegging met een veranderlijk aantal rechten van deelneming.
www.lexfin.be
44
DEEL 1 – Algemene beginselen HOOFDSTUK 1 – Het wettelijk kader
2.5
Openbare instellingen
Artikel 1, 3° van de Wet van 17 juli 1975 onderwerpt bepaalde openbare instellingen aan de Boekhoudwet. Daar de wetgeving inzake jaarrekening en geconsolideerde jaarrekening opgenomen is in het Wetboek van Vennootschappen, wordt, naast de algemene bepaling van artikel 10, § 2, 3de lid omtrent de neerleggingstermijn van de jaarrekening, in artikel 11 van de Wet van 17 juli 1975 voorzien: § 1. De openbare instellingen naar Belgisch recht die een statutaire opdracht vervullen van commerciële, financiële of industriële aard, met uitzondering van de ondernemingen die bedoeld zijn in artikel 15, § 1, van deze wet moeten zich gedragen naar de bepalingen van het Wetboek van Vennootschappen en zijn uitvoeringsbesluiten voor wat de vorm, de inhoud, de controle en de neerlegging van een geconsolideerde jaarrekening en geconsolideerd jaarverslag betreft. De inhoud en de omvang van hun verplichtingen wordt bepaald op basis van dezelfde criteria inzake personeelsbestand, jaaromzet en balanstotaal als degene die gelden voor de ondernemingen onderworpen aan het Wetboek van Vennootschappen. De Koning kan het toepassingsgebied van de in het vorige lid bedoelde bepalingen uitbreiden tot andere in artikel 1 bedoelde ondernemingen. § 2. De Koning kan de door Hem op grond van artikelen 4, zesde lid, 9, § 2, 10 en 11, § 1, gestelde regels aanpassen, aanvullen of er geheel of gedeeltelijk vrijstelling van verlenen naargelang van de omvang van de onderneming alsmede de bedrijfstakken en de economische sectoren waarin zij werkzaam is. 2.6
Publiekrechtelijke rechtspersonen
Artikel 1012 W. Venn. § 1. De artikelen 92, 94 tot 96, 98, 100 tot 102, 104 en 105, 143 en 144, 553 tot 555, 616 tot 619 en 624 van dit wetboek zijn, niettegenstaande elk hiermee strijdig statutair beding, van toepassing op de publiekrechtelijke rechtspersonen die de rechtsvorm van een handelsvennootschap hebben aangenomen.
3
Band tussen het boekhoudrecht en de vennootschapsbelasting
Afgezien van uitdrukkelijke afwijkingen door de belastingwetgeving, worden de belastbare winsten van de ondernemingen bepaald overeenkomstig de regels van het boekhoudrecht (Cassatie 20 februari 1997). Dat neemt niet weg dat het Wetboek van Inkomstenbelastingen er op bepaalde punten van afwijkt, onder meer bij de bepaling van de voorzieningen en van de fiscaal aftrekbare afschrijvingen. Het belastingrecht erkent ook het concept consolidatie niet terwijl dat wel door het boekhoudrecht wordt erkend.
