V.A.T.
Tuinpark V.A.T. www.vat-sloten.nl
NIEUWS 33e jaargang • nummer 1 • maart 2013
V.A.T. NIEUWS
Tuinpark V.A.T. werd op 1 september 1919 in Amsterdam opgericht en op 10 juli 1920 bij Koninklijk Besluit Nr. 64 goedgekeurd. Ingeschreven bij Kamer van Koophandel onder V 532853
Inhoud 3 Woord vooraf 4 Mededelingen van het bestuur 5 Mededelingen werkuren 2013 7 Tekening door Monique Wijnschenk (tuin 127) 8 Verhalen van onze tuinders 9 Vlinders in de tuin 11 Tuinkruiden: lekker en decoratief 14 Lief en leed
Bestuur: Jac. Plooy mw. I. Zelhorst A.H.M. Minis D. Nieberg Redactie: I. ten Napel, tuin 139 L. Kooistra, tuin 13 R. van Kampen, tuin 128 M. Hendriks, tuin 128 M. Barkey, tuin 108 E.H.B.O: S. in de Haak, tuin 33 S. Kuiperij, tuin 113 W. Akster tuin 95 F. van Andel, tuin 73
15 Stinsenplanten 20 VAT-ladder 22 Voorjaar Tuintips 25 Heermoes 26 Gedichten 27 Raapstelen 28 Kookrubriek 31 Estafetterubriek 32 Puzzel- kinderpagina
VAN DE REDACTIECOMMISSIE
2 V.A.T.nieuws
De redactiecommissie heeft het recht artikelen in te korten of te wijzigen. Ook plaatsen wij geen anonieme brieven tenzij de naam van de afzender bekend is.
WOORD VOORAF Zijn het de ooievaars die teruggekeerd zijn op hun hoge nest in de Vrije Geer? Twee grote vogels zie ik, hun nekken in elkaar verstrengeld, liefkozend gakkend . . . gakkend? Wat gek, dan kunnen het geen ooievaars zijn. Het zijn nijlganzen die het grote wagenwiel hoog in de lucht hebben ingepikt. Dat zie je niet vaak meer in Amsterdam, het kraken van leegstaande woonruimte. Takken kraken daarentegen gebeurt volop. De kraakploek heeft er al heel wat uren opzitten. U weet het: wanneer u veel snoeihout heeft, doe dan een briefje in de brievenbus van de kraker en voor een luttel bedrag verandert de berg takken in snippers die u kunt gebruiken voor een romantisch slingerpad door uw tuin of als mulchlaag in de border. Bijkomend voordeel is dat er minder groencontainers hoeven worden geleegd. Een mooi resultaat voor ons allemaal. Niet alleen de kraakploeg heeft gewerkt. De leilinden zijn geknot door de vrijwilligers, zonder wie ons tuincomplex niet zou kunnen bestaan. En hoeveel uren administratie de werkkaarten en de tuinhuur hebben gekost, wil ik niet eens weten. Het betekent in ieder geval, dat het nieuwe tuinseizoen is begonnnen en de redactie verheugt zich zeer en is benieuwd naar de dingen die komen gaan. In dit eerste VAT-Nieuws vindt u onder andere de medelingen van het bestuur, het werkrooster van 2013, de estafetterubriek, tuintips voor het voorjaar en iets over raapstelen, een typische lentegroente en de stinsenplanten staan in de belangstelling. De redactie hoopt dat er iets van uw gading bij staat en wenst u een werkzaam en vruchtbaar tuinseizoen. De redactie
V.A.T.nieuws 3
Mededelingen van het bestuur Algemene Ledenvergadering (voorjaarsvergadering) De Algemene Ledenvergadering zal worden gehouden op donderdag 25 april 2013 om 20.00 uur in De Schakel. TPC - schema werkuren 2013 Uw werkkaart heeft u samen met de contributienota thuisgestuurd gekregen. De eerste en de laatste datum van het werkrooster van de verschillende groepen A, B, C en D zijn verplicht. Zonder schriftelijk overleg zijn de overige data van uw werkbeurt niet te verplaatsen of in te halen. Het rooster met de data voor de werkuren vindt u ook elders in dit VAT-nieuws, hangt in de Mededelingenkast en staat tevens op onze website (www.vat-sloten.nl). Inkoop Vanaf zaterdag 2 maart 2013 zal de inkoop weer wekelijks geopend zijn van 9.30 uur tot 11.30 uur gedurende het tuinseizoen. Overzicht EHBO diensten 2013 Zie mededelingenkast. Tuinen verhuur/verkoop In 2013 zal de verkoop/verhuur van tuinen plaatsvinden op zaterdag 13 april, 15 juni en zaterdag 14 september (mits er aanbod is). Mocht u uw tuin willen opzeggen, dan ontvangen wij graag uw opzegging uiterlijk acht weken voor één van de genoemde data. Dit in verband met het taxeren van uw tuin en tuinhuis door de TACC en de BACC. Klaverjassen Vanaf vrijdag 3 mei 2013 is er weer elke vrijdagavond om 20.00 uur klaverjassen in De Schakel. U bent van harte welkom. Heg Wilt u alstublieft de bladeren voor/onder uw heg weg harken, omdat er anders onkruid gaat groeien. Ook als het mogelijk is af en toe het pad een beetje aanharken. Tuin ophogen Vergeet niet op tijd uw tuin op te hogen met aarde en zand. Brievenbus Er blijken nog steeds tuinen te zijn die niet beschikken over een brievenbus. Indien u geen brievenbus heeft, dient u hier zo spoedig mogelijk voor te zorgen. Bagger- en watermeterkaart 2013 Vooraankondiging: dit jaar dient u de bagger- en watermeterkaart voor 17 november 2013 in te leveren bij het bestuur.
Het tuinseizoen gaat binnenkort weer beginnen. Bent u er klaar voor? Wij hopen van wel! Het bestuur wenst u een goed tuinseizoen toe! 4 V.A.T.nieuws
Mededelingen werkuren 2013 Het werkschema van de door u te maken werkuren is als volgt: Groep A 02/03 30/03 27/04 25/05 22/06 20/07 17/08 14/09 12/10
Groep B 09/03 06/04 04/05 01/06 29/06 27/07 24/08 21/09 19/10
Groep C 16/03 13/04 11/05 08/06 06/07 03/08 31/08 28/09 26/10
Groep A is van tuin ........ 01 t/m 44 Groep B is van tuin .........45 t/m 94
Groep D 23/03 20/04 18/05 15/06 13/07 10/08 07/09 05/10 02/11
Groep C is van tuin ..........95 t/m 158 Groep D is van tuin .........159 t/m 201
De eerste en laatste werkuren (vet en onderstreept) op uw werkkaart en deze lijst zijn verplicht. Zonder (schriftelijk) overleg met een van de hieronder genoemde personen zijn de data van uw werkbeurt NIET te verplaatsen of in te halen. TPC – Tuinpark Commissie Groep A 118 - A 20 - B
Mw. C.L.A. van Kampen Mw. I. de Jager
06 - 1609 4239 06 - 1011 1100
Groep B
8-A 133 - B
Mw. M. Stolp Mw. W. Baudrie
06 - 3375 2770 06 - 1423 9373
Groep C
132 - A 116 - B
S. Scholten Mw. Mobach-Werkman
06 - 3069 6237 020 - 6732527
Groep D
104 - A 193 - B
K. Mulder Mw. J. Dilg
06 - 2737 6257 020 - 6106628
Bent u op een van de werkdata verhinderd, probeer dan te ruilen met uw collega tuinder A of B
De werktijden zijn van 09.20 uur tot 12.00 uur. TPC afgevaardigde bestuur: Jac. Plooy, tuin 30
06 - 2545 2644 V.A.T.nieuws 5
6 V.A.T.nieuws
V.A.T.nieuws 7
Verhalen van onze tuinders Tuin(on)geluk Normaal is het tuingeluk. Maar dat was het even niet op die koude herfstochtend in november! Ik was nog snel even naar huisje gefietst om beddengoed af te halen voor de was. Dat snelle viel niet goed toen ik met de hak van de voet uitgleed op het trappetje van het slaapkamertje. Op de stenen vloer, kermend van de pijn, kwam ik tot het besef dat er iets goed mis was. Met de voet wel te verstaan. Een voet naast de enkel hoort niet! Hulptroepen inschakelen dus. De telefoon bij me gegrabbeld. Leeg, leeg, dolleeg. Toen, de pijn verbijtend, gehoopt op voorbijgangers. Niemand liep of fietste voorbij! Dat bood geen hoop. Maar het bestuur zal vergaderen, bedacht ik me na wat leek een eindeloze tijd en inmiddels bibberend van de kou. Er moest toch iemand op het park zijn? Toen kwam het lumineuze idee, de werktelefoon! Pas 2 dagen in mijn bezit en nog niet ingeslepen. Mans nummer van de ANWB stond er nog niet in. Geprobeerd, geprobeerd! En de tijd drong. Bestuur zou zo weg zijn..Gek dat je niet in eerste instantie 112 bedenkt. Want wanneer heb je dat nou nodig? Maar op het juiste moment toegepast, werkt het als een trein. Tuinpark VAT, waar is dat? zei de telefoniste beduusd” ik stuur de politie wel eerst” die zijn er sneller” Nog geen minuut later de sirenes en kort later de auto voor de poort. Met 2 krachtdadige en zeer aardige agenten.”Hoezo mevrouw, enkel misschien gekneusd. Dit ziet er niet gekneusd uit!” Dat bevestigden de inmiddels gearriveerde ambulancemedewerkers. Hup! plastic spalk eromheen en afvoeren naar de VU! Ambulance en politie konden net met uitlaat over de bruggetjes heen en toen ik zei dat ik blij was dat het bestuur de poort kon openen, werd er “geruststellend” gemeld dat de brandweer dat anders wel voor ze gefikst had. Ze staan wel voor hetere vuren. Fijn dat dat dat alles niet hoefde! Afijn, nu een poos verder en nog een poos te gaan, hoop ik toch weer in 2013 van enig tuingeluk te gaan genieten! Els Flach, tuin 66
8 V.A.T.nieuws
Vlinders in de tuin Vlinders zorgen voor net dat beetje extra, wat je tuin tot leven brengt. Het vrolijke gefladder van nectarzoekende vlinders, de verbazingwekkende groei van de rupsen, de wonderbaarlijke metamorfose van pop naar vlinder. Met een vlindervriendelijke tuin kun je het allemaal van dichtbij meemaken. Wat betekent dit voor de tuin? Vlinders leggen hun eitjes niet zomaar ergens. Ze leggen hun eitjes alleen op de planten waar de rups van eet, de waardplanten. En omdat rupsen kieskeurige eters zijn, die vaak maar een soort plant lusten, is de keuze beperkt. Waardplanten zijn vaak wilde planten, zoals brandnetels en klaversoorten. Maar gelukkig zijn ook sommige tuinplanten goede waardplanten, bijvoorbeeld klimop, vuilboom, hulst of hop. Volwassen vlinders drinken nectar. Dus om hen naar de tuin te lokken zijn er nectarplanten nodig. Vlinders geven niet alleen kleur aan de tuin, maar zijn ook nog graadmeters voor de kwaliteit van tuin en naaste omgeving. Waar veel vlinders voorkomen is het goed met de natuur gesteld. Heb je dus veel vlinders in de tuin, dan is het dus erg leuk om te weten dat je niet alleen een gevarieerde tuin bezit met aantrekkingskracht voor vlinders; maar ook nog een tuin met een gezond leefklimaat. Van de 10 tot 15 dagvlindersoorten die je in je tuin kunt zien, volgen er hier enkele namen: de Koolwitjes, de Dagpauwoog, de Kleine vos, de Atlanta, de Distelvlinder, het Boomblauwtje, Citroenvlinder, Klein geaderd witje, gehakkelde Aurelia en het Landkaartje. Welke planten lokken vlinders naar de tuin? Vlinders bezoeken vooral graag gele en blauwe bloemen, maar ze zijn ook wel op andere kleuren te vinden. Ze zuigen de nectar op met hun lange roltong. Soms raken ze hierbij ook de meeldraden en de stampers van de bloem aan en kunnen op die manier de bloem bestuiven. Zo profiteert de bloem ook van het bezoek van de vlinder. Van de een- en tweejarige tuinplanten zijn erg geliefd: oostindische kers, kaasjeskruid, damastbloem, distelsoorten en slangenkruid. Vlinders houden van vaste planten als: rotsschildzaad, margriet, aster, bergamot, hemelsleutel, ijzerhard,wilde marjolein, lever- of koninginnekruid, zeepkruid, salie, zenegroen, zonnehoed. Bij de bomen en struiken gaat de voorliefde uit naar klimop, wilg, liguster, vlinderstruik en lavendel. Lekker warm Vlinders kunnen zichzelf niet warm houden en hebben zonnewarmte nodig om te kunnen vliegen. Daarom zitten ze graag in de zon en uit de wind. Daar kunnen ze lekker zonnen voordat ze weer verder vliegen. Beschutting kan gemaakt worden door struiken of een haag te planten aan de kant waar de meeste wind vandaan komt (meestal de noord-westkant). De plekjes achter de haag, uit de wind en in de zon, zijn ideale plekjes V.A.T.nieuws 9
voor vlinders om op temperatuur te komen. Vlinderloktips 1. Een wal van gestapeld hout en takken is voor vlinders een prima plek om te schuilen. 2. Vlinders zijn dol op zonnige, beschutte tuinen waar het snel warm wordt. 3. Creëer een hoekje met waardplanten als brandnetels, vuilboom, hop en judaspenning. 4. Zaai of plant de eerder genoemde een-, twee- of meerjarige planten (zie boven). 5. Leg wat overrijp fruit op een schoteltje, er zullen al snel vlinders op af komen. 6. Vlinders bezoeken graag een tuin met een beplanting die afwisselend is in hoogte. 7. Gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen. In de winter Elke vlindersoort heeft zijn eigen methode om de winter door te komen; als eitje, rups, pop of vlinder. Allemaal zoeken ze een beschut plekje waar zij geen last hebben van de wind of de regen. Een volwassen vlinder kunt u vinden in de schuur of een overkapping waar hij aan een balk is gaan hangen. De eitjes, rupsen en poppen zoeken beschutting in het gras, tussen de beplanting of onder afgevallen blad. In een kale, schoongeharkte tuin kan geen vlinder overwinteren.
10 V.A.T.nieuws
Tuinkruiden: lekker en decoratief Even naar buiten lopen en terugkomen met een handvol verse kruiden... Heerlijk! Kruidenplanten zijn ook nog eens verrassend mooi. Gun ze een plekje in de border en geniet van het prachtige blad, de frêle bloempjes en de kruidige geur! Bieslook (Allium schoenoprasum) Bieslook is een vaste plant met grasachtige, holle bladeren, die zon dertig centimeter lang kunnen worden. Tussen de sprieten verschijnen bolvormige, paarse bloemen. Je kunt er het hele jaar van oogsten. Het blad heeft een zachte uiensmaak, die het best tot zijn recht komt als je het rauw gebruikt. De bloemetjes zijn ook eetbaar; mooi op een salade. Het fraaie groene blad maakt bieslook heel geschikt als randplant. Met een pol bieslook kun je ook een kale plek in de border opvullen. De plant gedijt in de volle zon of halfschaduw. Als het blad in de loop van de zomer minder mooi wordt, kun je het kort afsnijden. Al snel verschijnen er dan nieuwe sprieten. Citroenmelisse (Melissa officinalis) Citroenmelisse bloeit met kleine, witte bloempjes. Wanneer je de frisgroene bladeren aanraakt, verspreiden deze een sterke citroengeur. Deze plant verdient dan ook een plekje vooraan in de border. Citroenmelisse stelt geen hoge eisen aan de standplaats. De plant groeit weelderig en zaait zich makkelijk uit. Je kunt er de hele zomer van plukken. De blaadjes zijn lekker als thee, die van oudsher werd gebruikt om zijn rustgevende werking, en als fris accent in vruchtenbowl. Hysop (Hyssopus officinalis) Hysop is een struikachtige plant die bloeit met mooie paarsblauwe bloemen, waar volop bijen en vlinders op afkomen. De donkergroene blaadjes zijn puntig ovaal en geven een sterk aroma af: bitter met een vleugje munt. Het wordt spaarzaam gebruikt bij stevige vleesgerechten en vette vis. De plant houdt van een droge, goed doorlatende grond en een zonnige standplaats. In strenge winters moet de struik afgeschermd worden. Lavas/maggikruid (Levisticum officinale) Je moet er wel ruimte voor hebben... Lavas kan zon twee meter hoog worden. Deze winterharde plant heeft holle stengels met frisgroene blad, dat een selderijachtige geur heeft. Tegen het einde van de zomer verschijnen er lichtgele bloempjes. Lavas is prachtig in een landelijke tuin, bijvoorbeeld achter in of juist als accent midden in de border of kruidentuin. Geef de plant een plekje in de zon of halfschaduw. De bladeren kunnen gebruikt worden om een pittige smaak te geven aan soepen en stoofschotels. V.A.T.nieuws 11
Lavendel (Lavandula angustifolia) Lavendel heeft zacht, grijsgroen blad, dat heerlijk geurt bij aanraking. Het kruid staat bekend om zijn rustgevende werking. De bloemen van deze groenblijvende plant zijn paarsblauw, wit of roze. Mooi in een landelijke, maar ook in een formele tuin. Lavendel is heel geschikt voor toepassing langs paden en bloembedden - in de vorm van een haagje. Lavendel houdt van een zonnig standplaats en goed doorlatende grond. De plant moet jaarlijks teruggesnoeid worden, zodat de plant mooi van vorm blijft. Marjolein / oregano (Origanum majorana / Origanum vulgare) Bijen en vlinders zijn dol op de bloempjes van marjolein en oregano. Beide planten behoren tot het geslacht Origanum. Marjolein heeft kleine blaadjes met een zacht kruidig aroma en witte bloempjes. De blaadjes van de oregano zijn groter en zijn sterker van smaak. Deze plant bloeit met roze bloempjes. Verse en gedroogde blaadjes van marjolein en oregano worden veel gebruikt in Italiaanse gerechten. Beide planten staan graag in de volle zon, in goed doorlatende grond. Ze zijn heel geschikt als bodembedekker; ook mooi voor randen. Munt (Mentha x piperita) Munt mag niet ontbreken in de kruidentuin. De bloempjes - van lichtroze tot dieppaars - trekken bijen en vlinders aan en het frisgroene blad heeft oneindig veel culinaire toepassingsmogelijkheden. De verse blaadjes hebben een typische muntsmaak dankzij de etherische menthololie, die snel vervliegt. Hoe verser je de blaadjes verwerkt, hoe beter het is. Heerlijk als thee of als smaakmaker in diverse gerechten. Zet munt bij voorkeur op een plek in de volle zon. De plant heeft de neiging flink te woekeren. Als dat niet de bedoeling is, kun je de plant in een flink pot zetten. Een ingegraven emmer zonder bodem voldoet ook. Peterselie (Petroselinum crispum) Peterselie bestaat in twee varianten: met plat en met gekruld blad. Platte peterselie heeft de meeste smaak, omdat het meer etherische oliën bevat. Krulpeterselie is het decoratiefst - zowel op het bord als in de tuin. Het is bijvoorbeeld prachtig als rand langs een bloembed. Zet peterselie in de halfschaduw in vruchtbare, vochtrijke grond. Peterselie zit boordevol waardevolle stoffen, zoals vitaminen en mineralen. De jonge, zachte blaadjes zijn het lekkerst. De smaak komt het best tot zijn recht als je de blaadjes op het laatste moment aan een gerecht toevoegt. Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) Rozemarijn is een groenblijvende struik met sterk geurende blaadjes. In de zomer bloeit rozemarijn met violetblauwe, eetbare bloempjes. De plant verlangt veel zon en goed
12 V.A.T.nieuws
doorlatende grond. Bij strenge vorst heeft rozemarijn enige beschutting nodig om te overleven. Als kuipplant kweken kan ook. Rozemarijn is geschikt als haagplant. Een plekje naast de voordeur of langs een pad is ook een aanrader; bij aanraking word je verrast door de heerlijke kruidige geur. De blaadjes zijn vers of gedroogd toepasbaar in de keuken. Gebruik het in bescheiden hoeveelheden, want de smaak overheerst snel.
Salie (Salvia officinalis) Salie heb je in honderden variëteiten. De gewone salie (Salvia officinalis) is zowel smaakvol als decoratief. Deze plant heeft grijsgroen, fluwelig blad en violetblauwe bloemen. De verse of gedroogde blaadjes hebben een krachtig, houtachtig aroma. Dat is vooral geliefd in de Italiaanse keuken, waar salie bijvoorbeeld wordt gebruikt in gerechten met kalfsvlees en kip. Salie houdt van volle zon en doorlatende grond. De plant komt goed tot zijn recht in een landelijke border en kan zelfs als haagje worden gekweekt. Tijm (Thymus vulgaris) Tijm is een winterhard, groenblijvend struikje met fijne, aromatische blaadjes. In de zomer verschijnen er piepkleine, paarse bloempjes. In de kruidentuin mag de gewone tijm (Thymus vulgaris) niet ontbreken; deze soort heeft de meeste aroma. De verse of gedroogde blaadjes kunnen - met takje en al - meegekookt worden in gerechten. Er zijn ook mooie laagblijvende soorten, die je kunt toepassen als bodembedekker. Bij aanraking geven ze een heerlijke geur af. Plant tijm altijd in de volle zon en in droge, zeer goed doorlatende grond. Na de bloei kun je de plant terugsnoeien om de groei te stimuleren. Venkel (Foeniculum vulgare) Het winterharde kruid venkel is een graag geziene gast in de lentetuin. De frisgroene, haarfijne blaadjes bewegen elegant op de wind en hebben een subtiele, aangename smaak. Deze plant is mooi in combinatie met andere hoogopgaande kruiden, zoals lavas en engelwortel. Venkel gedijt het best in vruchtbare, goed doorlatende grond op een zonnige plek. Hij zaait zichzelf uit. In het voorjaar en de zomer kun je het fijne blad plukken; het smaakt subtiel naar anijs. Lekker bij vis of in een frisse zomersalade en mooi als garnering. Bron: Colouryourlife
V.A.T.nieuws 13
Lief e n l eed Bedankt Na mijn ongeluk in de tuin heb ik van veel kanten van het VAT belangstelling ontvangen en een mooi struik sierde het huis na thuiskomst uit het VU. Dat doet goed in zo een nare tijd!
* bij inlevering van deze bon
Hartelijk dank. Els Flach en gezin Kunkeler, tuin 66
10% KORTING in onze Doe-het-zelf winkel DAKBEDEKKING GEISERS SANITAIR PVC LOODGIETERSBENODIGDHEDEN KRANEN TOILETTEN BOILERS FITTINGEN CV-KETELS
AFSLUITMATERIAAL
Kijk voor ons uitgebreide aanbod ook eens op: www.plooyinstallaties.nl
RADIATOREN
PLOOY. Altijd het beste advies!
LOODGIETERS | INSTALLATEURS | DAKDEKKERS
Over de brug rechts in de Badhoevelaan 13, Badhoevedorp
Winkel 020 358 1382 | Kantoor 020 659 3480 14 V.A.T.nieuws
Stinsenplanten Stinsenplant is een in Nederland en Duitsland gangbare benaming voor een groep planten die in een regio alleen voorkomt op oude landgoederen, boerenhoven, pastorietuinen, voormalige stadswallen en dergelijke, en hun natuurlijke verspreidingsgebied veelal veel zuidelijker hebben. Herkomst van de naam Het woord stinsenplant komt van het Friese woord stins dat stenen huis betekent. Er wordt een versterkt en met stenen gebouwd huis mee bedoeld. Dit waren de woningen van adellijke of aanzienlijke heren, die dikwijls landgoederen bezaten. In Friesland is het specifiek bij stinsen voorkomen van plantensoorten voor het eerst beschreven. Het woord stinsenplant is waarschijnlijk voor het eerst gebruikt door de heemkundige Jacob Botke (1877-1939) in 1932, die hierbij geïnspireerd werd door de naam stinzeblomkes, die de bevolking van Veenwouden gaf aan Haarlems klokkenspel, dat daar rondom de Schierstins groeide. Na 1950 raakte de term ingeburgerd en werden stinsenplanten ook buiten Friesland gevonden, in Groningen bijvoorbeeld (daar börgbloumkes genoemd), maar ook veel op de Utrechtse landgoederen. Kenmerken Stinsenplanten zijn in de regel voorjaarsbloeiers met opvallende bloemen. Deze planten zijn lang geleden van buiten Nederland aangevoerd en aangeplant om te verwilderen en hebben weten stand te houden. Sommige soorten, zoals de vingerhelmbloem, komen van nature wel in Nederland voor. Door de aanplant buiten hun natuurlijke verspreidingsgebied kunnen ze als regionale stinsenplanten beschouwd worden. Een andere categorie, de Nederlandse stinsenplanten, komt van nature niet in Nederland voor, maar het areaal ligt meestal niet ver buiten de grenzen. Voorbeelden hiervan zijn de holwortel en de winterakoniet. Deze soorten verwilderen gemakkelijk in het stinsenmilieu. De laatste categorie zijn de exotische stinsenplanten. Een voorbeeld hiervan is de keizerskroon (Fritillaria imperialis), die oorspronkelijk uit Azië komt. Deze plant handhaaft zich wel, maar verspreidt zich niet verder. Sommige stinsenplanten, zoals het sneeuwklokje en het lenteklokje, worden al vanaf de late middeleeuwen gekweekt. Het aanplanten van stinsenplanten kreeg aan het eind van de 18e eeuw een grote impuls door de opkomst van de Engelse landschapsstijl bij de aanleg van tuinen. Het ideaal van deze tuinarchitectuur was de natuurlijke schoonheid, die men
V.A.T.nieuws 15
Alle comfort van gas zonder aansluiting op het aardgasnetwerk Onze jarenlange ervaring en kennis zorgen ervoor dat Antargaz de ideale partner is voor uw propaangas in flessen, bovengrondse- en ondergrondse tanks. Betrouwbaarheid, veiligheid, kwaliteit en deskundigheid: dat is wat u van ons mag verwachten! Kiezen voor Antargaz betekent: De garantie voor een uitstekende service van de beste partner voor tuinders. Neem vandaag nog contact met ons op: Antargaz Nederland B.V. Postbus 76, 5430 AB Cuijk Gratis tel. nr: 0800 2855427 Website: www.antargaz.nl Mail:
[email protected]
16 V.A.T.nieuws
verder wilde perfectioneren. Daarom werden er planten uitgezet ter verwildering. Deze werden vaak uit Midden- en Zuid-Europa gehaald. Om de planten te laten aanslaan voegde men veel kalkrijk puin toe, wat inderdaad gunstig is voor deze soorten. Verscheidene stinsenplanten zijn in het kader van de Flora- en Faunawet aangewezen als beschermde soort. Voorbeelden: daslook, herfsttijloos en vogelmelk. Dat betekent onder meer dat in het wild voorkomende exemplaren van deze soorten niet verzameld of verhandeld mogen worden. Stinsenplanten te zien bij ons in de buurt Een paar voorbeelden van plaatsen waar je de stinsenplant bij ons in de buurt kan zien bloeien zijn noemen we hieronder. Hortus Botanicus, Plantage Middenlaan 2a, Amsterdam, www.dehortus.nl Op 23 maart is er een speciale themarondleiding over de stinsenplant. Aanvang 14.00. Thijsse’s Hof, Mollaan 4, Bloemendaal Planten- en vogeltuin in het Bloemendaalsche Bosch, www.thijsseshof.nl Huis te Manpad, Herenweg 7-11, Heemstede, www.huistemanpad.nl In februari gaat het terrein van de buitenplaats Huis te Manpad (Herenweg 9, Heemstede) weer (gratis) voor bezoekers open, maar het is alleen te bezichtigen in excursieverband. van 1 februari t/m 15 oktober: elke zaterdag om 10.00 uur. van 1 februari t/m 31 mei: elke dinsdag om 14.00 uur. De excursie vertrekt vanaf de toegangspoort aan de Herenweg, daar dus verzamelen. Het landgoed herbergt een schat aan vroegbloeiende bollen en knollen, die eeuwen geleden werden aangeplant en zijn verwilderd. In het voorjaar bloeien er honderden sneeuwklokjes, gele winteraconieten, boerenkrokussen en narcissen. Deze vroege bloeiers worden gevolgd door onder meer sneeuwroem, vingerhelmbloem, lelietje-van-dalen, wilde hyacint, en nog veel meer soorten. En zoals op veel buitenplaatsen aan de binnenduinrand in Kennemerland bloeit hier ook het Haarlems klokkenspel, een dubbelbloemige knolsteenbreek (in mei). De bloemen staan aan de bemoste voeten van grote bomen als linde, eik en beuk en bloeien omdat het licht door de takken zo vroeg in het jaar nog tot de grond doordringt. Als eenmaal het bladerdak gesloten is, is er voor veel planten weinig reden om onder grote bomen te groeien: te donker, te droog. Precies wat stinzenplanten tijdens hun rustperiode prettig vinden!
V.A.T.nieuws 17
18 V.A.T.nieuws
V.A.T.nieuws 19
De ladder 2013 Wanneer Vanaf 3 mei
Wat
Hoe laat
Wie/waar
Klaverjassen elke vrijdagavond
20.00
De Schakel
2 mrt
Inkoop weer wekelijks geopend
09.30-11.30
Inkoop
15 en 16 mrt
NL Doet 2013 – vrijwilligers voor één dag
23 mrt
Themarondleiding: Stinzenplanten, de voorjaarsbloeiers. Voorjaarsbloeiers in de Hortus: Ieder jaar kondigen krokussen en sneeuwklokjes weer de lente aan in de Hortus. Ook vele andere bol- en knolgewassen zorgen voor de eerste kleuren in de tuin. Sommige soorten behoren tot de zogenaamde stinzenplanten. Kom genieten van de voorjaarskleuren in de Hortus! Deelname 3,50 Euro (excl. entree tot de Hortus).
14.00
Hortus Botanicus Amsterdam Plantage Middenlaan 2A, Amsterdam, 020-6259021 www.dehortus.nl
24 mrt
Mossen en korstmossen: Mossen en korstmossen planten zich voort met sporen en hebben geen wortels. Korstmossen groeien meestal op boomstammen en stenen en mossen op dood hout. Zij leven van de lucht en het regenwater dat zij opvangen. Beide soorten kunnen wij in de Oeverlanden treffen. Willem Colenbrander geeft ons een kijkje in deze voor de meeste mensen vrijwel onbekende wereld van de bijzondere plantengroepen. Voor leden en kinderen is de deelname gratis, niet-leden betalen 1,50 per persoon. Tevoren opgeven is niet nodig
11.00-12.30
Vertrek vanaf het NME-centrum ‘De Waterkant’. Anton Schleperspad 1, Amsterdam, 020-6171915 www.oeverlanden.nl
31 mrt
Paasbrunch: opgeven bij Peter aan de bar of 06-1093 5155
12.00
De Schakel
Slakken en planten: Bij slakken denken de meeste mensen aan die verschrikkelijke beestjes die hun planten in de tuin opeten. Met Tello Neckheim gaan wij o.a. op zoek naar het boerenknoopje dat over het algemeen tussen gras en bladafval leeft en de haarslak die rondkruipt onder rottende takken en stammen. Voor leden en kinderen is de deelname gratis, niet-leden betalen 1,50 per persoon. Tevoren opgeven is niet nodig
11.00-12.30
Vertrek vanaf het NME-centrum ‘De Waterkant’. Anton Schleperspad 1, Amsterdam, 020-6171915 www.oeverlanden.nl
MAART Zie www.nldoet.nl
APRIL 14 april
20 V.A.T.nieuws
Activiteiten VAT - vet vermeld - let ook op het mededelingenbord! Wanneer
Wat
Hoe laat
Wie/waar
APRIL 20 april
Themarondleiding: De tulp. Wild en verleidelijk. In april staat de Hortus in het teken van de tulp. Ruim veertig wilde en gecultiveerde varianten zijn te zien in de tuin. In de tentoonstelling “Wild en verleidelijk” zet de Hortus deze moderne varianten naast haar wilde voorvaderen. Deelname 3,50 Euro (excl. entree tot de Hortus).
14.00
Hortus Botanicus Amsterdam Plantage Middenlaan 2A, Amsterdam, 020-6259021 www.dehortus.nl
25 april
Algemene Ledenvergadering (voorjaarsvergadering)
20.00
De Schakel
3 mei
Klaverjassen elke vrijdagavond
20.00
De Schakel
18 mei
Themarondleiding: Verfplanten. Kleuren met de natuur. Kleurenmaand Mei is een van de populairste maanden om de tuin te bezoeken. De kleuren knallen de tuin uit in het voorjaar. De tulpen staan nog in bloei, maar ook de rodondendrons en de blauwe regen maken van de tuin een adembenemend kleurenpalet. Kom genieten van de warme zonnestralen op het terras van de Oranjerie. Deelname 3,50 Euro (excl. entree tot de Hortus).
14.00
Hortus Botanicus Amsterdam Plantage Middenlaan 2A, Amsterdam, 020-6259021 www.dehortus.nl
MEI
Alle data onder voorbehoud. Zie ook de (ladder)activiteiten op onze website www.vat-sloten.nl
V.A.T.nieuws 21
Voorjaar Tuintips Als de voorjaarszon zich zo nu en dan laat zien en je tuin langzaam aan weer groen wordt, is het tijd om je tuin “lenteklaar” te maken. Traditioneel was dit eind februari, begin maart, maar je kunt tegenwoordig beter even de lange termijn weersverwachtingen in de gaten houden, want de lente kan vroeg of laat inzetten. Maar er komt een moment dat het groen gaat uitbotten, het onkruid navenant begint te groeien en het gazon wel een opkikkertje kan gebruiken. Je hebt dus genoeg te doen. Lees hier wat je moet doen met de borders, de bomen en struiken, de rozen en het gazon. Kleur in de borders Als je borders in je tuin hebt, kun je, na de vorstperiode, de afgestorven delen van de vaste planten afknippen. Als je er erg veel hebt, kun je dit klusje met een heggenschaar uitvoeren. De afgeknipte resten kun je, in kleine stukjes, op de bodem laten liggen. Verwijder eventueel onkruid en vanaf eind februari kun je de border bemesten. Als er gaten zijn gevallen, plant dan wat bloeiende bollen, of primula’s of viooltjes.. Ook op je tuintafel kun je een pot met bijpassende bloeiende bollen, viooltjes of primula’s neerzetten. In de paastijd kun je kiezen voor gele bloemen. De bloemen en bladeren van voorjaarsbloemen, zoals krokussen, tulpen, narcissen en sneeuwklokjes, kun je gewoon laten afsterven. Na de bloei trekken ze hun voedingstoffen uit bloem en bladeren terug in de bol, om deze het volgende voorjaar weer te gebruiken. Laat de bladeren en de bollen dus met rust tot de bladeren vergeeld zijn. Narcissen vormen hierop een uitzondering, bij hen moet je wel de uitgebloeide bloemen verwijderen omdat anders te veel energie wordt gebruikt voor de zaadvorming. Het planten en snoeien van bomen en struiken Bekijk je tuin kritisch en wees niet terughoudend om planten te verwijderen die het vorig jaar niet goed deden. Als je ze wilt vervangen en bomen of struiken in je tuin bij wilt planten of verplanten dan kan dat, als het niet vriest, tot half april. Struiken die in het voorjaar bloeien, zoals de krentenboom en de sering, mag je nu nog niet snoeien. Je zou er de bloemknoppen mee wegknippen, die al aan de takken zitten. Struiken die in het voorjaar bloeien worden, als dat nodig is, na de bloei terug gesnoeid. 22 V.A.T.nieuws
Struiken die pas in de zomer bloeien, zoals sommige soorten van de vlinderstruik Buddleja, mogen wel in het voorjaar worden gesnoeid. Maar let op, want er zijn verschillende soorten vlinderstruiken, met verschillende bloeiperioden en dus ook verschillende snoeimaanden. Handig is, en dat geldt niet alleen voor vlinderstruiken, om de plantenetiketjes van alles wat er in je tuin staat te bewaren. Hierop staat altijd duidelijk de snoeimaand aangegeven. Zomerbloeiende struiken vormen hun bloemen op nieuw hout, dus hierbij kun je geen bloemknoppen wegknippen. Bijvoorbeeld hortensia’s. Knip hierbij alleen de oude bloemen weg als de struik nog verder mag doorgroeien. Wordt hij te groot, knip dan de oude stelen helemaal tot aan de voet weg. Er zijn ook bomen, zoals de berk en notenbomen, die beter niet in het voorjaar worden gesnoeid. Ook wijnranken kun je beter met rust laten in de lente. Fruitbomen als de appel en de perenboom kun je wel snoeien, maar met fruitbomen zoals de kers en de pruim moet je wachten tot na de bloesem. Wat alle bomen en struiken betreft, als je twijfelt kun je het beter eerst opzoeken op internet dan direct te gaan knippen. Hiervoor zijn tal van sites met snoeikalenders. Rozen Rozenstruiken verdienen altijd speciale aandacht. Vanaf ergens in maart kun je de eventuele winterbescherming bij de rozen weghalen. Als je rozen op stam hebt, controleer dan of de stokken ernaast nog sterk genoeg zijn. Bij klimrozen, en andere klimplanten, moet je controleren of het bindmateriaal nog goed zit, niet te los maar ook zeker niet te vast zodat het de plant kan afknellen. Als het niet meer vriest kun je ook gaan snoeien. “Laat je ergste vijand je rozen snoeien” is een gezegde waarmee wordt bedoeld dat je niet te weinig weg moet snoeien. Uiteindelijk is het beter voor de roos als je flink te keer gaat. Rozenstruiken worden, afhankelijk van het soort roos, vaak zowel in de lente als de herfst gesnoeid. In het voorjaar snij je de dode of beschadigde takken af. De sterke takken snoei je terug tot zo’n twintig centimeter van de grond. De zwakkere takken snij je nog verder af, tot ongeveer tien centimeter. Zo bevorder je de groei van de sterkere loten ten opzichte van de zwakkere. Klimrozen moeten nog verder terug worden gesnoeide, tot ongeveer 7,5 centimeter van de grond. Bij alle rozen snoei je nieuwe, V.A.T.nieuws 23
lange takken die niet hebben gebloeid flink terug. Na het snoeien kun je de rozen bemesten, eventueel met speciale rozenmest. Doe dit daarna elke maand tot in juli. Het gazon Gras kun vanaf maart mest gaan geven. Is gazon erg dichtgegroeid, dan moet je het eerst verticuteren. Dat is een mooi woord voor het verwijderen van mos en vervilt gras. Je krabt dit open zodat de grasmat weer ventileert. Als je erg veel grasland in je tuin hebt, kun je bij een tuincentrum een speciale verticuteerder kopen, met of zonder motor. Verticuteren mag je overigens alleen doen als het gazon droog is, als het nat is zou je het kapot trekken. Na de winter zal het gras ook hard aan mest toe zijn. Met speciale gazonmest of organisch materiaal zoals compost of stalmest kun je het gras snel weer in topvorm krijgen. Als je gazon kale plekken vertoont, kun je die vanaf april bijzaaien. Als je het gras voor de eerste keer maait, zet dan de messen van de grasmaaier wat hoger. Ontwijk de plekken waar bollen staan, want de bladeren hiervan hebben zes weken nodig om af te sterven en hun voeding weer terug naar de bol te sturen. Tot slot “Goed gereedschap is het halve werk” is een heel wijs gezegde, dat niet alleen voor de timmerman geldt maar ook voor het werken in de tuin. Vooral als je een grote tuin hebt, loont het de moeite om meerdere gespecialiseerde scharen te kopen, zoals een heggenschaar of een knipper waarmee je takken tot wel vijf meter hoog kunt snoeien. Plan je voorjaarstuinklussen op een paar mooie lente dagen, maar wees voorzichtig met het verwijderen van beschermmateriaal van de winter, zoals bladeren en stro. Na een paar warmere voorjaarsdagen kan het in maart of april zo maar ineens weer gaan vriezen. Onkruid lijkt altijd veel minder last van de kou te hebben. Zodra het de kop opsteekt, begin het dan direct aan te pakken. Vergeet daarbij niet om onder eventuele hagen of langs schuttingen te wieden. En als je een vijver in je tuin hebt, neem die dan ook mee in het lenteklaar maken. Het voorjaar is een ideale tijd om de pomp, de filter en de vijver zelf en de waterplanten goed schoon te maken. Bron: artikeltjes.com
24 V.A.T.nieuws
Heermoes De botanische naam voor heermoes is Equisetum Arverse en is afgeleid van de Latijnse woorden Equis (paard) en Saeta (haar, borstel) en Arvense (betekent ‘van de akker’). Heermoes is een nakomeling van een oerplant die 400 miljoen jaar geleden in het Paleozoïcum, het geologisch tijdperk tussen 542 en 251 miljoen jaar geleden, hele bossen vormde. De heermoes werd vroeger gebruikt voor het schuren van potten en pannen en bevat vergeleken met andere planten veel mineralen. Hij is bijzonder rijk aan kiezelzuur dat ons lichaam nodig heeft voor de opbouw van botten, haren, nagels, kraakbeen, de huid en de genezing van wonden. Heermoes of akkerpaardenstaart is zacht gezegd niet geliefd door de meeste tuinders. Heermoes op de tuin betekent dat er op 40 – 50 cm diepte een verdichte laag zit, waar alleen heermoes met zijn vlijmscherpe wortels doorheen kan boren. We kunnen de heermoes ook goed gebruiken. Omdat de plant voor 90% uit kiezel bestaat en kiezel verstevigt het celweefsel van gewassen, krijgen planten die met heermoes zijn behandeld een betere weerstand tegen schimmelziekten. Kiezel bevordert ook vaak de smaak en houdbaarheid van de planten. Om de kiezel uit heermoes te kunnen gebruiken, moet de plant gedroogd worden. 30 gr gedroogde plant in 2 liter water 24 uur laten trekken, zeven en verdunnen tot 4 liter. Dan kunt u de gewassen ermee bespuiten. Maar de fijngeknipte plant (gedroogd of vers) kan ook direct uitgestrooid worden rondom alle warmteminnende gewassen. Bijvoorbeeld aardbeien, tomaten, pompoenen, courgettes en sperziebonen. V.A.T.nieuws 25
Gedichten Lente Voorzichtig beginnen te spelen binnen een groenende koelte de bloemen met name te groeten en van harte te ontsluiten aarzelende kamers. Het brood met elkaar te delen, de koele beekval te voelen. En in de avond te wachten de bevende witte vlinders; de kamperfoelie gaat open. Ida Gerhardt, uit Zeven maal om de aarde te gaan Uitg. A’dam Athenaeum-Polak & Van Gennep 2001
Zie de Lente Barst plots in de sneeuw de helleborus open trompettert leven en knalt geel forsythia. Guur waait de lente weg de stille winter dun hoog licht verdrijft behaaglijk vuur. Ineens moet alles uit zijn grond of tak in bermen joelen paardenbloemen de kromme wilg rilt in zijn lichte groen. Daar staan wij ook, naakt en koud met bloesem in grijzig haar en willen warm en wild en dat we houden van die schrille kleuren van elkaar. Marjoleine de Vos, uit Kat van sneeuw Uitg. Van Oorschot 2003
V.A.T.nieuws V A T. A. T.n nieu eu euws u 26 V.
Raapstelen Raapstelen zijn een typische voorjaarsgroente. Ze zijn sappig en knapperig. Je kunt ze erg goed rauw eten in stamppot en salades. Maar koken kan ook. Bewaren kan slechts even door ze met de steeltjes met wortels in een pot met een laagje water te zetten en er een plastic zak overheen te trekken. Slappe raapstelen kan je ook een paar uur in een bak met koud water leggen om bij te laten trekken. Raapstelen worden gegeten als groente. Het betreft het jonge blad en bladsteel van de Chinese kool. De groente wordt geoogst en gegeten in de lente. De blaadjes hebben een lichtgroene kleur. Ze zijn langwerpig en ingesneden. De smaak is licht pittig. Raapstelen lijken enigszins op jonge spinazie of rucola. Er zijn diverse rassen geschikt voor consumptie, zoals de Brassica rapa (naam ras: Gewone Groene), Brassica capmetris (Namenia) en Brassica sinensis (Gele Malse). In het oosten van Nederland noemen de raapsteeltjes bij het daar meest verkochte ras: Namenia’s. De groente was een tijd lang niet meer in de belangstelling en behoorde tot de zogenaamde “vergeten groente”. De “ vergeten groente” wint echter steeds meer aan populariteit terug en daarom zijn de raapstelen inmiddels ook steeds beter verkrijgbaar. Raapstelen zijn bij de groentespecialist verkrijgbaar in de maanden februari, maart, april en mei. Daarnaast zijn ze vaak ook nog wel in de maanden juni, september en oktober verkrijgbaar. Ze worden los of in bosjes verkocht. Koop en gebruik raapsteeltjes zo vers mogelijk. Let er bij de aankoop op dat de blaadjes frisgroen en knapperig zijn. Vermijd bosjes met donkergroene, verlepte blaadjes. De groente slinkt tijdens het koken, roerbakken of stoven. Om 200 gram per persoon te maken, zijn 300 tot 350 gram rauwe raapstelen nodig. Je kunt ze echter ook rauw eten. Gebruik dan 100 tot 150 gram per persoon. Op een koele plaats, bijvoorbeeld de koelkast, is de groente tot twee dagen houdbaar. Bewaar ze in een open plastic zak of wikkel ze in een vochtige doek. Je kunt raapstelen het best in de maanden april en mei invriezen. Blancheer ze eerst anderhalve minuut. V.A.T.nieuws 27
KOOKRUBRIEK Raapstelenstamppot met katenspek en bosui Ingrediënten voor 4 personen: 400 gr raapstelen (ca. 3 bosjes), 3 bosuitjes, 1000gr bloemige aardappelen (eigenheimers), katenspek/rookspek, 125gr. roomkaas met knoflook, snufje versgemalen peper. Bereiding Worteltjes van raapstelen snijden. Raapstelen wassen, droog slaan en in reepjes snijden. In pan 1/2 liter water aan de kook brengen. Bosuitjes schoonmaken en in dunne ringetjes snijden. Katenspek in reepjes snijden. Spek in droge koekenpan al omscheppend verwarmen. Aardappelen (bijv. Noord-Hollandse eigenheimers) koken en puree van maken. Roomkaas en spek door puree roeren. Raapstelen en bosui erdoor scheppen. Stamppot al roerende zachtjes verwarmen. Op smaak brengen met peper.
Raapsteeltjestaart Ingredienten: deeg voor groentetaart: 100 g gezeefd tarwemeel, 50 g (koude) boter, 2 eetl. water, zout. vulling: 250 g raapsteeltjes, in kleine stukken, 2 aardappelen, in de schil gekookt, 28 V.A.T.nieuws
KOOKRUBRIEK 1 ui, fijngesneden, 1 ei, 1 dl zure room, 50 g gemalen gruyère, 1 eetl. Extra Vergine olie, (kruiden) zout, peper. Bereiding Deeg: Meel en zout in een kom doen. De koude boter in kleine stukjes snijden en die door het deeg knijpen. Water toevoegen. Alles goed mengen tot een samenhangend deeg. 30 min. laten rusten in de koelkast. De bakvorm lichtjes oliën. Deegrol en werkvlak met meel bestrooien. Het deeg uitrollen tot een dunne lap (3 mm) en de vorm bekleden. Met een vork gaatjes prikken in de bodem. Olie verhitten en ui fruiten. Raapsteeltjes toevoegen en stoven. De (in de schil gekookte) aardappelen schillen en in schijfjes snijden. Deze schijfjes op het deeg leggen. De eieren loskloppen in de room. De raapsteeltjes door het eimengsel scheppen. Goed kruiden met zout en peper. Dit mengsel op de aardappelen leggen. Bestrooien met de kaas. De taart bakken in een voorverwarmde oven op 200 graden (1/2 uur). Bron: Receptenboek V.A.T.nieuws 29
Een heldere kijk op zekerheid Zicht, risico- en verzekeringsadviseurs biedt particulieren en ondernemers inzicht in hun financiële situatie en adviseert hen over het voorkomen, opvangen en verzekeren van financiële risico’s. Met als resultaat gemak, tijd- en kostenbesparing en de zekerheid, dat het goed geregeld is én blijft.
www.zichtadviseurs.nl
30 V.A.T.nieuws
ESTAFETTERUBRIEK Gerda Hillebrand, tuin 123 - Wat is uw favoriete plek in uw tuin? De hele tuin. - Wat is uw favoriete plant? Ik vind ze allemaal mooi, alles krijgt bij mij een kans. - Wat is uw favoriete tuingereedschap? Mijn kleine handharkje. - Wat is uw favoriete seizoen? Vanaf begin tot het eind van het tuinseizoen. - Heeft u een tuintip? Hou hem zo gauw mogelijk onkruidvrij. Ben je voor april schoon, dan hoef je het enkel bij te houden. En ook: wie ‘s zomers hier wil zitten, moet ‘s winters komen spitten. - Wat is uw favoriete tuinboek? Ik knip dingen uit, heb een (oude) tuinkalender en ook wel tuinboeken die ik ook wel weggeef als ik ze gelezen heb. - Wat is uw favoriete plek op het tuinpark? Geen speciale. Ik loop overal met de hond in de rondte. - Welke activiteit die op ons tuinpark wordt georganiseerd vindt u het leukst? Jeu de boules, dan maak ik altijd uiensoep en rommelmarkt, dan staan wij (mijn man, dochter en ik) met haring. - Wat betekent het VAT-nieuws voor u? Ik lees hem altijd helemaal uit.
V.A.T.nieuws 31
KINDERPAGINA
32 V.A.T.nieuws
PUZZELPAGINA
V.A.T.nieuws 33
34 V.A.T.nieuws
! Van de redactiecommissie Kopij inleveren in de redactiebrievenbus of per email naar
[email protected] op onderstaande data: • 12 april • 14 juni • 30 augustus • 15 november
V.A.T.nieuws 35
Afzender: Tuinpark V.A.T. Lies Bakhuyzenlaan 17 1066 CJ Amsterdam
