morgen is vandaag al verleden tijd
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
nationaal archief 2
Nationaal Archief nu en over vijf jaar Morgen is vandaag al verleden tijd
Den Haag, september 2008
Na 200 dagen De komst van e-mail en internet heeft revolutionaire gevolgen gehad voor ons dagelijkse leven en de manier waarop we met informatie omgaan. De consequenties daarvan voor het Nationaal Archief en andere archiefinstellingen worden steeds meer zichtbaar. Toch heeft de echte omslag van fysiek naar digitaal zoeken in archieven nog niet plaatsgevonden. Een omslag die wel moet worden gemaakt en die leidt tot heel veel veranderingen bij het Nationaal Archief. Die veranderingen moeten allemaal in goede banen worden geleid en raken aan al onze kerntaken. Daarom is het goed die kerntaken nog eens te benoemen en de daarbinnen gewenste veranderingen
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
2
scherp in beeld te brengen.
Nadat ik als nieuwe directeur 200 dagen lang heb kennisgemaakt met de uitdagingen van de infocratie van de 21ste eeuw en de bevlogenheid van zowel de archiefsector als die van het eigen personeel, wordt het tijd om richting te gaan geven. Dat gebeurt in dit document, dat het resultaat is van intensieve gesprekken met stakeholders, collega-instellingen, medewerkers en management van het Nationaal Archief. Er is veel te doen, dus we zijn al begonnen!
Martin Berendse Directeur
3
Naar een volwaardig www.nationaalarchief.nl Het Nationaal Archief heeft als eerste archiefinstelling van Nederland een tweeledige taak: het biedt enerzijds als bewaarplaats van overheidsinformatie de gelegenheid aan die overheid zich te verantwoorden, anderzijds geeft het iedereen de mogelijkheid aan de gewenste informatie te komen, met welk oogmerk dan ook: bewijs, rechtvaardiging, belangstelling, studie, hobby, bewondering, nieuwsgierigheid. De wettelijke taken van de algemene rijksarchivaris zijn belegd bij het Nationaal Archief.
De in het beleidsplan 2007–2010 geformuleerde missie luidde:
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
4
het Nationaal Archief verschaft een breed en gevarieerd publiek inzicht in de geschiedenis van Nederland door zijn collectie beschikbaar te stellen en op basis daarvan informatie te verstrekken, activiteiten te organiseren en kennis over te dragen.
Speerpunten in het beleidsplan waren: · e-cultuur: het functioneren in een digitale omgeving, · publieksbereik: vergroting van het bereik van de collectie voor diverse doelgroepen en · kennis: ontwikkeling en uitwisseling van kennis voor professionals.
5
Snelle ontwikkelingen op het terrein van de digitale informatie,
dragers (papier, perkament, celluloid enz.) deskundig en veilig
de steeds hogere verwachtingen van gebruikers van het internet,
bewaard. In het digitale Nationaal Archief wordt digitale informatie
groeiende belangstelling voor de (Nederlandse) geschiedenis en
deskundig en veilig bewaard en tegelijk een snelle toegang verleend
nieuw kabinetsbeleid (vernieuwing Rijksdienst en e-government)
tot de oorspronkelijke archieven. Er komt een gedifferentieerd
maken het wenselijk de missie en de doelstellingen uit het lopende
dienstenpakket: van de beleving van het verleden (tentoonstellingen,
beleidsplan voor de komende jaren aan te scherpen en:
lezingen, debatten, workshops, themasites, publicaties, enz.) tot
· de hoofdtaken van het Nationaal Archief (selectie, beheer en presentatie) in balans te brengen,
actief onderzoek (beeldbank, educatieprojecten, begeleid onderzoek, werkcolleges enz.).
· ‘archieven van nationaal belang’ als focus te kiezen, · in te zetten op twee platforms: de nieuwe archiefwerkplaats in eigen huis en het internet.
uitgewerkt in zes speerpunten: 1 Borging, verspreiding en vergroting van de kennis over
6 Nationaal Archief nu en over vijf jaar
De weg daarheen wordt aangegeven in dit visiedocument en
Met andere woorden:
onze unieke collectie.
het Nationaal Archief selecteert, beheert en presenteert de
2 Van ‘Informatie op Orde’ naar ‘Informatie Actief Openbaar’.
archieven van nationaal belang in eigen huis en op het www.
3 Knooppunt voor de digitale overheid. 4 Inrichting van een digitale en een fysieke archiefwerkplaats
Daarbij moet het vizier nadrukkelijk ook gericht worden op het recente verleden. Zonder twijfel is de wat oudere geschiedenis van Nederland de moeite meer dan waard, maar ook gisteren is verleden tijd. Het Nationaal Archief gaat ook over actuele geschiedenis.
voor een groot publiek. 5 Versterking van de kennisfunctie voor de (inter)nationale archiefwereld. 6 Een nieuwe structuur voor een ‘ondernemende dienst’.
Over 5 jaar, in 2013, zal het Nationaal Archief dan ook bestaan uit
Na bespreking van deze visie met onze stakeholders wordt dit plan
een fysiek en een digitaal archiefgebouw: www.nationaalarchief.
verder uitgewerkt in het beleidsplan 2010–2013 en een transitieplan
nl. In eigen gebouw wordt het nationale erfgoed op traditionele
voor de organisatie.
7
1 Borging, verspreiding en vergroting van de kennis over onze unieke collectie Het Nationaal Archief beheert het geheugen van onze staat: meer
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
8
collectie
dan 6000 archieven van de volksvertegenwoordiging, de ministeries en nationale instellingen en personen, miljoenen foto’s, honderdduizenden kaarten, een prachtige bibliotheek en zo’n 110 kilometer aan documenten. Een archief is een spiegel van degene die het vormde. Het hart van het Nationaal Archief wordt gevormd door de archieven van de graven van Holland, de Republiek en van het Koninkrijk der Nederlanden, met daaromheen zeer waardevolle archieven over o.a. wereldoorlogen, dekolonisatie en Europese eenwording. Duizend jaar geschiedenis dus, opgeslagen op een vierkante kilometer.
De betekenis van ons land hield en houdt niet op aan de grens. In de zeventiende en achttiende eeuw maakte Nederland deel uit van een Europa waar het machtsevenwicht voortdurend wisselde. Het diplomatieke spel is af te lezen uit de rijke archieven van de Staten-Generaal, het machtige gewest Holland en zijn belangrijkste functionaris de raadpensionaris. Berichten uit nabije en verre landen kwamen van de talrijke legaties (ambassades) en natuurlijk de factorijen en gouverneurs van de VOC en de WIC. Deze handelscompagnieën met haast onbeperkte macht verlengden de armen van de Nederlandse overheid aanzienlijk.
9
In de negentiende en twintigste eeuw hield Nederland zijn koloniale
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
10
· Voor het beheer en de presentatie van de collectie is kennis
gebieden en bleef een –wat minder machtige- speler op het
en deskundigheid nodig die voortdurend moet worden
wereldtoneel. De archieven van het ministerie van Koloniën, de
ontwikkeld. Tegelijkertijd moeten de deskundigen van
Nederlandsche Handelmaatschappij en opnieuw de ambassades
het Nationaal Archief beter aanspreekbaar zijn op hun
en consulaten bieden een geweldige blik op vele plaatsen in de
kennis van onderdelen van de collectie. Dat vraagt ruimte
wereld. En dat doen ook de particuliere documenten van hen die
voor specialisatie, maar ook een voor de buitenwereld
over de wereld trokken c.q. uitgezonden werden. Speciaal zijn de
herkenbare taakverdeling. De zorg voor (onderdelen van) de
vele duizenden kaarten die in de loop der eeuwen door Nederlanders
collectie wordt gekoppeld aan specifieke wetenschappelijke
gemaakt zijn, van hun eigen land en de rest van de wereld. Vorm
kennis (een ‘conservatorenmodel’), zodat de functie van
en inhoud vragen specifieke deskundigheid. Hetzelfde geldt voor
kennisinstituut nationaal en internationaal nog meer inhoud
de miljoenen foto’s die in de twintigste eeuw gemaakt zijn door
krijgt en kenniscoalities gesloten kunnen worden.
vooral professionele fotografen. Ze documenteren grote historische
· Verdere uitbouw, conservering en digitalisering van de foto-
gebeurtenissen,maar ook het dagelijks leven in eigen land en
collectie in het kader van het programma Beelden voor de
overzee. Jaarlijks verrijken nieuwe archieven de collectie van het
Toekomst krijgt prioriteit en wordt aangepakt in een nieuwe
Nationaal Archief: ze geven een beeld over de nog maar net achter
coalitie met Spaarnestad Photo. Aldus ontstaat in Den Haag
ons liggende jaren ’60, ’70 en ’80 van de vorige eeuw. Van Nederpop
de Nationaal Archief/Spaarnestad Photo collectie.
tot stadsvernieuwing.
· Het Nationaal Archief is niet alleen ‘nationaal’ maar ook ‘Zuid-Hollands’ archief. Alle archieven van de Provincie Zuid-
Ambities en doelstellingen · De internationale betekenis van de collectie van het Nationaal Archief verdient een grotere bekendheid in binnen- en buitenland. Dat vraagt aanscherping van het collectieprofiel, een actief presentatiebeleid en intensievere samenwerking met onze internationale partners.
Holland zijn er te vinden. De samenwerking met het Erfgoedhuis Zuid-Holland en de archiefinstellingen in de provincie zal worden versterkt.
11
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
12
openbaar
2 Van ‘Informatie op Orde’ naar ‘Informatie Actief Openbaar’ Na twintig jaar moeten de voor permanente bewaring geselecteerde papieren en digitale archieven van de centrale overheid geschoond overgedragen worden aan het Nationaal Archief. Zo staat dat in de Archiefwet, maar de werkelijkheid is anders. Alle departementen hebben achterstanden op het gebied van selectie en overdracht. De overbrengingstermijn van twintig jaar wordt niet gehaald. Halverwege 2005 gingen daarom het Project Wegwerken Archiefachterstanden (PWAA) en het programma Informatie op Orde van start, waarin de departementen, het Nationaal Archief en de Centrale Archief Selectiedienst participeren. Eind 2008 zal de achterstand op het gebied van papieren archieven tot 1975 zijn weggewerkt. Het programma Informatie op Orde zet in op het voor de toekomst op orde brengen van de papieren en digitale informatiehuishouding van de rijksoverheid.
De aanpak van het Project Wegwerken Archiefachterstanden staat voor een ommekeer in de archiefselectie en -bewerking. Een projectmatige werkwijze, centrale regie, snellere procedures en een actieve keuze van te selecteren en dus te behouden archiefmateriaal. De tijd is rijp voor een vervolgstap waarin nòg meer wordt ingezet op prioritering en tijdige overbrenging, waarmee de aandacht wordt verlegd van de massa naar het wezenlijke. Vanuit een nieuw samenwerkingsverband van de departementen worden daarvoor
13
voorbereidingen getroffen. Bovendien heeft de Raad voor Cultuur
informatie naar het openbare archief. Anders gezegd: een
er op gewezen dat een weergave van de samenleving niet altijd
methodiek van selectie naar relevantie en actualiteit. Zo
te reconstrueren is uit enkel overheidsarchieven, maar ook niet-
brengen we met elkaar als rijksoverheid de informatie niet
overheidsarchieven daarbij van belang zijn. Dat hangt onder andere
alleen op orde, maar zetten we ons gezamenlijk actief in voor
samen met een verschuiving die zich in de afgelopen decennia heeft
tijdige openbaarmaking.
voorgedaan in rolverdeling tussen overheid (minder uitvoerder
· Een weergave van de samenleving is niet altijd te
en meer facilitator) en samenleving (steeds meer publieke dienst-
reconstrueren uit enkel overheidsarchieven. Ook niet-
verlening is opgedragen aan zelfstandige maatschappelijke
overheidsarchieven zijn daarbij van belang. Het ligt voor de
organisaties die geen overheidsorgaan in de zin van de huidige
hand de allianties met strategische partners aan te halen om
Archiefwet zijn).
deze archieven te acquireren en beschikbaar te stellen. Dat vraagt een aangepaste selectiedoelstelling en methodiek die
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
14
De digitale revolutie versterkt de noodzaak van een efficiënte en effectieve selectieaanpak. Waardering en selectie van digitale
zich richt op de ‘archieven van nationaal belang’. · De snelle, vooral technische ontwikkelingen in de overheids-
archieven kunnen niet worden uitgesteld tot het moment waarop
administratie vragen om nieuwe regelgeving waarin de
duidelijk wordt of ze ook een cultuurhistorische waarde hebben.
belangen van openbaarheid van bestuur, bescherming van
Daarvoor is de omvang van de informatie eenvoudigweg te groot.
(privacy-)gevoelige gegevens en bewaring op lange termijn
Juist in een digitale omgeving is het mogelijk de waardering toe te
goed zijn afgewogen. Daarbij lijkt het verstandiger te streven
kennen bij de creatie van archieven en kan de selectie plaatsvinden
naar een modernisering in kleinere stappen dan naar een
bij of net na de creatie van archieven.
‘grand design’. Een algehele harmonisatie is een complexe en tijdrovende onderneming, die bovendien het risico in zich
Ambities en doelstellingen · De kerndoelstelling is te zorgen dat de aandacht verschuift
bergt te weinig recht te kunnen doen aan voortschrijdend inzicht. Door op korte termijn te starten met een actualisatie
van het wegwerken van de achterstanden ‘per strekkende
van de Archiefwet kunnen de meest urgente kwesties snel en
meter papier’ naar het tijdig overbrengen van de relevante
adequaat worden aangepakt.
15
3 Knooppunt voor de digitale overheid De digitalisering van de informatie heeft op zichzelf geen invloed op het belang van die informatie en de intermediaire rol die het Nationaal Archief vervult tussen archiefvormer en -gebruiker. Wel biedt de digitale revolutie nieuwe kansen en uitdagingen, die
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
16
digitaal
mede in het kader van het programma Informatie op Orde worden aangepakt.
Door digitalisering kan de overheid mogelijk relevante informatie voor de burgers sneller en actief openbaar maken. Omdat juist in een digitale omgeving de hoeveelheid informatie exponentieel groeit, zal waardering en selectie noodzakelijk blijven. Niet alleen moeten de kosten van opslag en beheer beteugeld worden, maar vooral moet voorkomen worden dat door alle informatie beschikbaar te stellen een rookgordijn voor het wezenlijke wordt opgetrokken.
Eenmalige opslag van kwalitatief hoogwaardig digitaal archief maakt bovendien meervoudig gebruik voor een gedifferentieerde vraag mogelijk. Die vraag kan afkomstig zijn van een recht- en bewijszoekende burger die inzage wil in authentieke digitale bronnen, een liefhebber die een papieren reproductie wil van een digitale foto of kaart, of een beleidsmaker die snel informatie wil ontvangen op zijn PDA of mobiele telefoon.
17
De uitdagingen liggen vooral op het terrein van het snelle verlies en
expertisecentra van de rijksoverheid op het gebied van e-
verval van digitaal gevormde archieven. Dit wordt veroorzaakt door
government te worden.
de snelle veroudering van hard- en software. Beheersmaatregelen zijn nodig om digitale bestanden, waaruit de digitale archieven
permanente bewaring in aanmerking komt eerder
(websites, databases) zijn opgebouwd, te kunnen openen en lezen
overnemen dan na twintig jaar, direct nadat dossiers zijn
en in hun context te plaatsen. Herstel van eenmaal verloren gegane
afgesloten.
digitale informatie is zelfs vrijwel onmogelijk. Bij digitale duurzame
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
18
· Het Nationaal Archief kan digitaal archief dat voor
· Het Nationaal Archief streeft naar het bieden van de
toegankelijkheid ligt de nadruk dan ook op preventie. Daarbij wordt
mogelijkheid aan ministeries en overheidsorganen om
veel aandacht besteed aan voorlichting, advies en ondersteuning van
langdurig te bewaren, maar uiteindelijk te vernietigen
de archiefvormers en zorgdragers (zoals ze in de Archiefwet worden
digitaal archiefmateriaal te beheren en vervolgens
genoemd). Doel hiervan is dat het records management van meet af
duurzaam toegankelijk te houden voor de wettelijke
aan is geïntegreerd in de digitale bedrijfsprocessen van de archief-
zorgdragers.
vormers, zodat overdracht van digitale archieven in geordende en
· Indien overgedragen digitaal archief voor het bedrijfsproces
toegankelijke staat mogelijk is.
van de archiefvormer nog toegankelijk moet blijven, verkent
Daarnaast bereidt het Nationaal Archief zich voor op zijn taak als
het Nationaal Archief het faciliteren van het beheer op
legal deposit, voor beheer, behoud en duurzame toegankelijkheid
afstand. Bovendien kan het deze informatie op locatie
van enkel digitale archieven: het e-depot.
verbinden met andere informatiebronnen en maakt het hiermee gebruik, indien nodig gereguleerd, door alle
Ambities en doelstellingen · De kerndoelstelling tot 2013 is de creatie van een herkenbaar nationaal en internationaal knooppunt van digitale opslag (en vervroegde overbrenging), kennis (standaarden) en digitale duurzaamheid. Het Nationaal Archief streeft ernaar een erkend e-depot/dienstencentrum en één van de
belanghebbenden mogelijk.
19
4 Inrichting van een digitale en een fysieke archiefwerkplaats voor een groot publiek De virtualisering van de samenleving heeft een geweldige impact op het archiefwezen. Waar nu nog dagelijks door het hele land duizenden Nederlanders zich op weg naar een studiezaal begeven
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
20
publiek
voor ‘technisch’ bronnenonderzoek, zou een aanzienlijk deel van dat bezoek wel eens kunnen wegvallen als naamindexen, ‘toegangen’, ‘inventarissen’ (in meer algemene termen: de catalogi) en onderzoeksgidsen digitaal beschikbaar zijn. Bezoekcijfers van de studiezaal lopen al enige jaren terug. Voor dit afnemende studiezaalbezoek kan een heel ander, in omvang groter, bezoek terugkomen. Dat gaat echter niet geheel vanzelf.
Studiezalen in de huidige vorm zullen over een tijdje nauwelijks meer bestaan; daarvoor in de plaats wordt een veel gedifferentieerder aanbod aan belangstellenden geboden: restauratieworkshop, onderzoeksruimte voor bijzondere stukken, tentoonstelling, begeleid onderzoek, studiebijeenkomsten, educatieve projecten, etc. etc. Deze ontwikkelingen stellen archiefdiensten in staat om zich niet alleen te richten op ‘de bezoeker in het algemeen’, maar juist veel meer in te spelen op de specifieke wensen van bijzondere doelgroepen (o.a. journalisten, historici, cartografen, conserveringsdeskundigen, scholieren, genealogen). Het activiteiten- en dienstenpakket van het
21
Nationaal Archief zal het unique selling point van de archieven ten
· Steeds meer originele bronnen komen digitaal beschikbaar.
volle gebruiken: archieven zijn niet om naar te kijken, maar om mee
Voor nog niet-gedigitaliseerde bronnen is snelle scanning
te werken. Je kunt er de oude en de nieuwe geschiedenis letterlijk
on demand mogelijk.
mee ‘in handen’ krijgen.
· Digitale technieken maken het zoeken in verschillende collecties eenvoudiger. Samenwerking met collega-
Ambities en doelstellingen · Het Nationaal Archief zal het bijzondere karakter van het archief en het eigen merk sterker profileren, zodat het niet
(archief)instellingen op nationaal en internationaal niveau leidt tot betere dienstverlening en informatie. Inzet is om die samenwerking te vergroten en nieuwe coalities te vormen.
alleen aantrekkelijk wordt voor de huidige archiefgebruikers maar ook voor de huidige niet-gebruikers. · In een gerenoveerd gebouw wordt de zichtbaarheid van de
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
22
collectie (en de bijbehorende werkzaamheden) vergroot en het gebruik door uiteenlopende publieksgroepen en professionals bevorderd. Kleine en grote verhalen uit de Nederlandse geschiedenis worden verteld aan de hand van de originele bronnen. · De samenwerking met de buren (o.a. Koninklijke Bibliotheek en Centraal Bureau voor de Genealogie) in het unieke gebouwencomplex achter Den Haag CS wordt geïntensiveerd, zodat meer gemeenschappelijke dienstverlening aan onderzoekers/bezoekers tot stand komt. Zo zou bijvoorbeeld één geïntegreerde studiezaal voor genealogisch onderzoek kunnen ontstaan.
23
5 Versterking van de kennisfunctie voor de (inter)nationale archiefwereld Als kenniscentrum is het Nationaal Archief gericht op professionals, en heeft het drie doelgroepen: het Rijksarchiefconsortium, het Nederlandse archiefbestel en de internationale archiefwereld. Binnen de laatste doelgroep neemt de overzeese archieffamilie een
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
24
kennis
belangrijke plaats in.
Rijksarchiefconsortium Naar verwachting zal de rijksverantwoordelijkheid voor de regionale historische centra worden gedecentraliseerd naar de provincies. Daarmee wordt recht gedaan aan de ontwikkelingen waardoor de regionale historische centra (RHC’s) als publieksgerichte erfgoedinstellingen in een regionaal netwerk zijn gaan functioneren. Niettemin blijft het van belang op te trekken met alle betrokken partners, provincies en gemeenten. Bovendien beheren alle centra de door het rijk in de provincies gevormde en nog te vormen archieven en is deze zogenoemde rijkscollectie dus een bindend element. Bij de selectie en de overbrenging van rijksarchieven blijven er taken voor de algemene rijksarchivaris. Digitale opslag en ontsluiting kunnen het beste in gezamenlijkheid worden aangepakt. Het streven moet erop gericht zijn de cultuurhistorische kracht in de steden en provincies te combineren met het profijt van een landelijk netwerk van rijksarchiefbeherende instellingen.
25
Besteltaak Tot voor kort fungeerde de Rijksarchiefdienst in zijn
India, Brazilië) beheren we het zogenoemde gemeenschappelijk
geheel (inclusief de rijksarchieven in de provincie) als kenniscentrum
cultureel erfgoed. Nederlandse geschiedenis ligt overzee en
op het terrein van archivistiek, conservering en institutionele
andersom ligt er veel informatie over de betreffende landen in
geschiedenis en de algemene rijksarchivaris als aanspreekpunt
het Nationaal Archief. Daarnaast blijft het Nationaal Archief actief
voor de regelgeving (het bestel). De deconcentratie in regionale
participeren in Europese en wereldwijde samenwerkingsverbanden
historische centra en de ontwikkeling van het Nationaal Archief
die er bestaan op het gebied van de archivistiek.
hebben ertoe geleid dat ‘het veld’ van het Nationaal Archief verwacht dat het als kenniscentrum voor professionals functioneert en zorg draagt voor ontwikkeling, overdracht en uitwisseling van kennis. De algemene rijksarchivaris zal hierbij de rol van ‘voortrekker’ vervullen. Speerpunten ten aanzien van de erfgoedfunctie zijn de kennis van
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
26
Ambities en doelstellingen · Versterking van het samenwerkingsverband van rijksarchiefbeherende instellingen · Het Nationaal Archief functioneert als kenniscentrum voor
de collectie, papierconservering en digitale beschikbaarstelling
professionals en draagt zorg voor ontwikkeling, overdracht
van de bronnen. De blijvende toegankelijkheid van de overheids-
en uitwisseling van kennis.
administratie eist verdere ontwikkeling van goede standaarden,
· Het Nationaal Archief versterkt de samenwerking tussen
regelgeving, en concepten voor beheer. Omdat er steeds meer
de landen waarmee Nederland een historische band heeft
mogelijk is moeten de informatierechten van burgers en de belangen
en participeert actief in de internationale netwerken van
van de archiefvormers steeds opnieuw worden gewogen.
archiefinstellingen.
Internationale positie Nederland speelt zijn historische rol in de wereld nog steeds, zij het in een nieuwe setting. Het Nationaal Archief zal met de zusterinstellingen in de landen waarmee het een historische relatie heeft, de banden verder aanhalen, samenwerkingsprojecten initiëren en uitvoeren en nieuw beleid ontwikkelen. Met elkaar (o.a. Suriname, Indonesië, Sri Lanka, Ghana, Zuid-Afrika,
27
6 Een nieuwe structuur voor een ondernemende dienst Aansluitend bij de tendensen in het landelijke cultuurbeleid, vond in 2002 de omvorming van het toenmalige Algemeen Rijksarchief
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
28
ondernemend
tot Nationaal Archief plaats. De belangrijkste wijziging was de omslag naar een meer publieksgerichte instelling. Sinds die verandering zijn de organisatie en de bedrijfsvoering van het Nationaal Archief geëvolueerd van een klassieke ambtelijke dienst naar een modern instituut, niet alleen belast met opdrachten van het moederdepartement, maar ook van andere departementen, de provincie Zuid-Holland, nationale en internationale onderzoeksprogramma’s en van derden. Zo komt het diensten- en activiteitenpakket niet alleen voor rekening van de Minister van OCW, worden efficiencyvoordelen bereikt en kan het Nationaal Archief bijdragen aan het rijksbrede informatiebeleid. Onder andere om dit mogelijk te maken werd het Nationaal Archief een ‘agentschap’ van het Ministerie van OCW.
De ontwikkelingen gaan echter door. Nationale en internationale wetenschappelijke programma’s doen een beroep op de expertise van het Nationaal Archief en zijn graag bereid daarvoor een financiële bijdrage te leveren. Grote conserveringsprogramma’s vragen om nieuwe samenwerkingsverbanden die graag onderdak zoeken bij het Nationaal Archief. De gemeenschappelijke database voor genealogie (www.genlias.nl) en het archiefprogramma
29
ABS/Archeion worden al gehost vanuit het Nationaal Archief.
· De nieuwe organisatiestructuur van het Nationaal Archief is
Internationale ontwikkelingen vragen om nieuwe businessmodellen,
gebaseerd op de kerntaken (selectie, beheer en presentatie)
waarbij publieke en private middelen worden samengebracht.
en faciliteert de houding van het Nationaal Archief als
Printing on demand, betaalde toegang tot bijzondere sites kunnen
‘ondernemende dienst’.
nieuwe uitgaven, maar ook inkomsten realiseren. Dat vraagt nog meer van het ondernemerschap van het Nationaal Archief. Ondernemerschap in een publieke context.
Ondernemerschap van het Nationaal Archief vraagt om ruimte voor een ondernemende houding van onze medewerkers: professionals op het gebied van onder andere archivistiek, geschiedenis,
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
30
openbaar bestuur, collectieverzorging en -beheer, educatie, presentatie, ict. Die ruimte wordt o.a. gecreëerd door aanpassing van onze organisatiestructuur en het aangaan van nieuwe samenwerkingsverbanden.
Ambities en doelstellingen · De publieke taken van het Nationaal Archief worden in een publieke omgeving en met publieke middelen (eerste geldstroom) uitgevoerd. Voor grote conserverings- en onderzoeksprogramma’s, internationale samenwerking, uitbreiding van de publieke dienstverlening zullen net zoals nu het geval is ook de zogenaamde tweede en derde geldstromen worden aangeboord.
31
Wat blijft… Verandert dan alles bij het Nationaal Archief? Nee, gelukkig niet,
Colofon Uitgave Nationaal Archief
veel is goed en hoeft niet te veranderen. Wat blijft is dat het Nationaal Archief verantwoordelijk is voor het permanent bewaren en openbaar maken van de belangrijkste
Den Haag, september 2008 Ontwerp UNA designers, Amsterdam
documenten van de rijksoverheid. Deze geven inzicht in het functioneren van onze parlementaire democratie. Daarnaast documenteren ze, samen met de archieven van privé-personen, maatschappelijke organisaties en bedrijven belangrijke ontwikkelingen in onze samenleving. Wat ook niet verandert is de opdracht aan het Nationaal Archief om
Nationaal Archief nu en over vijf jaar
32
een centrum van kennis te zijn over de geschiedenis van Nederland voor een groot publiek. Onze zorg voor oude en eigentijdse archieven blijft. Want morgen is vandaag al verleden tijd.
33
