Van veel ideeën naar een topidee. De basisprincipes van brainstormen (Koen De Vos)
Brainstormen is ooit uitgevonden, door de Amerikaan Alex Osborn meer bepaald. Hij heeft de basisprincipes van brainstormen zoals we ze nu kennen voor het eerst ontwikkeld en beschreven in de jaren '40 van vorige eeuw. Osborn was een reclameman, medeoprichter van BBDO (Batten, Barton, Durstine & Osborn), één van de meest gelauwerde reclamebureau op aarde. Hij werkte met een team creatieve mensen die vaak met sublieme ideeën op de proppen kwamen. Maar helemaal tevreden over hun werk was hij toch niet. Want wat hij constateerde was dat zijn mensen vaak heel goed werkten in hun eentje, maar eenmaal ze in groep waren liep het vaak fout. Hun creativiteit blokkeerde. Iets wat een topbureau als BBDO zich niet kon permitteren, want elke dag weer moesten ze nieuwe verrassende ideeën produceren. En om dat te bereiken was teamwerk - met andere creatieven, met de accounts en met de klanten - een must. Wat ging er dan fout in die brainstormgroepen? Het kwam er op neer dat de deelnemers zich niet open stelden voor elkaars ideeën. Ze discussieerden te veel over aangebrachte ideeën in plaats van zich te richten op het ontwikkelen van nieuwe ideeën. Veel energie ging verloren aan het verdedigen van de eigen ideeën en het onderuit halen van andermans ideeën. Een uur brainstormen leverde vaak niet meer op dan een schamele 10 ideeën. Dit kon en moest beter en daarom ontwikkelde Osborn een methode die hij brainstormen noemde. "Brainstorming = using the brain to storm a creative problem — and do so in commando fashion, with each stormer attacking the same objective." Wat Osbron deed was het denkproces opsplitsen in twee fasen: de 1ste fase noemde hij de 'divergentie' of 'ideegeneratiefase'; de 2de fase de 'convergentie' of 'idee-evaluatiefase'. Of in andere woorden:
©2012 Koen De Vos - www.brainssstorm.com
voor de koffiepauze ideeën bedenken - enkel en alleen maar ideeën bedenken. Na de pauze evaluatie van de ideeën: beoordelen, selecteren en verder uitwerken van de ideeën. Was deze aanpak totaal nieuw? Neen, want vele individuele kunstenaars, schrijvers en andere creatievelingen pasten dit procedé al intuïtief toe, maar hij was wel de eerste die de methode neerschreef, samenbalde in een eenvoudige methodiek en er een naam aan gaf.
Van 10 naar 100 ideeën in 60 minuten Vooral die aparte idee-generatiefase bleek een schot in de roos te zijn. Want tijdens deze fase mogen de deelnemers geen kritiek geven op de ideeën van anderen. Ze moeten hun oordeel, dat je in principe niet echt kunt tegenhouden, tijdelijk voor zich houden en naast zich neer leggen. Waarom? Omdat oordelen het creatieve proces verstoort en vaak stillegt. Vergelijk het met een wagen die wagen die nooit in 5de versnelling geraakt omdat de chauffeur altijd maar weer in achteruit schakelt. En ook: voor ons brein is het veel makkelijker en effectiever om te focussen op 1 taak (ideeën verzinnen) - dan op 2 taken (ideeën verzinnen en die tegelijkertijd beoordelen). Ondertussen weten we allemaal al dat multitasken niet goed werkt en dat ons brein er minder effectief van wordt. Osborn had dit vele tientallen jaren geleden al door en heeft dit inzicht toegepast op het creatieve proces. "The best way to get a good idea is to get a lot of ideas" −Linus Pauling
Wat was en is nog altijd het resultaat van die verandering? Dat als je aan de deelnemers van een brainstorm de richtlijn geeft om in de divergentie zich alleen maar te richten op het bedenken van ideeën, en geen aandacht en energie te steken in het beoordelen van ideeën. Dan bedenkt een groep mensen makkelijk 50, 100 of zelfs meer ideeën in een uur tijd. Wat een pak meer is dan die 10 à 20 ideeën op een uur. Zijn al die 100 ideeën even waardevol? Natuurlijk niet. Er zit veel rommel tussen, maar de kans dat er tussen die 100 ideeën een briljant idee zit is veel groter dan als je er maar 10 bedenkt. Daarenboven vermijd je discussies, politieke spelletjes (ook al kun je die niet helemaal vermijden) en alle energieverlies die dat teweeg brengt. En de sfeer in de groep, die vaart er wel bij.
©2012 Koen De Vos - www.brainssstorm.com
Brainstormen is een natuurlijk proces Brainstorming is een natuurlijk proces dat frappante gelijkenissen vertoont met de natuurlijke evolutie zoals beschreven door Charles Darwin. Want van alle nieuwe levensvormen die de natuur voortbrengt verdwijnt 95 à 99,9% kort nadat ze tot leven zijn gekomen. Van de 100 nieuwe planten, dieren, insecten en andere levensvormen houden we er maximum 1 à 5 over. Brainstormen - en ideeënontwikkeling tout court - werkt volgens een gelijkaardig principe: je moet veel ideeën produceren om er slechts enkele goede over te houden. Het lijkt onefficiënt en het lijkt ook verdacht veel op 'trial and error'. Maar het goede eraan is dat je die 'trial and error' fase beter doormaakt in de ideeontwikkelingsfase dan in de productiefase. Want een idee bedenken en aan de kant schuiven gaat veel makkelijker en kost pakken minder dan een nieuw product lanceren en het dan uit de schappen moeten halen.
Regels doorbreken is toegestaan Tijdens de divergentie of ideegeneratiefase gelden een aantal spelregels. Die regels zijn er niet om je te beknotten maar om integendeel alle barrières weg te halen. Zodat er een open denkruimte ontstaat waarin mensen in alle vrijheid hun ideeën kunnen lanceren. •
Stel je oordeel uit - alle ideeën zijn goed
•
Focus op kwantiteit - streef naar zoveel mogelijk ideeën
•
Freewheel - spring gerust van het ene idee op het andere
•
Hitch-hike - lift mee op andermans ideeën
De belangrijkste regel is 'Uitstel van oordeel'. Geef geen kritiek - zelfs geen al te lovende kritiek - op de ideeën van anderen. Maar ook niet op je eigen ingevingen. Want alle ideeën zijn toegestaan: gewone ideeën, vergezochte, voor de handliggende, naïeve, bizarre, absurde en natuurlijk ook de slimme ideeën. Het doel is immers zo veel mogelijk ideeën te genereren, in een zo groot mogelijke verscheidenheid. Beoordelen en selecteren van de ideeën is iets voor later - voor na de koffiebreak.
Provoceer je brein De spelregels zorgen voor veel ideeën en een grote verscheidenheid aan ideeën. Wil je die verscheidenheid nog vergroten, dan pas je in de ideegeneratiefase creatieve ©2012 Koen De Vos - www.brainssstorm.com
denktechnieken toe. Deze technieken stimuleren de deelnemers om hun denkpatronen te verlaten en om met andere invalshoeken te experimenteren. Geen garantie op een subliem idee, maar wel op nieuwe invalshoeken. De basis van brainstormen is dus de splitsing is in 2 denkfasen. Maar in werkelijkheid is er natuurlijk nog een voorafgaande fase, de vraagstelling. Doel van deze fase is om de juiste uitdagende vraag te formuleren warmee je groep aan de slag gaat. Je kunt dit doen tijdens de brainstorm, samen met de brainstormgroep. Of je bereidt de vraag al op voorhand voor. Dit laatste is vaak de beste oplossing want het gaat vlotter nieuwe ideeën te genereren in groep dan met diezelfde groep één juiste stimulerende vraagstelling formuleren. Een gestructureerde brainstormsessie bestaat dus uit volgende 3 stappen: 1) Briefing en probleemformulering 2) Ideegeneratiefase (met de spelregels en creatieve denktechnieken) 3) Idee-evaluatiefase
Nog enkele niet onbelangrijke vragen over brainstormen Kun je ook brainstormen in je eentje? Natuurlijk. Osborn heeft de brainstormmethode ontwikkeld om meer uit een groep te halen, maar je kunt deze principes ook perfect toepassen in je eentje. Neem een blaadje papier of een word document. Formuleer bovenaan het onderwerp van je brainstorm, liefst in vraagvorm. En schrijf je ideeën neer. Allemaal. Oordeel niet. Nummer je ideeën, want dat motiveert. En las regelmatig rustmomenten in. Werk liever 3 maal 15 minuten aan een opdracht dan 45 minuten aan één stuk. Als je voldoende ideeën hebt, selecteer je de beste en werk je die uit. Is brainstormen dé oplossing voor al mijn creatief werk? Neen, dat was de bedoeling ook niet. Brainstormen in groep is ontwikkeld als aanvulling op het individuele creatieve werk. Het vervangt de individuele creativiteit dus zeker niet. Is brainstormen nu nog altijd hetzelfde als in de tijd van Osborn? Neen. Ondertussen is er heel wat veranderd. Er is veel academisch onderzoek gedaan en ook praktijkmensen hebben veel bijgeleerd. De basisprincipes blijven nog staan, maar we ©2012 Koen De Vos - www.brainssstorm.com
maken bijvoorbeeld meer gebruik van gerichte oefeningen aangepast aan het soort vraagstelling en van creatieve denktechnieken (o.a. laterale denktechnieken van De Bono). En we werken veel meer met kleine subgroepen omdat verschillende onderzoeken hebben uitgewezen dat verschillende kleine groepen nog meer en nog meer verscheiden ideeën ontwikkelen dan één grote groep. Koen De Vos
[email protected] www.brainssstorm.com www.50000ideeen.be
©2012 Koen De Vos - www.brainssstorm.com
