[
v i s i e
] [ Studio Groen + Schild ]
Vijf interieurarchitecten, drie architecten en een management assistent telt Studio Groen + Schild. Dat maakt de Studio volgens Tineke Groen en Ellen Schild herkenbaar als een interieurarchitectenbureau. Zij noemen het typerend voor hun studio dat het architectuur benadert vanuit het interieur; tegelijkertijd benaderen zij interieurs architectonisch. Robert Muis • Fotografie: Christiaan de Bruijne
WWW.PI-ONLINE.NL
Van kast tot kantoorconcept
54
Het entreepaviljoen van het Legermuseum te Delft. Een volume met insnijdingen fungeert op de begane grond als balie en op de verdieping als archiefruimte.
PI, projekt & interieur 1/2008
“Zonder daaraan kwalificaties te willen verbinden, betekent interieurarchitectuur een wezenlijk andere manier van kijken”, zegt Schild. “Een architect die driehonderd woningen neerzet, kent de toekomstige gebruikers niet en hoeft dat ook niet. Je kunt niet op alle mogelijke individuele wensen van die toekomstige bewoners inspelen. Als interieurarchitect zit je met je opdrachtgever aan tafel. Je kunt ruim vragen stellen om uiteindelijk een maatpak voor hem te maken.” Studio Groen + Schild is voortgekomen uit een bureau dat Tineke Groen in 2000 als interieurarchitect startte, na eerder te hebben gewerkt bij een aantal andere bureaus.
In 2002 vormde zij met Ellen Schild, die zij onder andere kende van hun gezamenlijke studie architectonische vormgeving, een maatschap. De Studio is gegroeid met de ontwikkeling van innovatieve kantoorconcepten, maar heeft tevens veel opdrachten in de zorgsector, horeca en voor particulieren. Daarnaast is zij regelmatig betrokken bij restauratieprojecten. In gesprekken met de opdrachtgever brengt het bureau diens identiteit en de functie van de ruimte – of in het geval van kantoren: de werkprocessen die er plaats vinden – in kaart. Naast de gebruikersfunctie wordt vastgesteld wat de belevingswaarde moet zijn. Schild: “Hoe geef je zó vorm dat de ruimte doet waar-
[
v i s i e
]
de ruimten op. Het bureau ontwierp in Deventer voor drie flatgebouwen uit de jaren zestig een nieuwe entree. Lift en trappenhuis zijn bij de drie flats in een aparte toren gesitueerd. De Studio voegde aan de entree van een stalen luifel toe, die binnen doorloopt als plafond – bij twee flats in rood, bij de derde in blauw. De hoeken van de glazen pui zijn verlijmd, wat de grens tussen binnen en buiten verkleint. Het bellenbord en de brievenbussen – alles op maat gemaakt – zijn in dezelfde kleur uitgevoerd, evenals de achterwand van het liftportaal en het tegelwerk in het trappenhuis. Van buiten af gezien loopt de kleur als een
Bij de renovatie van de Cyclusflats in Deventer heeft Studio Groen + Schild binnen en buiten in elkaar laten grijpen.
meubilair – wordt door het bureau veel ingezet om plattegronden in te delen, maar ook om ruimtelijkheid te creëren. Zij geeft het voorbeeld van een woonhuis dat Groen + Schild recent heeft verbouwd. Centraal in de rechthoekige plattegrond plaatste de studio een hoge, smalle kast en tafel uit één stuk. De vorm breekt de ruimte, maar sluit niet af. “Net als bij een stoel kun je er de ruimte omheen blijven zien en voelen.”
VOLUMES De overlap in architectuur en interieurarchitectuur vindt het bureau interessant. Als buiten en binnen goed in elkaar grijpen, dan levert dat volgens Groen en Schild goe-
Hoe Studio Groen + Schild werkt met architectonische vormen in een ruimte is al herkenbaar in een van haar eerste projecten, een omvangrijke opdracht van de Rijksgebouwendienst: het gebouw van de Voedsel- en Warenautoriteit in Den Haag. De Studio ontwierp het interieur van de toren en de vijfde verdieping , in totaal >>
WWW.PI-ONLINE.NL
voor hij bedoeld is. Maar ook: is het een prettige en leefbare ruimte.” Uit die drie onderdelen – identiteit, functie en ruimte – distilleert het bureau een concept als drager van het ontwerp. Dit concept verbindt de drie onderdelen en vormt een stabiele drager waar de gebruiker een persoonlijke laag overheen kan leggen. Het concept wordt geconcretiseerd in ruimte, licht , materiaal en kleur; daarbij houdt het bureau het geheel in het oog. In deze concretisering blijkt de architectonische benadering van het interieur. Meubilair - en vooral vast
loper naar binnen en in de toren omhoog, volgens Schild een gastvrij gebaar. Interieur en exterieur zijn eveneens sterk verbonden bij het entreepaviljoen van het Legermuseum te Delft, waar het interieur voor werd ontworpen. Het paviljoen, bestaande uit twee lagen, is een kubus van glas en hout en staat op een van de binnenplaatsen. Een volume in het midden van het gebouwtje fungeert op de begane grond als balie en op de verdieping als archiefruimte. De achterwand van het paviljoen is een kastenwand over twee verdiepingen. Daarin is beneden een boekenkast opgenomen en boven ruimte voor apparatuur. Door deze kastenwand, waarin ook lockers zijn opgenomen, betreedt je het museum. Zowel de balie als de kastenwand zijn vormgegeven als grote volumes met insnijdingen. Ook de presentatiemeubelen voor de winkel zijn op die manier vormgegeven. De vaste inrichtingselementen zijn bekleed met hout, de uitsparingen met zwart of rood mdf als contrast. Buiten en binnen zijn verder verbonden doordat op de begane grond de klinkerbestrating doorloopt.
PI, projekt & interieur 1/2008
55
[
v i s i e
] [ Studio Groen + Schild ]
8.000 m2. “In feite is de kantoorverdieping traditioneel, met kamers en nog zonder flexplekken”, vertelt Schild. “Door de diepe kantoormaat van 14,40 meter konden we centrale pleinen met service-units maken. Die units zijn grote, rechthoekige blokken, waarin onder andere de pantry en de kopieerruimte zijn ondergebracht. Uitsparingen in het volume zorgen voor spannende doorzichten. De met staal beklede wanden van de units zijn in vier verschillende kleuren uitgevoerd. “We vonden de architectuur zwaar. Om het geheel lichter te maken, hebben we twee tinten gebaseerd op de kleuren van het gebouw, en daar twee frisse kleuren tegenover gesteld.” De toren en de vijfde verdieping kregen elk een eigen kleurenreeks en daarmee een eigen identiteit. In de conferentiezaal komen de kleurenreeksen samen als een blokpatroon op de wanden. Schild geeft aan dat het bureau bij elk project veel tijd in kleurenonderzoek steekt om tot dit soort principes te komen.
ONTMOETINGSPLEKKEN De Studio heeft veel innovatieve kantoorconcepten ontwikkeld . Dat betekent – in het verlengde van de inzichten dat veel ondernemingen en instellingen gebaat zijn bij goede communicatie – het stimuleren van ontmoetingen door open werkvloeren, loungeruimten en zogenoemde huiskamers. Je moet kijken naar identiteit en werkprocessen.” Het hoofdkantoor van Menzis in Zwolle bijvoorbeeld, is gebaseerd op het coconprincipe: communicatie en concentratie. De beide activiteiten zorgen voor een spanning tussen de behoefte aan openheid enerzijds en rust anderzijds. De kantoorverdiepingen combineren compacte werkkamers met veel open ruimte voor overleg. De werkplekken zijn niet persoonsgebonden en
Voor de Voedsel- en Warenautoriteit in Den Haag ont-
WWW.PI-ONLINE.NL
wierp de studio onder meer centrale pleinen met serviceunits in de vorm van grote, rechthoekige volumes. Uitspa-
56
PI, projekt & interieur 1/2008
ringen zorgen voor doorzichten. [Foto: Harry Noback] Bij een woonhuis in Apeldoorn is in de rechthoekige plattegrond een hoge, smalle kast en tafel uit één stuk geplaatst. De vorm breekt de ruimte, maar sluit niet af.
met 3,60 x 3,60 meter niet geschikt voor overleg: dat vindt elders plaats. De kamers zijn langs de gevel geplaatst, met een glazen wand aan de binnenzijde. In dit middengebied staan de gemeenschappelijke archiefkasten. Zij vormen een belangrijk facet van het ontwerp: als bergruimte, routing en overlegplek. Omdat zij midden in de ruimte staan, creëren de kasten als het ware een dubbele gang. Het loopverkeer,
dat centraal in de ruimte de verdieping betreedt, neemt automatisch de binnengang en verstoort niet de concentratie in de werkkamers. De hoogte maakt de kasten tot ‘hangplekken’, waar spontaan overleg plaatsvindt. In het middengebied, een ovaal plein van parket, zijn verdere vergaderplekken, tijdelijke werkplekken en print- en kopieerruimten gerealiseerd. De vloervelden uit parket en tapijt geven de routing aan,
ren van werken uit te proberen. Als ontmoetingsruimte heeft een verdieping een bibliotheek annex keuken met lange, rode lees- en eettafel. De kantoorverdiepingen van het hoofdkantoor van Menzis in Zwolle combineren compacte werkkamers langs de gevel met met veel open ruimte in het middengebied, een ovaal plein van parket. [Foto: Teo Krijgsman]
maar zorgen ook voor ruimtelijkheid. Voor de Gemeente Deventer heeft Groen + Schild recent in tijdelijke huisvesting twee verdiepingen ontworpen als pilotproject. In het nieuw te bouwen stadskantoor wil de gemeente op een andere manier gaan werken, waarbij de ruimte is gerelateerd aan een bepaalde activiteit: geconcentreerd werken in een ‘cockpit’, werken in een open ruimte, vergaderen in een afgesloten
WWW.PI-ONLINE.NL
Voor de Gemeente Deventer heeft Groen + Schild als pilotproject twee verdiepingen ontworpen, om nieuwe manie-
ruimte, informeel overleggen op een huiselijke plek en touchdown-werkplekken wanneer kort een verbinding met het netwerk nodig is. Met de twee verschillend vormgegeven verdiepingen test de gemeente hoe zij de andere manier van werken in de nieuwbouw wil vormgeven. Concentratieplekken worden bijvoorbeeld op de ene verdieping centraal en op de andere aan het uiteinde geplaatst. Ook de vergaderruimten zijn verschillend gesitueerd en creëren tegelijkertijd architectonische ruimtescheidingen voor rust op de open werkplekken. Transparante wanden zorgen voor openheid, terwijl grafische decoraties en gekleurde vitrages voldoende privacy waarborgen. Als ontmoetingsplek heeft de ene verdieping een loungeruimte met lage banken, de andere een bibliotheek annex keuken met lange, rode tafel. Die kan worden gebruikt voor een gezamenlijke lunch, als leestafel en ook voor overleg. Nabij de ontmoetingsplekken liggen de pantry, postvakjes en lockerkasten. Strepen op de lockerkasten, de houten vloer geven de ruimte een huiselijke sfeer, die wordt versterkt door de bruine wanden, vitrage, het meubilair en de armaturen. Een ander recent en opvallend kantoorproject realiseerde Studio Groen + Schild voor Triada Woondiensten in Heerde. Als je het gebouw betreedt, kijk je in een vide over drie verdiepingen, waarvan links en rechts kantoren liggen. “Aanvankelijk wilde de >>
PI, projekt & interieur 1/2008
57
[
v i s i e
] [ Studio Groen + Schild ]
architect aan beide zijden galerijen maken”, vertelt Schild. “Op ons aandringen is er nu aan één kant een hoge rode wand gerealiseerd. De verschillende wanden maakt het geheel ruimtelijk veel interessanter.” In de rode wand bieden rechthoekige sleuven af en toe doorzichten. Drie hoge verticale sleuven ontsluiten, via trappen en bruggen in de vide, de erachter gelegen werk- en archiefruimten. Rechts leiden de trappen en bruggen naar galerijen, waaraan de kantoren liggen achter een glazen pui en speciaal vervaardigde houten schuifdeuren. Schild: “De deuren die gedurende de dag hier open, daar dicht staan, geven een speels, willekeurig beeld. De opbouw van de deuren zorgt bovendien voor geluiddemping, zowel voor de werkkamers als voor de hoge vide.” Een enkel element domineert de vide: een boom. “Triada wil duurzaamheid en energiezuinigheid uitstralen, daarom is in het gebouw bijvoorbeeld betonkernactivering en veel hout toegepast. De boom onderstreept die uitstraling.”
WWW.PI-ONLINE.NL
VISIE Hoewel innovatieve kantoorconcepten wellicht tot de meest aansprekende projecten voor Studio Groen + Schild behoren, is het bureau breed georiënteerd. “We willen ons niet focussen op één type opdrachtgever en hebben ook veel opdrachten van particulieren, in horeca en de zorgsector”, zegt Schild. “Laatstgenoemde is met name uitdagend omdat daarin veel ontwikkeling is. Woonzorgcentrum Mandala in Apeldoorn is een voorbeeld van een project met een op-drachtgever met een sterke eigen visie op zorg. Men wilde geen instellingskarakter, maar een veel huiselijker benadering. Dat betekende bijvoorbeeld ook grote ruimten en goede maaltijden.” De visie ‘eerst wonen, dan zorgen’ moest ook tot uitdrukking komen in het interieur. De keuze voor kleuren, meubelen en armaturen heeft hierbij weer een belangrijke rol gespeeld. De huiselijkheid is tot in de details nagestreefd. Diverse elementen brengen een sfeer van authenticiteit in het
58
PI, projekt & interieur 1/2008
interieur: een Perzische loper op de vloer, een wanddecoratie gebaseerd op oude tegels, of op een wand een lijnpatroon gebaseerd op oude klederdrachten. Een reling is als onderdeel van het lijnpatroon meegenomen in het ontwerp. “Dan krijg je niet het effect van een railing die duidelijk achteraf is aangebracht”, verklaart Schild. “We wilden oude elementen in het interieur, omdat oude dingen een eigen verhaal hebben. In een zorgproject waaraan we nu werken, gaan we nog veel verder. We proberen de bewoners meer ruimte voor een eigen invulling te geven. Zij hebben hun eigen spullen, die ze al
een leven met zich meenemen; wie zijn wij om te bepalen dat die niet in het concept passen?” π Bij Triada Woondiensten in Heerde zorgen twee wanden langs een vide voor een intertessant beeld. Sleuven in de rode wand bieden doorzichten en ontsluiten de achtergelegen ruimten. Aan de overzijde liggen kantoren achter een glazen pui en speciaal vervaardigde houten schuuifdeuren. De visie ‘eerst wonen, dan zorgen’ moest ook tot uitdrukking komen in het interieur van Woonzorgcentrum Mandala te Apeldoorn. De keuze voor kleuren, meubelen en armaturen heeft hierbij weer een belangrijke rol gespeeld. Op de achtergrond is te zien hoe de reling is opgenomen in een lijnpatroon over de wanden.
