Herinneringen aan de Piet Heinstraat
Van Incasso-Bank tot ABN-AMRO J. v. Ooyik
Posthuum Met gepaste auteurstrots presenteerdeja 11 IJall Ooy ik begill dit jaar ZUil artiuel ' Vall Incasso-Bank tot ABN-AMRO ' aall de redactie IJall 11 S liepsteen. De omgeIJillg IJa ll de Piet H einstraat lag hem IIa aall het hart en persoonlijke herinnering en vcrbonden hem met het niark antc geholllIJ van de IJ .m . In casso-Bank wa ari n /zij c~ent i m e tijd werkz aam Ilias. Niema nd hee]: kunn en bevroeden dat dit artikel j alls laatste z ou ZijII . H ij z at 1101 plannen 0111 de E nschedese [abriekcu en bedrijven te beschrijven. Op 4 maart 2 0 0 2 , tijdens de laatste fase IJa ll het drukkl aar maken van dit nummer IJall 11 S liepsteen. bereikte OIIS het outhutsende bericht dat ja 11 van O oyik op 7J -jalige leeftijd plotseling was overleden. Dat J a11 de p ublicatie van dit artikel niet meer /zeljt IllO<~e ll beleven, stemt eJlls droeviç , I·Ve gedenken j cw Vall Ooyik met respect eu hopen dat ZUil naasten de kracht vinden dit verlies te verwerken, H U ruste in vrede
E in d oktober va n het v o rig jaar kwam het SHSEL-archief in het bezit va n een fraai in blauwe band met goudopdruk uitgevoerd jubileumboek getiteld: Wereldwijd bankieren ABNAMRü 1824-1999. Dit gedenkboek is een uitvloei sel van een in de bestuursvergadering van de Stichting ABN-AMRO Historisch Archief van juni 1996 uitgesproken wens 0111 in het jubileumjaar 1999 een zodani g boek ui t te brengen. In h et door tal v a n z eer d eskundi ge auteurs - elk een sp ecia lis t op z ij n gebied g esch reven boek wordt vo o r h et eers t d e g e hele g es ch ie den is, ge baseer d op reeds g ep u b lice e rde literatuur, v an alle belangrijke ve rgad eri ngen v an ABN-AMRO va n 1824 tot 1999 beli cht. Het is m et een groot aa n tal foto 's in zwart-wit en kleur uit vooral de vori ge eeuw rijk gei1lustreerd. E e n drietal foto's hceft betrckking op in Enschede gcvcstigdc banken, t.w.: de ABN op hct Ho edemakerplein uit ca. 1970 (vr o cgcr de Twcntsche Bank cn thans de zetel van het m akelaars-
kantoor SnelderZijlstra) , het ABNdi strictskantoor aan de Brinkstraat uit 1975 (te g e n w o o r d ig de Oldenzaalsestraat) en de AMRO Bank aan de Burgerneester van Ve enlaan uit ca . 197°·
Ee n nau w gezette exe rci tie doo r het bo ek levert eve nw el geen foto. noch ee n bes c hrijving. op van l'en m arkan t v. m , bankucbouw ::> waaraan het ee rste de e l van dl' tit el bove n dit verhaa l zij n bestaan srech t ontleent: dl' v.m . Incasso-Ban k aan dl' Pie t H ein straat in o nze stad van inwon ing. D eze o m issie zo u derhalve l'e n welko me aanle iding kunn en va n ne n o m het ge de n kboe k o p dit p u nt in deze Sliep steen-bijdrage aa n te vullen , wa re het ni et dat de au te ur zic h reed s lan g voo r dl' p ub licati e daar van m et (ie b eschrij vin g va n (ie
rece nt e gesc hiede nis e n de ac tu ele stand van zake n ro nd dl' Piet H e instraat e n de stat io nsomgeving had bc ziuecho udc n . Ni ettemin m ae~ ~~ h et on dcr baviuc ucd cnkbock hem to t ::> ::> stim ula ns d ie ne n l'e n stre ng ingekorte ve rsie van 'z ij n ' Piet H ei nstraat-j ar en aan dit numm er te wijden .
De bouu. van de Incasso - Baule D l' bou w van (Ic In casso-B an k vo nd plaats tussen tw e e gebe u rt e n issen van wereldstrekk ende be te ke nis: de o nderte ke ning van h et z.g . Kelloggpact o p 27 augu stus I ~2X w aarm ee de oorlog b uiten de wet werd gesteld. e n dl' w erel do mvatte nde eco nomisc he crisis d ie o p 24 oktober 1929 met dl' beruchte Beursk rach van Ncw Vo rk begon en dil' zu lke diep ingrij pe nde gevolgen voor de mensheid als ge heel heeft ge had. In diezelfde maand t. w , o p 7 o kto be r 1 9 2 ~. vo nd de feestelijke ope ni ng van de Incasso- Bank aan de Piet H e instraat plaat s. T er gelege n he id daar van gaf h et Twentseli D agblad T ubaru in in zijn editie va n 5 o kto be r l'e n besch rijvi ng van de bou w en de inri c hti ng van de ze fraaie aa nwinst voor dl' to en ru im 5 0. 0 0 0 in w o n ers te llende stad Ensc he de:
l3liidclIstcilli>illl/.:, later Tuvutsc Billl /.: , daarna Sncldcr-Zijlstm . in 1980
Foto ardiic] S /-ISEL 11 Sliepsteen
3
Het 11 icui 111' ,\ZelJOII II J der Incasso-Banl: aall de Piet Heinstraat te Enscliedc is oll,\Zetllliifeid eell der mooiste kalltoo/gebol/lI'ell !'all de stad. N iet allecu is het gebol/II' uitermate[ mai !'all stUI doch ook het interieu r is !'all diCII aard, dat het geheel iets zeer bUzollders ~\Zell oelll d lIIa,\Z worden, De beteende A msterdamse architect ir. j an Gratatna is de ontwerper . HUis er in geslaagd een bOl/lI'l/lerk tot stand te brcnç cn dat eCII uitstekend vootbccld Ilall de hedClldaagse bOl/ lI'kullst ,\Zelloellll{ //l ag worden. IV al11Ieer nten dit in alle opzichtelI ro }'aa l l/i(~el!oe rd pond binnentreedt , leidt een trap van Z weeds marnier o//lhoog tiaar een z eergrote hall, Il'aar z ich de loleetten IJoor het publicl: bevinden. 0 111 de waditenden z oucel 1II0gelUk te ,\ZerieIJell ZUil hier gelllaRkelUke r itbankc» ,\Zeplaatst.. Z e!fs is er ecu tel~/;JOII aanwcrio die door de cliënt èlegebruikt lIIag 1I'0rdCII . Dez e hall tr~{t doo r ZUil flOOrl/allle uitvoeiino , Aa ll alle onderdelen is dl' incest 1I 1 0~\ZclUke zo /g besteed. Ter reenterrijde is de z .g. ~Oi'({ellha llll'aar loketten aillll /lez (lz ZUil !'oor dl;\Zellell die e.e.a. in ~Oi'({l'Il hebben te behandclcu, Dez e loleetten ZUil niet z ichtbaar !'oor heli die z ich in de hall !'Mr liet publiek beuinden. Aa ll dl' voorr ijde van het pand bevinden z ich de wadukamcrs en directiekanter. Z oals .111e vcvtrculceu in het ,\zebollll' ZUil dc:« voorzien !'all z II Jare, ,\Zell/iddelllpellde deuren , 0 IJllallelldFaai, doch tevens uiterst sober !'all sti] ', is het interieur !'all alle vcrtrcukcn . l/(Jor de walldbeklcdillg is z.g . 1I1(?/;ex, d.i. ~\Zepers t suikerriet, geInIl ikt, dat z eer //l ooi gedewreerd kali I
worden en dat tevens ,\ZeelI,\Zell/id doorlaat, Aa ll de adIterzUde is de grote liantoorruuntc. DIJor een,\Zlaz ell dak valt een zee !'all licht lIaar beneden , Ook hier Il'eer dez e!fi/e stUI!'olle l/ iTl loeri/ ~\Z. De vloer is /la ll Z .,I!,. cubolitli. Ll/l,\Zs eet ! trap l'llIl rubhertrcdcn daalt 1//('11 I!.f wwr de lelnis. Men moet bel/lollilerillg hebhen !'oor het S/1I11 1111/111 van soliditeit dat hier is bereikt. De 8 bU 7 M . .I!r(l(c kil/is is (lI l1gCII ('1I door,\ZI'l/Icld(\Zc gcpalltserde 1I1/1Il'1I. DaarolllheclI is CCII z .g. sp Îl~\Zclga ll,\Z en !'c/VO(\ZCIIS lI/elT massale 111111'1'11 . lil ééll woord,l!clIl('ld(\Z ZUil de klllisdellrell van de Lip4 àbrickCII wellee 60 en, dik ZUil cu .I!cslotell ZUil door ill.\Zel/likk eldc letter-w lllbillaticsiotell. Zc!fs dc dirc({cl/r is allcclI lIict ill stam de
Foto; archief Ni«l Icr KlIifc 1'11 Z.)IICII .' :. V
4
11 SliepstcclI
Foto L. ,\lcttcmirh
Fraai f'cc fdhollll'lI'crk !'all HarcII" j on/clls
deuren te OpCIICII . Daalv oorZUil cuieclc persolll'll lIod(\Z , die Tl I'CC aan tll'CC CCII sll1tw llliJillatic kennen. Dit /lei/(\Zhcidss}'steclII is op alle launoren de: lttcassobanl: ill,\Zcl1oerd. I·Ve ZI/IIC11 (Jl'cT dez e khtisillrichtillg, uvl lec (Jok een ,?/iielil/,\Z bel/at !'oor het beu-aren fla ll t,?/i'lzilfier etc. niet meet mededelen , Ill aar I/le leunncn I'olstaall niet te vennelden dat hier het alteruiterste van !'eil(l!hcid is bereikt. Een C(\ZCII leluisinrichtino en ecu r evcnt a l tuooic, sniaalevollc kllipkcllll er~ics vindt //I CII vootts in dez e kcldcrc!fi{clill.\z . f3cJl'CII in het gebol/I/ vindt men dc cOllciClgell'cJllill.1! en ell(l!c leautorcn, Fra ai bccidhol/I/llllerk uau Barendj oniells uit Amsterdam !'ersiert het gebol/II', 1/1.0. leellll'CII /li et de It/apellS flilll Ellschcdc ell LOllllcker. Z oals ,\ZCllleid is het ,\Zcbol/II' olltl/lOrpl'll door ir. J all Gm tallla. Aa llllCIIIlTs I/larell de,\ZebI'. KrcUl'Il field I/it H e llg elcJ • I-Iet schilderll'erk is fla ll de gebr. I/(l/l Kr(l!tl'll . Het Ilerlichtillgssysteeill is olltlliolpell dMr de Philipd à/lfiekell. De elcctrisdle illstallatie is !'all de hcer H J. J allsell: de cClltrale Ilclwantlillg Ilall A . Spru}'t's 11I.\Zellicl/rs/JlI reill/. DeJintl
M e t de ingebruik nem ing van het ni euwe bankgebo uw kwam de In casso-Bank in een ruim er j asje te zitte n dan het Eld erinkshuis aan de to enmalige G ro na uscstraa r haar tot dan toe had gebode n. (Ee n ruimtegebrek-fen om een waa rmee h et Van D cinsc Institu ut , dat daarin tegen w o ordi g ge h u isvest is, dagelijks te m ak en heeft ...). Zonde r o p de b eweegred en en di e daartoe h ebbe n ge leid in dit b estek nader in te gaa n zij hi er ver m eld dat de Incasso- Bank in 189 1 te Amsterdam werd o pgeri cht , in 1<)-1-7 doo r de Am srcr dam schc Ban k werd overge no me n, dat die ba nk in j uni I <)ó4 m et de R o rter dam sch e Ban k tot de Am ster dam- Rotterdam Ban k (Am ro) fuseerde e n dat er in m ei 19<)0 ee n fusie o n tsto n d tu ssen de Am ro en de ABN , welke laatste bank was o ntstaa n uit ee n fu sie tussen de Twc ntsc he Ban k en de cderlandscbe H andel M aatsch appij .
Fa . A.E. Meister W ij verp laatse n ons naar het j aar I <)5S; in dat jaar trad de auteur als han del scorrespond ent N ederl ands e n de m oderne talen in di en st van de tà . A. E. Melster. Blij kens ee n adve rte nt ie in de o ffic iële catalogus va n de tento o nstel ling 'Zcvcn m ij ls' . di e van 1<) - 30 j u ni 1<)3 0 te Ensc hed e w e rd ge ho ude n, werd de firma in 187+ te Ensc he de gevestigd. Eers te firm ant daarin was de hee r
A .E . M elstcr ( 184<)-1<)30) , di e de laatste ve n noo t w as gew ees t in ee n calico t- weverij, de stijd s gevestig d aan de Olden zaalsestr aat. zu id hoek Van Lo ch ern straat . W egen s overvoe ring va n de Indisc hc m ark t werd het bedrijf in 1889 geliq uide erd . Als tweede ve n noot trad nadi en to t de firm a toe de heer D . Schn irgcr ( 1885- 1<) 83) die verderop nader in beeld ko mt. D e firm a A. E. M eister hiel d ka ntoo r o p de tw eed e etage va n de Incasso- Bank (geb ru ikers van de eerste etag e ko me n no g ter sprake). Tijd en s de dien stjar en van de au teu r (to t eind I <) ÓS) werd de di recti e gevo rm d do o r d e heer D . Sch nir gcr en diens zoo n, de h eer ) die met H .C. W . Schnitger ( I <)IS de dagelijkse leidin g van het kantoo r was belast. D e act ivite ite n van de firm a A. E. M clsre r lagen o p het ge bied van de age nt ure n . d. W.z. zij trad o p als interm ediai r tussen de Nederla ndse cliënrèlc en d e b u ite nla ndse levera nc iers. H et aanta l ' hu izen ' dat de firm a ve rtegenwoo rdigde was zee r talrijk en divers: ko per-rayon-garens (D u itsland) : sp u itgic trn achin es (cxtrud crs) voor de rubb er- en ku nststo ffe n ind ust rie (D uirsland): synt het ische gare ns (w .o . H elarren en Bani o n - Frankrij k); ze ng mac h ines (België): vcrvcrij -, blek erij - e n
finishin gmachin cs (Iralië): d raadb u igmach in es (D u itsland) et c . Voo r ee n Engelse f:lb rika n t va n kle urstoffen voor de texti elindu stri e
trad de f:l. A.E. M eister o p als dep oth oudster. Voor de o pslag van deze kleu rstoffen (in dr u m s) beschikte zij over de (u itg estre kte) kelde rru im te va n ee n pan d op de h o ek van de Stadsgravenstraat e n de Bol w erk str aat . H ier in is tegen w oordi g café ' H et Bolwe rk ' gevestigd . H o nderden vate n m et texti el- kleurstoffen hebben zo hun weg naar de spi n ne rijen in e n bu iten Ensc he de gevonden . Van ee n in Walloni ë (België) gevestigde fa brikanr van kaa rdb eslag b e harti gd e de f:l. A.E . Molster de belan gen m .b .t . alle in N ed erl and werkzam e sp inne rijen . O m deze cliënten vlot te ku nne n bedi ene n, ging de fabrikunt ein d j aren ' SO o ve r to t h et inri ch ten va n ee n ser vice- we rkp laats, di e d estijds ge legen was aan de rand va n het o ude kat ho lieke kerkh of, min o f m eer op de plaats van de tege nwoordige Pelm o le nstraat e n h et luxe woo nco m plex, be ke n d o nder de naam 1-/(l (~l!s ta ctc . In het 'atelie r' had de n twee m o nteurs ui t Ensc he de j arenla ng ee n dagtaak aan het bewerken van 'le s garni rurcs de ca rdcs ' . Voor de N ederl an dse text ielindustri e trad de firm a A .E. M elstcr op als bijkanto or va n de aan de Fifi h Avenu e te N ew Vork geves tigde Tcx tilc M ach in cr y Agen cy Lcndt & Co m pa ny. O nd er di e firm anaam (eige n b rie fhoo fd) beh artigd e de fa. A.E. Mo lster de export bela nge n van talrij ke gere no m m eerde Am er ika anse fab rik ant e n va n text ielm achin es. D e firm a hield zic h b ovendien o p ru im e schaa l bezig m et het o nde rb re nge n van verzekeringe n b ij landelijk bc ke nde verzekeri ngsmaatsc hap pije n .
D. Schnitger(1885-1983)
Foto's ] . vat! Oo)'ik
Na het ove rlijden van de o prich te r h eeft D. Sch n itgc r als o udste tirm an t de zaken. naderh an d m e t de toetreding van zijn zoo n H .C .W. Sc hnirgc r, voortgezet. H ij straa lde disti nc tie e n in tegrirci t uit en is ee n m an van gro te kwaliteite n geweest. Als secre taris h eeft hij o n de r m eer deel u itge m aakt van h et bestu ur van de Vcr cc ni ging Z ieke nzo rg . H ij w as als lid van de bou w comm issie bet rokken bij de bouw van h et ni e uwe Z ie ke nzorg aan de De Ru ytcrlaan (in ge bru ik ge no me n op <) oktober 19-1- I) e n h ij legd e de 11
Sliepsteen
5
ge sch ie de nis vast va n vij ft ig j aar Zi ek en zorg ( 1i)9 2- 1942) , in augus tus 194(' , in een m et ke n nis va n zake n en bezielin g ge schreve n geden kboek, ge titeld: 50 JtlrCII zielecu- en l/'UkllCfph~l!il/.1! (aan w e zig in het SHSE Larc h ief) . Tot d e o pe n ba re fun cti es die h ij bekleedde , be hoorde ook het voo rz itte rschap va n w at toe n h eett e de Arm besture n di e , decennia lang, zu lk heilzaam w e rk o nde r de hulpb eh o evend e inwon ers va n Ensc he de hebben ve rric h t. D . Schu irgcr had vo o rts zitting in het bestuur van d e Ensc hcd csc he Football-. C ricket - en H o ck eyclu b Prin ses Wi lhelmin a, w aa rin o n de r meer zij n zoon H (ans) C. W . Schnirgcr zu lke o pmerkel ijke prestati cs h ee ft gele ve rd .
Hans C . vV Sclz nitger Bet er dan d e au teu r he t kan ve rwoorde n . ze t d e Twcnt sch c C o ura nt T u banr ia in haar edi tie va n 2 augus tus 2000 d e sport ieve pre staties
VI Jl. - C rickct in 1931 . St(w ll d 1'.1.11 .1'.: A . Stroinu]v, /-I. W a,lZ m cr, 13 . [-/iipill k , H. D avi dson, E. J ilIlIlill k , C. E. ter Kuilc, C JA . J ilIlIl ill k 1'11 H . IV. Sdllli(lZl'I"; knielend 1'.1 ./1.1'.: P. [-[OOIl/ ilIIS,
Hans Sclutitçe), ChrLansscn.
J.
Foto: Jll hilclllllbock [J.I JI. 1885-1935
Steinerdiule
D e tw eede m an in d e hiër archi e va n d e [1 . A .E. M eister W:lS J(an) Srcrn crdink ( 19 25 - ) D e hee r D . Sc hni tger was in h et tijdvak 19 55- 196 5 weliswaar no g als
tel efo on natuurl ijk, m aar zo n d er an twoord ap paraa t, ge he u ge n o f an d e rsz ins . W at oo k een o n beke nd fen om een w as: d e vrij e zate rdagmo rge n en het salaris w e rd o p het e ind van d e m aan d no g cash ter han d gesteld.
Hens Schnitqer zàg et onheil naderen 936 Henri Carel Willem Schnitger, roepnaam Hans, was 21 jaar oud toen hij met het Nederlands hockeyteam in Berlijn de bronzen plak veroverde. 'H et kanonvanPW' zag er het on- ' heil van nazi -Duitsland naderen. 'Mijn motto is: Keep tit.lk golf n og graag. Ben vier keer per week in de fitne ss-ruimte. Twintig minu ten fietsen. Daa rna zwemm en , hee rlijk. Sp ort heeft me altijd geprikkeld. Bij PW speelde ik hoc key, cricket en golf. Van 1932 tot 1940 heb ik in het eder-
met een deuk aan, want er stond een boom in de weg. Ik heb heel veel bewaard uit die tijd: foto 's, blad en, boeken. Op ons bed in het olympisch •. dorp vonden we een fotoboek, waarin de Duitse staat werdverheerlands A-elftal gespeeld. lijkt. Rijen marcherende Toen bestond er ook mannen in uniform , een B-elftal. Naar Berschop op de schoude rs. lijn gingen de spelers Maak daar ee n gewee r met eigen ve rvoer. Ik van en je weet ho e laat reed , als broeki e, met het is. Dat was ook wat Hen k de Looper mee. ik thui s, in Ensc hede , Hij is een va n de vier vertelde: het gaa t daar spe lers van dat elfla l die helemaal niet goe d. ook nog van het leven Door ee n 3-0 nede rlaag geniete n. Wc kwam en tegen de Duitsers. die
va n H .C. W . Schnitgcr neer: In het ter ge lege n he id van het 50jarig bestaan van PW ( I Si)S- 19 3 S) u itgegeven j ub ileu m boek (aan wez ig in het S HSEL- :lrchi ef) sch itt ert H .C. W . Sch nitge r reeds als middelbaar scho lier o p h et sportveld en beh o ort hij begin jare n '3 0 al tot d e uitblinker s van het (crickctl bar en w ordt hij bij hockey de.I!rote stuwer in de l'oor/H)cdc ge noe m d . Als co ach heeft hij o .m . rei zen naar Ind o nesië e n M exi co ge ma:l kt.
6
11
Sliepsteen
ons vooraf in een oefenduel ook al hadden verslagen, werden we uitgeschakeld voor de finale. Een teleurstelling, natuurlijk. Maar we wa ren een team , we hebben ons opgepept om in ieder geval met die bronzen plak thuis te kunnen kom en . Dat lukt e, het werd tegen Fran krijk 4-3. Brits Indië werd olympisch kampioen , 3-0 tegen de Du itsers. In hel olympisch do rp heb ik vele atleten ontmoet. O ok lcssc Ow en s. H ij won de 100 meter in
firm ant aan d e zaa k verbonden . d och be ho udens pe rio d ie ke bezoeken w as h ij er ni et ac tief m e er bij b et rokken. Als de kwalifi catie ' wo rkaho lic' als epithe to n vo o r iema n d m ag gel de n , d an gaa t de ze e re naa m zo nde r m eer voor J. Stom er dink o p . In h et zake nleven va n d l' j ar en ' SO had h et co m p utertij d pe rk zijn intrede nog (lan g) ni et ged aan . D at go ld uit er aa rd oo k vo o r d e I:1.A. E. M eister . waar van e- mai l, 1:1X , intern et , etc . gee n sp rake w as. En ke l de typem ac hine CI1 h et di ct eer appara at sto nde n ter be sc hikki n g en d e
een nieuw wer eldrecord. Dat do rp was nieuw, ruim geb ouwd. De toe komstige hu i vesting voo r de gen er aal s va n de \Vehrl1lacll l. Dat was allemaal al gepland.'
ivleerbll rlZ en Sch111 idt. , adlJocatCl l Mr. D. P.S . M eerburg bezette m et zij n co n fr ère mr. J.H . Schm id t d l' eerste etage va n de Incasso - Ban k en m en zo u hen dus d e o nde rb u re n van d e f.1 .A. E, M olster kunnen no emen . MI'. D.P.S. M eerb urg ( 190 4- H) i)S) wa s h et prototyp e van de e nergie ke ged re ve n en ze er go ed van d l' ton gri em ge sne d e n ad vocaat, di e voor d e PvdA zitt ing had in de ge meen te raad va n Ensche de . H ij was voo rzitter va n de Com m issie van Toezicht op
he eft nadien o nd erda k ge bode n aan de ui tzendorganisatie /11 Persoit . do ch ook dit bureau h eeft dl' villa inmiddels voo r l'en an de re lo cati e verr uild (de Stad spoort). In het so u ter rain o efent momenteel nog ee n kapper met de toepasselijke naa m Lc Fioaro zij n bed rijf u it. Dl' naaste buren van dl' In casso- Ban k w ar en in het tijdvak 1<)55 -1<)65 de heer H .I. jordcn s (o p no . 10) en tandarts J.13. Schuurman (o p no . 14). Te beenever de ze twee w ouineen b sto nd h et ko e tshuis van de fami lie Ter Kuile en dat bood onderdak aan het m ak claarskanro o r van Wi lly Grooth uis .
Stationsplein rechts Villa Piet Heinstraat
1,
in 1907 gc j,oll l/Id I'OM Harrv Ier Kuilc, op 1-1 [uli 1986 F
de H.13.S.- A en de Middelbare H an delsavo ndsch o ol en idem dito va n de Plaatselij ke Commi ssie van Toezic h t o p de Bio scop en e n ook kanr on rechte r-plaatsvcr vanger o m m aar e nkele neve nfu nc ties te no em en . H ij was de tegenpool van mr.J. H. Schmidt (T<) I 2- I<)X6) die de ru st zelve en veel m eer naar binn en geri cht was . H ij wa s gemeenteadvocaat e n gemeentelijk raadsm an va n Enschede e n bovendien stadsad vo caat va n O lde n zaal, H aak sbergen , Eiberge n, H ellen do orn en Lich tenvoorde , alsmede raads ma n van he t gewest Twe nte. H ij had ee n zee r groot aanta l n even fun cties.
Piet Heil/straat Van uit het kantoor had het p er soneel van A. E. Meister o .a.uitzichr o p dl' villa Piet H einstr aat 1 (o p de h o ek d us m et de M.H .T romplaan ). Deze villa werd in 1<)07 ge bo uwd doo r he t ec ht paa r H arry ter Kuil c - M ari a Gccrtruid van Heek . D e bo uw werd in oktober 1<)06 aa nbes teed en dl' laagste inschrij ver noteerde f 2+.62 0 .(Eu ro I 1.190 .- ) volgens b estek e n f2x.S3 0. - (E uro 13.105 .- ) voo r u itvoe rin g met Wa alstenen. Dl' villa was h et o ude rlij k hu is van Ni co H erman ter Kui lc ( I X<)7- 1<)8X), de late re presid ent-d irect eur van dl' v.m.tcxrielfabriek N ico ter Kuil e e n Zo nen N .V. aa n de Lage Bothofst raat en het St at ion splein te Ensc he de. D e villa heeft ee n bewogen 'leven ' achter
de rug . In het ree ds gen o emde tijdvak w as zij als school in gebruik bij de Ensc hedese Sc hool Vereniging. D eze ESV - een elita ire scho o l voo r dl' ' be te re krin gen ' - was ge h uisvest in l'e n fraai schoolgebouw aan de Mi niste r Lou don laan dat in dl' Tweede Wereldoorlog, t. w . bij het ve rsch rikkelij ke bomba rd ement op zo nda g 10 o kto b er 1<)+3 , volledig w erd verwoest. R o n d 1<)7+175 trok de ESV in een fraai ni e uw pand aa n de Ti chelweg en daa rmee ve rloor d e villa haar fu ncti e als sc hoo lgebo uw. N a ca. d ril' jaar leegstand werd de villa o p 10 de ce mber 1<) 77 gekraakt . Ze heeft o o k al ee ns als u itvalbasis ged iend vo o r een inbraak in de klui s van de Incasso-Ban k . D aart o e hadden dl' 'go udzoekers' o nder dl' Piet H e instraat door l'en tunnel gegraven. De ' he re n' heb be n het zoe te lo o n van hen nijvere graafwerk evenwel nie t m o gen sm ake n, wa nt dl' tunn el werd vo o rt ij dig ontdekt . Vo or dl' ' gro n d w erkers' betek ende dat einde milj o enenj acht. In febru ari I <)Xo kwam de danig in verval geraakte villa in handen van de Ar chitecten M aats chap Ca m regiete r di e de villa na l'en grondi ge re novatie midden o kto ber 1<)Xo in gebru ik nam . Voor de I/ AA wa s dl' villa overigen s gee n ei ndsta tio n wa n t eind I <)<)4 ve rliet m en de ze ve stigi ng en die aan de Kortcn acrsrraat om z' n in trek te ne men in het v.m . Mernphis-hotcl aa n de M .H .Tromplaan . D e villa
Wi e zo' n ve ert ig j aar geleden van u it de statio nsrestau ratie naar het re cht s va n de Piet H einstraat gelegen ge de elte van het Statio nsplein keek, zag l'en aanta l fraaie (in de vo lksmond he ette n ze m isschien w el 'deftige ') h erenhui zen , plu s een langge rekt fab rie ksco m plex staa n . O p de hoek (no .ç) had ooit oogarts j .B o o n zijn praktijk gevestigd. H et hui s werd in 1<)67 afgebroken , o .m . met het o og o p de verbreding van de Piet Heinstraat . Jare nlang ble ef to en het pand n o . 10 hoekhuis ; sedert 1<)48 was dit al in gebruik als ho ofdkantoor va n d e T. E.T. (D e Twc n tsc hc Elcc trische Tra mwegmaa tscha ppij d ie alle stadsd ie nsten verzorgde e n ge h eel Twent e bc strcck .) H et pa nd werd midden 1<)83 afgebroke n in het ka der van de vernie uwing van de statio nso m gcving : de T.E.T. ve r hu isde naar l'en nie uwbouw aan de Boddenkampstraat. Vo or veel Enschedeërs zal het bezoek aan he t statige w o onh uis op n o . I I gee n o nverdee ld ge noege n zij n ge weest: h ier hante erde tandarts G .J.V. Drä ge de boor. Zoon Gcrt-jan zal met zij n o m zwervingen in glamo ur - land (' gaat het nog een be etj e, meneer D r öge?') vo o r h eel w at me er vermaak e n o n tspa n ning in stad en land hebbe n
1/
Sliepsteen
ï
perron s, overka ppi ng e n, w achtruimte etc., w aarn a het busstation o p 9 septembe r 1<)76 offic ieel in ge bru ik w er d gc nomen . Vo or he t m eest
westelijk gelege n dee l van de do or sloop vrij ko me nde o nde rgro nd had h et aan nc m ings bc d rij f
j. C .M . Puntc plan ne n ontw ikkeld di e voo rzage n in de bouw van ee n dertig lu xe appa rt e m e nten o mva tte nd Stationsplein 10 (T E. T) en 1 1 (D ri~l!e) , vanuit de Stationsrestauratie, w o on comp lex . D e reelus 1'1II1 de Piet Heinstraat FMo uit 19i 2 doorJ. 1'<111 Oo)'i/.: bouw va n d it co m p lex is m et ee n flin ke vc rtraging ge paard gegaa n, gcs loopt . Eind no vem ber I <)GX m aakt e de gemee nte En schede reeds doo rdat ee n aan de familie T er Ku ile via de m edi a bek end o m o p de toebehoren d koets hu is o p de h oek vrij ko me nde gron d ee n ce ntraal va n de D e Ru yt crl aan e n h et busstati on te w ille n ves tige n . In Stationsp lei n n ie t tijdi g ko n worden gcs loopt. Di t had te m aken m et de december [972 ging de firma Bu ssch ors o p h et S)00 mz grote we igering va n ee n A K I-ku nste naa r terrein aa n de slag m et het gro nd - e n o m het ko et shu is na de do or de riol erin gsw crk . de b estr atin g en de ge mee nte ges tc:l de deadlin e ( I asfalte ring . En kele m aanden later o kto ber [9 77) te o ntru imen . (H et ko et shui s was e ind [973 aa n de begon het aan ne m ingsbedrij f Stic h ting Ak ad emi e voo r Kun st e n Lotterman met d e bouw van dl' 21
Fa/!rie/.: Ter Kuilc Croll,[/(!!f (I!es/oopt in 1972)
Ind ustrie voor O ost -Nederland vc rh u urd .) Slec h ts via ee n kort gedin gt? voo r de R echtbank te Almel o ... _ kon het koershuis w orden o nt ru imd en pas e ind 1979/begin 1980 kon h et fund am ent voor D e Ru yrerborgh w o rd en ce leed . Min of m eer gc:lijktijdig m et de bouw van D e Ru yt crb orgh sta rtte de b ouw va n de Stad spo ort (fe bruari I <;80) o p de h oek van de Piet H ein straat e n het Stati onsplein. Op [) mei [<; X[ hees de toenm alige wetho uder Van Dragt de vlag bij h et bereik en van h et ho ogste punt van deze door het aan ne m ingsbed rij f Van M crkstcyn ge realiscerde n ieu w bou w d ie in J <;82 werd opgeleverd en in gebruik ge no m en . ~
~
Herinrichting Stationsplein. In het kader van de grootsc he epse ste de bo uw ku ndige plannen die de gc mee n te Ensc he de in de jaren [<; 80 / <;0 voor de binn enstad had o ntwik ke ld . was ook de h er inrichti ng van de stationso mgeving voo rzie n . Ee n o nderdeel va n die reconst ruc tie was de vcrvanuin b vsr va n he t o ude busstat ion do or ee n ultram o dern . aan de eise n va n de tijd aange past, nieuw b usstatio n . O p 2) septe m be r 1<;<; ) w erd m et d e sloop van het twinti g j aar o ude bu sstati on ee n begin gem aakt en o p 4 no vember IlJlJ 7
FMO : atchic]SHSE L
/I
S liepsteen
9
De wacluruimu: bU het lIiel/l/ l e busstation, geopend (lP 4 november 199i; lillks de A BN -A iVIR0 , hoek Piet Heinstraat/ Stationsplein, in ,l!elm /ik Foto I'all 1(1 november 2000 door J. I'a ll O(l)'ik gel/oll/ell (lP i alnober 1983 .
vo nd de officiële o pe ning van het nieuwe visitekaa rtje met ee n hoog high-tech-geh alte plaats. Deze kwa lificatie slaat o p het dyn am isch halte- en in form atie- systee m waa rmee het modern e transferpunt is uit gerust: elf perrons m et o p de kop daarvan ee n negen m et er hoge mast die ee n informa tiepance l (display) d raagt dat de rei ziger informatie verschaft over bestemmingen en vertrektijden . H et nieuwe bu sstation is het geesteskind van architect Harry Ab cls van het Enschedese l/ AAkantoor. Beh alve lo f ontmoette hij ook kritiek van o .m. sympath isanten van de Atèl.Twente van de Vereniging R o ver op de nauwelijks of geen beschutting tegen de gesels van het Nederlandse klim aat bied ende w achtruimte. O veri gen s is er aan de kant van het bu sstation ee n wac htruim te annex koffiekam er voo r bu sreizigers en chauffeurs van Co nnexxio n en Syntus. In het vierde kw art aal van 1997 startte het aanne m ingsbe drijf Van M erkstcyn , na aanva nkelijke bezw aren van de Vereniging.van Eigenaars De Ruyt erb orgh (aantasting woon gen o t) en verwerping daarv an do or R ech tbank Almelo de bou w van ee n kantoren complex aan de zuid zijd e van het Station splein (M. H . Tromplaan ). Ontwerpers VJn de kolos zij n de architecte n 13. v.d . 130s en J. Bonsdorp van de l/ AA uit Ensc he de.
Stationsplein links Kijkend naar het link s van de Piet H einstraat gelege n gedeelte van het Statio nsplein zag de reiziger ei nd ja ren' 50 min of m eer een herhalin g van wat er rechts te zien was : ee n aantal nostalgisch oge nde herenhuizen m et in het m idd en de in 1957 gerenoveerde (aantrek kelij ker oge nde ) voorgevel van de Textiel Maatsch appij Towcltcx C. v. ' N ico lie ntjc ' .een dochter van de v.m. langs de Lage Both o fstraat gelegen texti elfabriek Ni co ter Kui le & Zonen N. V. Helemaal op het eind lag het restaur ant Royal Corn er. Hi er hui st thans de politi esoos H ermantap. De Bramm clcrdwarsstraat leidt naar de statio nsgarage , voor de bouw
waarvan het sein in ja nuari 1977 op groe n werd geze t. Er kunnen 378 auto 's ee n plaats vinde n . H et hoekpand Piet H ein straatStation splein bood van 1954 to t zo me r 1971 o nde rda k aan de ANWB . N a de verhuizing van de ANWB naar de Kland erij Passade werd het pand eind j uli 1971 gesloopt. Tot begin 1911 2 diende de vrijgekomen o nde rgro nd als (gratis) park eerpla ats voor het " blik '. De dag van 15 februari 1911 2 vormde het begin van ee n gezichtsbepalend e nieuwbouw, want hier ging de ee rste paal de grond in voor het nie uwe districtskantoor van de AI3N-Amro . Op 10 december 1982 gin g de vlag op het hoogste punt in top en op
Piel Hcinstraat, lillks vanuit de Stationsresta ura tie, infebnttlri 19i 2 10
11
Sliepsteen
Foto :J. van Ooyi):
7 oktob er 1<)83 verri chtte burgem ee ster Wi er enga de o fficiële o p en ing van het fraaie pand, dat ee n o n tw e rp is van h et arc hitec te nbureau Van D ommelen, Kroos, Van der W ee rd en geb o u w d w erd door G ebr. Th om assou uit Hengelo . Als afro n ding van het herin geri chte Stati on splein m et aan de noord zijd e de taxi-standplaats kwam na een b ou wtijd va n bijn a dri e j aar ee n kunstwerk ge ree d: de w at ertafel. Getuige de rea cties in en buiten de m edi a is e r La.v. de waarderin g vo or dit kunstobj ect spra ke van ee n o pva lle nde cc ustc nu n ighc id ... Da arm ee is de ci rkel in dit vc rhaa l bijna ro nd . Bijn a, w am de aute ur gaa t teru g naar w aar hij bego n , de v. m. In casso-B ank. Die , na o n derda k te hebben ge bode n aa n KPM G en R andstad, o p nieuw voo r bankzak en in ge b ru ik is. D e ABN Am ro he eft e r o .rn . de per soneelsadministr at ie e n de afd. hyp oth ek en en kredi et en in o nde rge b rac h t. Wa ar ruim ve erti g j aar ge lede n de tr ap naar b en ed en (o ude to estand) to egan g ga f tot de w onin g va n co nc iërge Van Keek cru. leidt d e tr ap naar bo ven nu naar h et m et een o fficie el naambord aangegeve n ni euw e ad res : ABN Am ro .
Bronnen :
- Stro iuk , L.A.. Stad Ensch ed e.
('1/
Luu! I 'all Twente,
1') ( ' 2 ;
- Sc huitgor. 1) .. Cedell/.:b"e/.: (/ere('l/ (~ill,~ ' ~ie/.:('/ I Z ( ) I:~
'; 50 J are n zieken- en
w ijkve rp legi ng, Ensch ed e I ')+ó;
- .I"bil('l/llb"e/.:
lI it,~(:~e l'ell
I.g"', hel 5,,)arig
besi'/(/Il I'all de i inschcdcsdu: F""lb,dl-, C iirlecten H"c/.:eyclllb 'Prinses rV ilhellllilw ' (J 8851')35), Ensche de 1')35; - Arch ief SH SEL - Archief aut eur ; - Fotoa rchief N ico ter Ku ilc & Z o nen N .V.
