Van het bestuur Bomen bij herinrichting Weezenlanden Bomenbieb.nl Noodkap kastanje park Eekhout Wat bomen ons vertellen, de eik Bladkleuring in de herfst Paddestoelen en bomen Boomwandelingen met ErUit Kapvlakten Mededeling en Zwolle Groenstad
pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. pag. Pag.
3 3 en 4 5 6 en 7 8 t/m 12 13 14 14 14 15
Van het bestuur Na een prachtige zomer lijkt de herfst zich dit jaar wat vroeg af te tekenen: de lindes verkleuren hier en daar al, de eerste bladeren beginnen al te vallen, spinrag, ochtendmist, herfstgeuren e.d. kondigen het einde van de zomer aan.... Dat betekent tegelijkertijd dat de periode waarin de meeste bomen gekapt worden weer aanbreekt: werk aan de winkel dus voor Zwolle Groenstad en voor allen die zich betrokken voelen bij het groen in onze gemeente. Het bestuur wil u als donateur graag betrekken bij de beoordeling van kapmeldingen in uw omgeving. In diverse wijken van Zwolle zijn we nog op zoek naar betrokken leden van onze stichting die ons willen helpen bij dit werk: hebt u interesse, bel/mail dan even met onze secretaris. Om de "kaprijpheid" en de noodzaak van vellingen goed te kunnen beoordelen willen we eerdaags ook een excursie in onze omgeving organiseren om deze kennis van zaken te communiceren met geïnteresseerden. Best leuk om te doen in je eigen woonomgeving!!! Vindt u dat ook, neem dan contact op met de secretaris of één van de andere bestuursleden. Dirk Maas, wnd. Voorzitter.
Bomen bij de herinrichting van de Weezenlanden Vorig jaar maakte één van onze donateurs ons erop attent dat er een rij platanen bij het ziekenhuis aan de Assendorperstraat zou sneuvelen bij de herinrichting van de Weezenlanden. Wij hebben daarop contact gezocht met de projectontwikkelaar, maar kregen geen reactie en voor het lidmaatschap van de klankbordgroep waren we te laat. Een paar maanden later kregen we een uitnodiging van de gemeente voor een gesprek over dit project
-
Er gaan helaas veel bomen verdwijnen, bijv. in het stuk verlengde Assendorperstraat doorgaand in Groot Wezenland, waar ook nogal wat scheve platanen staan. De mooiste blijven gespaard en om die ruimte te geven, verdwijnen de slechtste. Door het verdwijnen van die bomen, waarvoor geen herplant plaatsvindt, komt er meer geld beschikbaar in het gemeentelijke Bomenfonds, waarmee de gaten in de eikenbomenrij langs de singel worden opgevuld. De singel aan het Groot Wezenland wordt daardoor weer een dichte rij eiken en een mooi aaneengesloten groenaanzicht. Binnen het gebied komen er bomen bij de parkeerplaatsen (niet veel). Deze parkeerplaatsen zijn alleen voor de bewoners. Langs de doorgaande weg midden in het gebied komen verspringend bomen te staan. Bovendien zijn de tuinen bij de eensgezinswoningen tamelijk groot, zodat de bewoners wellicht zelf ook nog bomen planten (dat hopen we dan maar). Wij hebben nog gevraagd of de rij bomen bij de polikliniek helemaal moest verdwijnen, kan deze niet (gedeeltelijk) worden behouden. Helaas was dat technisch en praktisch niet mogelijk omdat het hier gaat om de tuinen van de toekomstige woningen. In het parkje achter het verpleeghuis wordt een aantal mooie bomen gespaard, maar er wordt ook een mooie dominante eik met een volle kroon gekapt, kan die niet worden behouden? Dat is misschien mogelijk omdat deze lijkt te komen op een parkeerhof en daar is wellicht makkelijker te schuiven. Wij vroegen ons nog af of de bomen die blijven staan tijdens de bouw wel voldoende beschermd worden. Hier ligt een taak voor onze Groenwaarnemers. De aannemer mag bij de bomen binnen de kroonprojectie niets doen. Wij vragen onze Groenwaarnemers en onze donateurs hierop te letten. Aardige noot bij het bovenstaande: De eerdergenoemde rij platanen is daar in 1987 gekomen dankzij een actie van Zwolle Groenstad. Wij hebben destijds aangekaart dat het wenselijk was hier een groene verbinding te maken tussen de boombeplanting langs de Luttenbergstraat en die langs de stadsgracht. Na ons verzoek daartoe aan het ziekenhuis, is op het terrein van het ziekenhuis een ‘fraaie rij platanen’ geplant. Maar dat wordt nu geschiedenis. Ria van Puffelen.
Bomenbieb.nl dé bomengids van Nederland De site is opgebouwd uit drie pijlers: boomsoorten, boomziekten en monumentale bomen. De verschillende boomsoorten zijn de basis. Aan de hand van foto’s en een beschrijving van de kenmerken per soort word je wegwijs gemaakt in de bomenwereld. Elke boomsoort kent zijn eigen bedreigingen bijvoorbeeld in de vorm van schimmels, bacteriën en insecten. Ook deze ziekten en aantastingen worden aan de hand van foto’s en teksten beschreven. Tot slot geven de monumentale bomen een beeld van enkele topexemplaren per boomsoort in Nederland en daarbuiten. Aan de hand van een beschrijving, foto’s en een locatiekaart kun je op zoek naar de levende monumenten om ons heen. De website wordt steeds vollediger, maar is al zeker een bezoek waard! www.bomenbieb.nl -
Noodkap monumentale kastanje Park Eekhout Er heerst in Nederland al een aantal jaren de kastanjebloederziekte. De invloed van deze ziekte bleef lang beperkt in Zwolle, maar nu worden de verschijnselen van deze ziekte goed zichtbaar in ons groen. Zo ook in park Eekhout. De gemeente heeft nader onderzoek laten verrichten naar een aantal kastanjes in de stad naar veiligheid. In juli werd geconstateerd dat de kastanje nabij de dierenweide in park Eekhout dermate gevaarlijk was dat deze spoedig gekapt zou moeten worden. Door de ziekte was een forse scheur ontstaan in de stam waardoor de boom zeer instabiel was met groot gevaar voor omvallen of omwaaien. Herplanting gebeurt in het najaar. het einde van de kastanje
Gelukkig was het niet dit exemplaar!
-
Wat bomen ons vertellen………… DE EIK een toonbeeld van kracht en een ijzeren doorzetter! In het boekje ‘Bedankt Lieve Plataan’ heb ik deze keer gekozen voor de verhalen over de eiken in Zwolle, te vinden op de locatiekaart pag. 100 en 101: Wipstrikkerallee, Haersterveerweg, Staatsmanlaan en Brinkhoekweg. Maar ook op het Landgoed Helmhorst. Het is niet toevallig dat er onder de genomineerde bomen in verhouding zoveel eiken zijn gemeld, want in de hele wereld vinden we eiken. Zo zijn er in Noord-Amerika en West-Azie 200 soorten gevonden. Ook Europa was eens bedekt met geweldige uitgestrekte eikenwouden zoals nu de tropische bossen nog gevonden worden. Daar is bij ons door de kapdrift van de mens niet veel meer van over gebleven. De mens is de grootste bedreiging om zoiets in stand te houden. De houtfossielen uit het tertiaire tijdperk bewijzen dat de eiken ook al heel lang bestonden. In ons land hebben nooit zulke uitgestrekte wouden gestaan, daarvoor moeten we meer naar het Oosten. Toch is ook voor ons de eik altijd een belangrijke boom als wegbegeleiding en op landgoederen geweest . In hoofdzaak vinden we hier de zomereik en in mindere mate de wintereik. Daar ze nogal makkelijk kruisen zijn zaailingen over het algemeen niet raszuiver en geven daardoor veel variatie. NAAMGEVING Toen Linnaeus de zomereik de naam Quercus robur.L toebedeelde was dat niet zo moeilijk, want Quercus betekent in het Latijn eik en robur betekend sterk, vandaar Quercus robur, sterke eik. Naamgeving is heel simpel als je de herkomst weet. GELOOF EN BIJGELOOF De eik is door de gebruiksmogelijkheden voor de bevolking van grote waarde geweest. Daarnaast was hij in de oudheid ook heel belangrijk vanuit meerdere invalshoeken.
Dit geldt voor alle bomen en niet alleen voor de eik: * geloof en bijgeloof * weersvoorspeller * leverancier geneesmiddelen * onderdeel voor volksfeesten en gebruiken Het zou teveel ruimte vragen om dit alles te beschrijven, daarom en dat is ook al heel veel – behandel ik nu geloof en bijgeloof en de eik als leverancier voor geneesmiddelen. CONTACT MET DE GODEN Het contact met de hogere machten verschilde per bevolking. Germanen De Germanen bouwden geen tempels maar bestempelde bepaalde eikenwouden als heilige woonplaats voor hun oppergod Donar, de dondergod, God van regen, bliksem en vruchtbaarheid. Hij werd aangeroepen voor het brengen van regen bij grote droogte. Bij een eik in deze wouden werd vergaderd en vonden rechtszittingen plaats en werden de uitgesproken veroordelingen uitgevoerd. Op het beschadigen van eiken stonden zeer zware straffen. In sommige delen van Duitsland vinden we nog enkele exemplaren van de 1000jarige eiken, overblijfselen die wellicht eens midden in een heilig woud hebben gestaan .Ik heb er enkele bezocht en dacht: Als zo’n boom eens kon vertellen wat hij allemaal gezien en beleefd heeft! Kelten Bij de Kelten bestond er geen relatie tussen goden en bomen. Wel vond er een intense boomverering plaats in de vorm van boomastrologie, in die zin dat er verband bestaat tussen boom en mens. Dat iemands karakter bepaald wordt door de boom die bij zijn geboorteperiode hoort. De boomcirkel omvat in een jaar 21 bomen. Daarbinnen staan ook nog 4 aparte bomen, één per jaargetijde. Daar wordt als voorjaarsboom de eik genoemd als boom van het ontluikende nieuwe leven. Degene die op 21 maart is geboren is heeft als karakter trekken van de eik meegekregen: het is een ijzeren doorzetter, is vastberaden en krachtig, laat zich niet ontmoedigen. Romeinen Bij de Romeinen was de eik gewijd aan Pan, de god van de bossen. Hij zorgde voor het nieuwe leven en de vruchtbaarheid van het land.
-
De monumentale eik aan de Brinkhoekweg in de middagzon.
Grieken Zeus – de voorspeller – werd afgebeeld met een krans van eikenbladeren op het hoofd. Voor hem werd een tempel gebouwd in het eikenwoud van Dodona. Hij maakte met het ruisen van de bladeren de toekomst bekend. En of het nog niet op kon was de eik ook nog eens gewijd aan Rhea – godin van de aarde en van de eikcultuur . Dit is nog maar een klein uittreksel van wat ik gevonden heb over het geloof en bijgeloof van de eik. GENEESMIDDELEN De eik is hofleverancier van geneesmiddelen waardoor men gezond kan blijven of worden. Er is niets nieuws onder de zon. Bij elk oervolk was er iemand die beschikte over de gave en de kennis om mensen te helpen als ze ziek werden - de medicijnman of kruidenvrouw. Die kennis was zeer belangrijk voor het voortbestaan van het volk en werd van generatie op generatie mondeling doorgegeven. In de serie De Aardkinderen van de schrijfster Jean M. Auel wordt dit schitterend beschreven. Toen men eenmaal schrijven kon werd het vastgelegd en ontstond de geneeskunde. De uitvoering in de praktijk hebben we vooral te danken aan de Benedictijn van Nursia, die omstreeks het jaar 500 bepaalde dat naastenliefde vooral gericht moet zijn op de zorg voor de zieken. Zo ontwikkelden zij zich op het gebied van de kennis en het kweken van geneesplanten in en bij het klooster. Zo ontstonden de kloostertuinen met geneesplanten. Toen Karel de Grote dit op zijn veldtochten ontdekte gaf hij bij terugkomst de opdracht dat bij elk klooster en in elke stad een tuin met geneesplanten moest worden ingericht. De gedachte was dat daarmee de medische verzorging gewaarborgd was. De oudste kloostertuin is aangelegd in St. Gallen. Dankzij de beschrijving van de Benedictijners is het oorspronkelijke ontwerp nog steeds bekend. We treffen daarin ook een eik aan omdat de eik al eeuwenlang een belangrijke leverancier van geneesmiddelen was en is. Deze keer beperk ik me tot de middelen uit de eik. Daar geneesmiddelen uit bomen zeker net zo belangrijk zijn als het hout ga ik er andere keer wat verder op in.
-
Geneesmiddelen uit bomen Van bomen worden van de volgende delen geneesmiddelen gemaakt: vruchten, bloesem, bladeren, sappen, schors en bast, wortels. Voor de eik spitst zich dat in hoofdzaak toe op de schors. Schorsthee: Tegen acne. Dit aftreksel wordt niet gedronken maar gebruikt op de huid. Psoriasis :Zowel als drank als op de huid. Blaren en brandwonden als kompres Wintervoeten met aftreksel in het badwater Schorsmelk: Tegengaan van bijwerkingen bij bepaalde vergiftigingen, paddenstoelen en voedsel. Neem hiervoor geen schors van de boom maar van takken tot een dikte van 6 cm. Eikelkoffie: Toen koffie nog niet bekend was gebruikte men eikeltjeskoffie tegen dysenterie, opgezette klieren, blaas en Engelse ziekte. Eikels bevatten looizuur die, behalve een samentrekkende werking, ook vitaminen, zetmeel en eiwitten bevatten. Het kan geen kwaad om zo maar eikeltjeskoffie te drinken. Het is bovendien gezonder dan echte koffie. Trouwens in de oorlog toen er geen koffie was greep men hierop terug. U begrijpt hopelijk wel dat ik dit NIET schrijf als natuurgeneeskundig specialist, maar meer als geïnteresseerde in de ontwikkeling van de natuurgeneeskunde. LOOIZUUR Over looizuur gesproken. Het looizuur dat we in de eik aantreffen was een belangrijke substantie waardoor men in staat was om van huiden leer te maken. Als we ons realiseren waarvoor leer, vóór het plastic tijdperk, allemaal werd gebruikt kunt u zich voorstellen hoe belangrijk het looizuur van de eik geweest is. Trouwens, hoe hadden we zonder looizuur - dat een blauwe kleur geeft - met inkt kunnen leren schrijven? Het was weer een heel verhaal met allerlei ditjes en datjes. Leuk om te weten wanneer u op pad gaat en een eik ontmoet. Doe hem de groeten. Ga er eens lekker tegenaan zitten of sla uw armen er omheen. Veel plezier en de groeten van Gerard Mostert.
BLADKLEURING In de herfst bereidt de hele natuur zich voor op de winter waarin het voor de meeste soorten moeilijker is om te overleven. Veel dieren gaan in winterslaap of trekken naar warmere oorden en kruidachtige planten sterven af. Maar bomen en struiken zijn gebonden aan hun standplaats en hebben jaren nodig om tot hun uiteindelijke grootte te komen. Zij moeten dus iets anders doen om ongunstige tijden door te komen. Momenteel bereiden bomen en struiken zich voor op de komende winter door waardevolle voedingsstoffen uit hun bladeren te trekken en op te slaan om later opnieuw te gebruiken. Een van deze stoffen is bladgroen of chlorofyl, de stof die verantwoordelijk is voor de groene kleur van planten, bomen en struiken. Bladgroen is zo belangrijk omdat het een grote rol speelt in de fotosynthese en dus de groei van planten. De stoffen die in het blad overblijven nadat het bladgroen eruit is getrokken verschillen per soort, maar hangen ook af van omgevingsfactoren als temperatuur, lichtintensiteit en vochtigheid. Hierdoor variëren herfstkleuren van geel tot oranje, rood, roze en paars. De belangrijkste stoffen die deze kleuren veroorzaken zijn carotenoïden en anthocyanen. De kleur van herfstbladeren kan hen helpen in alle rust bruikbare voedingsstoffen terug te trekken. Veel bladetende insecten gaan de verkleurde bladeren namelijk uit de weg. Zij zien de verkleuring als teken dat de voedingswaarde van de bladeren al flink gedaald is doordat ze al een eind zijn gevorderd in het afbraakproces. Bovendien zijn de kleurstoffen, die zich in herfstbladeren ophopen, vaak onverteerbaar voor insecten en kunnen zelfs stoffen bevatten die hun spijsvertering remmen. Natuur Net Nieuws november 2013 -
PADDESTOELEN EN BOMEN Het boeiende van paddenstoelen is hun betekenis voor de natuur. Zonder paddenstoelen geen bomen, maar ook het omgekeerde klopt: zonder bomen geen paddenstoelen. Paddenstoelen hebben een vorm van samenwerking met bomen (en enkele kruidachtige planten) ontwikkeld, zo helpt het "amethistzwammetje" jonge beuken in het opgroeien. En krijgt zelf voeding terug van deze beuk. Een goed samenwerkingsverband van wederzijdse afhankelijkheid. Weer andere paddenstoelen ruimen elk jaar al het afgevallen blad en takjes, twijgen, vruchten en hele boomstammen (stukje voor stukje) weer op waardoor een organische humuslaag kan ontstaan en de omgezette stoffen weer opgenomen kunnen worden door planten en bomen. Een enkele paddenstoel profiteert eenzijdig van (al verzwakte) bomen, maar bij leven hoort uiteindelijk ook aftakeling en dood. Bron: “Bomen en Mensen”, Nieuwsbrief september 2014.
Boomwandelingen ErUit heeft weer een aantal mooie boom- en natuurhistorische wandelingen in en bij Zwolle op het programma staan, zoals op zaterdag 27 september in het Engelse Werk, zondag 2 november in de binnenstad van Zwolle en zondag 16 september IJsselvliedt, Wezep. Wandelend door je eigen woonwijk of een van de vele Zwolse stadsparken, maak je kennis met bomen in de breedste zin van het woord. Naast het vergroten van soortenkennis, is er in elke wandeling aandacht voor interessante wetenswaardigheden en achtergrondverhalen over bomen. Voor meer informatie en aanmelden, zie www.wijzijneruit.nl.
Onze Nieuwsbrief per e-mail? Als u onze Nieuwsbrief liever per mail ontvangt, dan horen wij dat graag. Het is spaart kosten en milieu.
Gegevens Stichting Zwolle Groenstad E-mail :
[email protected] Website : www.zwollegroenstad.nl Secretariaat: De Doornweg 29, 8035 PC Zwolle Bank : NL77 INGB 00039 74470 Bestuur: Wnd. voorzitter : D.W. Maas Secretaris : mw. A.H. Engelage, tel. 0529 427185 Penningm. : mw. W. van Haeringen, tel. 038 421 89 00 Nieuwsbrief nr. 119 – september 2014 Foto’s: Ria van Puffelen.
-
