VAN EUROPACUP TOT CHAMPIONS LEAGUE: 1955-2015 Aan de vooravond van jaargang 60 van de Europacup der Landskampioenen/Champions League schrijven we graag een beknopte geschiedenis van het toernooi. Zonder uitzondering vinden we alle menselijke sentimenten terug in de strijd om de ultieme voetbalglorie van het Europese Avondland. In dit fascinerende decor verzoenden volkeren zich met elkaar, wisten roemrijke sporttriomfen politieke vernederingen uit of werd voetbal oorlog. Duizenden raakten in de ban van de Europacup en konden zich nooit meer ontdoen van deze obsessie, waaronder schrijver dezes. Amper tien jaar na de Tweede Wereldoorlog, die miljoenen mensenoffers eiste en vervolgens op een dramatische wijze het continent kunstmatig verdeelde en geesten scheidde, werden de eerste lijnen van de prille Europese éénheid via het voetbal getrokken. Het idee van Europees voetbal leeft al in de jaren twintig en dertig. Tijdens het Interbellum worden profcompetities georganiseerd in Oostenrijk, Hongarije, Tsjecho-Slowakije en Italië. Onder impuls van Hugo Meisl, de manager van het Oostenrijkse Wunderteam, ziet in 1927 de Mitropacup het licht, een verwijzing naar het Duitse begrip Mitteleuropa. Deze landen brengen de beste voetballers van het continent voort en trekken voor veel geld topspelers aan uit andere landen. De Belgische
aanvaller Raymond Braine voetbalt van 1929 tot 1936 voor Sparta Praag. Hij is de beroemdste voetballer van zijn tijd, samen met de Oostenrijker Matthias Sindelar (Austria Wenen) en de Italiaan Giuseppe Meazza (Inter/Ambrosiana Milaan). Hugo Meisl gelooft dat een internationale voetbalcompetitie de Europese landen dichter bij elkaar zou brengen en ontplooit een netwerk van internationale contacten. Zijn droom is een globale Europese competitie – hij deelt die onder meer met de Franse journalist Gabriel Hanot - maar de Tweede Wereldoorlog gooit roet in het eten. Het zaad is gezaaid en zal na de dramatische tijden tussen 1940 en 1945 opnieuw ontkiemen in de jaren vijftig. In november en december 1954 nodigt de Engelse landskampioen Wolverhampton Wanderers Honved Boedapest – met de wereldsterren Ferenc Puskas, Josef Bozsik en Sandor Kocsis – en Spartak Moskou uit voor een vriendschappelijk duel. Manager Cullis dicteert zijn troepen het aloude kick-and-rush. Het schijnt dat hij het veld onder water laat zetten, zodat het geliefde tiktakspel van de Magic Magyars in de plassen blijft steken. De oranjezwarte Engelsen winnen de beide duels en de boulevardpers kopt ‘Wolves, champions of the world!’ Op dat moment knipperen de lichten op het bureau van de Franse sportkrant L’Equipe. Gabriel Hanot vindt het de hoogste tijd om zijn intussen meer dan twintig jaar oude idee terug op te poetsen. In 1934 had de bevlogen hoofdredacteur van Le Miroir des Sports al een merkwaardig artikel geschreven. Hij stelde voor om, bij wijze van Europese uitwisseling, twee teams uit andere landen uit te nodigen voor de Franse competitie. Hij dacht aan
de topclubs van zijn tijd, Rapid Wenen en Juventus Turijn. Hij hoopte dat nadien andere landen zijn idee zouden overnemen. Het enthousiasme bekoelde bij de praktische bezwaren maar Hanot bleef niet bij de pakken zitten. Hij publiceerde een blauwdruk met zijn blad L’Equipe en lokte delegaties van 18 verschillende clubs naar een meeting in het Ambassador Hotel te Parijs. Men schrijve: 2 april 1955. Vooral Santiago Bernabeu, president van Real Madrid, reageerde met enthousiasme. In Engeland bleef de ontvangst koel en de Football Association verhinderde dat kampioen FC Chelsea deelnam aan de eerste editie. Het organisatiecomité ‘regelde’ zelf de eerste duels, zonder loting. De FIFA volgde met een scheef oog de ontwikkelingen en achtte de tijd rijp om in te grijpen. De wereldvoetbalbond sommeerde de nog jonge Union of European Football Associations (opgericht in 1954) om het toernooi te adopteren: de Europacup is geboren! Op 4 september 1955 keken 30000 Portugezen naar de eerste Europacupmatch tussen Sporting Lissabon en Partizan Belgrado. Op de veertiende minuut tekende Joao Martins voor het eerste doelpunt. De partij eindigde op 3-3. De clubs namen hun tijd en returns lieten tot zes weken op zich wachten. De laatste partij van de eerste ronde, tussen AC Milan en FC Saarbrücken, werd afgehaspeld op 23 november. Op hetzelfde ogenblik openen het Zweedse Djurgardens en het Schotse Hibernian de tweede speeldag! AC Milan voegde zich bij de laatste vier op 12 februari 1956 en ook de halve finales werden over vier weken gespreid. Op 19 april volgden liefst 120000 toeschouwers de halve finale tussen Real Madrid en AC Milan. Op 13 juni floepten de lichten
aan van het Parc des Princes in Parijs. Stade de Reims en Real Madrid kruisten de degens. De heerlijke opvoering eindigde op 4-3. Van 1956-’57 af namen enkel nog landskampioenen deel. De winnaar heeft recht op automatische inschrijving. In het tijdperk van Europese éénmaking breidde de interesse voor internationaal voetbal zich gevoelig uit. De UEFA opent een tweede front met de beker voor Jaarbeurssteden (Fairs Cup). Aanvankelijk mochten enkel steden met een echte ‘jaarbeurs’ inschrijven. Het was zelfs toegestaan om als ‘stedelijk team’ deel te nemen. Op 4 juni 1955 moedigden meer dan 10000 inwoners uit Bazel hun gelegenheidsteam aan. Tevergeefs want ‘Londen’ smeerde ‘Bazel’ een forfaitscore aan in wat dus eigenlijk de échte Europacupproloog is geweest. De competitie duurt liefst drie jaar: in 1958 strandde ‘Londen’ op een veel sterker Barcelona (6-0). Aflevering twee liep van 1958 tot 1960 maar van dan af volgde er een jaarlijkse parade. In het seizoen 1971-’72 veranderde de naam definitief in UEFA Cup. In hetzelfde jaar 1960-’61 pakte de UEFA de zaken doortastend aan en installeerde ook een toernooi voor bekerhouders. De Europacup II kreeg ademruimte van 1961 tot 1999. Dan slorpte de Champions League alles op. De Europacup verwierf een magisch aureool dat miljoenen over het hele continent in de ban heeft gehouden. Telkens ging de sportieve snelheid hand in hand met de commerciële vaart. De meest hoogstaande voetbalcompetitie van de wereld is tegelijk een soort aanbidding van het gouden kalf. Twee tragedies blijven de hoogtepunten voor altijd overschaduwen: de vliegtuigramp met de Busby Babes in 1958. Op de luchthaven van München liet bijna het hele elftal van Manchester United het leven. De club keerde terug van een
gewonnen kwartfinale tegen Partizan Belgrado. In 1985 vond in Brussel het Heizeldrama plaats: 39 Juventusfans overleefden een stormloop van dronken Liverpoolsupporters niet. Het Europees voetbal kende helaas ook zijn donkere zijde. Gelukkig is er ook een bruggenbouwende rol voor het voetbal weggelegd en investeert de UEFA steeds meer in ‘voetbal als samenlevingsproject’: respect, vrede, integratie, duurzaamheid en gelijke kansen. Ik neem u op deze website graag mee op een wandeling langs onvergetelijke helden, tot de verbeelding sprekende clubs en grote momenten van de Europacup. Veel leesplezier! Raf Willems.
[email protected]
