Van de Redactie Ko Schuurmans

Van de Redactie Ko Schuurmans

Kerstmis staat voor de deur. We wachten allen gespannen af of onze Messias komt. Of Jezus Christus wordt geboren in ons midden, in ons hart. De koren zijn er klaar voor. De pastores leggen nog de laatste hand aan hun verkondigingen. De boekjes zijn gedrukt. De versierploeg heeft weer zijn best gedaan. De kerken zullen weer volstromen. Alle vaste bezoekers van onze kerken en alle toevallige voorbijgangers bidden en zingen om vrede. De vieringen zullen het uitroepen en uitstralen, maar maken we het na afloop in onze harten, huizen en de plekken waar we wonen en werken ook waar? Het is te hopen en te bidden. In dit nummer van Doorgeven nummer 5 jaargang 24 komt Kerstmis aan bod in het verhaal ‘Luuk vindt de hemel op aarde’. Het kan voorgelezen worden in vieringen met kinderen. Of anders onder de kerstboom en bij de stal. Daarnaast het verslag van een inleiding op de impulsdag ‘Hoe vieren wij morgen? – liturgie vieren met jong en oud’ op 9 oktober j.l. te Heiloo. In het kort geleden verschenen nummer 4 was er geen ruimte meer voor. De inleiding ging in op hoe je zou kunnen ‘vieren met jongeren’. U vindt het toen besproken script met commentaar van een viering met en door jongeren in een Zaanse parochie. Vervolgens een interview met pastor Henny Post te Aalsmeer over de zogeheten Schelpenviering, die men daar jaarlijks viert. Het is een terugkomviering voor ouders van recent gedoopte kinderen. De rubriek ‘Op de muziekstandaard’ reikt een uitvoerige recensie aan van een nieuw interreligieus liedboek, dat ook werd ingeoefend op een zangdag. In de rubriek ‘Op de boekenplank’ vindt u recensies van twee nieuwe uitgaven. Vooral het boek van Gerard Lukken over de herinvoering van de Tridentijnse liturgie en de consequenties daarvan is van groot belang. Natuurlijk treft u ook ‘Nieuws van de Sint Gregoriusvereniging’ aan.

We sluiten zoals gebruikelijk af met een tekst ‘Om over na te denken’. Het is een alternatieve en kritische versie van het overbekende lied ‘Stille nacht, heilige nacht’. Een kersttophit, die ongetwijfeld in alle(?) kerstvieringen wel weer gezongen zal worden. Nadat het lied, geschreven en gezongen door de Groninger zanger Ede Staal (1941-1984), vrij cynisch – of is het realistisch? – heeft geconstateerd, dat we op en rond Kerstmis zelfs amper van goede wil zijn om de vrede te maken, besluit het met de woorden gericht tot Jezus: ‘Laat deze Kerstmis er zijn alleen voor U en mij!’ Ik blijf hopen en verwachten, dat deze woorden niet en nooit waar mogen worden. Al wijst soms heel veel op het tegendeel. Kerstmis is geen serie stemmige en nostalgische uren, waarvan je heel individueel mag gaan genieten.

Kerstmis is, Kerstmis wordt het alleen als wij ons na een stemmige, maar inspirerende Kerstviering verbinden om met elkaar Jezus in zijn ijveren voor vrede en gerechtigheid in het komende nieuwe jaar na te volgen. Dat dát ook uw diepste intentie zal mogen zijn met Kerstmis wensen wij als redactie u allen van harte toe!

Inhoud Luuk vindt de hemel op aarde! Ko Schuurmans

4

Veertig dagen... als een zoektocht naar nieuw leven Ko Schuurmans

8

De schelpenviering in Aalsmeer Loek Seeboldt

19

Op de muziekstandaard Loek Seeboldt

23

Nieuws van de Gregoriusvereniging Bert Stolwijk

28

Op de boekenplank Ko Schuurmans

31

Om over na te denken Ko Schuurmans

35

NSGV Nieuws van de Gregoriusvereniging – George Rust nieuwe secretaris NSGV Haarlem-Amsterdam

De bisschop van HaarlemAmsterdam, mgr. dr. J.M. Punt, heeft per 1 januari 2011 de heer G.J.G. Rust benoemd tot secretaris van het diocesaan afdelingsbestuur van de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (NSGV) in het bisdom Haarlem-Amsterdam. George Rust volgt Ben Odijk op, die bijna 14 jaar deel heeft uitgemaakt van het bestuur, waarvan 10 jaar als secretaris. George Rust was tot afgelopen zomer als leerkracht verbonden aan de Koorschool Sint Bavo te Haarlem, waarvan een aantal jaren ook als directeur. Tevens was hij dirigent van een kerkkoor in Delft. In het volgende nummer van Doorgeven zullen we meer aandacht besteden aan de scheidende en komende secretaris. De samenstelling van het diocesaan afdelingsbestuur is per 1januari

28 – www.doorgeven.com

Bert Stolwijk

2011 als volgt: Voorzitter: Dr. T.N.M. van Brederode Secretaris: G.J.G. Rust Penningmeester: Dr. Ir. J.W. Boerstoel Leden: Mw. H.R. Hillege-Visser, Br. S. Laoût osb, Drs. A.J. M. Meert, R.P. de Moel, H. Olijerhoek, N.A.M. Waasdorp Nationaal Middenkorenfestival 2011 in Almere

De inschrijving voor de vijfde editie van het Nationaal Middenkoren festival 2011 is geopend. Koren kunnen zich aanmelden via een online formulier op de website van Code-X Music (www.code-music.nl). Het festival vindt plaats op zaterdag 12 maart 2011 in Almere-Haven en wordt georganiseerd door Code-X Music in samenwerking met de NSGV Haarlem-Amsterdam. Het festival staat open voor koren met een gemiddelde leeftijd van 26 jaar of hoger, die medewerking

verlenen aan liturgische vieringen. Deze koren ondersteunen de liturgie met repertoire dat in muzikale zin kan variëren van pop tot licht klassiek. Tijdens het festival zingt ieder koor vier liederen, waarvan één is gekozen uit de bundel met verplichte werken, een themalied en een vrij gekozen lied. Het festivalthema sluit aan bij de zondagslezingen volgens het rooms-katholiek lectionarium. Dit jaar is het thema ‘Witter dan sneeuw’, ontleend aan Psalm 51. Doel van het festival is niet alleen het aanwijzen van een winnend koor, maar ook het bieden van een landelijk evenement voor deze doelgroep waar men elkaar kan ontmoeten en inspireren. Een vakjury, waarin onder meer een zangpedagoog, een kerkmusicus en een koordirigent zitting hebben, zal de optredens van de deelnemende koren beoordelen. Er worden prijzen uitgeloofd voor onder meer de beste samenzang (met het publiek) en de beste uitstraling. Daarnaast zal de vakjury punten toekennen aan de hand van criteria als zuiverheid, dynamiek en aansluiting bij het thema. Het koor met de meeste punten wint het festival en mag zich een jaar lang ‘beste middenkoor van Nederland’ noemen. Nieuw dit jaar is dat koren de keuze krijgen

voor het klassement in aanmerking te komen of niet. Ieder koor krijgt een juryrapport met nuttig en opbouwend commentaar. Aanmelden kan tot 6 januari 2011 (tenzij eerder het maximum aantal van twaalf koren is bereikt) via [email protected]. Meer informatie over het festival op www.code-music.nl in de rubriek ‘activiteiten’.

Komende cursussen en studiedagen

We geven een kort overzicht van de komende cursussen en studiedagen. Twee cursussen Gregoriaans Voor ieder die kennis wil maken of meer wil weten van het gregoriaans Vier bijeenkomsten per cursus Plaatsen: Edam en Wognum Start: 13 januari 2011 (Edam) en 4 maart (Wognum) BeZINinG rond muziek bij rouw en trouw Voor ieder die betrokken is bij de muzikale vormgeving van huwelijks- en uitvaartvieringen Plaats: Abdij van Egmond (Benedictushof en abdijkerk)

Doorgeven – 5/2010 – 29

Datum: Vrijdag 4 februari 2011 Basiscursus kerkmuziek voor ieder die verantwoordelijkheid draagt voor de muziek in de liturgie. Zes bijeenkomsten op zaterdag ochtend van 9.30 tot 12.00 uur. Plaats: Haarlem. Start: 19 maart 2011. Minicursus Vormsel Voor ieder die zich bezighoudt met de vormgeving van de Vormsel liturgie (i.s.m. de Dienst Jongerenpastoraat Bisdom Haarlem-Amsterdam). Twee bijeenkomsten op zaterdagochtend. Plaats: Heiloo (OLV ter Nood, Julianaklooster) Data: 5 maart en 2 april 2011. Nadere informatie over genoemde cursussen en studiedagen is te vinden op onze website www.nsgvhaarlem.nl Berichten van anderen

Concerten Gregoriana Gregoriana, het gregoriaans mannentrio o.l.v. Geert Maessen, verzorgt elke derde zaterdag van de maand (met uitzondering van juli en augustus) onder de naam ‘Gregoriana op de zaterdagmiddag’ een concert met gregoriaans, gebaseerd op de oudste schriftelijke bronnen en geïnspireerd door oosterse recitatietradities; er wordt


meestal samengewerkt met gastmusici. 15 januari 2011: Gregoriana i.s.m. Virga, imam Mesrur Coskun, de Indiase zangeres Sandhya Sanjana en Martin Spaink (tanpura); 19 februari 2011: Gregoriana i.s.m. Johanna Barwari-Mennes en Gemma Huisman (Kassia en Hadewijch); 19 maart 2011: Gregoriana i.s.m. Maria Wieggers (alt). Plaats: Obrechtkerk, Jacob Obrechtstraat 30, Amsterdam (bij Concertgebouw). Aanvang: 17.00 uur. Toegang: vrijwillige bijdrage. Zie voor meer informatie over de genoemde en andere concerten: www.gregoriana.nl; www.youtube.com/lelalilu; [email protected] ; (035)642 26 06.

Op de boekenplank Ko Schuurmans

Nooit meer met de rug naar het volk! Op 7 juli 2007 publiceerde paus Benedictus XVI het Motu Proprio Summorum Pontificum waarin hij de oude, buitenwerking gestelde Tridentijnse liturgie weer over de volle breedte toestaat. Dit roept de vraag op of deze ingrijpende beslissing geen afbreuk doet aan de liturgische vernieuwing van het Tweede Vaticaans Concilie. Voor een antwoord ging het ILB, het Interdiocesaan Liturgisch Beraad, waar ik al ruim 25 jaar deel van uitmaak, te rade bij professor Gerard Lukken, gepensioneerd hoogleraar liturgie en sacramententheologie aan de Universiteit van Tilburg. Vorig jaar hield hij een inleiding over deze kwestie tijdens een van onze bijeenkomsten. Zijn verhaal maakte indruk. Maak er een boek van! was de wens van het ILB. Aldus geschiedde. Deze zomer verscheen zijn boek ‘Met de rug naar het volk, liturgie in het spanningsveld van restauratie en vernieuwing’. In dit boek bespreekt Lukken allereerst de totstandkoming en inhoud van Summorum Pontificum en gaat hij in op de visie op de liturgie van Jozef Ratzinger, de huidige paus. Vervolgens noemt hij de zwakte van de Tridentijnse liturgie en de daardoor nood zakelijke liturgische vernieuwingen van Vaticanum II. Deze beziet hij daarna in het spanningsveld van restauratie en vernieuwing. Een spannings veld dat al ontstond tijdens het concilie en voortduurt tot op de dag van vandaag. Hoe nu verder, vraagt Lukken zich tenslotte af en formuleert een aantal centrale vragen voor een dialoog die veel meer dan alleen de liturgie betreffen. Maar is zo’n beslissing van de paus om die oude liturgie weer mogelijk te maken wel een heel boek waard? Het gaat toch maar om een handjevol mensen die dat graag zouden willen? merkt u misschien op. Dat laatste is zeker waar. Alhoewel het mij verbaast dat het nu juist jonge priesters zijn, die graag Tridentijns willen vieren. Merkwaardig, die voorkeur. Zij zijn immers te jong om deze manier van vieren uit eigen ervaring te

Doorgeven – 5/2010 – 31

kunnen beoordelen en dit in tegenstelling met mijzelf, die als misdienaar en acoliet volop in de Tridentijnse liturgie heeft gefunctioneerd. Lukken toont in zijn boek haarscherp aan dat je er niet bent met de opmerking: “ach, laat die mensen toch, er leiden toch meerdere wegen naar Rome?” In die zin is zijn boek als een tafelkleedje van weleer met aan de rand allerlei draadjes. Als je er aan trekt neem je het hele kleedje mee. Lukken schrijft om die reden in zijn boek ook over christologie (de leer over Christus), ecclesiologie (de leer over de kerk), de ambtstheologie enzovoorts om dan uiteindelijk weer bij de liturgie en in het bijzonder bij de volledige, bewuste en actieve deelname van de participanten uit te komen waar Vaticanum II zo voor geijverd heeft. Lukken schrijft: “de Tridentijnse liturgie is een vorm van liturgie die juist als ritueel moeilijk te verenigen is met de liturgie van na Vaticanum II. Er is sprake van wezenlijke wijzigingen die meer recht doen aan de authentieke gestalte van de christelijke liturgie als een zaak van de hele gemeenschap, aan de dienende rol van het ambt, de eigen plaats van de Schrift en het woord, en aan de actieve rol van de gelovigen die in de lijn van de traditie meer zijn dan louter en alleen consumenten en ontvangers van het ritueel. De eeuwen door is in de liturgiegeschiedenis beslist niet alleen sprake van een organische groei, maar evenzeer van breuken en van maakbaarheid waarbij allerlei groeperingen, inclusief deskundigen, een rol kunnen spelen. Zo is het bijvoorbeeld zeker niet eenvoudig de organische (zeg maar doorgaande) lijn te ontdekken in de geschiedenis van de eucharistieviering: van het laatste Avondmaal, van de eenvoudige daaropvolgende samenkomsten rondom de tafel in een of ander huis, van de mis met de opheffing van de hostie in de middeleeuwse kathedraal, van de barokmis tijdens de uitvoering van een mis van Mozart tot de eenvoudige dienst van Woord en Tafel in een moderne kerk.” Lukkens goed leesbare en zeer gedocumenteerde boek is één groot pleidooi voor het bewaren en uitvoeren van alle – niet alleen liturgische – verworvenheden van Vaticanum II om zo het aggiornamento – het bij


de tijd brengen van de kerk – waarvoor paus Johannes XXIII zo geijverd heeft, te behouden. Het boek is om die reden verplichte kost voor ieder die trouw wil blijven aan dit concilie. Voor mij als kenner van de Tridentijnse liturgie werd het na lezing van Lukkens uitstekende boek zonneklaar: nooit meer met je rug naar het volk! Gerard Lukken: Met de rug naar het volk, liturgie in het spanningsveld van restauratie en vernieuwing. Uitgeverij: Abdij van Berne, Heeswijk, 2010. ISBN 978908972023. 183 pagina’s, prijs € 19,50.

Om uit te delen, teksten voor de communieviering Woord- en communievieringen zijn door het gebrek aan voorgangers in de eucharistie niet meer weg te denken uit het liturgisch aanbod van de meeste parochies in Nederland. In het bisdom Groningen-Leeuwarden bijvoorbeeld nemen zij de helft van alle vieringen in het weekend in. Voorgangers zijn pastorale werk(st)ers, diakens en daartoe opgeleide parochianen. Onlangs verscheen er bij de liturgische uitgeverij Midden onder U een werkkatern met bruikbare teksten voor deze vieringen. Hoofdstuk 1 gaat in op de inhoudelijke achtergronden van woorden communievieringen. In het katern spreekt men van communievieringen. Ikzelf prefereer de term woorden communievieringen. Aangegeven wordt dat dit soort vieringen niet slechts door het tamelijk recente gebrek aan priesters is opgekomen, maar haar wortels in de geschiedenis heeft. Het aangereikte historisch overzicht is natuurlijk beknopt en daardoor soms wat kort door de bocht. Ook wordt een mogelijke opbouw voor deze vieringen aangereikt. Bovendien klinkt de suggestie om eens te denken aan zuivere gebedsdiensten, die besloten worden met het uitreiken van de communie. In hoofdstuk 2 vindt men een aantal korte gebeden voor de verschillende onderdelen. Het omvangrijkste deel is hoofdstuk 3, waarin ruim 50 voorbeelden worden aangereikt van communiegebeden. Zij zijn gerangschikt naar de verschillende periodes van het liturgisch jaar. Men gaat er daarbij vanuit dat het communiegebed na de communie plaats vindt. Dat is echter lang niet altijd het geval. Over de meest geschikte plek voor het communiegebed zou nog eens gediscussieerd moeten worden.

Doorgeven – 5/2010 – 33

Er wordt immers verschillend over gedacht. Dit werkkatern reikt goed materiaal aan en is beslist geschikt om te gaan gebruiken in de liturgische praktijk van onze parochies. Woorden communievieringen zijn uit nood geboren. Laten we van die nood dan maar een deugd maken. Mede met behulp van dit katern! Om uit te delen, teksten voor de communieviering Werkkatern 26, 36 pagina’s, prijs € 13. Uitgeverij: Stichting Midden onder U, Postbus 1235, 6201 BE Maastricht, (043) 364 86 48

Gezocht

• M et spoed gezocht een dirigent (m/v) voor het vierstemmig kerkkoor (30 leden) van de R.K. Adelbertusparochie te Haarlem. Repetitie-avond: dinsdag van 19.30-21.30 uur. Repertoire: Gregoriaans, Meerstemmig Latijns, Nederlands. Info: Mevrouw R. Swaalf, (023) 52 56 738. • D e Goede Herderparochie te Castricum zoekt per 1 juni 2011 een amateur-dirigent voor het middenkoor Cantare (40 leden). Repetitie: dinsdagavond van 20-22 uur (hier kan over gepraat worden). Info: Jacquelien van der Laan, telefoon (0251) 65 62 54, e-mail: [email protected] Nadere informatie over beide vacatures vindt u op www.nsgv.nl/index.php/vacatures


Om over na te denken samenstelling Ko Schuurmans

Ede Staal (1941-1986) was leraar Engels. Hij schreef en zong veel liederen in zijn streektaal, het Gronings. Hij schreef en zong ook liederen in het Oostfries, Duits en Engels. Daarnaast was hij dichter. Hierbij van zijn hand een alternatief Kerstlied op de melodie van Stille Nacht. Om over na te denken onder de boom en bij de kerststal. This is an old Christmas song. The lyrics are new ... Silent night, Holy night. Sitting there, in your chair while the only inspiration is your dinner’s reservation. You don’t need to rise. You just close your eyes.

Dit is een oud kerstliedje. De tekst is nieuw. ... Stille nacht, Heilige nacht. Je zit daar, in je stoel. Het enige waar je naar uitkijkt is je dinerreservering. Je hoeft niet op te staan. Je sluit gewoon je ogen.

Silent night, Holy night and in space, there’s a race. Astronauts or cosmic friar, honor’s man or legal liar, we just sit and see. We just let it be.

Stille nacht, Heilige nacht. In de ruimte is er een wedstrijd. Astronauten of kosmische broeder, eervolle man of gewettigde leugenaar, wij kijken maar toe. We laten het maar voor wat het is.

Why do all the rivers run and why do flowers grow? Why is all the damage done and why will my love go?

Waarom stromen alle rivieren en waarom groeien de bloemen? Waarom wordt alle schade aangericht en waarom zal mijn liefde vergaan?

Yellow moon, Christmas tune, where’s the snow, long ago?

Gele maan, kerstwijsje, waar is de sneeuw van lang geleden?

Doorgeven – 5/2010 – 35

If it’s raining, it’s unreal Give us snowflakes and we’ll kneel. What a glorious day thanks to the wonderful spray.

Als het regent, is het onwerkelijk. Geef ons sneeuwvlokjes en we knielen. Wat een schitterende dag dankzij die prachtige witte nevel.

Soldiers run, take their gun, bloody war, asks for more. And the desperate army priest tries to calm the human beast. Just sit back and sigh and just wonder why.

Soldaten rennen, pakken hun geweer, de bloedige oorlog vraagt om meer. En de wanhopige legeraalmoezenier tracht het menselijk beest te kalmeren. Zit maar lekker en zucht en vraag je af waarom.

Why do all the rivers run and why do flowers grow? Why is all the damage done and why will my love go? Snowflakes fall, cover all. Jesus see, let it be and the reason that you guide us fights emotion that’s inside us.

Waarom stromen alle rivieren en waarom groeien de bloemen? Waarom wordt alle schade aangericht en waarom zal mijn liefde vergaan? Sneeuwvlokjes vallen, bedekken alles. Jezus kijk, laat het zo zijn en het feit dat je ons de weg wijst verslaat ons menselijk temperament.

Let this Christmas be just for you and me, just for you and me!

Laat deze Kerstmis er zijn alleen voor jou en mij, alleen voor jou en mij!

Vertaling: Christine Overmeer


Van de Redactie Ko Schuurmans

Recommend Documents