NUMMER 26
Rijkswaterstaat
MAART 2005
Van de redactie Loodgieter, timmerman, metselaar, het zijn
dems (en dus ook hun werk) net zo
Het beste hulpmiddel om het vliegwiel in
jobs waarin je meteen resultaat ziet. Dat
dynamisch worden als het watersysteem
beweging te krijgen blijkt toch weer ‘geld’.
geldt voor degenen die zich bezighouden
zelf. Ze willen resultaat zien, net als die
De waterschappen en gemeenten hebben
met het oplossen van de waterbodempro-
vaklieden. Om tot die resultaten te komen
dit gevonden via de Subbied-regeling. Nu
blematiek helaas vaak niet. Deze
zijn soms heel wat stappen nodig.
maar hopen dat de MKBA Waterbodems
probleemoplossers proberen een vliegwiel
Handreikingen wijzen daarbij vaak de weg.
en de Nota Mobiliteit in 2005 het vliegwiel
in beweging te krijgen, waardoor het
In deze nieuwsbrief worden er weer twee
in beweging houden. Draaien maar!
onderhoud en de sanering van waterbo-
gepresenteerd.
PODIUMVERHAAL
“Kaderrichtlijn-proof maken kost hoe dan ook geld” …… In gesprek met Erik Kraaij, Unie van Waterschappen (UVW) en lid van de Stuurgroep Waterbodems Bij de waterschappen was sprake van
partijen van de instructies. In een paar jaar
opluchting en tevredenheid toen de
tijd is de stemming dus veranderd. Waar we
Kaderrichtlijn Water werd vastgesteld. “Bij
nu staan? We proberen met oog voor de
denken in stroomgebieden en internationale
realiteit een zekere ambitie uit te stralen. Het
samenwerking hebben we alleen maar baat
is een kans om verbeteringen op het gebied
als laaggelegen Nederland, het putje van
van waterkwaliteit aan te brengen. Dat
Europa.” De stemming sloeg echter al snel
vraagt echter om evenwicht, want econo-
om. “Gaandeweg kwamen er meer instruc-
misch gaat het minder, waardoor er minder
ties vanuit Brussel over wat de Kaderrichtlijn
geld is om te investeren in deze zaken.”
INHOUD ●
Podium verhaal: - “Kaderrichtlijn-proof maken kost hoe dan ook geld”
●
Onderzoek: - Handreiking Onderzoek bodemvreemde materialen in waterbodems
voorstelde. Men had zich niet gerealiseerd dat de richtlijn een kapstok van heel veel
Breder kijken
concrete instructies uit Brussel zou zijn”,
De Unie meent dat het Ministerie van
vertelt Erik Kraaij, hoofd van de afdeling wa-
Verkeer & Waterstaat bij de uitwerking van
terbeleid van de Unie van Waterschappen.
de richtlijnen de Unie te weinig naar haar
●
AKWA-rapporten 2004
●
Onderzoek:
dat ze breder kijken dan alleen de belangen
motor van de vereniging. “We ontwikkelen
van het Rijk en dat ze voortijdig andere
beleid en behartigen belangen van water-
belangen erbij betrekken. Voordat ze naar
schappen. Dat doen we voor het hele water-
Brussel gaan moet het ministerie in
terrein, waarvan waterbodems een onder-
Nederland contact leggen met andere
deel is.” Daarnaast zit Kraaij in de
overheden en belangenorganisaties. Het
Stuurgroep Waterbodems.
gebeurt te vaak dat de instructies nagenoeg
De waterschappen verwachtten met de
zijn dichtgetimmerd, waarbij alleen de rijks-
richtlijn een kader waarbij ze zelf konden
belangen in het oog zijn gehouden. En
invullen hoe ze aan de normen gingen
zulke instructies stuiten op onvoldoende
voldoen. “Overigens schrokken ook andere
draagvlak.”
3 5
- Saneringsvisie Kanaal door
mening heeft gevraagd. “We verwachten Het Uniebureau waar Kraaij werkt, is de
1
Walcheren - Publicatie SedNet-rapport ●
6 7
Uitvoering: - Tussenevaluatie: Proef Grootschalige Verwerking Baggerspecie
8
- Handreikingen voor grondverzet in het bovenrivierengebied ●
Akwagenda
9 10
▲ ▲
1
PODIUMVERHAAL
Haalbaarheid Of de Kaderrichtlijn voor 2015 haalbaar is voor de waterschappen weet de Unie nog niet. Het hangt volgens Kraaij dan ook sterk af van de politieke bereidheid om te investeren in betere waterkwaliteit. “Het heeft enerzijds te maken met hoe streng de eisen zijn gesteld en anderzijds met de hoeveelheid geld die beschikbaar is om de normen te halen. We moeten nog veel doen om onder andere het mestbeleid ook Kaderrichtlijn-proof te maken. Daar is politiek draagvlak voor nodig omdat dit betekent dat de lasten voor de burgers stijgen door de Kaderrichtlijn.” Toch meent Kraaij dat de waterschappen een eind kunnen komen. Hij benadrukt echter lastige punten, zoals de bestrijdingsmiddelen. “We vinden in het sediment nu
Bestemmingen
lijk weinig technieken beschikbaar. En
nog steeds bestrijdingsmiddelen terug die al
De waterschappen hebben diverse bestem-
daarnaast is het vrij kostbaar en dus niet in
jaren niet meer gebruikt mogen worden.
mingen voor de verwijderde bagger. Het
trek. Mocht het echter technisch mogelijk
Het enige wat we daarvoor kunnen doen is
grootste deel wordt op de kant gezet, het
en bovendien betaalbaar zijn, dan willen we
wachten totdat de natuur alles heeft
gaat dan om zo’n 65% van de totale
graag verwerken. Maar ja: we zien in het
afgebroken of tot we alle bagger hebben
hoeveelheid specie. Vuile specie gaat naar
10-jarenscenario dat we nog een hele kluif
verwijderd. Dat is waarschijnlijk niet voor
depots, vaak kleinere depots in de buurt
hebben aan de achterstand. En alles wat je
2015 het geval. We praten inmiddels over
van de gemeente waar de bagger vandaan
aan de achterstand uitgeeft kun je niet
een 25-jarenscenario waarbinnen we de
komt. “Natuurlijk is dat vaak een zoektocht
uitgeven aan innovatieve, meestal dure
baggerachterstanden weggewerkt willen
naar ruimte en draagvlak; vervuilde specie is
technieken. Eigenlijk is het dus ook hier
hebben. Dan hebben we het over 2030
nergens populair.”
weer een geldkwestie.” Overigens betekent
voordat we qua waterbodems op orde zijn.”
Doordat de depots kleinschaliger zijn dan de
dit niet dat de waterschappen niet innova-
landelijke depots als Slufter en IJsseloog,
tief bezig zijn. Dat doen ze wel degelijk,
Stimulerend
komen de waterschappen er meestal goed
bijvoorbeeld met het beleidsvernieuwings-
Toch zijn er ook positieve, stimulerende
uit met de omgeving. “Bovendien gaat een
project ‘Grond en Bagger’ aan het creëren
ontwikkelingen in de waterbodemwereld.
deel van de specie naar de reguliere stort-
van afzetmogelijkheden voor bagger. Bij het
Zoals de Subbied-regeling. Hierbij investeert
plaatsen waar ook ander afval terechtkomt.
verspreidingsbeleid van schone bagger
het Rijk mee in het wegwerken van bagger-
Zo’n stortplaats is al ingericht en door de
bestonden namelijk een paar problemen.
specie door gemeenten en waterschappen.
omgeving geaccepteerd, dus daar krijg je
Volgens Kraaij is de regeling een overweldi-
weinig vragen.”
Grond en Bagger
gend succes. “Met een beperkte hoeveel-
Een derde bestemming voor de bagger zijn
Allereerst was er de vraag: Wat is nu precies
heid rijksgeld zet je een enorm vliegwiel in
de tijdelijke depots. In de stad is het moeilijk
schoon? “We definieerden dat tot voor kort
werking. Die 80 miljoen euro van het Rijk
om bagger op de kant te zetten, vandaar
aan de hand van de chemische kwaliteit van
zorgde voor een vele malen grotere spin-off
dat deze vaak naar een tijdelijk depot gaat.
bagger. Maar misschien zitten er ook wel
aan geld van gemeenten en waterschappen,
“We zoeken dan in de buurt van de
bacteriën en virussen in bagger. De afgelo-
waardoor voor meer dan 300 miljoen euro
gemeente waar de bagger kan rijpen.
pen jaren hebben waterschappen namelijk
aan bagger is weggewerkt.” De regeling
Vervolgens wordt het grond die we in
heel wat discussie gehad met boeren die
was overschreven en het Rijk heeft er
bouwwerken of geluidswallen gebruiken, of
hun vee op land lieten grazen en last
eenmalig extra geld ingestoken. “Van mij
verspreiden over een bouwterrein.”
hadden van zieke koeien. Zij meenden dat
mag het project best herhaald worden. Als
dit door de bagger kwam. Dat was voor ons
je dat niet doet gaat de versnelling uit het
Geldkwestie
aanleiding om andere parameters te betrek-
baggeren.”
Verwerking komt weinig voor bij de water-
ken in de beoordeling of bagger schoon of
schappen. “Natuurlijk zijn er ook betrekke-
vies is.” Een tweede item waar Grond en
2
PODIUMVERHAAL
Bagger op inzet, is de verspreidingsmoge-
de nieuwe regelgeving pas in 2007 gelden.
Kaderrichtlijn-proof worden. Dat geld zal er
lijkheid tot twintig meter uit de kant.
Ons leek het goed om de ervaringen vanuit
hoe dan ook moeten komen. Daar moet
“Eigenlijk was dat een eis uit het verleden,
de natte kant in de droge kant toe te
draagvlak voor zijn. Natuurlijk investeert de
die ons beperkte in de hoeveelheid bagger
passen, maar VROM vindt het efficiënter
politiek liever in zaken die boven de water-
die we kwijt konden. De meeste weilanden
werken als de regels niet twee keer aange-
spiegel liggen. Maar geld is nodig. De lokale
zijn breder dan twintig meter en dus kun je
past moeten worden.”
lasten stijgen door de Kaderrichtlijn. En je kunt niet beleidsmatig de lat heel hoog
er meer bagger kwijt.” Inmiddels is het idee om de bagger over de hele breedte van het
Taboe
leggen om er vervolgens geen geld voor te
weiland te verspreiden, mits dit een niet te
Voor verontreinigde specie ziet Kraaij de
hebben. In die zin is de MKBA (maatschap-
grote oplading van de bodem veroorzaakt.
open putten ook als een mogelijkheid voor
pelijke kosten en batenanalyse) Waterbo-
Om dit te onderzoeken zijn modellen
stort. “Wij denken dat daar voldoende
dems een mooie studie. Die laat zien dat
opgesteld.
onderzoek naar is geweest om aan te tonen
baggeren een kostenpost is, maar in maat-
dat het milieuhygiënisch verantwoord kan.
schappelijke en economische termen een
Het project Grond en Bagger duurt Kraaij
De open, of diepe putten hebben alleen het
baat kan zijn. Je kunt er namelijk de vaarwe-
eigenlijk een beetje te lang. “Wat ons
probleem dat er een enorm taboe op rust.”
gen mee openhouden en natuurdoelen
betreft zijn we klaar met het baggerdeel.
Maar diepe of open putten, meer afzetmo-
dienen. Ook als je op die manier naar bagger
Voor droge grond moet echter hetzelfde
gelijkheden, er kan nog zoveel mogelijk zijn,
kijkt, zie je hoe belangrijk het is om te inves-
gelden; daarom wil VROM er nog eens
van belang voor de waterschappen is de
teren.”
twee jaar aan vast plakken. Daardoor gaat
financiële impuls. “Alles kost geld, zeker het
Interview: Miranda van Ark
▲ ▲
ONDERZOEK
Handreiking Onderzoek bodemvreemde materialen in waterbodems Inzicht in de mate van grof vuil in een waterbodem is noodzaak. Tenminste, als waterbeheerder, aannemer en verwerker de juiste keuzes voor de aanpak van een baggerwerk willen maken. Zowel voor de aanpak van het baggerwerk, de bestemming als de verwerking van de baggerspecie is kennis van grof vuil onmisbaar. AKWA biedt waterbeheerders een handreiking voor in situ onderzoek van de waterbodem. Dit geeft met behulp van bestaande technieken een verbeterd inzicht in de mate waarin ‘grof vuil’ voorkomt in een waterbodem. Onnatuurlijk De waterbodem bestaat uit bestanddelen van natuurlijke en onnatuurlijke oorsprong. Met bodemvreemde materialen bedoelen we alle, niet van nature in de bodem voorkomende onderdelen. Deze krijgen vaak het label ‘grof vuil’. Voorbeelden hiervan zijn
vaak tot problemen. Die kunnen blijken uit
vertraging van het baggerwerk en het niet
puin, fietsen, autobanden, plastics, metaal
onvoorziene kostenverhogingen bij het
goed kunnen voldoen aan vergunnings-
en hout. Bij de uitvoering van baggerwerk
baggeren en verwerken, tot soms meer dan
voorschriften van de afgesproken bestem-
en verwerking van specie leidt de onver-
20% van de oorspronkelijk gebudgetteerde
mings- of baggerlocatie. Dit laatste gebeurt
wachte aanwezigheid van deze materialen
kosten. Ook kan het zich laten zien in
bijvoorbeeld doordat tijdens het bagger-
▲ ▲
3
ONDERZOEK
werk de grijper of vizierbak niet goed sluit
voerd. Dat blijkt weinig inzicht te geven in
handreiking. Er bestaat geen ambitie om
en er een te grote vertroebeling optreedt.
het voorkomen van bodemvreemde
deze te vertalen naar een protocol als een
materialen. Hoofdreden blijkt de bemonste-
NEN5720, dat vaak geassocieerd wordt met
Uitgangspunt
ringsapparatuur. De diameter van buizen
een voorschrijvende (uniforme) methode.
De handreiking ‘Onderzoek bodemvreemde
van te hanteren waterbodemmonsterappa-
De beheerder heeft immers de vrijheid om
materialen in waterbodems, fractie 2-200
ratuur (sampler, vibro-corer) is 7 of 10 cm.
zelf een keuze te maken of hij onderzoek
cm’ is primair geschreven voor de Rijks-
Dit sluit aan bij de ‘formule’ dat de
wenst uit te voeren en welke technieken hij
waterstaten. Ook voor andere watersyste-
boormiddellijn van de monsterapparatuur
hiervoor wenst te gebruiken.
men biedt het document echter een goed
minstens driemaal zo groot moet zijn als de
uitgangspunt. De handreiking biedt meer
korrelgrootte van het te analyseren deel.
Na een periode van circa twee jaar wil
dan een opsomming van methoden. Naast
Materialen groter dan 2 tot 3 cm worden
AKWA de eerste ervaringen die met de
de methode van onderzoek biedt deze op
daardoor meestal niet uit de bodem meege-
handreiking zijn opgedaan evalueren. Dit
basis van praktijkinformatie inzicht in
nomen in het gestoken monster. De
om de handreiking vervolgens eventueel te
ervaringen met onderzoek en uitvoering
waarneming en/of registratie in het veld
verrijken met aangedragen kennis en
van baggerwerk met bodemvreemde
van kleinere fracties bodemvreemde
ervaring. Onder meer een enquêteformulier
materialen. Ook de extra kosten die
materialen (zoals staalgrid, kooldeeltjes en
in de bijlagen van de handreiking vraagt de
hiermee gemoeid zijn, krijgen de nodige
slakken) blijkt moeilijk. Bovendien heeft de
gebruiker naar zijn mening en ervaringen.
aandacht.
waarneming vaak een mindere kwaliteit dan
Zo komen deze beschikbaar voor andere
bij droge bodem het geval is. Het vermoe-
waterbeheerders. De handreiking met
Protocollen
den van grof vuil, door bijvoorbeeld de
AKWA-rapportnummer 05.001 is vanaf
De bestaande onderzoeksprotocollen voor
registratie van gestaakte boringen wegens
medio maart te bestellen bij Cabri
waterbodems vormen de basis voor het
harde objecten, vindt bij waterbodemonder-
(zie colofon).
verkrijgen van die informatie die is gericht
zoek helaas niet vaak plaats.
▲ ▲
op de kaders die het bevoegd gezag hanteert voor de toetsing aan beleid en
Optimalisatie
Info:
wet- en regelgeving voor saneren en
In de handreiking is aansluiting gezocht bij
Tommy Bolleboom, AKWA/DWW
verspreiden. Hiervan afgeleid zijn protocol-
de werkzaamheden in het kader van de
Tel.: (015) 251 82 13
len opgesteld om inzicht te krijgen in de
bestaande en gebruikte onderzoeksproto-
E-mail:
milieuhygiënische kwaliteit. Op basis
collen. De aandacht vestigt zich op de
[email protected]
hiervan kunnen risico’s, ernst en urgentie
fractie 2-200 cm, waar op het vlak van
Ronald van Etten, AKWA/DWW
worden bepaald. Het onderzoek is hoofdza-
onderzoeksprotocollen een niche bestond.
Tel.: (015) 251 83 88
kelijk gericht op twee zaken. Enerzijds het
De ondergrens is ingegeven door de
E-mail:
verkrijgen van informatie over de in de
bestaande onderzoeksprotocollen. Daar is,
[email protected]
waterbodem aanwezige microverontreini-
ingegeven door eerder vermelde redenen,
gingen (zoals metalen, PAK, olie).
een praktische knip gelegd bij enkele centi-
Anderzijds richt het onderzoek zich op de
meters. Bij de bepaling van kleinere,
voor de vertaling naar verontreinigingsklas-
bodemvreemde fracties wordt echter wel
sen benodigde korrelfracties (< 2µm,
stilgestaan. Dit door middel van een
< 16µm) en het organische stofgehalte. In
handreiking voor optimalisatie van het
beleid en wetgeving zijn nauwelijks grenzen
reguliere onderzoekswerk. Met de grens
gesteld aan de mate van aanwezigheid van
van 200 cm wordt aangesloten bij het
bodemvreemd materiaal. Vanwege
IMAGO-project, dat recent door
vermeende humane risico’s vormt asbest
Rijkswaterstaat (AGI) is afgesloten. Het
hierop sinds enige tijd een uitzondering.
project biedt handreikingen voor onderzoek
Voor asbest is een handreiking in de vorm
naar onder meer scheepswrakken.
van een Nederlands Technische Afspraak (NTA) opgesteld.
Evalueren Vanwege het ontbrekende wettelijke
Waarneming
toetsingskader en de behoefte om ruimte te
Het onderzoek wordt op basis van
bieden voor innovatieve technieken die in
bestaande onderzoeksprotocollen uitge-
ontwikkeling zijn, is gekozen voor een
4
AKWA-RAPPORTEN 2004
Rapport-
Titel
Datum
Opdracht-
Uitgevoerd
Contact-
gever
door
persoon
DGW
AKWA/RIZA
G.A. van
(078) 633 27 28
DZL
WAU
D.S. Beerda
(030) 285 73 31
DZL
AKWA
R. Sonneveldt (030) 285 85 48
April 2004
DGW
AKWA/RIZA
J. Rienks
(0320) 29 85 33
Augustus 2004
DGW
AKWA/RIKZ
C. Schipper
Helpdesk
nummer 04.001
Identificatie van grensoverschrijdende
Februari 2004
Informatie
probleemstoffen in zwevend stof 04.002
Nader onderzoek Kanaal door Walcheren Maart 2004 Onderzoek actuele humane risico's
04.003
Nader onderzoek Kanaal door Walcheren April 2004 Samenvatting actuele risico’s
04.004
Programmering en Monitoring TJS waterbodems – Tussentijdse monitoring 2002-2003
04.005
De weg naar implementatie chemie-toxiciteits-toets, C. Schipper
baggerspecie RIKZ (070) 311 44 44
04.006
Toxiciteitstesten voor zoute
Augustus 2004
DGW
AKWA/RIKZ
C. Schipper
Helpdesk
waterbodem en baggerspecie,
baggerspecie
C. Schipper
RIKZ (070) 311 44 44
04.007
Leereffecten Sanering Ketelmeer –
Juli 2004
HK
AKWA/WAU
Het beoordelen van ecologische risico’s
H. Otten,
(030) 285 80 80
P. de Boer,
in verontreinigde sedimenten: een
J.F. Postma,
vergelijking van bestaande methoden en
J.M. Llourens
de betekenis van nieuwe parameters – een casestudie in het Ketelmeer 04.008
Handreiking voor het beoordelen van
April 2004
DGW
AKWA/RIZA
M. Tonkes
(0320) 29 87 52
DGW
AKWA/WAU/
P. de Boer
(030) 285 88 09
AKWA
H. Eenhoorn
(030) 285 88 78
AKWA/DWW
E. de Boer
(015) 251 82 11
risico’s (Quickscan waterbodems) 04.009
Analyse Knelpunt Regelgeving (AKR)
BOA 04.010
MKBA Waterbodems
04.011
Berging in (zandwin)putten: zo gek
September 2004 DGW
Projectsecretariaat nog niet 04.012
Saneren we goed?
December 2004 HK
AKWA
P.D. de Boer
(030) 285 88 09
ISBN
Building with Dredged Material, daily
2004
AKWA
T. Bolleboom
(015) 251 82 13
90-369-
practice! (Engelse vertaling “Bouwen
5570-X
met baggerspecie, dagelijkse praktijk”)*
RWS
Bestellingen bij Cabri (zie colofon) * Bestelling via AKWA-DWW, Marja Schomaker, tel.: (015) 251 83 08.
▲ ▲
5
ONDERZOEK
Saneringsvisie Kanaal door Walcheren De waterbodem van het Kanaal door
treert zich in een aantal ‘hot spots’, zoals de
worden weggenomen. Daardoor zal sprake
Walcheren is lokaal sterk verontreinigd. Uit
haven van Middelburg. Hier zijn zeer hoge
zijn van een hoog saneringsrendement en
het Nader Onderzoek blijkt dat vooral koper
concentraties aangetroffen.
dus een kosteneffectieve sanering. De
actuele risico’s veroorzaakt voor het opper-
De belangrijkste risicopaden in het kanaal
waterkwaliteit zal na de sanering worden
vlaktewater en het ecosysteem. In samen-
zijn: verspreiding van koper uit de waterbo-
gemonitord om vast te stellen of het
spraak met de betrokken partijen heeft RWS
dem naar het oppervlaktewater en het risico
saneringsdoel is bereikt.
een saneringsvisie opgesteld. Deze is recen-
van koper voor het ecosysteem. Naar
Op afzienbare termijn zal de EU-
telijk bestuurlijk vastgesteld. De insteek is
verwachting zijn vooral de hot spots verant-
Kaderrichtlijn Water leidend worden voor
om de sterk verontreinigde locaties aan te
woordelijk voor de nalevering naar de
waterbodemsaneringen. Waterbodems
pakken. Hierdoor verwacht men een verbe-
waterkolom. De risico’s voor mens en
zullen niet meer worden gesaneerd vanwege
tering van de waterkwaliteit en daardoor
grondwater zijn relatief beperkt en worden
de verontreiniging op zich. Ze worden
een betere ecologische toestand in het hele
daarom niet als leidend beschouwd in de
gesaneerd vanwege de belemmering die de
kanaal.
saneringsbeslissing. Op grond van de
bodem vormt voor het bereiken van een
geconstateerde actuele risico’s en de
goede waterkwaliteit en een goede ecologi-
In 2002 is de vernieuwde Richtlijn Nader
geringe natuurlijke afdekking, is er sprake
sche toestand. De sanering van het Kanaal
Onderzoek Waterbodems verschenen
van saneringsurgentie.
door Walcheren is daarop gericht en past
De waterbodem in het kanaal raakte in de vorige eeuw verontreinigd door verschillende afvalwaterlozingen. Rijkswaterstaat droeg het Kanaal door Walcheren in 1992 over aan de Provincie Zeeland. De saneringsplicht is echter bij Rijkswaterstaat gebleven. RWS Zeeland heeft daarom AKWA gevraagd om een plan op te stellen voor het omgaan met de verontreinigingsproblematiek van het kanaal. AKWA voerde een Nader Onderzoek uit, dat begin 2004 is afgerond. In het kanaal blijkt sprake te zijn van saneringsurgentie. Daarom hebben AKWA en RWS Zeeland een Saneringsvisie opgesteld en wordt momenteel een Saneringsonderzoek uitgevoerd. Actuele risico’s
dus goed in de doelstellingen van de
(AKWA-rapport 01.005). Het Kanaal door
Kaderrichtlijn.
Walcheren is een van de eerste watersyste-
Kaderrichtlijn-proof en kosteneffectief
men waar deze integraal is toegepast. De
saneren
kern van de richtlijn is dat niet zozeer de
De sanering richt zich op het tegengaan van
RWS en de omgeving
verontreiniging zelf wordt beschouwd, maar
verspreiding van koper uit de hot spots naar
De saneringsvisie is in nauwe samenspraak
vooral de risico’s voor mens, ecosysteem en
de waterkolom. Hierdoor verbetert naar
met de Begeleidingscommissie Sanering
verspreiding naar oppervlaktewater en
verwachting de waterkwaliteit in het hele
Kanaal door Walcheren tot stand gekomen.
grondwater.
kanaal. Daarbij wordt verspreiding van
In deze commissie zijn de betrokken partijen
Het Nader Onderzoek (AKWA-rapport
koper naar relatief schone locaties en
vertegenwoordigd, te weten: Provincie
04.003) heeft uitgewezen dat vooral koper
aangrenzende watersystemen tegengegaan.
Zeeland, Waterschap Zeeuwse Eilanden,
verantwoordelijk is voor de geconstateerde
Het ecosysteem in het hele kanaal zal van
Gemeente Middelburg en Rijkswaterstaat.
risico’s in het kanaal. Koper is tot circa 1980
de betere waterkwaliteit profiteren. Het
Alle partijen hebben de Saneringsvisie in het
in grote hoeveelheden op het kanaal
uitvoeren van saneringsmaatregelen in
eigen bestuur vastgesteld. De provincie
geloosd door Vitrite, een lampvoetenfabriek
deelgebieden zorgt er naar verwachting
coördineert de communicatie en afstemming
in Middelburg. De verontreiniging concen-
voor dat de risico’s in het hele kanaal
met de omgeving.
6
ONDERZOEK
Hoe verder
uitvoering van de sanering zijn voorzien
Info:
De Saneringsvisie is het uitgangspunt voor
voor de periode 2006 tot en met 2008.
Rik Sonneveldt (AKWA/WAU)
het Saneringsonderzoek. In dit onderzoek
Tel: (030) 285 85 48
wordt bepaald waar welke saneringsingreep
De Saneringsvisie en de rapportage van het
E-mail:
nodig is (afbakening hot spots). Daarnaast
Nader Onderzoek zijn via de AKWA-site te
[email protected]
worden aanvullende gegevens verzameld
downloaden of te bestellen.
Kees-Jan Meeuse (RWS-Zeeland)
voor het Saneringsplan. De planning is dat
Tel: (0118) 62 25 44
het Saneringsonderzoek en -plan nog dit
▲ ▲
jaar worden afgerond. De voorbereiding en
E-mail:
[email protected]
ONDERZOEK
Publicatie SedNet-rapport Het Europese SedNet-project is onlangs
Nederlandse belangen in het beheer van
Weerklank
succesvol afgerond. Het project wil kennis-
onze Rijkswateren zo het best gediend
De Europese
uitwisseling tussen de deelnemende landen
zouden zijn. De werkgroepen hebben ieder
Commissie hecht aan
bevorderen en de waterbodem/sediment-
een technisch-inhoudelijk rapport samenge-
instandhouding van
problematiek op de Europese agenda plaat-
steld. Deze worden volgend jaar als boeken
het SedNet-netwerk
sen. Dit met speciale aandacht voor de
gepubliceerd. Een samenvatting is onlangs
en verwacht wordt
Europese Kaderrichtlijn Water. SedNet is als
gepubliceerd in het Journal of Soils and
dat zij iets zal doen
thematisch netwerk uitgevoerd in opdracht
Sediments, Vol. 4, no 4, 2004. Deze samen-
met de aanbevelingen. Algemeen wordt
van de Europese Commissie. Het eindrap-
vatting is ook te raadplegen via de SedNet-
immers erkend dat sedimentbeheer op veel
port van SedNet komt binnenkort beschik-
website.
plaatsen gebrekkig geregeld is, en regelgeving onnodig versnipperd is. De aandacht
baar via internet www.sednet.org en als gedrukte versie. Het eindrapport is
Stroomgebieden
gaat vooral uit naar landen die nog begin-
opgesteld door deelnemers van het SedNet-
De centrale boodschap vanuit SedNet is dat
nend zijn op het terrein van milieu-/water-
netwerk afkomstig uit heel Europa met
sedimentbeheer (kwaliteits- én kwantiteits-
bodembeleid, zoals de Donaulanden.
coördinatie van TNO.
aspecten) alleen op stroomgebiedsniveau effectief gepland kan worden.
De boodschap van SedNet in Brussel zal
Tiedo Vellinga (Havenbedrijf Rotterdam) zit
Sedimentbeheer is alleen mogelijk als er
meer weerklank vinden als deze actief
de Stuurgroep van SedNet (Stakeholders-
aandacht is voor, en nadrukkelijk de ruimte
wordt ondersteund door de overheden van
panel) voor. Piet den Besten (RIZA) verte-
wordt gelaten aan locatie-specifieke
deelnemende landen. Het is nog onzeker of
genwoordigt AKWA; dit kenniscentrum
afwegingen. Verder wordt gesignaleerd dat
er financiering gevonden zal worden om
heeft een belangrijke inbreng geleverd. Pol
de betreffende regelgeving sterk versnip-
SedNet voort te zetten.
Hakstege (WAU) droeg bij aan de werk-
perd is en tegenstrijdigheden oplevert. Een
groep WP4 (verwerken/hergebruik,
voorbeeld hiervan is dat schone bagger
storten), Joop Bakker (RIKZ) nam deel aan
volgens EU-wetgeving als afvalstof moet
de activiteiten van WP3 (beoordelingstech-
worden behandeld. Ten slotte wordt gesteld
nieken). Sjoerd Hoornstra (DGW) leverde
dat het ontbreekt aan adequate beoorde-
Info:
een bijdrage aan de producten van WP2
lingsmethoden om onder meer de relatie
Pol Hakstege (AKWA/WAU)
(sedimentbeheer op stroomgebiedsniveau)
tussen waterbodem en waterkwaliteit te
Tel: (030) 285 87 84
en Piet den Besten aan WP5 (risicomanage-
onderzoeken.
E-mail:
ment en communicatie).
SedNet draagt voor de vraag of EU-
[email protected]
▲ ▲
normstelling voor waterbodems ontwikkeld Rapporten
moet worden, een identiek standpunt uit als
Piet den Besten (AKWA/RIZA)
DGW en RWS hebben er bij aanvang van
vanuit DGW gebeurt. Er wordt geen nut
Tel: (0320) 29 84 64
het project voor gekozen om SedNet actief
gezien in uniforme normen.
E-mail:
[email protected]
te steunen. Dit vanuit de gedachte dat de
7
UITVOERING
Tussenevaluatie: Proef Grootschalige Verwerking Baggerspecie De staatssecretaris van Verkeer en Water-
voorselectie van diverse (combinaties van)
van vervuilde baggerspecie niet de
staat zette de afgelopen periode twee
marktpartijen hebben zich uiteindelijk vijf
algemene oplossing is voor de hele bagger-
instrumenten in om verwerking van
partijen ingeschreven. Op 29 maart 2004
specieproblematiek. Slechts in bepaalde
baggerspecie tot bouwstof te stimuleren.
vond de aanbesteding plaats. Jan De Nul-
omstandigheden kan verwerken een reëel
Dit onder meer naar aanleiding van de
ENVISAN en BAG BV hebben de econo-
en concurrerend alternatief zijn voor storten
motie Herrebrugh. Het eerste instrument is
misch meest voordelige aanbieding gedaan.
van baggerspecie. Deze omstandigheden
de tijdelijke Stimuleringsregeling Verwer-
Met deze twee partijen zijn inmiddels
hebben dan met name betrekking op:
king van Baggerspecie (SVB). Deze is in
contracten gesloten.
●
nauw overleg met de verwerkingsector tot
De kwaliteit van de te verwerken specie (bij aanbesteding lag nadruk op verwer-
stand gekomen. De regeling is in de zomer
Voorlopige beantwoording
king van specie met relatief hoog zandge-
van 2002 in werking getreden voor een
Nadere informatie over de resultaten van de
halte).
periode van vier jaar. Het tweede instru-
aanbesteding zijn beschreven in de rappor-
ment is de grootschalige praktijkproef voor
tage “Tussenevaluatie na aanbesteding”.
verwerking van baggerspecie (proef GVB).
Deze tussenevaluatie richt zich, voorzover
●
De transportkosten (baggerlocatie in relatie tot verwerkingslocatie enerzijds, en tot stortlocatie anderzijds).
●
De marktomstandigheden voor de af te zetten bouwstoffen uit de verwerkte baggerspecie.
Sterke verschillen Deze omstandigheden kunnen per baggerproject (regionaal) sterk verschillen. Daarom kan alleen van geval tot geval de potentie van verwerking als alternatief voor andere bestemmingen worden beoordeeld. Tijdens de uitvoering van de proef in de komende jaren kunnen zich ontwikkelingen voordoen waardoor deze bevindingen kunnen wijzigen. Pas aan het eind van de proef vindt dan ook de eindevaluatie plaats. Deze tussenevaluatie kunt u terugvinden op de website www.akwa.info (siteroute: kennisdomeinen – par. 1. tienjarenscenario waterbodems – par. 1.2. uitvoeringsprojecten – par. 1.2.2 proef GVB). Voor meer informatie over de proef Grootschalige Verwerking Baggerspecie kunt u contact opnemen met de projectleider De proef GVB is bedoeld om de condities
mogelijk, vooral op de voorlopige beant-
voor (eventuele) structurele grootschalige
woording van de centrale evaluatievraag
verwerking van verontreinigde baggerspecie
rond de vijf jaar durende proef. Oftewel: is
vast te stellen. De proef wordt als geslaagd
structurele grootschalige verwerking van
Info:
beschouwd wanneer de verwerkingssector
verontreinigde baggerspecie door de markt
Willem de Graaf (AKWA/WAU),
heeft aangetoond wat de mogelijkheden en
mogelijk en zo ja, onder welke condities en
(030) 285 79 40,
onmogelijkheden zijn, en wat tegen welke
tegen welke prijs?
[email protected]
prijs gerealiseerd kan worden. Op 13 oktober 2003 is de aanbesteding van
Uit de uitslag van de aanbesteding GVB
deze proef van start gegaan. Na een
komt het beeld naar voren dat verwerking
8
Verwerkingscontract.
UITVOERING
Handreikingen voor grondverzet in het bovenrivierengebied Om de hoofddoelstelling(en) van de beleidsnotities Actief Bodembeheer Maas (ABM) en Rijntakken (ABR) te kunnen bereiken, is het noodzakelijk dat de opgenomen beleidsregels in de praktijk goed uitvoerbaar zijn. De hoofdlijnen van het beleid zijn duidelijk. Wel is er ruimte voor interpretatieverschillen bij de invulling van de details. Het doorgronden van de regels vergt daarnaast de nodige moeite. In de praktijk blijken er dan toch veel onduidelijkheden te bestaan. Om de uitvoering van het beleid in de praktijk te ondersteunen, worden momenteel twee handreikingen ontwikkeld. De ene handreiking is bestemd voor het toepassen van de afwegingsmethode en
●
kosteneffectiviteitstoets (KE-toets), de andere voor het opstellen van een grondstromenplan in het kader van ABR/ABM.
●
Milieuverbetering of stand-still inzichtelijk
welke wijze de berekeningen moeten
te maken.
worden uitgevoerd om deze afwegingen
Een keuze te maken tussen wel/niet
mogelijk te maken. Om de verschillende
gescheiden ontgraven en bergen.
deelaspecten (blootstelling, verspreiding, energieverbruik en kosten) te berekenen,
De handreikingen zijn een hulpmiddel. Ze zijn geschikt voor iedereen die betrokken is
Kosteneffectiviteit
wordt bij de handreiking voor de afwegings-
bij het opstellen, uitvoeren of beoordelen
Conform de beleidsnotities ABR en ABM
methode en de KE-toets ook een rekenhulp-
van grondstromenplannen of het toepassen
wordt ook (in-situ) getoetst of de nieuwe
middel beschikbaar gesteld.
van de afwegingsmethode en de KE-toets
bodem na uitvoering aan de saneringsdoel-
bij rivierverruiming- of natuurontwikkelings-
stelling voldoet. Is dit niet het geval, dan
Grondstromen
projecten in het (boven)rivierengebied.
kan een kosteneffectiviteitstoets (KE-toets)
In de ontwerpfase van een herinrichtings-
worden uitgevoerd. Dit om te beoordelen
maatregel is een globaal inzicht in de grond-
Afwegingen binnen ABR/ABM
of het extra ontgraven van grond, zodat de
en materiaalstromen al snel noodzakelijk. Op
Het doel van de afwegingsmethode is het
saneringsdoelstelling direct wordt bereikt,
basis daarvan kan namelijk worden beoor-
inzichtelijk maken van de milieueffecten en
kosteneffectief is. In individuele gevallen
deeld op welke wijze de herinrichtingsmaat-
kosten bij de uitvoering van een herinrich-
kan blijken dat extra ontgraven niet kosten-
regel tot stand kan komen. De meest doel-
tingsproject. De afwegingsmethode verge-
effectief is en dat geaccepteerd moet
matige uitvoeringsvariant wordt gekozen op
lijkt daarvoor maatschappelijke baten
worden dat tijdelijk een hoger verontreini-
basis van de afwegingsmethode. Bij de uit-
(vermindering van blootstelling en versprei-
gingsniveau blijft bestaan. Door sedimenta-
werking van de variant en de aanvraag van
ding van verontreinigingen), met de
tie van slibdeeltjes zal op termijn een
de daarbij behorende vergunningen, wordt
maatschappelijke lasten (energieverbruik en
nieuwe bodem ontstaan die tenminste
een grondstromenplan en een grondbalans
kosten) die met de uitvoering van een
voldoet aan het herverontreinigingsniveau.
opgesteld.
manier kan worden bepaald welke uitvoe-
Zowel de afwegingsmethode als de KE-
Het grondstromenplan betreft één docu-
ringsvariant het grootste milieurendement
toets is vooral in de fase van planvorming
ment. Hierin wordt vastgelegd welke infor-
oplevert tegen aanvaardbare kosten
en ontwerp van herinrichtingsprojecten van
matie met betrekking tot grondstromen het
(ALARA).
belang. De resultaten van beide afwegingen
bevoegd gezag Wbb, WVO, Ontgrondin-
bepaalde variant zijn gemoeid. Op deze
dienen uiteindelijk ter onderbouwing van de
genwet en Wm nodig heeft om een
De afwegingsmethode wordt bij herinrich-
vergunningaanvragen (Wbb, Wvo en Wm)
(integraal) besluit te kunnen nemen over de
tingsprojecten gebruikt om:
te worden ingediend. In de handreiking
voorgenomen herinrichtingsmaatregel(en).
Een keuze te maken tussen verschillende
wordt stapsgewijs aangegeven welke infor-
In de handreiking wordt daarom ook aan-
uitvoeringsvarianten.
matie nodig is. Ook wordt beschreven op
dacht besteed aan de eisen die worden
●
9
UITVOERING / AKWAGENDA
gesteld aan een saneringsplan. Omdat er
bepalen welke onderdelen in het grond-
veelal sprake is van grondverzet van veront-
stromenplan van toepassing zijn.
reinigde uiterwaarden- of weerdgrond, zal
WATERBODEM OP HET WWW
een grondstromenplan ook aan deze eisen
Workshop
moeten voldoen.
De handreikingen worden in februari 2005
Informatie over waterbodems en water-
door middel van een praktijktoets met twee
beheer op het internet? Kijk eens op de
Overige materiaalstromen
projecten getest. Daarna start de fase van
volgende sites:
Het grondstromenplan beperkt zich niet
afronding van de handreikingen, waarbij een
- www.akwa.info
alleen tot de diffuus verontreinigde grond. Er
begeleidingsgroep een belangrijke rol speelt.
- www.waterbodem.nl
komen ook hoeveelheden overige materiaal-
Deze groep bestaat uit private en publieke
- www.baggernet.info
stromen vrij in het project. Voor deze
initiatiefnemers, vergunningverleners en
- www.waterbodem.pagina.nl
stromen, waaronder secundaire bouwstof-
handhavers. In juni 2005 wordt een work-
- www.nederlandleeftmetwater.nl
fen, delfstoffen en/of gevaarlijke afvalstof-
shop georganiseerd voor iedereen die
- www.uvw.nl
fen is een toepassing of verwerking binnen
betrokken is bij de voorbereiding en uitvoe-
- www.steunpunt.wateremissies.nl
of buiten het projectgebied noodzakelijk.
ring van herinrichtingsprojecten in het
- www.subbied.novem.nl
Deze overige materiaalstromen worden ook
Bovenrivierengebied.
▲ ▲
in een grondstromenplan opgenomen. Dit vanwege het raakvlak tussen grondstromen
- www.svb.novem.nl - www.reinigendeweg.nl - www.actief-bodembeheer-rivierbed.nl
en ‘overige’ materiaalstromen en ten
- www.zeeslib.nl
behoeve van een integrale beoordeling van
Info:
een herinrichtingsmaatregel.
Frank Scheffer (AKWA/WAU) Tel: (030) 285 79 61
De handreiking voor het opstellen van een
COLOFON
E-mail:
[email protected]
grondstromenplan bevat als bijlage een raamwerk. Hiermee kan een gebruiker zelf
Martijn van Elswijk (Royal Haskoning)
De Nieuwsbrief van AKWA verschijnt ieder kwartaal. Oplage: 1300 stuks AKWA is een samenwerkingsverband tussen Bouwdienst, DWW, RIKZ, RIZA en RWS-Noordzee
AKWAGENDA Organisator Organisator
Titel
Waar
Info
30 en 31 maart
SBO
Nationale bodem conferentie
WTC, Rotterdam
www.sbo.nl
12 april
Platform Bodembeheer
Bodems in Europa
Provinciehuis Den Bosch
e-mail:
[email protected]
AKWA-redactieteam: Tommy Bolleboom, Jeff Colin Janneke van der Linden, Marcel Tonkes Rik Sonneveldt, Miranda van Ark (MVA Communicatie, Den Haag) Vormgeving en druk: Quantes, Rijswijk
Hiermee abonneer ik mij gratis op de AKWA-nieuwsbrief Bedrijf/instelling: ................................................................................................. Naam: ................................................................................................................ Adres: ................................................................................................................. Postcode + Woonplaats: ..................................................................................... Telefoon: ............................................
Fax: ...................................................
10
Redactie-adres: Postbus 5044, 2600 GA DELFT Telefoon: 015 251 84 79 Telefax: 015 251 85 55 e-mail:
[email protected] internet: www.akwa.info Opvragen AKWA-rapporten: Cabri-mailservice te Lelystad Telefax: 0320 28 53 11 e-mail
[email protected]
De AKWA-nieuwsbrief wordt gedrukt op gerecycled papier.
Wanneer
