Facts •
Van alle kinderen in de leeftijd 4-15 jaar heeft ongeveer 15% overgewicht. Onder 20 plussers is dit aantal bijna 50%.1
•
Overgewicht ontstaat niet van de één op de andere dag. Overgewicht ontstaat door een verstoorde energiebalans. Wanneer kinderen dagelijks meer energie tot zich nemen dan ze verbruiken ontstaat overgewicht.
•
Ongezond eten zorgt voor veel meer gezondheidsproblemen bij kinderen dan alleen overgewicht. Ongezond eten kan onder andere zorgen voor een verstoorde spijsvertering en cariës.2
•
Kinderen met overgewicht hebben een lagere zelfwaardering en daarmee samenhangende psychosociale problemen komen vaker voor.3 4 Energiebehoefte bij jongeren per dag5
•
Jongens
Meisjes
14-18 jaar (weinig actieve leefstijl)
2900 Kcal
2200 Kcal
14-18 jaar (actievere leefstijl)
3300 Kcal
2500 Kcal
80% van de scholen zegt zelf invloed te hebben op wat er in de school aan eten en drinken wordt verkocht.1
Waarom een gezonde kantine? Een gezonde kantine kan bijdragen aan prestatie en concentratie Uit een onderzoek in Engeland is naar voren gekomen dat leerlingen zich beter concentreren in de les wanneer zij een gezonde lunch hebben gegeten ten opzichte van leerlingen die een ongezonde lunch hebben genuttigd. Uit een Nederlands onderzoek is eerder naar voren gekomen dat het aannemelijk is dat gezonde voeding leidt tot beter prestaties, het is echter nog lastig dit wetenschappelijk volledig te bewijzen. Aannemelijk is wel dat een hoger concentratieniveau leidt tot betere schoolprestaties.6 7
Leerlingen komen minder in gewicht aan door een gezonde kantine Wanneer in de kantine het reguliere aanbod in frisdrankautomaten wordt vervangen door light dranken of water is maximaal 1,0 kg per persoon per jaar minder gewichtstijging te bewerkstelligen.8
Geldt voor light frisdranken niet dat ze slecht zijn voor de gezondheid door het gebruik van zoetstoffen? Suikers leveren energie. Het verminderen van de inname van energie leidt tot een minder grote kans om extra gewicht aan te zetten. Frisdranken met suiker zorgen ervoor dat we snel te veel calorieën binnenkrijgen en daardoor in gewicht toenemen. Tegenwoordig wordt suiker in allerlei producten vervangen door zoetstoffen. Er zijn zoetstoffen die géén energie (calorieën) leveren en zoetstoffen die dat wel doen. Zoetstoffen verschillen ook in zoetkracht en eigenschappen. Het gebruik van zoetstoffen mag geen gevaar opleveren voor de gezondheid. Per zoetstof is daarom een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgesteld. Wanneer het gehalte zoetstof in een product bekend is, kan hieruit worden afgeleid welke hoeveelheid van het product zonder problemen elke dag kan worden gebruikt.
En aspartaam? Light frisdranken kunnen zijn gezoet met aspartaam. Aspartaam is een alternatief voor suiker. Deze zoetstof is uitgebreid onderzocht en veilig bevonden. Er is geen verband met gezondheidsklachten en aandoeningen. Producten die zijn gezoet met aspartaam, zoals frisdrank en zuivel, kunnen onnodige calorieën voorkomen – zowel bij volwassenen als bij kinderen. Alleen PKU-patiënten moeten door hun aangeboren gevoeligheid voor fenylalanine voorzichtig zijn met aspartaam en soms kunnen epilepsiepatiënten gevoelig zijn voor aspartaam.
Vanzelfsprekend is het zo dat het gebruik van water en thee zonder suiker een prima alternatief is voor wie liever geen zoetstoffen gebruikt.
Leerlingen maken gebruik van de schoolkantine Ongeveer 40% van de leerlingen maakt gebruik van de kantine en dus van de te verkrijgen producten. Leerlingen besteden hieraan op jaarbasis rond de € 170,- per persoon, wat neerkomt op €2,10 per bezoek.9
Leerlingen stappen vrij gemakkelijk over op gezonde producten in de kantine Amerikaanse jongeren kopen en eten gezonder wanneer meer gezonde producten in schoolkantine worden aangeboden.10 11 12 Een gezonder aanbod leidt tot een grotere afname van gezondere producten door leerlingen Uit onderzoek van TNO, NIGZ en het Voedingscentrum op bijna dertig middelbare scholen is gebleken dat verandering van het automatenassortiment op scholen meteen leidt tot het gewenste effect. Wanneer in de automaten meer laag caloriehoudende snoep, snacks en frisdranken wordt aangeboden, kiezen scholieren vaker voor deze producten. Zij consumeren daardoor minder calorieën dan scholieren opscholen, waar in het automatenaanbod producten met veel suikers en vet de overhand hebben.13 Jongeren willen zelf ook dat hun kantine gezonder wordt Uit Amerikaans onderzoek onder adolescenten blijkt dat zij het aanwezig zijn van ongezonde voeding op school een barrière vinden om gezond te eten. Zij geven aan te kiezen voor de hoogvet- en hoogsuikergehalte opties wanneer deze keuzemogelijkheid er is. Ongezonde voeding weghalen uit de schoolomgeving geven zij aan als optie hen te helpen gezonder te eten. Ze stellen voor het gezonde eten meer beschikbaar en aantrekkelijker te maken.14 Scholen zijn enthousiast over De Gezonde Schoolkantine Reactie van Wethouder Bronkhorst, Arnhem (derde-prijswinnaar Stimuleringsprijs Gezonde Schoolkantine 2006/2007): “Wij zijn gezonde dingen gaan aanbieden en hebben alle snoep en frisdrank eruit gegooid: heel radicaal. Dat gaf weerstand bij de leerlingen. Maar: als de stoere kinderen op school iets van het (nieuwe) aanbod lekker vinden, nemen anderen het over. De kantine verkoopt nu steeds beter. Blijf creatief met het aanbod, bedenk steeds nieuwe dingen. Ik geloof er heilig in dat leerlingen, net als wij, zich beter voelen als ze goede dingen eten.”
Wat hebben jongeren per dag nodig?15 Groente
9-13 jaar 150-200 g
14-18 jaar 200 g
Fruit
3-4 opscheplepels 200 g
4 opscheplepels 200 g
Brood
2 stuks 140-175 g
2 stuks 210-245 g
4-5 sneetjes 150-200 g
6-7 sneetjes 200-250 g
3-4 aardappelen/opscheplepels 600 ml 1 plak (20 g)
4-5 aardappelen/opscheplepels 600 ml 1 plak (20 g)
80 - 100 g
100 - 125 g
20-25 g
30-35 g
5 g/sneetje 15 g
5 g/sneetje 15 g
1 eetlepel 1-1½ liter
1 eetlepel 1-1½ liter
Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten Melk(producten) Kaas Vlees(waren), vis, kip, eieren, vleesvervangers Margarine met maximaal 40% vet Bak-, braad- en frituurproducten, olie Dranken (inclusief melk)
Rol van ouders/verzorgers Het is belangrijk dat ouders/verzorgers zelf het goede voorbeeld geven en zelf ook elke dag gezond eten en voldoende bewegen. Ouders spelen een erg belangrijke rol in het gedrag van hun kinderen. Zij beïnvloeden bijvoorbeeld de ontwikkeling van voorkeuren en het eetgedrag onder andere doordat zij een voorbeeld zijn. Als het kind ziet dat zijn ouders gezond eten en bewegen, zal het dat ook eerder zelf doen! 16 17
1
RIVM: Overgewicht preventie in het voortgezet onderwijs, 2007.
2
Smart meals-Is a healthy diet good for better academic performance? Marianne Hesselmans, 2007.
3
Blokstra, A., Schuit, A.J. Factsheet overgewicht: prevalentie en trend. Bilthoven:
RIVM, 2003. RIVM Rapport 260301/f1/2003. 4
Gezondheidsraad. Overgewicht en obesitas. Den Haag: Gezondheidsraad, 2003. GR
Publicatienr. 2003/07. 5
http://www.voedingscentrum.nl/EtenEnGezondheid/Gewicht/energie+en+eten/energiebehoefte/gemiddeld+verbr
uik.htm?WBCMODE=PresentationUnpublished 6
School lunch and behaviour, school food trust 2008.
http://www.schoolfoodtrust.org.uk/doc_item.asp?DocId=71&DocCatId=1 7
Heselmans, M., & Rutten, J.M. (2007) Smart meals: zorgt betere voeding ook voor betere leerprestaties?
http://www.sciencejournalist.eu/wetenschapsjournalist_essays/documents/smartmeals.07.pdf 8
RIVM: Een gezonde omgeving ter preventie van gewichtsstijging: nationale en lokale mogelijkheden, 2006.
9
http://www.kenniscentrumhoreca.nl/publicaties/Catering/3106-kenniskaart%20contractcatering.pdf
10
French, S.A., & Stables, G. (2003). Environmental interventions to promote vegetable and fruit consumption
among youth in school settings. Preventive Medicine, 37(6 Pt 1), 593-610. 11
Luepker, R.V., Perry C.L., & McKinlay, S.M.(1996). Outcomes of a field trial to improve children's dietary
patterns and physical activity. The Child and Adolescent Trial for Cardiovascular Health. JAMA, 275, 768-76. 12
Perry C.L., Bishop D.B., & Taylor, G.L.(2004). A randomized school trial of environmental strategies to
encourage fruit and vegetable consumption among children. Health Education Behaviour, 31, 65-76. 13
TNO (2008). Automatisch gezonder? Resultaten van het school snack- en frisdrankautomatenproject.
14
Neumark-Sztainer. D., Story, M., Hannan, P.j., Stat, M. & Rex, J. (2003). New Moves: a school-based obesity
prevention program for adolescent girls. Preventive medicine; 37: 41-51. 15
http://www.voedingscentrum.nl/EtenEnGezondheid/Gezond+eten/hoeveelheden+per+dag/
16
Savage, J.S., Fisher, J.O., & Birch, L.L. (2007). Parental influence on eating behavior: conception to
adolescence. The Journal of Law, Medicine & Ethics, 35(1):22-34. 17
Brug, J., De Vet, E., De Nooijer, J., & Verplanken, B. (2006). Predicting fruit consumption: Cognitions, intention
and habits. Journal of Nutrition Education Behavior, 38(2), 73–81, in: Reinaerts, E., Nooijer de, J., Candel, M., & Vries de, N. (2007). Explaining school children’s fruit and vegetable consumption: The contributions of availability, accessibility, exposure, parental consumption and habit in addition to psychosocial factors. Appetite, 48, 248-258.
