Tel.: 461-1210 Fax: 461-5422
Newsletter VERENIGING BEDRIJFSLEVEN CURAÇAO
NEWSLETTER OKTOBER 2012
1.EDITORIAL 2.ECONOMIE Financiële situatie Curaçao anno oktober 2012 Stand van zaken studie TAC ontwikkelen van een duurzaam lange termijn economisch strategisch plan 3.RAPPORTEN Cijfermatig overzicht resultaten Parlementsverkiezingen Curaçao d.d. 19 oktober 2012 Benoeming Informateur ter vorming nieuw kabinet 4.(Nieuwe)Wetgeving 5.ECONOMISCHE INDICATOREN
1.EDITORIAL Uit de uitslag van de op 19 oktober 2012 gehouden parlementsverkiezingen op Curaçao kan worden afgeleid dat het electoraat de voormalige coalitie regering bestaande uit de politieke partijen PS, MFK en MAN de optie geboden heeft om door te gaan met regeren. Felicitaties aan de winnaars van deze verkiezingen en sterkte en wijsheid toegewenst aan de nieuw te vormen Regering. De ontwikkelingen en omstandigheden geven aanleiding om te stellen dat het er naar uitziet dat de nieuw aan te treden Regering deze “forsa en sabiduria” goed zal kunnen gebruiken. Immers uit alle indicaties blijkt dat Curaçao anno oktober 2012 geconfronteerd wordt met het begrip “tekort”. Uit onderzoekingen en cijfers blijkt dat er onder meer sprake is van: - (Meerjarige) begrotingstekorten; - Tekorten in de publieke sector onder andere sociale verzekeringsfondsen Ziektekosten verzekering en Algemene Ouderdom Voorziening overheidsentiteiten (N.V’s en stichtingen) en achterstallig onderhoud ( scholen, wegen, gebouwen); - Tekort op de betalingsbalans in het bijzonder de lopende rekening; - Tekort aan investeringen en economische groei; - Tekort aan adequaat opgeleid personeel; - Tekort aan consistent daadkracht; 1
- Tekort aan vertrouwen. De nieuw aan te treden Regering zal er niet aan ontkomen om dit syndroom van tekorten om te buigen naar een situatie van minimaal evenwicht. Als dit niet gebeurt dan is het een kwestie van tijd dat Curaçao in een financiële en sociaal-economische rampsituatie zal belanden. Ter voorkoning dat wij geconfronteerd gaan worden met een situatie van hoge werkeloosheid, lager inkomen, armoede, criminaliteit, geldontwaarding kortom uitzichtloosheid zullen er maatregelen door de nieuwe Regering genomen moeten worden. De vraag is welke? De Regering zal met een evenwichtig pakket van maatregelen moeten komen. Hoe deze eruit zal zien is des Regering om te beslissen. De VBC adviseert wel een pakket samen te stellen dat gericht is op duurzame economische groei welke ondersteund wordt door een zo door een breed maatschappelijk draagvlak. De wereldwijde ervaring wijst namelijk uit dat structurele economische groei in combinatie met brede maatschappelijk support het middel bij uitstek is om tot handhaving en verbetering van de welvaart, de werkgelegenheid en inkomen te komen en het stelsel van sociale zekerheid veilig te stellen. Voorts kan de informatieopdracht van de waarnemend Gouverneur aan de informateur om te onderzoeken of een kabinet gevormd kan worden die een regeerprogramma gaat uitvoeren waarin in ieder geval een aantal prioriteitspunten zijn uitgewerkt, alleen maar worden onderschreven.
2.ECONOMIE
Financiële situatie Curaçao anno oktober 2012
Op 12 oktober 2012 heeft de interim Minister van Financiën tijdens een door het interim kabinet georganiseerde Nationale Dialoog een overzicht verstrekt over de financiële situatie waarin Curaçao anno oktober 2012 verkeert en de verwachtingen t/m 2017. Hieronder wordt in een aantal tabellen het financiële plaatje weergegeven. Tabel 1 geeft een overzicht van de overheidsfinanciën meer in het bijzonder de (meerjarige) begrotingen van Curaçao. Uit de cijfers blijkt dat er sprake is van (forse) begrotingstekorten, zowel op de gewone als op de kapitaaldienst. In feite is er sedert 10-10-10 sprake van tekorten. Deze ontwikkeling is niet conform de afspraken die gemaakt zijn bij de onderhandelingen en ondertekening van het saneringsprogramma welke per 10-10-10 in werking is getreden. De hoofdafspraak welke toen gemaakt is dat er in de toekomst geen nieuwe schulden gemaakt zullen worden en dat sprake zal zijn van deugdelijk begrotingsbeleid, het op orde brengen van het financieel beleid en effectief toezicht. Het niet dan wel onvoldoende nakomen van deze afspraak is voor de Rijksministerraad aanleiding geweest om in juli 2012 een aanwijzing te geven. 2
Zoals de situatie zich thans manifesteert wijst alles in de richting van een jaarlijkse structureel begrotingstekort van meer dan ANG 100 miljoen in de komende periode. Er zullen maatregelen genomen moeten worden om deze trend om te buigen. Met klem moet er op worden gewezen dat de tekorten veroorzaakt worden door de te hoge overheidsuitgaven en niet door stagnatie van de (belasting) inkomsten die jaarlijks toenemen. Tabel 2 gaat over de financiën van de totale publieke sector. Uit het overzicht blijkt dat bij ongewijzigd beleid in 2017 sprake zal zijn van een geaccumuleerd tekort van maar liefst ANG 3.377 miljoen. Met name lopen de tekorten bij het sociale zekerheidsstelsel (ZV en AOV) snel op. Echter ook bij de overheids n.v.’s is er risico dat forse tekorten zich zullen gaan manifesteren. In tabel 3 worden enkele economische gevolgen van de precaire financiële situatie in de publieke sector in kaart gebracht. Zo zal de werkeloosheid fors gaan toenemen alsook de nationale schuld. Uitgedrukt per capita zal de schuld per persoon jaarlijks meer dan ANG 2000 gaan bedragen. De hamvraag is hoe uit deze uitzichtloze financiële chaos te geraken. Het is duidelijk dat hiertoe maatregelen genomen zullen moeten worden die niet alleen met de mond beleden moeten worden en op schrift worden gesteld maar ook daadwerkelijk uitgevoerd zullen moeten worden. De VBC heeft in haar speciale verkiezingseditie Newsletter van september 2012 enkele bouwstenen hiertoe aangedragen. In het kort laten deze zich puntsgewijs als volgt samenvatten: - Het allerbelangrijkst is creëren van een omgeving en voorwaarden om tot structurele economische groei te komen; Daarnaast specifieke maatregelen om te komen tot gezonde overheids/publieke financiën: - Invoeren hoofdelijk aansprakelijkheid bestuurders; - Professionaliseren van het apparaat door volledige depolitisering van het personeelsgebeuren in de publieke sector; - Verbod (strafbaar stellen) politieke benoemingen; - Volledig marktconform maken pensioenregeling bestuurders en parlementariërs - Tijdelijk versobering secundaire arbeidsvoorwaarden werknemers in de publieke sector tot dat sprake is van situatie van structurele begrotingsevenwicht; - Als ultieme maatregel (tijdelijk) verlaging van primaire lonen zonder dat sprake is van inhaalpraktijken in de toekomst. - Herstructurering sociale zekerheidsstelsel (ZV en AOV)
3
Tabel 1 : Overheidsfinanciën projectie 2012 e.v. Gewone Dienst Lasten Personeel Goed & Diensten Afschrijvingen Interest Subsidies Overdrachten Soc. Zekerheid Overige Uitgaven
2012 1680 465 230 41 51 67 367 454 6
2013 1735 493 231 41 51 67 387 428 36
2014 1764 511 231 41 51 68 374 453 36
2015 1793 530 231 41 51 68 374 462 36
2016 1822 550 231 41 51 68 374 471 36
2017 1822 550 231 41 51 68 374 471 36
Bel. Ontvangsten Niet Bel. Ontv.
1449 219
1422 201
1462 202
1499 204
1527 205
1527 205
Saldo Gew.Dienst
-12
-111
-100
-90
-90
-90
Kapitaal Dienst Lasten Ontvangsten Saldo
58 41 -17
41 41 0
41 41 0
71 41 -30
71 41 -30
71 41 -30
Saldo Overheid
-29
-111
-100
-120
-120
-120
4
Tabel 2: Financiën Publieke sector Curaçao 2012 e.v.
Overheid
2012 -29
2013 -111
2014 -100
2015 -120
2016 -120
2017 -120
Totaal -602
SVB ZV/OV AOV
-167 -61 -106
-210 -90 -120
-270 -120 -150
-310 -130 -180
-350 -140 -210
-390 -150 -240
-1530 -630 -900
Overige
pm
pm
pm
Pm
pm
pm
pm
TOTAAL
-196
-321
-370
-430
-470
-510
-2299
Risico's ONV's Achterstallig Onderhoud Nieuw Ziekenhuis
-587 -10
-10
-10
-10
-10
-50 -441
TOTAAL
-3377
Tabel 3: Economische consequenties Fin Publieke Sector 2013
2014
2015
2016
2017
Totaal
Tekort Publ.Sector % BBP
-321 -5.4
-370 -6.2
-430 -7.1
-470 -7.6
-510 -8.1
-2299 -6.9
Per capita Per huishouden
2059 5559
2391 6456
2790 7532
3055 8249
3321 8966
14098 36762
Werkloosheid %
16,4
17,2
18,2
18,8
19,3
Stand van zaken studie TAC ontwikkelen van een duurzaam lange termijn economisch strategisch plan.
In het kader van de SEI projecten heeft het voormalig kabinet opdracht gegeven om een studie te verrichten gericht op het ontwikkelen van een duurzaam en op lange termijn gericht economisch strategisch plan. Dit plan moet ervoor zorgen dat de visie van Curaçao gerealiseerd wordt: 5
“By 2012, Curaçao is a country based on good governance, with high quality of life, sustainable socio-economic development and education that is motivating to all citizens to develop themselves and to contribute to the development of their country.” In mei 2012 is opdracht verstrekt aan het bureau TAC Applied Economic & Financial Research om de studie uit te voeren. Na een aantal gevoerde consultaties en discussies met stakeholders is op 12 oktober j.l. een presentatie gegeven over de voorlopige bevindingen. Deze laten zich in het kort als volgt samenvatten: Macro-economische resultaten: Benchmarking van Curaçao met andere vergelijkbare landen in de regio en de rest van de wereld levert het volgend beeld op: - Economische groei van Curaçao houdt geen gelijke tred met die van deze landen. Het gemiddeld reële economische groei percentage bedraagt op Curaçao 0,7% . Op de Caribische eilanden bedraagt deze 2,2% en bij de non OECD landen 4,3%. - Private (buitenlandse) investeringen op Curaçao zijn laag; - Lokale financieringsmogelijkheden op Curaçao zijn beperkt; - Low returns on investments; - “Low social returns” vooral op het gebied van onderwijs; - Hoge belastingtarieven; - Veel bureaucratie; Onder meer dient Curaçao de volgende macro-economische keuzes te maken: - aanpak knelpunten; - zich richten op de regio of mondiale focus; - meer overheid of meer markt; - snelle aanpassing aan gewijzigde omstandigheden of behouden te werk gaan; - rekening houden dat huidige financiële tekorten van grote invloed kunnen zijn op lange termijn ontwikkeling Strategieën voor duurzame lange termijn economische ontwikkeling: Bij dit onderdeel is een inventarisatie gemaakt van de sterke en zwakke punten van de Curaçaose economie ingedeeld naar algemene en sector specifieke alsmede externe en interne factoren. Algemeen positieve factoren: - Geringe kans op natuurrampen zoals orkanen; - Relatief dichtbij welvarende en groeiende landen; - Groot aantal potentiële maritieme bronnen; - Relatief lage inflatie en stabiele munteenheid; - Veeltaligheid; - Relatief goede salarissen en sociale zekerheidsstelsel; - Goede basis infrastructuur (telecom, zee en luchthaven, wegen); - Het Nederlands rechtssysteem is een goede “asset”; - In beginsel beschikbaarheid van basis data en statistieken; - Toegang tot de EU markt inclusief preferentiële regimes; 6
-
Beschikbaarheid van private “cash assets and donors funds”; Beschikbaarheid fiscale faciliteiten ter ondersteuning van bedrijven; Proces van toenemende kritisch wordende burgers;
Sector specifieke positieve factoren: Toerisme: - Vriendelijk meertalige bevolking en personeel; - Aanwezigheid van goede basis vaardigheden en trainingsfaciliteiten; - Aantrekkelijk “year round” klimaat; - Voldoende variëteit aan bezienswaardigheden en attracties ( beaches, parken, scenic gebieden) met Willemstad als world hertitage city als top attractie; - Moderne lucht en cruise haven en faciliteiten; - Grote keuze aan accommodatie en verblijf ; - Uitgebreide wegennet; - Goede water en stroom voorzieningen; - “Rich cultural heritage”; Internationale Financiële sector: - Geavanceerd financieel systeem; - Gunstige belasting verdragen; Logistieke sector: - Goede zee en luchthaven faciliteiten met mogelijkheden voor hub activiteiten; - Een van de grootste droogdok faciliteiten die goede kwaliteit levert en concurrerend is t.o.v. de euro; - Uitstekende IT verbindingen welke data centra en high tech IT services mogelijk maakt; - Goede condities voor opwekken groen energie (wind en zon); Algemeen zwakke externe factoren: - Kleinschaligheid zowel qua grootte land als bevolking; - Gering aantal natuurlijke hulpbronnen waaronder zoetwater; - Hoge utiliteitstarieven en kosten grondstoffen en nieuwe technologieën in het algemeen; - Hoge kosten transport en voedingsproducten; - Sterke internationale concurrentie en erosie van preferentiële handelsovereenkomsten; Algemeen zwakke interne factoren: - Regeer instabiliteit vanwege coalitiestelsel; - Gebrek aan continuïteit ten aanzien van ontwikkelingsplannen; - Onvoldoende dialoog tussen de sociale partners; - Grote tekorten overheid ( begroting) en publieke sector (sociale zekerheidsfondsen, overheidsentiteiten); - Vanwege koppeling aan de US $ weinig ruimte voor monetair beleid; - Onvoldoende vertrouwen in de economie; - Inadequate lokale besparingen; - Laag niveau van investeringen; - Toenemende afhankelijkheid buitenlandse fondsen; 7
-
Gebrek aan capaciteiten om een adequaat handelsbeleid dat voldoet aan internationale criteria te formuleren; Grote discrepantie tussen import en export van goederen ( groot tekort lopende rekening betalingsbalans); Afwezigheid van een wet Economische mededinging; Kartel/monopolie ontwikkelingen schijnen zich voor te doen in de sectoren telecommunicatie, utiliteit, farmaceutische producten en in de haven; Hoge belastingtarieven hetgeen informele economie stimuleert; Hoge “cost of doing business” ( hoge tarieven voor utiliteit, water, transport en haven, telecom, rente); Bureaucratie ( lange wachttijden vergunningen , niet consistente aanpak en eigen interpretatie wetgeving); Traag werkende justitieel systeem; “Brain drain” en toenemend functionele analfabetisme; Gebrek aan adequaat opgeleid personeel, grote discrepantie tussen opleidingen en aansluiting op de arbeidsmarkt; Verhouding hoogte salarissen en arbeidsproductiviteit is scheef; Arbeidswetgeving is inflexibel en werkt contraproductief ; Rendement in onderwijs is laag gezien groot aantal drop-outs; Toenemende onveiligheid; Weinig effectieve mechanismen om de vervuiler van het milieu aan te pakken; Onvoldoende wetgeving om maritieme bronnen te beschermen; Weinig onderzoek gevolgen van “global warming” voor het eiland meer in het bijzonder visserij en onderwatergebeuren; Grote verdeeldheid in de samenleving; Sterk gevoel dat sprake is van ontwikkelen en/of versterken van een angstcultuur onder de bevolking; Onvermogen om visies om te zetten in praktische programma’s; Wens jonge mensen om te emigreren;
Sector specifieke zwakke factoren: Toerisme: - Gebrek aan voldoende adequaat opgeleid personeel; - Groeiende discrepantie tussen opleiding en behoefte van de sector; - Ongecontroleerde groei en overschot aan accommodaties; - Snelle groei leidt tot aantasting kwaliteit leefklimaat ( verkeerscongesties, restricties toegang faciliteiten ) Internationale financiële dienstverlening: - De sector is onvoldoende concurrerend; - Bedreiging door acties OECD landen; - Gebrekkige implementatie wetgeving waardoor invoering nieuwe producten wordt bemoeilijkt; Olie raffinage sector: - Emissie uitstoot van schadelijk gassen is slecht voor de volksgezondheid en het milieu; 8
- Naast de uitstoot is de geur ook niet bevorderlijk voor toeristen en bewoners; Logistieke sector: - Gebruik van afgeschreven en ouderwets materiaal; - Toenemende concurrentie havens in de regio die allen hun product aan het vernieuwen zijn; - Bureaucratie ten aanzien van registratie en certificering van schepen; - Ongunstige condities voor transshipment activiteiten; - Alleenrecht CPS voor stuwadoorsactiviteiten; - Curacao Airport Holding schijnt “understaffed and overstretched” te zijn; Energiesector: - Gebrek aan coherent energiebeleid; - Investeren in zonne energie wordt ontmoedigd door bestaand energie beleid en aanpak; Landbouw: - Onvoldoende zoetwater; - Landbouw is arbeidsintensief terwijl lonen relatief hoog zijn; - Relatief goedkoop geïmporteerd voedselproducten leidt niet tot stimuleren landbouw; - Sprake van overbevissing: Op basis van deze SWOT analyse zullen strategieën opgesteld worden. Verwacht wordt dat deze bij oplevering van de studie in december 2012 bekend gemaakt zullen worden. Het belang van bestaande sectoren zoals toerisme, internationale financiële dienstverlening, olieraffinage, logistiek wordt door TAC bevestigd die ook potentie zit in visserij en wind en zonne energie. Redactioneel commentaar: De resultaten van studie van TAC zijn tot dusver een bevestiging van hetgeen andere consultants en experts in het recente verleden met door hun soort gelijke verrichte studies hebben aangetoond. Of TAC met innovatieve strategieën zal komen die wel zullen aanslaan en worden uitgevoerd zal nog moeten blijken. Hierop zal nog even gewacht moeten worden. Wat wel opvallend is dat niet het Ministerie van Economische Ontwikkeling (MEO) maar het Ministerie van Algemene Zaken als trekker en coördinator optreedt. Hoe het straks met de uitvoering van aanbevelingen zal gaan is onduidelijk. Het ziet er vooralsnog er naar uit dat Algemene Zaken onvoldoende uitgerust is om de implementatie voor haar rekening te nemen. Op grond hiervan rijst de vraag waarom MEO niet meteen met dit project is belast. Het kan niet zo zijn dat er een competentiestrijd gevoerd zal gaan worden tussen twee ministeries en hierdoor uitvoering van de aanbevelingen van de studie in het geding komt.
9
3.RAPPORTEN
Cijfermatig overzicht resultaten Parlementsverkiezingen Curaçao d.d. 19 oktober 2012
Verkiezingsuitslag aantal zetels Pol.Partijen 2012 2010 DP 0 0 PNP 1 1 FOL 0 1 MAN 2 2 PAR 4 8 PS 5 4 PLKP 0 0 MFK 5 5 PAIS 4 0
Verkiezingsresultaten aantal stemmers Parlement verkiezingen
Pol Partij DP PNP FOL MAN PAR PLKP MFK PS PAIS F.Korsou
2010 2012 aug 2006 2002 1998 1994 1990 1985 1.127 3.048 2.638 1.903 4.426 5.858 6.376 12.664 5.130 4.588 7.768 10.706 14.841 16.049 32.166 29.172 1.790 4.813 9.582 18.383 10.356 4.205 16.314 7.672 8.294 6.531 13.123 4.174 8.561 10.949 11.766 19.741 17.179 27.474 18.187 16.443 18.775 33.996 nvt nvt DP 509 4.293 9.695 13.801 nvt nvt nvt 18.450 15.953 nvt nvt nvt nvt nvt nvt 19.715 13.886 nvt nvt nvt nvt nvt nvt 15.286 2.202 nvt nvt nvt nvt nvt nvt Nvt Nvt 6.658 nvt nvt nvt nvt Nvt
10
Opkomstpercentage Verkiezingen Staten Jaar 1950 1954 1958 1962 1966 1969 1973 1977 1979 1982 1985 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2012
% 82 84 90 90 90 86 75 67 69 70 64 65 62 62 60 63 65,8 74,5
Overzicht persoonlijk aantal behaalde stemmen lijsttrekkers
PAR: mw de Jongh-Elhage MFK: hr.Schotte PS : hr. Wiels MAN: hr Cooper MAN: mw Eisden PNP : hr Davelaar FOL : hr Godett DP/Laboral: hr Hernandez DP : hr Ribeiro PAIS: hr Rosaria * Staten verkiezing Ned.Ant.
Verkiezing okt 2012 11,457 13,450 16,090 3,236 1,745 925 543 9,272
Verkiezing aug 2010 Verkiezing jan 2010* 15,563 19,223 10,570 geen lijsttrekker 12,132 9,573 geen lijsttrekker 3,852 geen lijsttrekker 1,190 3,406 3,005 2,464 geen lijsttrekker geen lijsttrekker 1,958 geen lijsttrekker 1,879 geen deelname
Benoeming Informateur door wnd Gouverneur ter vorming nieuw kabinet
Naar aanleiding van de verkiezingsuitslag d.d. 19 oktober 2012 en na consultatie met de ondervoorzitter van de Raad van Advies, de Voorzitter van de Staten, de Minister van Staat en de lijsttrekkers van de politieke partijen die één of meer zetels in de Staten hebben behaald, heeft de wnd. Gouverneur de heer Mr. G. Camelia verzocht om een 11
onder onderzoek te doen naar de mogelijkheid een kabinet te vormen waarvan de samenstelling recht doet aan de verkiezingsuitslag. Dit onderzoek zal moeten leiden tot de vorming van een kabinet dat: - steunt op een brede meerderheid in de Staten van Curaçao; - blijk geeft van besef van urgentie in de aanpak van de uitdagingen waar Curaçao voor staat; - bereid is en in staat is zich te committeren aan de uitvoering van een regeerprogramma met daarin maatregelen voor de komende jaren, waarin in ieder geval de navolgende prioriteiten zijn uitgewerkt: de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs; een integrale aanpak van de financiële en inhoudelijke problematiek in de volksgezondheidssector, daarbij inbegrepen de bouw van een nieuw ziekenhuis; het meerjarig op orde brengen van de overheidsfinanciën van Curaçao, mede gezien het ernstige financiële beleid zoals dat onlangs is vastgesteld; de urgente aanpak van het criminaliteitsprobleem en het initiëren van beleid op het gebied van sociale en educatieve vorming; het versterken van de saamhorigheid in de Curaçaose samenleving; het uitwerken van een visie op de toekomst van de (staatkundige) verhouding tussen Curaçao en de andere landen in het Koninkrijk der Nederlanden. Voorts is de informateur verzocht om indien hij gedurende zijn onderzoek de overtuiging ontwikkelt dat hij de informatieopdracht succesvol zal kunnen afronden, in overleg met de betrokken politieke partijen en door tussenkomst van de Ondervoorzitter van de raad van Advies, conform artikel 2, vijfde lid, van de Landverordening integriteit(kandidaat) ministers, het justitieel en het staatsveiligheidsonderzoek van de kandidaat-formateur te doen initiëren ten einde voortgang te behouden in de kabinetsvorming. De wnd. Gouverneur verzoekt de Informateur uiterlijk op 5 november 20120 te rapporteren over zijn bevindingen en op 1 november 2012 een tussentijdse rapportage over de voortgang van zijn informatie werkzaamheden in te leveren. 4.(Nieuwe)Wetgeving Beknopt overzicht recente (initiatief) wetsvoorstellen/aanpassingen op sociaaleconomisch gebied welke door de Regering dan wel als initiatief ontwerp van de Staten aan de wetgevende macht ter behandeling zijn aangeboden en waar de SER advies over dient uit te brengen (periode september 2012 t/m oktober 2012). In de betreffende verslagperiode heeft de regering geen nieuw stukken wetgeving aan de SER aangeboden ter advisering:
12
5.ECONOMIC INDICATORS Foreign Exchange Position (x mln) : Sept 2012 : NAƒ 2,219 Sept 2011 : NAƒ2,520
Consumer Price Index (Oct 2006 = 100)
Sept 2012 Sept 2011 Change
Average inflation past 12 months
Population and Employment Curaçao Total population Employed population Unemployed population Labor Force Unemployment rate
GDP Curaçao (x mln) Private consumption ( x mln) Private investments (x mln) Export of goods & services (x mln) Imports of goods & services (x mln)
:
2011 150,563 62,042 6,721 68,763 9.8%
2009 5072 3826 1510 3211 4526
:120,8 :118.8 : 2,1% : 3,2%
2009 146,426 59,453 6,325 65,778 9.6%
2008 5080 3713 1641 3382 4564
2007 4666 3327 1410 2875 3789
2006 4390 2918 1282 2789 3423
Stay over tourism no of visitors
: Jan-Aug 2012 year to date :276.955 Jan-Aug 2011 year to date: 255.201 Change : 9%
Cruise tourism no. of passengers
: Jan-Aug 2012 year to date : 300.257 Jan- Aug 2011 year to date : 251.663 Change: 19%
Stay over nights
Jan-Aug 2012 year to date: 2,419,816 Jan- Aug 2011 year to date: 2,172,219 Change: 11%
13
Occupancy rate Hotels Sept Average YTD
Shipping Freight Tanker Cruise Others
2012 65,00 % 73,91%
: Jan - June 2012 813 877 155 224
Jan-June 2012 Cargo movements, metric tons Unloaded Loaded
Total companies Commercial Register Local International Total
2011 71,41% 76,30%
Jan - June 2011 813 670 172 315
Jan-June 2011
322,860 103,963
310,558 112,234
Aug 2012
Aug 2011
23,309 15,481 38,790
22,851 16,301 39.152
Source: Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten, Central Bureau of Statistics, Curaçao Tourism Development Foundation, Curaçao Port Authority, MEO, CHATA, Chamber of Commerce Curaçao
14
