Uw tiener en het internet
Uw tiener en het internet Hoe gaat u om met het internetgebruik van uw kind? Herkent u deze vragen? • Wat doet mijn kind eigenlijk op internet? • Is het schadelijk als mijn kind veel achter de computer zit? • Bestaat internetverslaving? • Hoe kan ik mijn kind het beste begeleiden op internet? Internet is een onderdeel van het dagelijkse leven geworden. Bijna iedereen heeft te maken met internet voor school, studie, werk en vrije tijd. Mensen vermaken zich ook op internet en komen op nieuwe manieren met elkaar in contact. Kinderen hebben op jonge leeftijd al hun eerste ervaringen met het gebruik van de computer. Thuis starten ze met eenvoudige spelletjes spelen. Op school is het gebruik van de computer ingeburgerd in het onderwijs. Vanaf een jaar of 8 à 9 zijn veel kinderen actief op het internet. Voor jongeren is het een medium dat van jongs af aan erbij hoort. Van de groep tieners van 13 en 14 jaar heeft ruim 99% thuis toegang tot internet en 86% van de jongeren tussen 12 en 25 jaar gaat regelmatig mobiel online. In de afgelopen paar jaar is het gebruik bij jongeren van 12 tot en met 15 jaar toegenomen naar gemiddeld 16 uur per week. Voor ouders roept het gebruik van internet door hun kind vaak vragen op. Vrijwel iedere ouder merkt dat juist tieners veel en vaak op internet willen. Soms is het nodig voor schoolopdrachten, maar ook vaak voor het eigen vermaak. Hoe ga je om met tieners en internet? In deze brochure voor ouders kunt u meer lezen over wat bekend is over het internetgebruik van tieners. U vindt informatie over de rol van internet voor jongeren en welke toepassingen ze vaak gebruiken. Maar ook de risico’s van internetgebruik komen aan bod. En tot slot treft u tips en advies aan hoe u in de opvoeding aandacht kan geven aan het internetgebruik van uw kind.
Waarvoor gebruiken jongeren internet? Het gebruik van internet is bijna populairder dan televisie kijken. Jongeren gebruiken internet voor verschillende doelen. Voor het zoeken van informatie, voor communicatie onderling en voor vermaak. Vrijwel alle jongeren gebruiken internettoepassingen als Twitter, Online Gamen, Youtube, Instant Messenger en Sociale Netwerken.
2
Trimbos-instituut
Internetgebruik hoeft niet tot eenzaamheid bij jongeren te leiden. Uit onderzoek blijkt dat internet door Nederlandse jongeren vooral voor sociale activiteiten gebruikt wordt. Vaak zijn juist jongeren die sociaal actief zijn ook online actief. Internet biedt jongeren meer dan televisie mogelijkheden tot contact en activiteit met anderen. Online communicatie heeft daardoor voordelen voor jongeren.
Moeder (47 jaar): Mijn zoon van 15 komt thuis van een paar uurtjes ‘chillen’ met vrienden en zet direct de computer aan om te chatten. Als ik vraag met wie hij het zo druk heeft noemt hij de vrienden die hij net gezien heeft. ‘We kletsen nog even door, goedkoper dan bellen, mam’ is zijn reactie.
Wat internet zo leuk maakt Op internet is heel veel te doen. Jongeren hoeven zich niet te vervelen en ze zijn er niet alleen. Gamen met anderen over de hele wereld, muziek uitwisselen, filmpjes kijken op Youtube of zelf erop zetten. Internet komt tegemoet aan behoeftes die jongeren hebben. Het is spannend, ze kunnen hun eigen creativiteit ontwikkelen en technische snufjes uitproberen. Ook leren ze sociale regels en oefenen ze met gevoelens onder woorden brengen. Ze leren vrienden kennen en ontdekken wie ze zelf zijn door mee te maken hoe anderen op hun reageren. Internet kan bijdragen aan de ontwikkeling van jongeren en het vergroten van het zelfvertrouwen.
Trimbos-instituut
3
Jongeren gebruiken internet voor… Informatie zoeken of surfen Hiervoor wordt een browser gebruikt. Een computerprogramma om internetpagina’s te bekijken. Het programma geeft tekst en afbeeldingen weer van een website. E-mailen E-mail is elektronische post, een brief verstuurd via internet. Voor e-mailen heb je een speciaal programma nodig. Een voorbeeld is Windows Mail. Maar het kan ook met een gratis e-mailservice via een website zijn. Een populaire webmaildienst is Windows Live Hotmail van Microsoft, kortweg Hotmail genoemd. Chatten Chatten betekent kletsen of babbelen. Op internet kan dit door korte berichtjes snel naar elkaar te sturen. Openbare chatboxen – voor iedereen toegankelijk – kunnen over de meest uiteenlopende onderwerpen gaan. Men kan actief meedoen, maar ook toekijken wat anderen bespreken. Via een chatbox heb je contact met onbekenden, tenzij je weet wie er achter een chatnaam schuilgaat. Instant Messenging Windows Live Messenger is een veel gebruikte toepassing hiervoor. Hiermee chat je met mensen die je eerst zelf hebt toegevoegd aan je eigen contactenlijst. In principe zijn dat bekenden. Het is een persoonlijke vorm van chatten, waarbij men vaak 1 op 1 contact heeft. Downloaden van muziek, films, foto’s of programma’s Downloaden is het binnenhalen van bestanden op de eigen computer. Dat kunnen onder andere muziek, foto’s, softwareprogramma’s en speelfilms zijn. Profielsites Profielsites zijn websites waar jongeren een profiel over zichzelf maken met allerlei informatie over wie ze zijn, hobby’s, interesses, voorkeur voor merken en muziek en dergelijke. Veel jongeren houden via deze websites vooral contact met elkaar. Anderen kunnen een reactie achterlaten. Een profiel kan afgeschermd worden voor onbekenden, zodat er online sociale netwerken (communities) ontstaan met vrienden en bekenden. Een voorbeeld van een profielsite is Facebook. Weblog maken of bezoeken Het maken of bezoeken van een Weblog is een variant op de profielsites. Het verschil is dat een weblog niet zozeer een profiel van de persoon geeft, maar meer een elektronisch dagboek is. Mensen schrijven in hun weblog ervaringen op om ze via het internet met anderen te delen. Youtube Dit is een heel populaire toepassing onder jongeren, waarbij videomateriaal in één keer wordt afgespeeld vanaf het internet naar de computer. Het zijn vaak korte filmpjes of muziekvideo’s.
4
Trimbos-instituut
Online pokeren Via internet kan online poker gespeeld worden, meestal via buitenlandse websites. Voor jongeren is er vaak een drempel omdat het soms om echt geld kan gaan en er dus een creditcard nodig is voor betaling. Spellen waarin je online met anderen speelt Multiplayer online games zijn spellen waarin je online – dus over internet – samen met (anonieme) anderen speelt. Bekende spellen zijn Runescape, World of Warcraft en Call of Duty. Twitter Twitter is een communicatiedienst waarbij gebruikers door middel van berichten van maximaal 140 tekens (tweets) kunnen communiceren. Whatsapp, Ping, iMessage Het uitwisselen van berichtjes met elkaar was via het internet al mogelijk door applicaties zoals Google Chat of MSN/Windows Live Messenger. Met het mobiele internetgebruik zijn Whatsapp, iMessage en Ping het gebruik van zowel SMS op de telefoon als Instant Messenger applicaties op de computer deels gaan vervangen. Whatsapp kan ook voor groepscommunicatie gebruikt worden, zodat meerdere gebruikers in een groep (bijvoorbeeld een schoolklas) berichten uit kunnen wisselen over bijvoorbeeld huiswerk of het uitvallen van een les.
Trimbos-instituut
5
Populaire internet applicaties Jongeren maken heel veel gebruik van Youtube, surfen, sociale netwerken en mailen. Opvallend is dat jongeren steeds actiever zijn op Twitter en ook meer online games spelen.
‘Percentage jongeren dat een bepaalde applicatie gebruikt in 2010 t/m 2012’ (IVO Factsheet januari 2013)
De risico’s van internetgebruik Internetgebruik en verslaving Jongeren kunnen in een beginperiode van internetgebruik of van een nieuwe toepassing op internet zo gefascineerd zijn dat ze heel veel op internet willen. Na verloop van tijd kan dit ook weer normaliseren en afnemen. Maar jongeren kunnen ook zo in beslag genomen worden door internetten dat zich problemen kunnen ontwikkelen. Ze gaan zo extreem veel tijd aan internet besteden dat activiteiten op andere belangrijke gebieden verwaarloosd worden, denk aan (huis)werk, het onderhouden van vriendschappen, sport, contacten in het gezin en met familie. Het internetgebruik kan de hoeveelheid slaap en de kwaliteit van het slapen verminderen, of leiden tot het overslaan van maaltijden en weinig bewegen. Het intensieve internetgebruik heeft dan schadelijke gevolgen voor de jongere en toont verslavende trekken. Jongeren die overmatig internetten voelen zich vaker eenzaam, hebben meer last van depressieve gevoelens en een lagere zelfwaardering. Ze voelen zich ongemakkelijker en onzekerder bij andere mensen.
6
Trimbos-instituut
Rond de 5% van de Nederlandse jongeren heeft last van overmatig internetgebruik. Ongeveer 4% van de jongeren vertoont problematisch gebruik bij gamen.
Onderzoek naar verslaving aan internet is pas de laatste 10 jaar op gang gekomen. Er zijn nog veel vragen over wat ‘internetverslaving’ precies is, wat de verslaving veroorzaakt en wat de gevolgen ervan zijn. Wel is nu bekend dat overmatig internetgebruik vooral samenhangt met het spelen van online games met anderen en in mindere mate ook het gebruik van profielsites en weblogs, instant messenging en chatten. Vrijwel alle jongeren gebruiken internet. Toch ontwikkelt maar een kleine groep verslavingsgedrag. Blijkbaar zijn er tussen jongeren grote verschillen in de vatbaarheid om dergelijke problemen te ontwikkelen.
Signalen van overmatig gebruik De belangrijkste signalen zijn: • moeite hebben om te stoppen met internetten, bijvoorbeeld vaak langer doorgaan met internetten dan voorgenomen, • zonder succes het internetten proberen te beperken, • continue met internet bezig zijn, ook als men niet achter de computer zit, en zich daardoor niet goed kunnen concentreren op andere dingen, • prikkelbaar zijn en ‘zich slecht voelen’ als langere tijd geen internet gebruikt wordt, • verwaarlozen van andere activiteiten zoals school, huiswerk, vriendschappen, sport, • conflicten over het internetgebruik met de ouders en anderen uit de directe omgeving, • liegen over het internetgebruik tegen ouders en mensen in de directe omgeving, • internetten om problemen uit de weg te gaan.
Jongeren met internet op hun slaapkamer internetten tweemaal zoveel.
Gamen Ruim driekwart van de jongeren in de eerste vier klassen van het voortgezet onderwijs speelt wekelijks of vaker een game. De groep jongeren die online games met anderen (multiplayer online games) speelt besteedt vier keer zoveel tijd aan gamen dan de jongeren die andere games spelen. In de online games zit veel aantrekkingskracht. Je speelt tegelijk met anderen, krijgt direct beloning voor opdrachten die je doet en ontvangt waardering van de andere spelers. De groep waarmee je speelt kan druk uitoefenen om door te gaan. Bovendien vraagt het veel inzet en moeite om ver in een spel te komen en moet je je ‘eigen persoon’ (avatar) in het spel onderhouden. Dat verklaart mede waarom deelname aan zo’n game moeilijk te stoppen is. Jongeren die overmatig online gamen spelen gemiddeld ruim 36 uur per week.
Trimbos-instituut
7
Jongens spelen vaker en langer games dan meisjes. Meisjes gebruiken meer de toepassingen waar communicatie een rol in speelt.
Pesten op internet Naar schatting wordt 1 op de 6 jongeren regelmatig gepest op internet. Schelden en roddelen komen veel voor. Ruim 1 op de 3 jongeren weet niet door wie er gepest wordt. Jongeren geven aan dat ze vaker in ‘het echt’ gepest worden, 30 % zegt dat ze in het gewone leven slachtoffer zijn van pesten. Pesten vindt vooral plaats bij toepassingen op internet voor het leggen van contacten (profielsites), bij communicatie met anderen (via bijvoorbeeld MSN) en in het contact met anderen die men alleen online kent. De meeste kans op pesten hebben jongeren die in het echt ook gepest worden. Maar ook jongeren die zelf anderen op internet pesten maken het vaker mee. Tweederde van de groep pesters op internet zegt dat niemand hen probeert te stoppen. Ouders onderschatten het pesten en gepest worden op internet. Ouders zeggen vaker dan hun kind zelf dat het niet pest op internet. Ook geven ouders aan dat hun kind niet zelf gepest wordt, terwijl het kind aangeeft wel gepest te worden.
Ongewenste seksuele ervaringen Jongeren kunnen op internet geconfronteerd worden met seksueel getinte vragen en verzoeken. Bijvoorbeeld vragen naar hun uiterlijk of hun seksleven of het verzoek om iets uit te doen of iets seksueels te doen voor de webcam. Ook kunnen afspraakjes gemaakt worden via internet. Vooral meisjes kunnen het moeilijk vinden om dingen te weigeren die ze eigenlijk niet willen. Ze gaan soms verder dan ze van plan waren.
8
Trimbos-instituut
Wat u kunt doen Internetgebruik is normaal voor jongeren. Voor ouders is het goed om hun kind te blijven volgen in het internetgebruik. Regels stellen en af en toe een goed gesprek over het internetgebruik is belangrijk. Kortom: houdt het internetgebruik van uw tiener tot onderwerp van het opvoeden.
Tien tips voor u 1. Toon belangstelling Volg de ontwikkeling van uw kind op internet. Blijf van jongs af aan betrokken bij wat uw kind op internet doet. 2. Praat met uw kind Verdiep u in wat uw kind doet op internet. Probeer te begrijpen wat uw kind zo leuk vindt, wat de game zo spannend maakt, met wie uw kind chat, welke websites uw kind bezoekt. 3. Maak afspraken over het internetgebruik Bespreek duidelijk wanneer, hoeveel en welke toepassingen en games uw kind mag gebruiken. Spreek ook af dat uw kind niet tot het slapen achter de computer zit. 4. Praat niet te vaak over het internetgebruik Belangrijker is dat het een goed gesprek is met uw kind op een ‘natuurlijk’ moment. 5. Stel regels Leef deze regels na en stel beperkingen in als de regels worden overtreden. 6. Reageer op overmatig internetgebruik Geef uw kind aan waarom teveel niet goed is. Maak vervolgens afspraken die het internetgebruik verminderen. Bedenk ook een sanctie als uw kind zich niet aan de afspraak houdt. En wees consequent; voer de sanctie ook uit. 7. Informeer naar pesten Wees extra alert als uw kind in het dagelijks leven al gepest wordt. Maar vraag ook of uw kind zelf roddelt, scheldt of andere vervelende dingen doet naar andere kinderen. 8. Bespreek met uw kind hoe het veilig met persoonlijke informatie omgaat Bijvoorbeeld met foto’s van zichzelf, persoonlijke gegevens, e-mailadres, webcam, anonieme contacten en seksueel getinte opmerkingen. 9. Zorg voor een goede computerplek Denk aan voldoende licht bij de computer en laat uw kind minstens een meter van het scherm zitten. Neem vooraf een beslissing of uw kind op de slaapkamer toegang tot internet krijgt. Besef goed dat uw kind dan meer gebruik maakt en u minder toezicht heeft. 10. Informeer u zelf Blijf op de hoogte van nieuwe toepassingen op internet en informeer u zelf over nieuwe games die uw kind speelt.
Trimbos-instituut
9
Meer informatie Sites www.digibewust.nl website over veilig internetten www.iksurfveilig.nl website van de overheid met informatie over het diploma Veilig Internet dat jongeren bewust maakt van de gevaren en het eigen handelen op internet www.ouders.nl algemene informatieve site voor ouders, gamen is een van de thema’s www.pegi.info informatie over het PEGI-systeem, dat leeftijdsadviezen koppelt aan games www.pestweb.nl informatie over omgaan met elkaar op internet www.kennisnet.nl tips en informatie over veilig chatten en MSN, pesten via internet en internetgedrag www.mediaopvoeding.nl opvoedingsvragen bij digitale media www.weetwatzegamen.nl informatie en tips over gamen en jongeren Boeken • Uw kind op internet, handboek voor ouders. E. Bergervoet en J. Pardoen. Bruna, 2008. • Mijn kind online. Hoe begeleid je je kind op Internet? J. Pardoen en R.Pijpers. SWP, 2005. • It's all in the games. Gamen is geweldig, gamen geeft problemen. E.Mijland en H.Kisjes. InnoDoks, 2009. • Gameverslaving. Probleemgebruik herkennen, begrijpen en overwinnen. J. Lemmens. SWP, 2006. • Let’s game. Over games en gaming. Voor ouders en hun gamers. Martine F. Delfos. SWP, 2010. Bijeenkomsten voor ouders en leerlingen Verslavingszorginstellingen en andere organisaties bieden ouderbijeenkomsten aan op scholen. Ook kan voor leerlingen een les verzorgd worden.
Maakt u zich zorgen over uw kind? Uw kind kan online een test doen op www.gameadviesopmaat.nl met tips en een advies. Ook kunt u contact opnemen met de verslavingszorg bij u in de buurt.
10
Trimbos-instituut
Colofon Uitgave: Trimbos-instituut Deze brochure is tot stand gekomen met financiële steun van Ministerie van VWS, in samenwerking met het IVO Tekst en eindredactie:
Liesbeth Naaborgh
Met dank aan: Tactus Verslavingszorg, Brijder Verslavingszorg en IVO, www.ivo.nl en www.internetscience.nl Vormgeving:
Canon Nederland N.V.
Tweede druk:
2015
Artikelnummer: AF0980
© 2015 Trimbos-instituut, Utrecht Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of opnebaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van het Trimbos-instituut.
Trimbos-instituut
11
Deze brochure is voor ouders die vragen hebben over het internetgebruik van hun kind. Wat is normaal gebruik? Wanneer is het schadelijk? Hoe kan ik mijn kind begeleiden op het internet? Deze brochure geeft informatie over de rol van internet voor jongeren en welke toepassingen ze vaak gebruiken. Maar ook risico’s van internetgebruik komen aan bod en ouders krijgen tips en advies hoe daar in de opvoeding mee omgegaan kan worden.
www.trimbos.nl
