Univerzita Karlova v Praze Právnická fakulta
KONTROLNÍ SYSTÉMY VE FINANČNÍM PRÁVU
Disertační práce
JUDr. et Mgr. Lenka Veselá
srpen 2012 1
P r o h l a š uj i ,
že
j s em
předkládanou
di s e r t a č n í
práci
v yp r a c o v a l a
s a m o s t a t n ě , v š e c h n y p o u ž i t é p r a m e n y a l i t e r a t u r a b yl y ř á d n ě c i t o v á n y a p r á c e n e b yl a v yu ž i t a k z í sk á n í j i n é h o n e b o s t e j n é h o t i t u l u.
… … … … … … … … …… …
V Olomouci dne 1. srpna 2012
2
Poděkování patří doc. JUDr. Haně Markové, Ph.D. za odbornou p o d p o r u př i z pr a c ov á n í p ř e d k l á d an é pr á c e . P o d ě k o v á n í dá l e n á l e ž í J U D r . P a v l u M a t o u š k o v i z a v š e c h n y r a d y , k t e r é m i v ě n o v a l p ř i z p r a c o v á ní t é m a t u di s e r t a č ní pr á c e . P o d ě k o v á n í d ál e ná l e ž í m é ro d i n ě , k t e r á m ě p l n ě po d p or o v a l a po c e l o u d o b u st u di a .
3
OBSAH Úvod ................................ ................................ ....................... 7 1
2
T eori e k on trol y ........ ........................ ................................ . 10 1.1
Defi ni ce poj m u ................................ ............................. 13
1.2
Zákl adní poj et í kont rol y ................................ ................ 28
1.3
Kl asi fi kace kont rol ................................ ....................... 31
1.4
Kont rol ní proces a f unkce kont rol y ................................ . 37
1.5
P ředpokl ad y kont rol y ................................ .................... 39
1.6
Kont rol a ve ve řej né správě ................................ ............ 39
1.7
Kont rol ní i nst i t uce ve veřej n ém právu ............................ 41
1.8
V ym ez ení fi nan ční kont rol y ................................ ........... 46
Kon trol n í systé my ve f i n an čn í m p rávu ............................... 53 2.1
Kont rol ní s yst ém v obl ast i fi nancí z Evropské uni e .......... 53
2.2
Kont rol ní s yst ém l e gi sl at i vní t vorb y p rá va v Č R .............. 55
2.3
Kont ro l ní s yst ém v roz počt ovém právu ........................... 56
2.3.1
Kont rol a na úrovni st át ní ho roz počt u a fondovní ho
hospodářst ví st át u ................................ ............................... 56 2.3.2
Fi nanční kont rol a v e veřej n é správ ě ........................... 57
2.3.2.1 T ří st upňov ý s yst ém fi nanční kont rol y ...................... 63 2.3.2.2 Met od y a post up y fi nanční kont rol y ......................... 72 2.3.2.3 Or gani z ační z aj i št ění fi nanční kont rol y .................... 76 2.3.2.4 R oční z práva o v ýsl edk u fi nanční kont r ol y ............... 78 2.3.2.5 S hrnut í ........ ........................ ................................ . 85 2.3.3
Kont rol a na úrovni m í st ní ch roz počt ů ......................... 85
2.3.4
S t át ní pokl adna ................................ ........................ 89
2.4
Kont rol ní s yst ém v daňovém právu ................................ . 99
2.4.1
P rávní úprava d aňov é kont rol y ................................ ... 99
4
2.4.1.1 Daň ............. ................... ................................ ...... 99 2.4.1.2 S práva daně ................................ ........................ 100 2.4.1.3 S právce dan ě ................................ ....................... 101 2.4.1.4 Daňov ý subj ekt ................................ .................... 101 2.4.2
Daňová kont rol a ................................ ..................... 102
2.4.2.1 P ředm ět a roz sah da ňové kont rol y ......................... 107 2.4.2.2 Kdo j e oprávn ěn pro vádět daňovou kont r ol u ........... 117 2.4.2.3 Kde l z e provést daň ovou kont rol u .......................... 117 2.4.2.4 Opakovaná d aňová kont rol a ................................ .. 119 2.4.2.5 Zah áj ení daňov é ko nt rol y ................................ ..... 120 2.4.2.6 P ost up při prováděn í daňové kont rol y .................... 124 2.4.2.7 Dokaz ování v daňov é kont rol e .............................. 126 2.4.2.8 Důkaz ní břem eno ................................ ................. 129 2.4.2.9 Ukončení daňov é ko nt rol y ................................ .... 131 2.4.2.10 Mož né násl edk y d aňové kont rol y ......................... 133 2.4.2.11 P ráva a povi nnost i daňového subj ekt u v rám ci daňové kont rol y ................................ ................ 134 2.4.2.12 S hrnut í ................................ ............................. 138 2.4.3
Kont rol ní s yst ém v daňovém právu n a S l ovensku ....... 141
2.4.4
Kont rol ní s yst ém v popl at kovém právu ..................... 143
2.5
Kont rol ní s yst ém v cel ní m právu ................................ ... 145
2.6
Kont rol ní s yst ém v úvěrovém pr ávu ............................... 157
2.7
Kont rol ní
s yst ém
v
m ěnov ém
pr ávu
a
v
p rávu
upravuj í cí m pl at ebn í st yk Č R ................................ ........ 158 2.8
Kont rol ní s yst ém v devi z ovém právu ............................. 158
2.9
Kont rol ní s yst ém f i nanční ho práva v o bl ast i fi nanční ho t rhu ..................... ........... ................................ ............ 159
5
2.9.1
Kont rol ní s yst ém ve fi nanční m právu v obl ast i či nnost i bank a poj i šť oven ................................ ...... 160
2.9.2
Kont rol ní s yst ém v obl ast i kapi t ál ového t rhu vz hl edem k penz i j ním fondům ................................ . 161
2 . 1 0 Neform ál ní
kont ro l ní
s yst ém
–
ko nt rol a
veřej nost í ,
podnět y, st í ž nost i , upoz ornění v m édi í ch ....................... 161 2.10.1 P et i ce ................................ ................................ ... 163 2.10.2 S t í ž nost i ve veřej né správě ................................ ...... 163 2 . 1 1 S hrnut í , anal ýz a a v yhodnoc ení cel k ového kont rol ní ho s yst ém u v obl ast i fi nanční ho práv a v Č e ské republ i ce ...... 164 ZÁVĚ R ......................... ....... ................................ ................ 166 S ezn am zk ratek ............. ................... ................................ .... 170 S ezn am p ou ži té l i t e ratu ry a p ra men ů ................................ .... 172 Res u mé ......................... ....... ................................ ................ 182 Res u me ......................... ....... ................................ ................ 186
6
ÚVOD
„ J e d n o u z n e z b yt n ýc h p o d m í n e k d o b r é ho f u n go v á n í m o d e r n í h o d e m o k r at i c k é h o st á t u j e ex i st e n c e k o n t r o l ní h o s ys t é m u . “
T é m a t e m p ř e d k l á da n é p r á c e j s o u
„ K o n t r o l ní s ys t é m y v e
finančním právu“. F i n a n č n í p r á v o j e s o u h r n p r á v n í c h n o r e m , k t e r é u p r av u j í vztahy
v z n i k a j í cí
v procesu
t v o r b y,
r o z d ě l o v á ní
a
používání
p e n ě ž n í c h p r o st ř e dk ů a j e j í c h č á s t í . F i n a n č n í p r á v o j e t v o ř e n o p o d o d v ě t ví m i
z am ě ř e n ým i
na
jednotlivé
předměty
úpravy
finančního práva. V rámci všech pododvětví finančního práva je n u t n é k j e j i c h o c h ra n ě p r o v á d ě t k o n t ro l u . K o nt r o l a , j a k o d ů l e ž i t á s o u č á s t k až d é l i ds ké č i n n o s t i , p o s k yt u j e o d p o v ě d i n a r ůz né o t á z k y , jako
např.
zda
je
kontrolovaná
vě c
p a r a m e t r y,
zda
je
kontrolovaná
vě c
mantinelů,
zda
je
kontrolovaná
věc
v souladu
se
v rozmezí v souladu
z a d a n ým i
s t an o v e n ýc h
s p ož ad o v a n ým
z á m ě r e m a p o d . P r o u v e d e n é t é m a j e d ů l e ž i t é , z d a k o nt r o l a p ř í j m ů v e ř e j n ýc h předpisy
rozpočtů finančního
odpovídá
z a d an ým
práva,
to
a
dle
parametrům
j e d n o t l i v ýc h
u r č e n ýc h p o d o d v ě t ví
f i n a n č n í h o p r á v a . Z e v z á j e m n é p r o p o j en o s t i t ě c h t o d vo u p ř e d m ě t ů , a t o p e n ě ž n í c h vz t a h ů , k t e r é s e t e dy t ýk a j í i n s t i t u t u f i n a n c í , a k o n t r o l y, v z n i k á f i n a n č n í k o n t r ol a . Ze z k o u m á n í t é t o o b l a s t i j e zřejmé,
že
d i s p ono v a t
s finančními
hodnotami
bez
jakékoliv
k o n t r o l y n e l z e . O t o d ů l e ž i t ě j ší j e , po k ud s e t ýk á p e n ě z ( f i n a n č n í c h prostředků). A pokud se jedná o peníze široké veřejnosti, potažmo p e n í z e s t á t u, kt e r é b e z t a k p o c h á z í od š i r o k é v e ř e j n os t i z a p l a c e n é v e f o r m ě d a n í , p o p l a t k ů , o d vo d ů a po d . , j e t a t o o t áz ka j e d n o u z n e j dů l ež i t ě j š í c h . D ů v o d e m v ýb ě r u t o h o t o t é m a t u b yl a p o l o ž e n á o t á z k a , j a k p r o b í h á k o n t r ol a v t é t o o b l a st i p r á v n í ho s ys t é m u Č e s k é r e p u b l i k y, z d a t e n t o s ys t é m p o k r ýv á v e š k e r o u č i n n o s t s p oj e n o u s op e r a c e m i
7
s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y. P r á v ě v s o u v i s l os t i s t í m t o i n s t i t u t em finančního sporům
práva
a
někdy
dochází až
č a st o
k
absurdním
v z á j e m n ým situacím
nepochopením,
mezi
p ra c o v n í k y
k o n t r o l ní c h o d d ě l e ní a k o n t r o l o v a n ým s u b j e k t e m . K o nt r o l a j e s t á l e a k t u á l n í m t é m a t e m a j e t ř e b a s e s n í v yp o ř á d á v a t , z l e p š o v a t a k o n t r o l ov a t j i . B e z k on t r o l y b y p o s t u p n ě k a ž d ý m e c h a n i s m u s, k a ž d ý s ys t é m , p ř e s t a l f u n go v a t i d l e s e b e p ř í s n ě j ší c h k r i t é ri í . P r á c e j e p r o l e p ší př e h l e d n o s t r oz č l e n ěn a n a d v ě č á s t i . K z a ř a z e n í č á s t i p rv n í , k d e n o s n ým t é m a t e m j e t e o r e t i ck é v ym e z e n í p o j m u ko n t r o l y a s n í m s ou v i s e j í cí c h p o j m ů , j a k o j e d o z o r , d o h l e d, a u di t , p ř ez k o um á n í a po d . , v e d l a m yš l e n k a , ž e b y b yl o
vhodné
v práci
na
úvod
n a st í n i t
obecně
p r o bl e m a t i k u
t e o r e t i c k é h o v ym e z e n í k o n t r ol y z m n o h a ú h l ů , n e b oť pr o d a l š í p o c h o p e n í z p r a c o vá v a n é h o t é m a t u bu d e j i st ě p ř í n o sn é n a s t a v i t jednotné
chápání
p o u ž í v a n ýc h
v ýr a z ů .
Snahou
je
tak
nalézt
v p r á v n í t e o r i i o d p ov ě ď n a o t á z ku , j a k s e d a n é p o j m y v e f i n a n č n ě p r á v n í c h n o r m á c h v yu ž í v a j í , a z d a t ot o p o už i t í j e s ys t e m a t i c k é , p ř e h l e d n é a l o gi c k é . C í l e m t é t o k a pi t o l y j e t e d y s e z n á m i t s e s t e o r i í k on t r o l y, z d a j e j í p o už í v á n í v hl a v n í c h p r á v n í c h p ra m e n e c h j e v e d e n o n ě j a k o u j e d n o t n o u m yš l e n k o u č i s m ys l e m . N a t u t o o b e c n o u ka p i t o l u n a v a z uj e dr u h á č á s t p ř e d k l á da n é p r á c e , k t e r á j e v ě n o v á n a k o n t r o l ní m s ys t é m ů m v j e d n o t l i v ýc h p o d o d v ě t ví c h f i n a nč n í h o p r á v a . P od k l a d e m t é t o č á s t i j e z á k l a d ní č l e n ě n í s a m os t a t n éh o p r á v n í h o o d v ě t ví f i n a n č n í h o p r á v a d ě l e n í m n a p o d o d v ě t ví d l e fi n a n č n ě - p r á v n í l i t e r a t u r y a u t o r ů M . B a k e š e , M . K a r f í k o v é , P . K o t áb a , H . M a r k o v é a k o l e k t i v u s n áz v e m F i n a n č n í p r á v o . V r á m c i t é t o k a p i t ol y j e v ym e z e n p o h l e d n a j ed n o t l i v é k o n t r o l ní s ys t é m y, a t o s o hl e d e m n a š í ř i d a n é h o t é m a t u, s d ů r a z em n a i n s t i t u c i ál n í z a j i š t ě n í f i n a n č n í k o nt r o l y v r á m c i j e d no t l i v ýc h p o d o d v ě t ví f i n a n č n í h o p r á v a . Také
není
z p o hl e d u E v r o ps k é
op om e n u t unie
a
po h l e d pohled
na na
finanční kontrolu
p r o s t ř e d k ů p o c h áz e j í c í z m ez i n á r o d ní h o p r o s t ř e d í .
8
kontrolu fi n a n č n í c h
K e z v o l e ní o bs a h u t é t o d r u h é k a pi t ol y v e d e a u t o r k u do j em , ž e n e v ž d y m ů ž e b ýt t e n t o p o h l e d n a d a n o u p r o b l e m a t i ku z n á m ý a t ř e b a i n a p r v n í p o h l e d z ř e j m ý. C í l e m t a k j e p ř i b l í ž i t č t e n á ř i instituciální
zajištění
finanční
k o nt r o l y
v rámci
j e d n o t l i v ýc h
p o d o d v ě t ví f i n a n č n í h o p r á v a . D á l e j e o v š e m n u t n é z m í n i t , ž e t at o p r o b l e m a t i k a n e n í u p r a v e n a v p r á v n í m v a k u u , a t e d y k v ýk l a d u j e d n o t l i výc h č á s t í p r á c e j e n u t n é v yu ž í t i d a l ší c h p r á v n í c h u s t a n o v e n í , k o m e n t á ř o v é l i t e r a t u r y, o d b o r n ýc h p ř í s p ě v k ů a r o z hod o v a c í p r ax e s o u d ů. D l e d o s t u p n ýc h p r a m e n ů s e t í m t o t é m at e m d o s u d k o m pl ex n ě n e z a b ýv a l ž á d n ý a u t o r , a č k o l i v r oz l i č n ýc h p u b l i k a c í c h č i č l á n c í c h j e m o ž n é n a l é z t v r á m c i z á k o n n é ho v ym e z e n í z m í n ku o t é t o problematice. Cílem
práce
je
ve
vazbě
na
p l at n o u
p r á v ní
úp r a v u
a s o u v i s e j í c í j u d i ka t u r u v yl o ž i t c h á pá n í p o j m ů k o n t r ol a , d o z o r , d o h l e d a d a l š í c h , v ym e z i t z á kl a d n í f u n k c e , m e t o d y a p o s t u p y k o n t r o l y, d á l e v ym e z i t i n s t i t u c i on á l n í z a b e z p e č e n í k on t r o l n í c h s ys t é m ů
finančního
práva
a
poukázat
p ř i t om
na
závěry
z r oz h o d ov a c í p r a x e s o u d ů a n a z á v ě r s e p o k u s i t s h r n o ut p o z n a t k y k n á v r h ů m d a n é h o pr á v n í h o s t a vu d e l ege f e r e n d a . Ke
zpracování
p rá c e
b yl a
v yu ž i t a
metoda
h i st o r i ck á ,
k o m p a r a t i v ní , m et od a a n a l ýz y a d e d u k c e .
P r á c e r e f l e k t u j e p r á v n í s t a v k 30 . d u b nu 2 0 1 2 . K t o m ut o da t u j e t a k é v z t a ž e n a ak t u á l n í p l a t no s t a ú č i n n o s t p r á v n í c h n o r e m v e z n ě n í v š e c h n o v e l , k t e r é j s o u v p r á c i c i t o v á n y, p o k u d n e n í u v e d e n o jinak.
9
1
TEORIE KONTROLY S t á t j e o d s v é h o vz n i ku o r ga n i z ov a n ý ú t v a r , j e h o ž č i n no s t
n e p r o b í h á n á h o dn ě , n ýb r ž s e j e d n á o or ga n i z o v a n ý a c í l e n ě ř í z e n ý s ys t é m . A b y č i n n o s t o r ga n i z o v a n é h o sys t é m u b yl a j e d n a k c í l e n á , a l e s o u č a s n ě i e f e k t i v n í , j e t ř e b a n e j e n r a c i o n á l n í h o ř í z en í , a l e j e n e z b yt n á i z p ě t n á va z b a v yh o d n o c u j í c í ú r o v e ň j e h o ř í z e n í . K t o m u sl o už í ko n t ro l a v m n o h a sv ýc h p o d o b á c h . K o n t r ol a j e t a k s o u č á s t í p r á v n í h o ř á d u k a ž d é h o st á t u a v ys k yt u j e s e v r ů z n ýc h o b l a s t e c h . Č e s k á l e gi s l a t i v a m á p r o t u t o h o d n ot í c í č á s t ví ce p o j m ů, j e j i c hž u ž i t í v p r á vn í c h p ř e d p i s e c h n en í z c e l a j e d no t n é . J e m ož n é s e t a k s e t k a t n e j e n s p o j m y k o n t r o l a , do z o r , d o hl e d a a u d i t , a p o d . V ž d y s e a l e b u d e j e d n a t o z j i š t ě n í d od r ž o v á n í o b e c n ě z áv a z n ýc h právních
předpisů
a
dalších
aktů
a
pravidel
v č i n n o st i
k o n t r o l ov a n ýc h s u b j e k t ů . P r o v á d í s e t e d y p o r o v n á v á n í m s t a vu reálného
se
stavem
ideálním,
s t a ve m
p ř i k á z a n ým ,
stavem
n a ř í z e n ým
p o ž a d o v a n ým ,
obecně
z á v a z n ým i
stavem právními
p ř e d p i s y. S a m o t n ý k o n t r o l n í s ys t é m j e s o u b o r e m c e l é ř a d y p r o v á d ě n ýc h ú k o n ů , t a k é v ym e z e n í p r a v o m o cí j e d n ot l i v ýc h k o n t r o l n í c h i n s t i t u c í a o s o b p r o v á d ě j í c í c h k o n t r o l u , v ym e z e n í o p r á v n ě n í a pov i n n o st í j e d n o t l i v ýc h k o n t r o l u j í c í c h, a l e i k o nt r o l o v a n ýc h , s c í l e m z j i st i t s o u h l a s n os t st a v u r e á l n é h o s e s t a v e m p o ž a d o v a n ým , n e b o ú r o v e ň r o z d í l n o st i a o d c h yl n o s t i st a v u r e á l n éh o o d s t a v u p o ž a do v a n é h o , a t yt o v ýs l e d k y p r o v e d e n ýc h k o n t r o l z pě t n ě h o d n o t i t a a n a l yz o v a t . Kontrola h i s t o ri c k é h o
patří v ýv o j e
z v yk o v ýc h
forem
i s o u k r om é
firmy
až
k neoddělitelné
l i d sk é
prošla
podobami,
po
mnoha
k o n t r ol u
provádí
celou
činnost i od
a
během
p ův o d n í c h
i n st i t u c i o n a l i z o v a n o u . řadu
kontrolních
S t át
činností
a k o n t r o l ní c h ú k o nů , k t e r é , m a j í - l i být ú č i n n é , n e j s o u n á h o d n é , n ýb r ž
jejich
p r o vá d ě n í
je
pevně
o r ga n i z o v a n é
od
vlastního
p r o v e d e n í p ř e s ro z b o r a v yh o d n o c e n í v ýs l e d k ů , z o b e c n ě ní z á v ě r ů , až
po
v yn u c o v á n í
nápravy
u
z j i št ě n ýc h
n e ž á d o u c í ch
jevů.
O r ga n i z o v a n á k o n t r o l n í č i n n os t v yt v á ř í s t r u k t u r o v a n ý k o n t r o l ní s ys t é m , a t o : 10
-
n a z á k l a d ní ú r o v ni k a ž d é h o su b j e k t u , a t a k é
-
n a v yš š í ú r o v n i s p o l e č e n s t v a s u b j e k t ů .
Na
základní
ú r ovn i
k a ž d é ho
s u b j ek t u
v yt v á ř í
kontrolní
s ys t é m : -
o r ga n i z o v a n é v ni t řn í k on t r o l ní č i n n os t i , k d y s u b j e k t o r ga n i z o v a n ě
k on t r o l u j e
sám
sebe
(např.
v n i t r o p od n i k ov á k on t r o l a , v n i t ř ní i n sp e k c e ) , -
d á l e j e r e a l i z o v á n a o r ga n i z o v a n á k o n t r o l n í č i n n os t z e s u b j e k t u v e n , t z n . , s u b j e k t p r ov á d í ko n t r o l ní č i n n o st , k t e r o u j e p o v ě ř e n , u j i n ýc h s u b j e k t ů ,
-
s o u č a s n ě v š a k j e r e a l i z o v á n a i o r ga n i z o v a n á k o n t r ol ní č i n n o s t z v n ě j š k u sm ě r e m d o s u b j e k t u, k d y s u b j e k t s á m j e k o n t r ol o v á n s u bj e k t y j i n ým i , k t e r é j s o u k on t r o l o u p o v ě ř e n y.
T a k t o s t r u k t u r ov a ný t ř í p r v k o v ý k o n t r o l n í s ys t é m j e m o d e l e m s t a b i l ní h o k o n t r ol ní h o s ys t é m u s v e l m i ní z k o u p r a v d ě po d o b n o st í zatajení
n e d o s t a t ků .
Jakmile
n ě k t e rý
z
u v e d e n ýc h
tří
prvků
s t a b i l i t y c h yb í , k o n t r o l n í s ys t é m s e s t á v á n e s t a b i l n í m s n á r ů s t e m m o ž no s t i ex i s t e n c e n e d o s t a t k ů a j e j i c h z a t a j e n í . J so u z n á m é o v š e m i p ř í k l a d y, k d y u v e d e n é n e p l a t í , n a př . N e j v yš š í k o n t r o l n í ú ř a d a c h yb ě j í c í p r v e k vn ě j š í k on t r o l y n a d j e h o h o s p o d a ř e n í m . N a v yš š í ú r o v n i s po l e č e n s t v a k o nt r o l ov a n ýc h s u b j e k t ů (s t á t , u r č i t ý o b o r o v ý s ys t é m ) j e v yt v á ř e n o r ga n i z o v a n ě s t r u kt u r o v a n ý, v n i t ř n ě p r o p oj e n ý, k o n t r o l ní s ys t é m s k o m p e t e n č n í m i o p rá v n ě n í m i j e d n o t l i v ýc h
subjektů
ke
k o n t r o l ám
s
u r č i t ým
d r u h o v ým
z a m ě ř e n í m , s u r č i t ým r o z s a h e m , v ů č i v š e m o s t a t n í m s ub j e k t ům n e b o v yb r a n ým s k u p i n á m s ub j e k t ů. S ys t é m y j s o u t v o ře n y j e d n o t l i v ým i k o n t r o l ní m i s u bj e kt y, k t e r é m o h o u m í t s t ru k t u r u u sp o ř á d a n o u:
11
-
vertikálně
=
k d y k a ž d ý z k o n t r o l ní c h
k o n t r o l ní
op r á v n ě n í
určitého
subjektů
r o z s ah u ,
tedy
má
každý
z k o nt r o l ní c h s ub j ek t ů m ů ž e p r o v á d ě t k o n t r ol u j e n n a určité
úrovni
k on t r o l o v a n é h o
s u bj e k t u
( k o n t r o l ní
s u b j e k t y j s o u j e d no h o d r u h u, a l e m a j í r ůz n o u v á h u d ů l e ž i t o st i ) , -
horizontálně
=
k dy
různé
k o nt r o l n í
s u b j e kt y
mají
o p r á v n ě n í k o n t r ol y v t é ž e v ě c i ( k o n t r ol n í s u b j e kt y j s o u r ů z n é h o d r uh u , a l e s t e j n é v á h y d ů l e ž i t os t i ) .
S u b j e kt k o n t r ol u j í c í , j a k o j e d e n z p r v ků k o n t r o l ní c h s ys t é m ů , můžeme dělit na: -
prvky
mezinárodní
úrovně,
tj.
n a př .
Mezinárodní
měnový fond, -
prvky
„ e v r o p s k o u ni j n í “
úrovně,
tj.
na př.
Evropská
k o m i s e – V r c h n í ř e d i t e l st v í E v r o p s k é k o m i s e – D a ň o v á a celní jednotka (TAXUD), Evropská centrální banka, Ú č e t n í d v ů r S p o l e č en s t v í , -
prvky na úrovni České republiky:
p r v k y c e l o s t á t n í ú r o v n ě : n a p ř . N e j v yš š í k o n t r o l n í úřad,
M i ni s t e r st v o
financí
ČR,
Č e sk á
národní
banka, Generální ředitelství cel, Úřad na ochranu h o s p o d á ř s k é s ou t ěž e ,
p r v k y ú z e m n í ú r o vn ě : n a p ř . f i n a n č n í ř e d i t e l s t ví , f i n a n č n í ú ř a d y, c e l n í ř e d i t e l s t v í , c e l n í úř a d y,
p r v k y m í s t n í ú r o v n ě:
na úrovni krajů a obcí = např. finanční v ýb o r y, k o n t r o l n í výb o r y, ú t v a r y i n t e r n í h o auditu,
n a ú r o v n i j i n ýc h s u b j e k t ů = n a p ř . k o n t r o l n í o d b o r y, k o n t r o l n í o d d ě l e n í , ú t v a r y v n i t ř ní i n s p e k c e , o d d ě l e ní c o n t r o l l i n gu , a p o d . ,
12
prvky
všeobecné
u p o z o r n ě ní
úrovně
občanů,
-
podněty
laická
kontrola,
občanů,
s t í ž no s t i ,
p r á v o o b č a n ů n a i n fo r m a c e .
C í l e m k až d é k o n t rol y j e s l e d o v a t u r č i t o u č i n n o s t , p o p i so va t j i , h od n o t i t a a n a l yz o v a t .
1.1 Definice pojmu Č e s k é p o z i t i v n í p rá v o p o u ž í v á n ě k o l i k o z n a č e n í p r o p op i s u r č i t é k o n t r ol n í č i nn o s t i . V l e gi s l a t i v ě j e m o ž n é n a l é z t p o j m y j a k o j e d o h l e d , d o z o r , k o n t r o l a , i ns p e k c e , a l e t a k é r e v i z e , o v ě ř o v á n í , p ř e z k o u m á v á ní , a ud i t , c o n t r ol l i n g, a p o d . T yt o p o j m y j s o u č a s t o užívány
bez
s ys t e m a t i c k ýc h
a
l o g i c k ýc h
teoreticko -právních
s o u v i sl o st í p r o o b s ah o v ě p o d o b no u č i n no s t s ub j e k t ů. Mezi
n ej u ž í v a n ě j ší
veřejnoprávní
k on t r o l n í
pojmy
patří
d o z o r , d o h l e d a k o nt r o l a . D o z o r s e v ys k yt u j e j i ž v p r vo r e p u b l i ko v é m v č e s k é m p r á v u . E. Hácha jej definoval1 ve svém slovníku, kde uvádí, že „dozor je k o n v e n č n í n áz e v p r o s o u b o r f u n k c í , j e j i c h ž j á d r o s p o č í v á v t o m , ž e d o z í r a j í c í p oz o r u j e č i n n o st j i n é h o ( p o d d oz o r e m p o st a v e n é h o ) k r i t i c k ým z p ů so b e m p o d l e s m ě r n i c č i n no s t t u t o u r č u j í cí c h , m a j e n a p o z o r o v a n é h o a l e spo ň v i r t u á l n ě v l i v sm ě ř u j í c í k t o m u , a by č i n n o s t p o z o r o v a n á b yl a u d r ž e n a v e s h o d ě s e sm ě r n i c e m i p r o n i d an ým i . “ D . H e n d r yc h 2 p o v a ž u j e o b e c n ě d oz o r z a „ a kt i v i t u , j e j í ž p o d s t a t ou j e p o z o r o v á n í u r č i t é č i n n os t i n e b o u r č i t é ho s t a v u , na k t e r é n a v a z u j e h o dn o c e n í z j i š t ě n ýc h s k u t e č n o s t í a p o d l e v ýs l e d k ů provedeného
h o d no c e n í
eventuálně
též
a pl i k a c e
pr o s t ř e d k ů
s m ě ř u j í c í c h k z a j i št ě n í ú č e l u sl e d o v a n éh o d oz o r č í č i n no s t í . “ „ D oz o r e m
se
z obe c n é h o
pohledu
rozumí
č i n n o st ,
která
s p o č í v á v p oz o r o v án í a h o d n o c e n í a d e k v á t n o s t i j e d n á n í , z p r a v i dl a 1
Slovník veřejného práva československého. Sv. I, A-CH. Praha: Eurolex Bohemia, 2000, s. 458.
2
HENDRYCH, Dušan a kol. Správní právo: obecná část. 7. vyd. V Praze: C. H. Beck, 2009, s. 299.
13
určité
o s o b y,
n e d o s t a t k ů. “
případně
pak
i
aktivity
směřující
k nápravě
3
D o z o r j e sp e c i f i c k á f o r m a k o n t r o l y, k t e r á s e z a m ě ř u j e n a účelnost, veřejné
ho s p o d ár n o s t správy
a
z á ko n n o st
s p o č í v a j í cí
v č i n n os t i
v po z o r o v á n í
v yk o n a v a t e l e
c h o v á ní
s u b j e kt ů
a v p o r o v n á v á n í j e j i c h s k ut e č n é h o c h ov á n í s c h ov á n í m ž á d o u c í m , u r č i t ým
z p ů s o b e m n o r m o v a n ým . D oz o r p a k
s u b j e k t ům ,
které
nejsou
p ř í s l ušn é m u
j e p r o v ád ě n v ů č i
o r gá n u
o r ga n i z a č n ě
p o d ř í z e n y. J e p r á v n í z á r u k o u z á k on n o st i , k t e r á s p o č í v á v k o n t r o l e č i n n o s t i v š e c h s u b j e k t ů v e ř e j n é h o p r á v a , p o k u d t yt o j s o u u p r a v e n y právními
normami.
Jeho
předmětem
je
v p o d st a t ě
zákonnost,
n i k o l i v s t á t n í a j i n á d i s c i p l í n a . Z v ýk o n u d o z o r u pl yn e p r o d o t č e n ý p r á v n í s u bj e k t p ř í s l u š n á p r á v n í p ov i n no s t , kt e r o u j e p o dl e p o v a h y č i n n o s t i o p r á v n ě n i n u c e n v yk o n a t . Z ú č e l u d o z o r u z p r a v i dl a v yp l ýv á , ž e v n á v a z n o st i n a ho d n o c e ní v ýs l e d k ů v l a s t n í h o d o z o r u s p r á v n í h o a p l i k uj e d o z o r č í o r gá n n á p r a v n é a s a n k č n í p r os t ř e d k y, k t e r ým i
tak
reaguje
na
zjištěný
nesoulad
m ez i
s ku t e č n ým
a ž á d o u c í m c h o v á n í m d oz o r o v a n é h o sub j e k t u . P o d po j m em d oz o r v už š í m sl o v a s m ys l u m ů ž e m e v č e sk é právní
teorii
spatřovat
činnost
s u bj e k t u ,
který pozoruje
jiný
s u b j e k t n a z á kl a dě o p r á v n ě n í , k t e r é m u b yl o s v ě ř e n o p r á v n í n o r m o u , s l e du j e č i n n o s t p oz o r o v a n é ho s u b j e k t u a p o r o vn á v á j e j í v ýk o n s v ýk o n e m č i n n o s t i t a k , j a k j i v ym e z u j e p r á v n í n o rm a . S t í m t o po j m e m se n e j č a s t ě j i p o j í p ř í v l a s t e k – sp r á v n í . P o j m em s p r á v n í d oz o r p a k V . S l á d e č e k 4 c h a r a k t e r i z u j e z á k o n em p o v o l e n o u ( p od l ož en o u ) č i n n o st s p r á vy, p ř i k t e r é d o z o rč í o r gá n ( s p r á v n í ú ř a d ) s l e du j e c h o v á n í n e p o d ří z e n ýc h s u b j e k t ů ( f yz i c k ýc h o s o b , p r á v n i c k ýc h o s o b s o u k r o m é ho i ve ř e j n é h o p r á v a ) a v e v ě c e c h s v é s p e c i a l i z o v a n é p ů s o b n o st i j e p o r ovn á v á s c h o v á n í m ž á d o u c í m , t j . z d a j e v s o u l a d u s p r á v n í m i p ř e d p i sy, p ř í p . s a k t y v yd a n ým i n a jejich základě.
3
SLÁDEČEK, Vladimír. Obecné správní právo. 2. aktual. a přeprac. vyd. Praha: ASPI, 2009, s. 179.
4
Tamtéž
14
D a l š í m p ř í vl a s t k em , k t e r ý s e p o j í s p o j m e m d o z o r j e – s t á t n í . S t á t ní d oz o r j e v ym e z o v á n t a k , ž e n a p r o v á d ě n í f i n a n č n í č i n n o s t i s e v e d l e st á t u a s t á t n í c h č i j i n ýc h v e ř e j n o p r á v n í c h o r gá n ů p o dí l í i c e l á ř a d a n e s t á t n í ch i n s t i t u cí s o u k r om é h o p r á v a . J e d n á s e p ř e v á ž n ě o p o dn i k a t e l s k é s u b j e k t y t yp u b a n k y, p o j i šť o v n y, s u b j e kt ů k o l e kt i v ní h o i nv e s t o v á n í , p e n z i j ní f o n d y, obchodníků
s c e n ným i
s i n v e st i č n í m i
p a p í r y,
nástroji
a
o r ga n i z á t o ři
další
r e gu l o v a n ýc h
po dn i k a t e l s k é
su b j e k t y,
trhů které
n a k l á d a j í s p e n ě z i z í sk a n ým i o d v e ř e j n o s t i , p ří p a d n ě i s j i n ým i p e n ě z i o c e n i t e l n ým i h o d n o t am i , n a p ř . c e n n ým i p a p í r y, „ Z p r a k t i c k é h o hl e di s k a b y b yl o n e s m í rn ě o b t í ž n é , n e - l i z ce l a n e m o ž n é , a b y k l i e n t s k á v e ř e j n o st u ve d e n ýc h s o u k r o m o p r á v n í c h f i n a n č n í c h i n st i t u cí p r o v á d ě l a ú č i n n ou k o n t r o l u j e j i c h č i n n o s t i , a c h r á n i l a t a k s v é m a j e t k o v é z á j m y. Z t o h o t o d ů v od u n a s t u p u j e k o c h r a n ě v e ř e j n o s t i s t á t , kt e r ý j e d n a k d o z n a č n é m í r y r e gu l u j e v z n i k , p od m í n k y a p r a v i d l a či n n o st i z m í n ě n ýc h i n s t i t u c í , j e d n ak p o d r o b u j e j e j i c h č i nn o s t st á t n í m u d oz o ru . “ 5 „ S t á t n í d oz o r n a ús e k u f i n a n č n í č i n no s t i j e j e d n ou z f or e m správního s p r á v y. “
d oz o r u
u p l a t ňo v a n é h o
v mnoha
o b l a st e c h
veřejné
6
S t á t ní f i n a n č n í d oz o r v ž d y s o u v i s í s t v o r b o u , r o z d ěl o v á ní m , a p o u ž í v á n í p e n ě ž ní m a s y č i j e j í č á s t i d o z o r o v a n ým i s u b j e k t y, a t o z e j m é n a p ři j e j i c h fi n a n č n í č i n no s t i v so u k r o m é s f é ř e . S t á t ní
d oz o r
je
tedy
v yk o n á v á n
v oblasti
b a n k o v n i ct v í ,
p e n ě ž n i c t v í a p e n ěž n í h o t r hu , u s t a v e b ní c h s p o ř i t e l e n , d r už s t e v n í c h z á l ož e n a d á l e st á t n í d oz o r v ob l a s t i ka p i t á l o v é h o t r h u , pe n z i j n í ho p ř i p o j i š t ě n í , s t át n í d o z o r v o b l a st i po j i š ť o v ni c t v í a po d . O b s a h e m s t át n í h o do z o r u n a ú s e k u f i n an č n í č i n no s t i j e s t e j n ě jako
při
v ýk o n u
jiné
k o n t r ol n í
č i n n o st i
obecně
d o d r ž o v á ní :
5
BAKEŠ, Milan. Finanční právo. 5., upr. vyd. V Praze: C.H. Beck, 2009, s. 50.
6
Tamtéž
15
k o n t r ol a
-
p o v i n n os t í st a n o v e nýc h p r á v n í m i p ř e d p i s y, v č . p ř e d p i s ů EU,
-
p o v i n n os t í
s t a n o ve n ýc h
p ř í s l u š n ým i
p o d z á k on n ým i
p r á v n í m i p ř e d p i s y, -
p o d m í n e k a p o v i nn o s t í st a n o v e n ýc h v j e j i c h l i c e n c i n e b o p o v ol e n í k j ej i c h f i n a n č n í č i n no s t i – i n t e r n í c h pravidel,
-
p o v i n n os t í u l ož e n ýc h d o z o r ov a n ým s u b j e k t ům p ř í m o o r gá n e m s t á t n í h o doz o r u – i n di v i d u ál n í ch a k t ů ,
a t o s c í l e m z a j i s t i t o c h r a n u z á j m ů j e j i c h k l i e n t ů a z a b e z p eč i t t a k h o s p od á ř s k o u st a b i l i t u t o ho t o p r á v n í h o o d v ět v í . T e r m í n e m s t át n í do z o r s e v yj a d ř u j e k o n e č n á o d p o v ě d no s t s t á t u z a s t a v, k d y n a u r č i t é m s t á t n í m ú z e m í p r o b í h á d o z o r o v á ní finančních
č i n n o st í
p r o v á d ě n ýc h
vesměs
nestátními
su b j e k t y,
p ř i č e m ž s a m o t n ý v ýk o n t o h o t o d oz o r u, p o d m í n k y j e h o p r o v á d ě n í a p ř í p a d n é i n s t r um en t á r i u m n á p r a v n ýc h o p a t ř e n í a s a n k c í v r á m c i t a k o v é h o d oz o r u uk l á d a n ýc h s e o p í r á o a u t o ri t u s t á t u a p r á v n í p r a v i d l a s t át e m a p ro b o v a n á a v yn u c o v a n á . 7 V l a s t n í v ýk o n t é t o k o n t r o l ní č i nn o s t i v š a k n e m u sí b ýt v ž d y p r o v á d ě n s t á t ní m i o r gá n y. M ů ž e b ýt s v ě ř e n j i n ým v e ř e j n o p r á v n í m i s o u k r om o p r á v n í m i n s t i t u c í m , a t o p o u z e n a z á k l a d ě s t á t n í h o z m o c n ě ní . I k d yž v r c h n o s t e n s k o -m o c e ns k á p o d st a t a a o bs a h d oz o r u z ů s t á v a j í z a c h o v á ny, f a k t , ž e p ř í s l uš n á d o z o r o v a c í č i n n o s t j e p r o v á d ě n a s u b j e k t em f o r m á l n ě o dl i šn ým o d s t á t u , o d ův o d ň u j e z m ě n u oz n a č e n í t é t o č i n n o s t i , p r o ni ž p o z i t i vn ě p r á v n í p ř e d p i s y p o u ž í v a j í po j e m do h l e d n a m í s t o t e rm í n u st á t n í d o z o r . 8 I p ř e s o d l i š n é t e r m i n ol o gi c k é o z n a č e n í j e v ěc n ý o b s a h s t á t n í h o d o z o ru i d o h l e du s t e j n ý a o b o j í j e j e n s p e c i fi c ká f o r m a k o n t r o l y.
7
Tamtéž, s. 52.
8
Tamtéž
16
P r á v n ě - t e o r e t i c k é vym e z e n í p o j m u d oh l e d p ř i n á ší t a k é M . K a r f í k o v á 9 a P . K o t áb . T i s p a t ř uj í v do h l e d u f o r m u s t á t ní h o d o z o r u, k t e r á j e s p e c i f i c k á t í m , ž e s a m ot n ý v ýk o n t o h o t o d oz or u n e n í p r o v á d ě n s t á t em , r es p . j e h o o r gá n y, n ýb r ž j e s v ě ř e n t a k é su b j e k t ům o d l i š n ým o d s t á t u , v e ř e j n o p r á v n í m i s ou k r o m o p r á v n í k o r p or a c í m č i s a m o s p r á v n ým
institucím,
které
jej
v yk o n á v a j í
v samostatné
p ů s o b n o st i . V o p a čn é m p ř í p a d ě b y s e j e d n a l o o d o z o r , n e bo ť p o uz e s k u t e č n o s t , ž e st á t v yk o v á v á t u t o s v o u p ů s o bn o s t p r o st ř e d n i c t ví m o d n ě j o d l i š n ýc h o r gá n ů , n e d á v á d ů v o d p r o p o už í v á ní od l i š n é h o pojmu. Ze s o u č a s n é l e gi s l a t i v y l z e v ys l e d o v a t , v j a k ýc h o b l a s t e c h s e p o j e m do h l e d p o už í v á . P ri m á r n í v yu ž i t í m á v o b l a st i k o n t r ol y f i n a n č n í h o t r hu . Vyu ž í v á s e v š a k i v m n o h a d a l ší c h n o r m á c h z n ě k ol i k a j i n ýc h v e ř e j n o p r á v n í c h o b l as t í . D o hl e d j e t a k p r o v á d ě n v rámci
správní
ko n t r o l y z d ů v o d u o v ě ř e n í
s p r á v n o s t i v ýk o n u
u r č i t ýc h č i n n o s t í . D o h l e d t a k é v yk o n á v a j í n a p ř í kl a d k r a j sk é ú ř a d y n a d č i n n o st í o b e c n í c h ú ř a d ů v o b l a st i př e n e s e n é p ů s o b n o st i .
D á l e b u d o u n a s t í ně n y z á k l a d n í p r á vn í n o r m y f i n a n č n í h o p r á v a , k d e s e t e n t o p o j e m v yu ž í v á , j ak ý j e j e h o s k u t e č n ý v ýz n a m v k o n k r é t ní m z á k oně a z d a j e h o p o u ž i t í o d p o v í d á v ýš e u v e d e n é m u t e o r e t i c k é m u v ym e z e n í . V r á m c i p r á v a f i n a n č n í h o t r h u 10 j e p r i m á r n í m i ns t i t u t em b a n k o v n í d o hl e d , k t e r ý j e v ym e z e n v z á k o n ě o Č e sk é n á r o d n í b a n c e 11
9
(dále
také
ČNB).
Samotná
jeho
definice
v yp l ýv á
BAKEŠ, Milan. Finanční právo. 4. aktualiz. vyd. Praha: C. H. Beck, 2006, s. 52.
10
Srov. KOHAJDA, M. Pojem „Dohled“ a jeho užití v současné české legislativě. In BURDA,
Eduard et al. (ed.) Miľníky práva v stredoeurópskompriestore 2007 : zborník z medzinárodnej konferencie doktorandov a mladých vedeckých pracovníkov konanej v dňoch 16. -18. 4. 2007 v priestoroch ÚZ NR SR Častá: Papiernička organizovanej Právnickou fakultou Univerzity Komenského v Bratislave pod záštitou doc. JUDr. Mariána Vrabka, CSc., dekana PraF UK v Bratislave. Bratislava: Univerzita Komenského v Bratislave, Právnická fakulta, Vydavaťelské oddelenie, 2007, s. 516 – 523. 11
Zákon č. 6/1993 Sb., o České národní bance
17
z u s t a n o v e n í § 4 4 od s t . 2 z á k o n a o Č NB , k d y z p o p i s u j e j í č i n n o s t i l z e s h r no u d e f i n i ci b a n k o v n í h o d o h l ed u , ž e s e j e d n á o č i n n o s t s p o č í v a j í cí v p o r o vn á v á n í s k ut e č n é h o s t a v u s e s t a v e m ž á d o u c í m , c o ž s e d ě j e v e f á z i p ř e d b ě ž n é i p r ů b ě ž né . S l e d u j e p l n ě n í p ou z e t ě c h p r á v n í c h p o v i n n os t í , k t e r é j s o u u l ož e n y z á k o n e m , č i n a j e h o z á k l a d ě . S o u č á s t í t o h o t o d o hl e d u j e m ož n o st u kl á d a t o p a t ř e ní vedoucí
k nápravě
nežádoucího
st a vu
včetně
sankcí
a
řízení
o j e j i c h u l ož e n í . V z h l e d e m k t o m u , ž e Č N B j e p r á v n i c k o u o s o b o u, k t e r á m á p o s t a v e n í v e ř e j n o p r á v n í h o s ub j e k t u , a l e n e n í o r ga n i z a č ní s l ož k o u st á t u , l z e ko n s t a t o v at , ž e v ýš e u v e d e n o u d e f i n i ci d o h l e d u t a t o č i n no s t Č N B s pl ň u j e . P r o o b l a s t b a n k o vn í h o d o h l e d u j e dá l e p r a m e n e m z á k o n o b a n k á c h 12. V u s t a no v e n í § 2 6 c o d s t . 1 t e n t o v ym e z u j e d e f i n i ci p o j m u b a n k o vn í do h l e d n a k o n s o l i do v a n é m z á k l a d ě , kd yž j í m r o z u m í s l e d o v á n í a r e gu l a c i r i z i k u k o n s o l i d a č n í c h c e l k ů , j e j i c hž s o u č á s t í j e b a nk a , z a ú č e l e m om e z en í r i z i k , kt e r ým j e b a n k a v ys t a v e n a z h l e d i s ka j e j í ú č a s t i v ko n s ol i d a č n í m c e l k u . Za p o v š i m n ut í z d e s t o j í v ýr a z r e gu l a c e . M o h l b y e v o k o v a t , ž e Č e s k á n á r o d n í b a nk a m á n ě j a k é p ř í m é n á s t r o j e k o v l i v ň o v á n í č i n n o s t i k o n t r ol o v an é b a n k y. Č e s k á n á r o d n í b a n k a v š a k di s p o n uj e pouze právními hrozbami na základě zákona, které mají vést k o d r a z e n í s u b j e kt u o d z á v a d n é h o j e dn á n í n e b o o d p o k ra č o v á n í v t o m t o j e d n á n í . Tě m i t o n á st r o j i j s o u b u ď p ř í m é ul ož e ní s a n k c e , n e b o u l o ž e ní k o n kr é t n í p o v i n no s t i s h r o z b o u m o ž n é s a n k c e z a j e j i c h n e s pl n ě n í . V l a s t n í č i nn o s t s u b j e kt u v š a k Č N B p ř í m o o v l i v ni t nemůže. V s o u v i sl o st i
s tímto
p oj m e m
je
možné
už í t
p ř í v l a st e k
o b e z ř e t n o st n í r e gu l a c e , k t e r o u p r o v á d í Č e s k á n á r o d n í b a nk a , j a k o „věřitel
p o s l e dn í
i n s t a n c e “ 13,
z a úč e l e m
snížení
ne b e z p e čí
m o r á l n í h o h az a r d u , n e b o ť z a p ř í t o m no s t i b e z p e č n o s t ní s í t ě m a j í b a n k y s n a h u c h o v a t s e v e l k o r ys e . J e d ná s e o t o , ž e p ř e d u d ě l e n í m l i c e n c e b a n k o v n í d oh l e d b a n k u dů k l a d ně p r o v ě ř í . 12
Zákon č. 21/1992 Sb., o bankách
13
JÍLEK, Josef. Finanční trhy. 1.vyd. Praha: Grada Publishing, 1997, s. 438.
18
D o h l e d n a d p e nz i j n í m i f on d y u p r a v u j e z á k o n o p e nz i j n í m p ř i p o j i š t ě n í s e s t á t ní m p ř í s p ě vk e m 14. V u s t a n o v e n í u st . § 4 2 o d s t . 2 t o h o t o z á k o n a s e na c h á z í t o t o v ym e z e n í d o hl e d u n a d p en z i j n í m i f o n d y: „ P ř i v ýk o n u d o h l e d u Č e s k á n á r o d n í b a n k a d oh l í ž í n a d o d r ž o v á ní t o ho t o z á k o n a , z v l á št n í c h p r á v n í c h p ř e d p i s ů, s t a t u t u a p e n z i j n í h o p l á n u , j a k o ž i r oz h o dn u t í v yd a n ýc h Č e s k o u n á r o d ní b a n k o u a d b á n a o ch r a n u ú č a s t n í k ů “ . J d e t e d y o p ě t o s r o v n á v á n í s k ut e č n é h o s t a v u s e s t a ve m ž á d o u c í m , k t e r ý j e s t a n o v e n z á k on e m . N a t u t o h o d n ot í c í fá z i m ůž e n a v a z o v a t f á z e ul ož e n í p o v i n n o st í č i s a n k č n í f áz e , k t e r á s m ě ř u j e k nápravě. P o j e m d o hl e d j e d á l e p o u ž í v á n v z á k o n ě o s p o ř i t e l ní c h a ú v ě r n í c h d r u ž s t v ec h 15. V u s t a n o v e ní § 2 5 d s e o b j e v uj e d oh l e d n a k o n s o l i d o v a n é m z ák l a d ě , k t e r ým s e r o z u m í sl e d o v á n í a r e gu l a c e r i z i k z a ú č e l e m om e z e n í ri z i k . P ř e dm ě t e m d o hl e d u j e s l e d o v á n í d o d r ž o v á ní o b e c n ě z á v a z n ýc h n o r e m a r o z h o d n ut í Č e s k é n á r o d n í b a n k y. T o t o v ym e z e n í d o hl e d u j e o p ě t v s o u l a d u s v ym e z e n ou definicí. V ýz n a m n ým z á k o n e m p r o o b l a s t d o hl e d u n a d k a p i t á l ovým t r h e m j e z á k o n o do h l e d u v o b l a st i k ap i t á l o v é ho t r h u 16. V u s t . § 2 t o h o t o z á k o n a j e u ve d e n c í l d o h l e d u , kd y Č e s k á n á r o d n í b a n k a p ř i v ýk o n u d o h l e d u n ad k a p i t á l ov ým t r h e m p o s i l u j e dů v ě r u i n v e s t o r ů a e m i t e n t ů i n v e st i čn í c h n á s t r oj ů v k a pi t á l o v ý t r h z e j m é n a t í m , ž e přispívá
k ochraně
investorů
a
ro z v oj i
k a p i t á l o v éh o
trhu
a p o d p o r u j e o s v ě t u v t é t o o b l a st i . P ř ed m ě t e m d o h l e du d l e § 3 j e o p ě t p l n ě n í z á k o n nýc h p o v i n n o s t í n e bo i n d i vi d u á l ní c h r oz h o d nu t í Č N B . Za p o r u š e n í t ě c h t o p o v i n n o st í m ů ž e Č es k á n á r o d n í b a n k a uložit opatření k nápravě nebo přímo sankce.
14
Zákon č. 42/1994 Sb., o penzijním připojištění se stáním příspěvkem a o změnách některých zákon
souvisejících s jeho zavedením 15
Zákon č. 87/1995 Sb., o spořitelních a úvěrních družstvech a některých opatřeních s tím
souvisejících a o doplnění zákona České národní rady č. 586/1992 Sb., o daních z příjmů 16
Zákon č. 15/1998 Sb., o dohledu v oblasti kapitálového trhu a o změně a doplnění dalších zákonů
19
Dalším
ze
z á k o nů ,
kde
se
dohled
v yu ž í v á ,
je
z ák o n
17
o p l a t e b ní m st yk u . N a d p l a t e b n í m s t yk e m v yk o n á v á d o h l e d Č N B , a l e v l a s t ní z á ko n st a n o v í p ou z e n ás t ro j e a p o v i nn o s t i s ou v i s e j í cí s tímto
d o hl e d e m ,
ale
samotné
v ym e z e n í
definice
pojmu
neobsahuje. Stejně
je
o pojišťovacích
pak
st r o h ý
k
v ym e z e n í
z pr o s t ř e d k o v a t e l í c h
a
pojmu
d oh l e d
likvidátorech
z á ko n
p o j i st n ýc h
18
u d á l o s t í . V z á k o n ě j e t e n t o p o j e m po u z e z m í n ě n s t í m , ž e j e j v yk o v á v á Č e s k á n á r o d n í b a n k a . Zá k o n
o
k o l e k t i vn í m
i n v e s t o v á n í 19
se
věnuje
v ym e z e n í
d o h l e d u v j e d e n á c t é č á s t i z á k o n a h l a v ě p r v n í . P ř e d m ě t e m d o h l e d u, k t e r ý v yk o n á v á Č N B , j e d o d r ž o v á n í pr á v a p o v i n n os t í s t a n o v ýc h t í m t o z á k o n e m , n a ř í z e n í m o s d ě l e ní k l í č o v ýc h i n f o r m a c í , n a ř í z e ní m o
dohledu
v o bl a s t i
kolektivního
i n v e s t ov á n í ,
po d m í n e k
s t a n o v e n ýc h v r o z h o d n u t í v yd a n é m p o d l e t o h ot o z á k o n a , s t a t u t u fondu
k ol e k t i v n í ho
i n v e st o v á n í ,
sm l o u v y
o
o b h o s p od a ř o v á n í ,
d e p o z i t á ř s k é s m l o uv y a d a l š í . V d a l š í ch č á s t e c h s e z á k o n v ě n u j e j i ž o p a t ř e n í m a s a n k cí m . A v š a k a ni v t o m t o z á k o n ě s e ne n a c h á z í u s t a n o v e n í , k t e r é by d e f i n o v a l o p o j e m d o h l e d . O b d o b n ý j e z t o h o t o p o hl e d u o bs a h z á k o n a o p od n i k á ní n a kapitálovém Předmětem
t r h u 20,
v něm
d o hl e du
je
je
opět
d oh l ed u
věnována
dodržování
práv
část a
d e s á t á.
p o v i n n o st í
s t a n o v e n ýc h t í m t o z á k o n e m a p o d m í n ek s t a n o v e n ýc h v r o z h o d nu t í v yd a n é m
podle
tohoto
z á ko n a ,
právními
předpisy
EU,
v yk o n a v a t e l e m d o h l e d u j e o p ě t Č N B . Zá k o n u r č u j e s u b j e kt y, k t e r é dohledu podléhají, nástroje určené k provádění dohledu, opatření k n á p r a v ě a p ř í p a d né s a n k c e .
17
Zákon č. 124/2002 Sb. o převodech peněžních prostředků, elektronických platebních prostředcích
a platebních systémech (zákon o platebním styku) 18
Zákon č. 38/2004 Sb., o pojišťovacích zprostředkovatelích a samostatných likvidátorech pojistných
události a o změně živnostenského zákona (zákon o pojišťovacích zprostředkovatelích likvidátorech pojistných událostí) 19
Zákon č. 189/2004 Sb., o kolektivním investování
20
Zákon č. 256/2004 Sb., o podnikání na kapitálovém trhu
20
V o b l a s t i d o h l e d u na d f i n a n č n í m t r h e m l z e t a k é z m í n i t z á ko n o f i n a n č n í c h k o n gl o m e r á t e c h 21. T e n t o z á k o n v § 2 p í s m . j ) u v á d í l e gá l n í v ym e z e n í d e f i n i c e d o h l e d u. D l e t o h o t o u st a n ov e n í s e d o h l e d e m r oz um í d o h l e d v yk o n á v a n ý p o d l e z vl á š t ní h o p r á v n í ho p ř e p i s u n e b o z a h r an i č n í p r á v n í ú p r a vy n a d o s o b o u v e f i n a n č n í m s e k t o r u . I z d e d o h l ed v yk o n á v á Č e s k á n á r o d n í b a n k a . Zá k o n
o
d l u h op i se c h 22 v e
svém
h i st o r i c k é m
znění
t a ké
p o u ž í v a l p oj e m d oh l e d . Zv l á š t ě m u v ě n o v a l t ř e t í č á s t z á k o n a. P ř e d m ě t e m d o hl e d u, k t e r ý v yk o n á v a l a Č N B , b yl o u p l a t ň o v á n í p r á v a d o d r ž o v á ní p ov i nn o s t í s t a n o v e n ýc h t í m t o z á k o n e m a po d m í n e k s t a n o v e n ýc h v r o z ho d n u t í v yd a n é m p o d l e t o h o t o z á k o na . Z á k o n určoval jednotlivé opatření k nápravě, případně sankce, které se u k l á d a l y, p o k u d Č N B s h l e d a l a u r č i t ý s t a v p r o t i p r á v n í m . An i t e h d y v z á k o n ě n e b yl o s t a n o v e n o , c o s e p o d p o j m e m d o hl e d r o z um í . D n e s s e v t o m t o z á k o n ě p o u ž í v á p o j m u s t á t n í d o z o r , a t o v s ou v i s l os t i s v yd á v á n í m
komunálních
dl u h o pi sů .
Navíc
tento
d o z or
n e v yk o v á v á Č N B , a l e m i n i s t e r s t vo . J a k j e t e d y p a t r n é , i v j e d n o m z á k o n ě l z e s p o s t u pe m č a s u p ř e c h á z e t od j e d n o h o z pů s o b u k o n t r o l y k j i n é m u a z c e l a t a k z m ě n i t j e h o po d s t a t u . N i c m é n ě d ů l e ž i t é z ů s t á v á , a t o u r č i t á f o r m a k o n t r o l y, c o ž j e p ř í n o s em . P o s h r n u t í p oz n a t k ů k l e gá l n í m u v ym e z e n í p o j m u d oh l e d u , j e z ř e j m é , ž e ž á d n á vys v ě t l u j í c í d e f i n i c e p o j m u d o hl e d v sou č a s n é m českém
právu
není.
Dohled
je
t a d y t yp e m
dozoru,
který je
v yk o v á v á n n a d n a v z á j e m s o b ě n e p od ř í z e n ým i s u b j e kt y a j e h ož cílem je srovnávat uskutečněné jednání subjektů s jednáním, které b y m ě l o b ýt u s k u t e č ň o v á n o d l e p ož a d a v k ů o b e c n ě z á v a z n ýc h n o r e m , n e b o d l e i n di v i d u á l n í c h r o z h o d nu t í . S l e d o v á n a j s o u z d e j e n právní
hlediska.
Dohled
nad
f i n a nč n í m
trhem
je
vyk o n á v á n
v ýh r a d n ě Č e s k o u n á r o d n í b a n k o u , j a ko v e ř e j n o p r á v n í k or p o r a c í , k t e r á j e n e z á v i s l o u i n s t i t u c í n e j e n n a m o c i v ýk o n n é .
21
Zákon č. 377/2005 Sb. o doplňkovém dohledu nad bankami, spořitelními a úvěrními družstvy,
institucemi elektronických peněz, pojišťovnami a obchodníky s cennými papíry ve finančních konglomerátech a o změně některých dalších zákonů (zákon o finančních konglomerátech) 22
Zákon č. 190/2004 Sb., o dluhopisech
21
D a l š í o b l a s t í f i n a nč n í h o p r á v a , k d e s e l z e s p o j m e m d oh l e d s e t k a t , j e c e l ní p r á vo . V p l a t n é m a ú č i n n é m z n ě n í t o h o t o z á k o n a j e c e l n í m u d o hl e d u v ěn o v á n a h l a v a p á t á . § 4 8 s t a n o v uj e , ž e k d o m á , n e b o j e p r a v d ě p od o b n é , ž e m á z bo ž í , k t e r é p o dl é h á c e l n í m u d o h l e d u , m ůž e b ýt p o d r o b e n c e l n í k o n t r o l e . D o h l e d j e z d e t e d y v z t až e n n a s p e c i ál n í p ř e dm ě t k on t ro l y, k d y s e s l e d u j e d r u h , m n o ž s t ví a j i n é s ku t e č n o s t i o z b ož í po t ř e b n é k p o so uz e ní , z d a s e d o v o z , v ýv o z n e bo t r a nz i t z b ož í us k u t e č ň u j e n e b o us k u t e č n i l v s o u l a d u s c e l ní m i p ř e d p i s y. J e d n á se o p ě t o p o so uz e n í p l n ě ní p o v i n n os t í st a n o v en ýc h p r á v n í m i p ř e d p i s y. V s o u v i s l o s t i s c e l n í m d o h l e d e m s e z d e vys k yt u j e t a k é p o j e m c e l n í k o n t r o l y. T e n j e z d e v yu ž í v á n k oz n a č e ní k o n k r é t ní č i n n os t i c e l n í h o d oh l e d u , kd y c e l n í o r gá n , k t e r ý d o h l e d v yk o n á v á , a k t i v n ě o h l e d á v á o s o b u , v ě c č i určitý prostor. P o j e m d o hl e d k oz na č e n í z á k o n e m v ym e z e n é č i n n o s t i c e l n í h o o r gá n u , n e n í v z h l e de m k v ýš e n a z n a č e n é m u v ýz n a m u t o h o t o p o j m u z c e l a a d e k v á t n í . D l e v ýš e n a s t í n ě n ýc h v o d í t e k b y b yl o l e p š í t e n t o d o h l e d oz n a č o v a t po j m e m do z o r, n e b o ť : -
celním
do h l e d e m
se
r o z um í
či n n o st
s l e d o v á ní
j e d n á n í s ub j e k t ů a p o r o v n á v á n í t o h o t o j e d n á n í s e stavem
ž á d o u cí m ,
který
je
stanoven
obecně
z á v a z n ým i p r á v n í m i p ř e d p i s y. P ř i p o ru š e n í p r á v ní p o v i n n os t i
m ůž e
celní
o r gá n
užít
nápravná
opatření. -
C e l n í do h l e d p r ová d í c e l n í o r g á n . C e l n í o r gá n y j s o u s p e c i al i z o v a n é o r gá n y s t á t n í s p r á v y z ř í z e n é zákonem
o
uspořádané, ředitelství
C e l ní
správě
v jejich cel,
které
ČR,
hierarchicky
čele
st o j í
Generální
je
přímo
podřízeno
M i n i st e r s t v u f i n a n cí Č R . -
C e l n í m u d o h l e d u p o d l é h a j í s ub j e k t y, k t e r é j s o u c e l n í m o r gá n ů m n e po d ř í z e n y.
22
T yt o s k u t e č n o s t i sp l ň u j í v š e c h n a k ri t é r i a p o j m u d oz o r t a k , j a k b yl y v ym e z e n y v ýš e . V yu ž i t í o z n a č e n í p o j m u d o h l e d pr o C e l ní z á k o n j e j a s n ým d ů k a z e m , ž e č e s k ý p r á v n í s ys t é m , s e z a m ě ř e n í m n a f i n a n č n í p r á v o , p o u ž í v á o z n a č e n í t í m t o p oj m e m n e s ys t e m a t i c k y, c o ž m ůž e v é st a ž k z a v á d ě j í c í m p r e m i sá m . V souladu
s v yu ž i t í m
závěrů
M.
Kohajdy
je
možné
k o n s t a t ov a t , ž e poj m y d o h l e d , d oz o r č i k o nt r o l a j s o u v č e s k é m p o z i t i vn í m p r á v u po u ž í v á n y n e s ys t e m a t i c k y, č a s t o b e z oh l e d u n a t o , j a k ý v ýz n a m j i m p ř i k l á d á p r á v n í t e or i e . V ž d y s e j e d n á o č i n n o s t p oz o r ov á n í s k u t e č n é h o s t a v u č i jednání
a
p o r ov n á v á n í
t o ho t o
se
stavem
ž á d o u cí m ,
kt e r ý
je
v ě t š i n o u s t a no v e n p r á v n í n o rm o u č i z a l o ž e n u r č i t ým r o z h o d n u t í m . U d o z o r u a d o hl e du j e h l e d i s k em p o so u z e n í s t a v , kt e r ý j e u r č e n v ýh r a d n ě p r á v n í no r m o u , u k o nt r o l y p a k j so u z o h l e dně n y t a k é m i m o p r á v ní po ž a d av k y ( n a p ř . e f e k t i v n o s t , h o s p o d á r n os t , ú č e l n o s t apod.). V e v z t a h u p o z o r u j í c í h o a p o z o r o v a n éh o s u b j e k t u u d oz o r u a d o h l e d u n e ní d oz o r o v a n ý s u b j e k t p ř í m o p od ř í z e n d oz or u j í c í m u s u b j e k t u, z at í m c o u k o n t r o l y j e m o ž n é n a l é z t j a k o z n a k u r č i t ý v z t a h p o d ř í z e n o st i a n a d ř í z e n os t i . R o z d í l m e z i d o hl e d e m a d o z o r e m j e v t e o r i i v ym e z o v á n v o d l i š n o st i
s u bj e kt u ,
který
tuto
činnost
v yk o n á v á .
Takovéto
v ym e z e n í o d p o ví d á s p í š e p o j et í d o hl e du n a d f i n a n č n í m t r he m , k d y d o z o r uj í c í m s u bj e k t e m j e Č e s k á n á r o dn í b a n k a , k t e r á j e v p ř í p a d ě d o h l e d u n a d f i n a n čn í m t r h e m v p o s t av e n í s t á t ní s p r á v y. N i c m é n ě v ýv o j e m l e gi s l a t i v y v t o m t o od v ě t v í f i n a n č n í h o p r á v a j e o z n a č e n í t é t o č i n n o st i j i ž z a ž i t é a z a r u č uj e a l e s p o ň u r č i t ý s t u p e ň j i s t o t y a s ys t e m a t i k y v u ž í v á n í t ě c h t o p oj m ů . P r o t o j e m ož n é so u h l a s i t s t í m , ž e j e vh o d n é p o j e m d o h l e d p r o t e n t o i n st i t ut v e fi n a n č n ě p r á v n í t e o r i i p o n e c ha t . T e r m í n k o nt r o l a se v p r á v u o bj e v u j e a ž p o v á l c e a d o současnosti
je
používán
v r oz l i čn ýc h
23
p r á v n ě - t e o r e t i c k ýc h
v ýz n a m e c h .
K o h a j d a 23 s p a t ř uj e
M.
v pojmu
k o n t r ol a
m n o h em
s i l n ě j š í vz t a h m e z i k o n t r o l u j í c í m a k on t r o l o v a n ým s u b j e k t e m , n e ž u d o z o r u . P o k u d t ak o v ýt o s u b j e k t k o nt r o l u j e j i n ý s u b j e k t , m á t a k vůči
němu
moc
jakéhosi
o vl á d á n í
a
je
v
p o s t a v e ní
silného
o v l i v ňo v á n í j e h o č i n n o s t i . P. Průcha uvádí, že není v podstatě možné hovořit o obecně uznávaném
v ym e z e n í
pojmů
k o nt r o l a a
dozor. Sám
se
k l o ní
k r o z dí l n é m u v n í m á n í t ě c h t o po j m ů , k d y z á k l a d n í r o z dí l s p o č í v á v t o m , ž e k o nt r o l a z p r a vi d l a n ez a h rn u j e b ez p r o s t ř e d n ě v l a s t n í n á p r a v u z j i š t ě n é h o z á v a d n é h o v z t a h u , z a t í m c o u d oz o r u j e t o m u naopak. S t í m t o n áz o r e m o vš e m n e l z e z c e l a s o uh l a s i t , n e b oť n á p r a v n é p r o s t ř e d k y m o h o u b ýt s p o j e n é n e j e n s ko n t r o l o u, a l e i s d oz o r e m . P ř i č i n n os t i , kd y j e p o z o r o v a n ý s u b j e k t o r ga n i z a č n ě p o d ř í z e n p o z o r uj í c í m u s ub j ek t u , b y s e t e d y m ě l o p o už í v a t oz n a č e n í p o j m em kontrola.
Zv l á š t ní
úroveň
p o d ř í z en o s t i
d oz o r ov a n é h o
vůči
d o z o r uj í c í m u s u bj e k t u v t ě c h t o v z t a z í c h o v š e m n a l e z n em e v ž d y. Tento
vz t a h ,
založený
právní
n or m o u ,
zakládá
po v i n n o st
d o z o r o v a n é h o s u bj ek t u st r p ě t p r ov e d e n í d oz o r u a p o s k yt n o u t a k é svoji
s o u č i n n o st .
Zd e
je
p o t ř e bn é
z d ů r az n i t
vz t a h
přímé
p o d ř í z e n o s t i m ez i t ě m i t o s u b j e kt y, k t e r á v ě t š i n ou v yp l ýv á z v ni t ř ní o r ga n i z a c e v yc h á z e t
veřejné ze
(například
u
s p r á v y.
v z t ah u finanční
Tento
subjektů
vzájemný vztah
k u rč i t é m u
k o n t r o l y,
kde
m ůž e
předmětu
soukromoprávní
také
kontroly subjekt
p ř i j í m a j í c í v e ř e j n é p r o s t ř e d k y j e n u c e n s n é s t k o n t r ol u su b j e k t e m v e ř e j n é h o p r á v a , k t e r ý t yt o p r o s t ř e d k y p o s k yt u j e ) . Kontrola doprovází snad každé lidské chování a činnosti jím v yk o n á v a n é . 23
Kontrola
tvoří
so u č á s t
každého
řízení,
kdy
je
KOHAJDA, M. Pojem „Dohled“ a jeho užití v současné české legislativě. In BURDA, Eduard et al.
(ed.) Miľníky práva v stredoeurópskom priestore 2007: zborník z medzinárodnej konferencie doktorandov a mladých vedeckých pracovníkov konanej v dňoch 16. -18. 4. 2007 v priestoroch ÚZ NR SR Častá: Papiernička organizovanej Právnickou fakultou Univerzity Komenského v Bratislave pod záštitou doc. JUDr. Mariána Vrabka, CSc., dekana PraF UK v Bratislave. Bratislava: Univerzita Komenského v Bratislave, Právnická fakulta, Vydavaťelské oddelenie, 2007, s. 517.
24
z j i š ť ov á n a h o d n oc e n s t a v , k t e r ý m ě l b ýt d o s a ž e n . V p ř í p a d ě o d d ě l e n í k o n t r ol y o d ř í d í c í h o p r o c e su , j e k o n t r o l a v yk o n á v á n a z v l á št n í m i ko n t r o l ní m i i n s t i t u c e m i . Pojem
ko n t r ol a
v z n i kl
l a t i n s k é ho
z
„contra“
-
p ro t i
a „ r o t ul u s “ - s v i t ek , t e d y p o d l e p ů v o d n í h o v ýz n a m u p r ot i l i s t i n a , p r o t i z á p i s , n a j e h ož z á kl a d ě s e o v ě ř u j e s p r á v n o s t l i s t i n y n e b o p ů v o d n í h o z á p i s u . P ů v o d ní ú z k é c h á pá n í v ýz n a m u s l o v a k o n t r o l a jako
„porovnání
sp i s u
vedeného
ve
dvou
e x em p l á ř í ch “
b yl o
p ř í č i n o u , ž e k o n t ro l a b yl a u v á d ě n a v e s p o j i t o st i s e z ko u m á n í m s p r á v n o s t i d o k um e n t ů , ú č e t ní c h z á pi sů , s d o hl e d e m n a sp r á v n o st v e d e n í ú č e t n í c h kni h , s p r á v n os t ú č t ů a p o d . Z t o h o p ot é p r a m e n i l v ýk l a d
kontroly
hlavně
jako
č i n no s t
ú č e t ní c h ,
p ok l a d n í c h ,
f i n a n č n í c h ú ř e d n í ků n e b o f i n a n č n í s pr á v y. K o n t r o l u t a k é n ě k t e ř í a u t o ř i 24 o d v o z u j í
až
z a n gl i c k é h o
sl o v a
control,
tj.
p ů v o d ně
o v ě ř o v a t , k o n t r ol ov a t , r e gu l o v a t , j e j í ž p ů v o d j e t a kt é ž z l a t i n y. T a k o v é t o v ym e z e n í l z e c h á p a t j a k o úz ké p o j e t í k o n t r ol y. P o j e m s e v š a k p os t u p n ě v yv í j e l a n a b ýv a l š i r š í ho p o j e t í , t e d y j a k o z k o um á n í , d oz o r a d o h l e d p r o v á d ě n ý z a t í m ú č e l e m , a b y u r č i t á č i n n o s t b yl a v yk o n á v á n a d l e p l a t n ýc h s t a n d a r d ů p r o d a n ou č i n n o st u r č u j í c í c h . P o j e m ko n t r o l a p oz d ě j i p r on i k l po s t u pn ě z o b l a s t i p r á v a e k o n o m i k y d o j i n ýc h v ě d n í c h o b o r ů . D n e s p o u ž í v a n é p o j m y j a k o k o n t r o l a , i n sp e k c e , p ř e z k o u m á v á ní , ov ě ř o v á n í , d oz o r , d o hl e d , a u d i t č i c o n t r o l l i n g a d a l š í b e z hl u b ší h o z k o u m á ní j e j i c h p r a v é h o v ýz n a m u
někdy
zavádějí
n e s p r á v n ým
směrem.
Pro
neznalého
r e s p o n d e n t a t o m o ho u b ýt p o u h á s yn o n ym a p r o j e d n u a t u s a m ou v ě c , b e z b l i ž š í h o r o z l i š e n í v ýz n a m u j e d n o t l i v ýc h f i n a n č n ě - p r á v n í ch i n s t i t u t ů . C h a r a k t e ri s t i c k á č i n n os t , k t e rá s e t a k t ě m i t o p o j m y m ů ž e r o z u m ě t j a k o s t e j ná , m ůž e b ýt r ů z n ým i s ub j e k t y c h á p á n a r ů z n ě, r ů z n ým i o b o r y v yk l á d á n a o d l i š n ě , a t u dí ž i r ůz n ě p r o v á d ě na .
K o n t r o l u d e f i n u j e ro z l i č n á l i t e r a t u r a r ůz n ě .
24
Srov. BAKEŠ, Milan. Finanční právo. 5. upr. vyd. V Praze: C.H. Beck, 2009, s. 73.
25
D l e P a ř í z k o v é 25 l z e uv é s t n ě k o l i k d e f i ni c k o n t r o l y: -
Kontrola
je
pos o u z e ní
s h od n o s t i
v ýs l e d k u
d o s a ž e n é h o s c í l e m , k e k t e r é m u sm ě ř u j e . -
K o n t r o l a j e j e d e n z p r o s t ř e d k ů z a j i š t ě ní s h o d y m e z i o r ga n i z o v a n o u
č i nn o s t í
lidí
a
jejich
f a k t i c k ým i
v ýs l e d k y a o m e z e n í m i st a n o v e n ým i p r o t u t o či n n o st . -
Kontrola je dohled nad tím, aby se všechno dělo v souladu
se
st a no v e n ým i
předpisy
a
v yd a n ým i
p o k yn y. -
K o n t r o l a j e c h á p á n a j a k o z p ě t n á v az b a .
-
K o n t r o l a j e z á v ě r e č n á f á z e ř í d í c í h o p r oc e s u .
-
Kontrola
z n a m e ná
vždy
hodnocení
určitého
h o s p o d á ř s k é h o a k t u n e b o j e j i c h k om p l ex ů p o dl e určité
normy
anebo
podle
u r č i t é ho
účelu
(K.
E n gl i š 26) . -
Kontrola je specifická fáze získávání informací ve s p o l e č e n s k é m p r o c es u ř í z e n í .
-
J d e o p o su z o v á n í p o z o r o v a n é h o j e v u a h o d n o c e n í , z d a j e us k u t e č ň o v á n v s o u l a du s e ž á d o uc í m s t a v e m .
D á l e m ů ž e m e c h á p a t k o n t r o l u j a k o ná s t r o j r o v n o v á h y m e z i j a k ým k o l i v
ž á d o u cí m
a
s k u t e č n ým
stavem.
Každý
pr oces
je
p o d m í n ě n n ě j a k o u k o n t r o l o u s m ě ř uj í c í k z a j i š t ě n í a o d s t r a n ě ní r o z d í l ů m e z i v yj á d ř e n ým ž á d o u c í m s t a v e m a r e á l n o u sku t e č n o s t í .
25
MRKÝVKA, Petr, PAŘÍZKOVÁ, Ivana a RADVAN, Michal. Finanční právo a finanční správa. 2.
díl. 1. vyd. Brno: Masarykova univerzita, 2004, s. 337-338. 26
ENGLIŠ, Karel. Finanční věda: nástin theorie hospodářství veřejných svazků. Praha: Fr. Borový,
1929, s. 280.
26
Lz e t e d y s h r n o u t , ž e k o n t r o l a j e t a k é b r á n a j a k o k o m p l ex č i n n o s t í s k l á d a j í c í s e z e č t yř e t a p 27: -
z j i š t ě n í s k ut e č n é h o s t a v u ( t o ho , c o j e st ),
-
z j i š t ě n í z á v az n é h o st a v u ( t o h o, c o m á být ) ,
-
u r č e n í o d c h yl e k e x i s t u j í c í h o od z am ýš l e n é h o ,
-
o b j a s n ě n í p ř í č i n z j i š t ě n é s h od y č i n e s h o d y m e z i p r o v e d e n í m a z á m ě re m .
V ýz n a m p o j m u k o n t r o l a j e p o s t u p n ě c h á p á n j a k o n á s t r o j , k t e r ý p o m o c í o v ě řo v á n í p r a v d i vo s t i a v ě r o h o d n o s t i d ok u m e n t ů , h o d n o c e n í s pl n ě n í u l ož e n ýc h c í l ů , p r o s a z o v á ní c í l ov é h o v l i vu, o p a t ř u j e ř í dí c í m u ce n t r u s o us t a v n é , v č a s n é a p ř e s n é i n fo r m a c e . J e d ů l e ž i t é s t a n o vi t j ak ým z p ů s o b e m a j ak o u f o r m o u m á b ýt k o n t r o l a provedena,
z d ů vod u
možného
t e o re t i c k é h o
rozlišení
pojmů
k o n t r o l a a j e j í h o př e k r ýv á n í s p o j m y r e v i z e , i n s p e k c e , ov ě ř o v á n í , d o z o r , d o h l e d , p ř e z k o u m á v á n í , a ud i t , c o n t r o l l i n g a p o d . P ř e z k o um á v á n í
se
provádí
z d ů vo du
ověření
s p r á v no s t i
v ýk o n u u r č i t ýc h č i n n o s t í a p r o v á dí s e n á s l e d n ě . J e d n á s e z e j m é n a o p ř e z k o um á v á n í hos p o d a ř e n í . In s p e k c e j e c h á p á n a j a k o d o z o r , d o h l e d z p r a v i dl a ú s t ř e dn í , který
je
v yk o n á v á n
z p r a vi d l a
sp e c i a l i z ov a n ým i
o r gá n y
státní
s p r á v y, k t e r é j s o u v ýl u č n ě z a m ě ř e n y n a v ýk o n k o n t r o l y. A u d i t j e po t om d e f i n o v á n j a k o v yj á d ř e n í n á z o r u n a v e d e n í ú č e t n i c t v í , ú č e t ní ho z á v ě r u , v ýr o č n í z p r á v u a k o n s o l i d o v a n o u účetní závěrku klienta. V p o s l e d ní d o b ě m o d e r n í p o j em c o n t r o l l i n g j e p o u ž í v á n v s o u k r o m é s f é ř e v o b l a s t i v n i t r op o d ni k o v é h o ř í z e n í . N ez n a m e n á t e d y p o u z e k o n t r o l ov a t , a l e v e l i c e d ůs l ed n ě t a k é ř í d i t .
27
Srov. MRKÝVKA, Petr, PAŘÍZKOVÁ, Ivana a RADVAN, Michal. Finanční právo a finanční
správa. 2. díl. 1. vyd. Brno: Masarykova univerzita, 2004, s. 338. Také HENDRYCH, Dušan. Správní věda. Praha: ASPI, 2003, s. 135.
27
K o n t r o l u t e d y l z e c h á p a t j a k o s o uh r n č i n n o s t í , j ej i c hž ú č e l e m je
porovnání
zajištění
s ku t e č n é h o
stavu
nápravy opatřením.
se
stavem
Žá d o u c í
stav
ž á d ou c í m , by měl
včetně
především
o d p o v í d at o b e c n ě z á v a z n ým p ř e d p i s ů m a d a l š í m p ř e d pi s ům z n i c h o d v o z e n ýc h . N e j e d n á s e t e d y j e n o z á k o n y, v yh l á š k y a n a ř í z e ní v l á d y,
ale i
další
s m ě r n i c e , p o k yn y a
instrukce, které mají
o m e z e n o u p l a t no s t , a l e j s o u uv e d e n y v e s m l o uv á c h a p o k yn e c h . K o n t r o l a s e l i ší o d d o z o r u a d o h l e d u př e d e v š í m t í m , ž e j e j í m p ř e d m ě t e m n e n í j e n d o d r ž o v á ní z á ko n n o s t i , a l e i e kon o m i c k é a s p r á v n í s t r á n k y v ě c i ( h o s p o d á r n o st , e f e k t i v n o st a ú či n n o s t v ýk o n n o s t a o r ga n i z a c e k a ž d é h o ř í z e n í ) . K e s j e d n o c e n í p o h l e d u n a d a n o u p r o b l e m a t i k u s e d á l e v t ex t u používá
z a st ř e š u j í c í
pojem
k o nt r o l a
pro
všechny
činnosti
s r o v n á v a j í c í s t a v ž ád o u c í s e st a v e m p ož a d o v a n ým .
1.2 Zá kladní pojetí kontroly V t e o r i i s e o b e c n ě uv á d í š e s t z á kl a d n í c h p o j e t í k o n t r ol y. 28 In f o r m a č n í p o j e t í ko n t r o l y z j i šť u j e i n f o r m a c e a s k u t e č n o st i o k o n t r ol o v a n é m
ob j e k t u ,
po r o v n á v á
s k u t e č n o st
s o č ek á v á n í m ,
s c í l e m n al é z t o d c hyl k y. R e gu l a č n í p o j e t í vyc h á z í z i n f o r m a č n í h o p o j et í , k e kt e r é m u se
připojuje
o ds t r a ň o v á n í
n e ž á do uc í c h
o d c h yl e k
(například
u v n i t ř ní ko n t r ol y v yn a k l á d á n í z í s ka n ýc h d o t a č n í c h pr o s t ř e d k ů obcí,
případně
jí
zřízenou
o r ga n i z a č n í
jednotkou
n eb o
jinou
p r á v n i c k o u o so b o u ). J d e o ko n t r ol u z a l o ž e n o u n a z p ě t n é va z b ě . M á n e j e n f u n k c i r e gu l a č n í , a l e t a k é o v l i v ň u j í c í . N e d o s t a t k em t o h o t o pojetí je, že subjekt kontroly se neorientuje také na kritický p ř í s t u p k s a m ot n é m u p l á n u , p r o gr a m u č i n o r m ě . In s t i t u c i o n á l ní
p oj e t í
je
st e j n é
j a ko
r e gu l a č n í ,
ale
je
p o j í m á no v e v z t a h u k i n s t i t u c i , k t e r á k o n t r o l u p r o v á dí . N a p ř í k l a d 28
Srov. REKTOŘÍK, Jaroslav, ŠELEŠOVSKÝ, Jan a kol. Kontrolní systémy veřejné správy
a veřejného sektoru. Ekopress, 2003, s. 24.
28
t o m o h o u b ýt k r a j s k é ú ř a d y, f i n a n č n í ú ř a d y, m i n i st e r s t v o v n i t r a , m i n i s t e r s t vo f i n a n cí , N e j v yš š í k o n t r o l n í ú ř a d , a u d i t o r s k é a ú č e t n í f i r m y, a l e i k o n t r o l y d a l š í c h i n s t i t u c í . T o t o p o j et í k o nt r o l y m á s v ů j p ů v o d v t om , ž e p ro h l u b uj í c í s e s p o l eč e n s k á d ě l b a p r á c e v e d l a k e vzniku
funkce
a institucí,
k o n t r o l o r ů,
revizních
o d bo r n ýc h
o r gá n ů ,
státních
kontrolních inspekcí
ú t v a rů
a po d .
Vzni k
z v l á št n í c h f u n k c í k o n t r o l o r ů n a r ůz nýc h ú s e c í c h l i d s k é č i n n o s t i v e d l k t om u , ž e k o nt r o l a b yl a a d o s u d m n o h d y j e z t o t ož ň ov á n a j e n s č i n n o st í
s p e c i a l i s t ů - k o nt r o l o r ů
anebo
s č i n n o st í
s p ec i á l n í c h
k o n t r o l ní c h i n st i t u c í . K o n t r o l a j e t e d y s v ě ř e n a z v l á š t ní m u o r g á n u , který
se
specializuje
na
kontrolu.
Toto
chápání
může
b ýt
v současné době již značně zavádějící. R e p r e s i v n í p oj e t í j e p o d o b n é j a k o r e gu l a č n í p o j e t í , a l e n a v í c t a t o k on t r o l a v yv o z u j e r e p r e si v n í d ůs l e d k y ( n a p ř í k l a d d ů s l e d k y z k o nt r o l b a n k a k a m p e l i č e k a n á s l e d n é o d v o l á v á n í a p ř í p a d n é o b ž a l ov á n í j e j i c h m a n a ge m e n t u ) . V yc h á z í s e z p ř e d po kl a d u , ž e r o z h o d nu t í z a l ož e ná n a z á k l a d ě n o r e m , p l á n ů , p ří k a z ů a p o d . j s ou s p r á v n é . O d c h yl k y o d n i c h j s o u p r o t o n e ž á d o u c í a j e p r o t o n u t n é j e o d s t r a n i t a s o u č a s n ě v yv o d i t o d p o v í d a j í c í d ů s l e d k y z a j e j i c h v z n i k. Toto
p oj e t í
p os i l u j e
direktivní
f o rm u
řízení
s n í z k ou
m í r ou
v o l n o st i a s v ys o k ým p o č t e m z á v az n ýc h ú k o l ů , a t o v e d e k z úž e n í p o j e t í k o n t r ol n í či nn o s t i j e n j a k o n á s t ro j e d o n u c e n í - r e p r es e . M o t i v a č n í p o j et í l z e p ř i r o vn a t k r e gu l a č n í m u p o j e t í a j e zároveň
opakem
represivního
p o j et í .
V yc h á z í
z p r i nc i p u ,
že
k o n t r o l a m á n e j e nom p o s t i h o v a t vi n í ky n e p l n ě n í n o r e m , a l e t a k é , a t o p ř e d e v š í m , z ho d n o t i t d o b ř e v yk o n a n o u p r á c i , d o b rý v ýk o n s v ě ř e n é f u n k c e u v o l e n é h o i j m e n o va n é h o f u n k c i o n á ř e v e ř e j n é s p r á v y,
a
tím
p oz i t i v n ě
motivovat
p r a c o v n í k y,
aby
neustále
z v yš o v a l i n e j e n k v al i t u , t a k t a k é e f e k t i v n o s t v ýk o n u f u n k c e . P o s l e d ní v ýc h o v n é p o j e t í s p o č í v á v t om , ž e s u b j e kt k o nt ro l y p ů s o b í n a k o nt r o l ov a n ý o b j e k t j a k o výc h o v n ý p r v e k a v e s m ys l u p r á v n í c h n o r e m v yc h o v á v á k p ř e s n o s t i , č e s t n o s t i a o d p ov ě d n o s t i p ř i v ýk o n u p r á c e . S v ým z p ů s o b e m s e j e d n á i o v ýc h o v u p r o t i k o r u p c i . To t o p o j e t í k o nt r o l y s p o č í v á v t o m , ž e s e m u sí s o u č a s n ě
29
z a b e z p e č o v a t m e t o di c k é u s m ě r ň o v á n í ko n t r o l o v a n é h o o b j ek t u , c ož z n a m e n á p o s k yt o v á n í k o n k r é t n í m e t o d i c k é p o m o c i p o d l e m o ž no s t í a p o t ř e b k o n t r ol n í ho s u b j e kt u .
U v š e c h p o j e t í j e d ůl e ž i t é v yb u d o v a t z p ě t n o u v a z b u, p ř í p a dn ě i v a z b u p r e v e nt i v ní , o b ě p o t ř e b n é p ro d o s a ž e ní r o v n o vá h y m e z i s k u t e č n ým a ž á d o u c í m s t a v e m . V p ří p ad ě i n s t i t u c i á l ní h o po j e t í j d e o
vhodné
o r ga n i z a č n í
schéma
úřadu
a
vazeb
m ez i
v o l e n ým i
a j m e n o v a n ým i f u n k c i o n á ř i v č e t n ě p ř e s n é h o v ym e z e n í p r a v o m o c í a o d p o v ě d n o st í . O bc e n e j č a s t ě j i u ž í va j í r e gu l a č n í a i n f o r m a č n í p o j e t í . V s o u č a s n é d o b ě j e h o d n ě d i sku t o v a n á o t áz k a k o r u p c e , s e k t e r o u j e s po j e n o po j e t í v ýc h o v n é . Každý společenský subjekt (tedy nejen instituce veřejné s p r á v y, o b c e a k r a j e ) r e a l i z u j e u r č i t é s t a t k y, m á s v é p o s l á n í , s v é c í l e , p o t ř e b y a h o d n o t y a u s i l u j e o j e j i c h m ax i m ál n í u s po k o j e n í . P r o t o j e n e u s t á l e ko n t r o l o v á n n a p ř í k l ad s t á t e m , r e gi o n y, o b č a n y v o l i č i , o b č a n y - p o s l a n c i , s e n á t o r y a z a st u p i t e l i . K o n t ro l u t e d y p r o v á d í n e j e n o m ř í d í c í s u b j e kt , a l e t a k é t i , j e n ž st o j í m i m o ř í z e né p r o c e s y. In f o r m a č n í p o j e t í s e z a m ě ř u j e n a p r e v e n t i v ní k o n t r ol u . N a pojetí
m ot i v a č n í
a
v ýc h o v n é
je
kladen
důraz
dle
zákona
č . 3 2 0 / 2 0 01 S b . , o f i n a n č n í k on t r o l e ve v e ř e j n é s p r á v ě a o z m ě n ě n ě k t e r ýc h z á k o n ů . Č a s o v é z p ož d ě n í , k e k t e r é m u v p r o ce s u k o n t r ol y d o c h á z í , naznačuje,
že
p o ku d
má
b ýt
kontrola
efektivnější,
musí
se
z a m ě ř o v a t d o b u d ou c n a . P r o t o j e n u t n é , a b y v k a ž d é o r ga n i z a c i e x i s t o v a l s ys t é m , k t e r ý b y v č a s i n f o r m o v a l o n u t no s t i z a v e d e ní k o n k r é t n í c h o p a t ř e ní , a b y n e d o š l o k n ás l e d n ým p r o b l é m ů m . Zp ě t n á v a z b a n a v ýs t u p u t a k o v é h o t o s ys t é m u j e p r o t e n t o p o ž a d a v e k nedostatečná.
Proto
je
stále
v ýz n a m n ě j š í
zavést
p ř e d b ě ž n o u a p ří p a dn ým n e d o s t a t k ů m t ak p ř e d c h á z e t .
30
ko n t r o l u
1.3 Klasifikace kontrol Kontrola
obecně
je
z
h l e d i sk a
její
k l a s i fi k a c e
velmi
r o z m a n i t á a čl e n i t j i m ůž e m e d o s k u p i n d l e n e j r ůz n ě j š í c h k r i t é r i í , znaků a forem, např.: -
p o d l e o bj e k t u , n a k t e r ý j e k o n t r o l a z a m ě ř e n a ,
-
p o d l e s u bj e k t u , v ů či k t e r é m u ko n t r o l a p ů s o b í ,
-
p o d l e s u bj e k t u , k t e rý k o n t r o l u p r o v á dí ,
-
p o d l e f o r m y, j a k o u j e k o n t r ol a p r o v á d ěn a ,
-
p o d l e č a s u , v e kt e r é m k o n t r ol a p o st i h uj e s u b j e k t ,
-
p o d l e r oz s a h u , v j a ké m j e k o nt r o l a p r o vá d ě n a , a t d .
K o n t r o l u l z e t e d y r o z l i š o v a t po d l e r ůz n ýc h h l e d i s e k 29, a l e t a k é n a p ř . z h l e d i s ka o b e c n o s t i a k o m pl e x n os t i k o n t r ol y, z h l e d i s k a j e j í h o z a m ě ř e n í a po u ž i t ýc h p r o s t ř e d k ů . D á l e j s o u u v e d e n a k r i t é r i a , k t e r á m a j í o b e c n o u p l at no s t a m a j í t a k é b ez p r o st ř e d n í v z t a h k v e ř e j né m u s e k t o r u . P o d l e s u bj e k t u k on t r o l y m ů ž e j í t o k o n t r o l u i n d i vi d u á l n í , kterou
v yk o n á v á
k o o r d i n o v a n ou ,
jeden kt e r o u
subjekt v yk o n á v á
k o n t r o l y,
nebo
více
subjektů
o
kontrolu k o n t r o l y.
In d i v i d u á l n í i k o o rd i n o v a n á k on t r o l a m ů ž e b ýt s o u b o r n á ( ú p l n á , v yč e r p á v a j í c í ) , n a m á t k o v á ( k o n t r ol u j e s e p o u z e n á h o d ně z v o l e ná č á s t c e l k u ) n e b o v ýb ě r o v á ( p o d l e p ř i j a t é h o p r a v i d l a v ýb ě r u ) . Podle
vz t a h u
k on t r o l y
k objektu
kontroly
r o z l i š u j em e
k o n t r o l u v n i t ř n í a ko n t r o l u v n ě j ší .
29
Srov. např. REKTOŘÍK, Jaroslav, ŠELEŠOVSKÝ, Jan a kol. Kontrolní systémy veřejné správy
a veřejného sektoru. Ekopress, 2003, s. 27. Nebo také MRKÝVKA, Petr, PAŘÍZKOVÁ, Ivana a RADVAN, Michal. Finanční právo a finanční správa. 2. díl. 1. vyd. Brno: Masarykova univerzita, 2004, s. 337 an. Také PAULIČKOVÁ, Alena a BAKEŠ, Milan. Finančné právo na Slovensku a v Čechách. V Sládkovičove: Vysoká škola v Sládkovičove, 2007, s. 311 an.
31
V n i t ř n í k on t r o l u r e a l i z uj e s u b j e kt k o n t r o l y, k t e r ý j e s o u č á s t í k o n t r o l ov a n é h o
s ys t é m u .
M ůž e
jít
o
kontrolu,
při
které
se
p ů s o b n o st ko n t r ol ní c h o r gá n ů v z t a h u j e n a j i m po d ř í z e né a j i m i z a l ož e n é n e b o z ř í z en é p r á v n i c k é o s o b y n e b o o r ga n i z a č n í j ed n o t k y. V k o n t ex t u
s ys t é m u
kontroly
veřejné
s právy
se
jedná
o s p r á v n í ko n t r ol u – k d e k o nt r o l uj í c í su b j e k t y j s o u o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y a v t a k o v é m t o p ř í p a d ě r oz l i š u j em e : -
k o n t r o l u z a m ě ř e n o u n a č i n n o s t s p r á v n í c h o r gá n ů v e v z t az í c h h i e r a r c h i ck é n a d ř í z e n o st i a p o d ř í z e n o s t i , včetně
kontroly
prováděné
uvnit ř
j e d n o t l i v ýc h
o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y, -
k o n t r o l u z a m ě ř e n ou n a p l n ě n í p o v i nn o s t í s ub j e k t ů veřejného
práva
s t o j í cí m i
mimo
příslušné
h i e r a r c h i c k é v z t a h y.
V n ě j š í k on t r o l a j e n a o p a k c h a r a k t e r i s t i c k á t í m , ž e m e z i t ě m i t o o r gá n y n e e x i s t uj e ž á d n ý v z t a h p o d ř í z e n o s t i a n a d ř í z e n os t i , a n i j i n ý ř í d í c í v z t a h , n e b o u s m ě r ň ov á n í č i n n o st i k o nt r o l o v a n é o r ga n i z a c e . V n ě j š í k o n t r ol a v e v e ř e j n é s p r á v ě z n a m e n á , ž e j e j í č i n n os t j e k o n t r o l ov á n a
j i n ým i
s u b j e kt y
než
o r gá n y
veřejné
s p r á v y.
S p ř i hl é d n u t í m k e k o n k r é t n í m s u b j e kt ů m k o n t r ol y v e ř e j n é s p r á v y a k j e j i c h po s t a v e n í p a k l z e r o z l i ši t v da n é m s ys t é m u : -
kontrolu
v yk o n á v a n o u
z á k o n od á r n ým ,
resp.
z a s t up i t e l s k ým i o r g á n y, -
k o n t r o l u v yk o n á v a n o u s o u d y,
-
k o n t r o l u v yk o n á v a n o u N e j v yš š í m k o n t ro l n í m ú ř a d e m
-
k o n t r o l u v yk o v á v a n o u s p r á v n í m i o r gá n y,
-
k o n t r o l u v yk o n á v a n o u n a z á kl a d ě p o d ně t ů , s t í ž n o s t í a peticí občanů,
32
k o n t r o l u v yk o v á v a n o u v e s p o j e n í s i n s t i t u t e m t z v .
-
o c h r á n c e v e ř e j n ýc h p r á v . 30
P o d l e o r ga n i z a č n í ho vz t a h u v k o nt r o l ov a n é m s u bj e k t u s e d á l e k o n t r o l a č l e n í n a k o n t r o l u v e r t i k á l ní a h o r i z o n t ál n í . V e r t i k á l n í k o n t r o l a j e ob s a ž e na v z á k l a d ní c h p o vi n n o s t e c h k až d é h o ve d o u c í h o daného
s u b j e kt u .
Uplatňuje
se
především
v lineárních
o r ga n i z a č n í c h s t r u kt u r á c h . H o r i z o nt á l ní k o n t r o l a s e r e a l i z u j e m e z i p r a c o v n í k y a p r a c o v n í m i k ol e k t i v y n a s t e j n é m s t u p ni ř í z e n í . Z d e z á l e ž í n a p ř . n a p oč t u ú ř e d n í k ů d a n éh o k o n t r o l o v a n é h o s u b j e k t u a j e h o o r ga n i z a č n í m s c h é m a t u . P o d l e s ys t é m u k o nt r o l y l z e č l e n i t k on t r o l u n a p l á no v a no u a operativní
až
s ys t e m a t i c k y
a
ka ž d o d e n ní . pravidelně
P l á n o va n á na
základě
kontrola
se
realizuje
v yp r a c o v a n é h o
plánu
k o n t r o l ní č i n no s t i . N a p ř . o b c e v yt v á ř í s v é k o n t r ol n í pl á n y, k t e r é s e d l e č a s u p l á n u d ě l í n a k r á t k o d o b é , s t ř e d n ě d o b é a d l o u h o d o b é. O p e r a t i v n í k o n t r ol a j e z a m ě ř e n a n a k o n t r o l u b ěž n é , k a ž d o d e n n í č i n n o s t i a v yu ž í v á s e p ř e d e v š í m v e v e ř e j n é s p r á v ě . J d e o n e j č a s t ě j i p r o v á d ě n o u k o n t r ol u . J e j í ú l o ho u j e z a j i š t ě n í do s t a t ku i nf o r m a c í p r o o p e r a t i v n í , k a ž d o d e n n í ř í z e n í . O ba d r u h y k o n t r o l y m o h o u b ýt z a m ě ř e n y i n a p r e v e n c i ř í z e n ýc h s ys t é m ů . P o d l e č a s o v é h o vz t a h u ko n t r ol y a k o n t r o l ov a n é č i n n os t i r o z e z n á v á m e k o n t r ol u p ř e d b ě ž n ou ( e x an t e ) , p r ů b ě ž n ou ( o n go i n g) , následnou
( ex
p o st ) ,
a
dle
vztahu
doby
trvání
kontroly
na
s o u s t a v n ou a o b č a s n o u ( t a m ůž e b ýt p r o v á d ě n a j a k o k o n t r o l a p e r i o d i c k á , o p e r a t i v n í n e b o p ř í l e ž i t os t n á , n e b o l i n e p r a v i d e l n á ). P ř e d b ě ž n á k on t r o l a j e r e a l i z o v á n a p ř e d d a n ým r o z h o d n u t í m , k d y j e j e š t ě m ož n é d o p ř e d u v yl o u č i t n e d o s t a t k y. P r ů b ě ž n á k on t r o l a j e z a m ě ř e n á n a s o u č a s n o s t a d í l č í z á s a hy d l e c h a r a k t e r u z j i š t ě n ýc h o d c h yl e k .
30
Následná
kontrola
pravidelně
k o n t r ol u j e
opatření
Srov. např. HENDRYCH, Dušan. Správní právo: obecná část. 6. vyd. Praha: C.H. Beck, 2006,
s. 616, nebo PRŮCHA, Petr. Správní právo: obecná část. 5. dopl. a opr. vyd. Brno: Masarykova univerzita, 2003, s. 164.
33
uložená
p ř e d e v ší m
k o m pl ex n í m i
t e m a t i c k ým i
a
kontrolami.
S o u s t a vn á č i n e p ře t r ž i t á k o n t r ol a s i v yž a d u j e v ys o k é n á k l a d y a v á ž e v e l k ý p o č e t p r a c o v n í k ů . O b ča s n á k o n t r o l a s e r e a l i z u j e n e p r a v i d e l n ě , n a p ř . p ř i p ř e d á v á n í f u n k cí , m a j e t k u a p o d . Podle
vz t a h u
ko n t r o l y k p o d s t a t ě
v ěc i
e x i s t uj e
k o n t r ol a
f o r m á l n í a n e f o r m á l n í ( v ě c n á ) . F o r m á l n í k o n t r ol a s e z a m ě ř u j e n a f o r m á l n í n á l e ž i t o st i k o n t r ol o v a n é v ě c i , n a p ř . p o dp i s o v é op r á v n ě n í v e v z t a hu k d e l e go v a n é p r a v o m o c i p r a c o v n í k a , ú p l n o st ú d a j ů, č í s e l n á s p r á v n os t ap o d . M á v yl o u č i t c h yb y, k t e r é z n e m o ž ň u j í d a l ší p r á c i s d o k l a d y. N e f o r m á l n í k on t r o l a se z a b ýv á v ě c n o u s p r á v n o s t í , h o s p o d á r n o st í a ú č e l n o s t í j e d n ot l i v ýc h o p e r a c í . T a t o n ef o r m á l n í k o n t r o l a b y m ě l a b ýt s o u č á s t í k a ž d é fi n a n č n í o p e r a c e v e v e ř e j n é správě. P o d l e o db o r n o st i v ýk o n u s e č l e n í k o n t r o l a n a o d b o rn o u (profesionální)
a
laickou
( o b č a n sk o u ) .
Odborná
ko n t r o l a
je
r e a l i z o v á n a o d b o r ným i ú t v a r y u v n i t ř o r ga n i z a c e n e b o o d b o r n ým i i n s t i t u c e m i z ří z e n ým i z á k o n e m k p r ov á d ě n í p ř e s n ě v ym e z e n é h o z p ů s o b u a z a m ě ř e n í k o n t r ol n í či n n o st i . La i c k o u k o n t r o l u re a l i z uj e š i r o k á v e ř e j n o s t , t j . o b č a n é , m a s m é d i a, n e s t á t n í o r ga n i z a c e a p o d . O b č a n s k á k o n t r o l a j e z a m ě ř e n a n a t y č i n n o s t i p r o d u kov a n é v e v e ř e j n é s p r á v ě , k t e ré o b č a n - l a i k m ů ž e p o s o u d i t . J eh o p oz na t k y p a k musí
b ýt
předány
o r gá n ů m ,
které
jsou
k o nt r o l o u
pověřeny
p r o f e s i o n á l n ě . P r o v e ř e j n o u s p r á v u j e o b č a n s k á k o n t r ol a v e l i c e d ů l e ž i t á , j e l i k o ž j so u t o o b č a n é , kt e ř í j so u ko n e č n í s p ot ř e b i t e l é j i m i p os k yt o v a n ýc h s l už e b . O b a t yt o t yp y k o n t r o l y m a j í s vá ú s k a l í . Občanská
kontrola
v s u b j e kt i v ní m
v neprofesionalitě,
p ře c e ň o v á n í
nebo
v nedostatku
podceňování
i nf o r m a c í , sk u t e č n o s t í .
P r o f e s i o n á l ní k o n t ro l a s e m ů ž e s n a d n ě j i s t á t o b j e kt e m m oc e n s k ýc h s p o r ů , m ůž e p ř e c e ň o v a t
n ě k t e r é p r ob l é m y v d ů s l e d k u s k l a d b y
p r a c o v n í k ů k on t r o l n í c h o r gá n ů a p o d . U k a z u j e s e , ž e ko m b i n a c e o b č a n s k é a p r o f e s i on á l n í ko n t r ol y s n i ž u j e ú s k a l í ob o u t yp ů k o n t r o l t e h d y, j e - l i d o s a ž e no t o h ot o st a v u : -
l a i c k á k o n t r ol a p ř ed e v š í m p o d n ě c u j e , d á v á i m p ul s p r o f e s i o n á l n í k o nt r o l e ,
34
-
profesionální
kon t r o l a
je
pod
kontrolou
s a m o s p r á v n ýc h o r gá n ů v yš š í h o s t u p n ě , -
v ýs l e d k y p r o f e s i o n á l n í k on t r o l y j s o u z ve ř e j ň o v á n y,
-
zcela
rozhodující
v ýz n a m
v tomto
kontrolním
p r o c e s u m á e t i c k é ch o v á n í m a sm é d i í , -
r e s p e k t u j e s e p o s l á n í , p r a v o m o c a z o d p o v ě d n o st k o n t r o l ní c h
o r gá n ů ,
které
v yt v á ř í
s t r u k t u ru
v eřejná
k o n t r ol a .
k o n t r o l ní h o s ys t é m u .
S p e c i f i c k ým
druhem
k o n t r ol y
je
P ř e d s t a v u j e j e d e n z c h a r a k t e r i s t i c k ýc h z n a k ů v e ř e j n é s p r á v y a s v ů j n á z e v m á o dv oz e n o d s k u t e č n os t i , ž e j e r e a l i z ov á n a v e ve ř e j n é m z á j m u. V yp l ýv á z p o s t a v e n í o b č a n a j a k o p l á t c e d a n í . J e t o j e h o p r á v o a s o u č a s n ě i p o v i n n os t . N a p ř í k l a d z á k o n č. 3 2 0 / 20 0 1 S b . , o f i n a n č n í ko n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě , r o z l i š uj e k o n t r o l u n a p r a v i d e l n o u a m i m o ř á d n o u . P r a v i d e l n á ko n t r o l a s e z a m ě ř uj e n a z l ep š e n í ú č i nn o s t i , e f ek t i v n os t i a h o s p o d á r n o s t i s ys t é m u . T e n t o z p ůs ob k o n t r o l y m á š i r š í z á b ě r k o n t r o l uj e v e l k ý o k r u h č i n n o s t í . M i m oř á d n á k o n t r o l a j e p r o v á d ě n a n a z á k l a d ě u r č i t é ho p o d n ě t u, j a k o j e s t í ž n o st , o z n ám e n í n e bo podezření
z t r e s t né
činnosti.
T ut o
kontrolu
lze
n az v a t
jako
r e p r e s i v n í , m á už š í z á b ě r n e ž k o nt r o l a p r a v i d e l n á , j e t e d y z a m ě ř e n a n a k o n k r é t n í a kt i vi t y . Podle
v ýk o n u
kontroly
z pohledu
hierarchické
úrovně
u s p o ř á d á n í s t á t u l z e č l e n i t k o n t r o l u n a s t á t n í , k r a j s k o u ( r e gi o n á l n í ) a o b e c n í ( k o m u n á l n í ) . T yt o f o r m y k o n t r o l j so u d á n y l e g i s l a t i v o u a j s o u d á l e s p e c i f i ko v á n y: -
s t á t n í ko n t r o l a z á ko n e m č . 5 5 2 / 1 99 1 S b . , o st á t n í k o n t r o l e v p l a t n é m z n ě ní , a sp e c i f i c kým i z á k o n y č . 3 2 0 / 2 0 01 S b . , o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě a č . 4 0 / 2 0 04 S b . , o v e ř e j n ýc h z a k á z k á c h ,
35
-
krajská
k o n t r ol a
o krajích
zákonem
v p l a t né m
č . 3 2 0 / 2 0 01
Sb.
a
o p ř e z k o um á v á n í
č.
znění,
12 9 / 2 0 0 0
S b .,
také
z á k on e m
č.
4 2 0 / 20 0 4
z á k on e m hospodaření
územních
s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b cí , -
o b e c n í k o n t r ol a z á k o n e m č . 1 2 8/ 2 0 0 0 S b . , o o b c í ch v p l a t n é m z n ě n í a t a k t é ž z á ko n y č . 3 2 0 / 2 0 0 1 S b. a č . 4 2 0 / 2 0 04 S b.
Z h l e d i s k a m í s t a pr o v á d ě n í k o nt r o l y n a k o n t r o l u n a d á l k u a n a m í s t ě . P ř í kl a de m m ů ž e b ýt p r o v á d ě n í b a n k o v n í h o d o h l e d u Č N B n a d č i n n o s t í b a n k . K z a j i št ě n í d o h l e d u n a d á l k u j e Č N B o p r á v n ě n a k o o r d i no v a t v ýv o j b a n k o vn í h o i n f o r m a č n í h o s ys t é m u , k d y h l a v n í m p ř e dm ě t e m d o h l e d u n a d á l k u j e d o d r ž o vá n í l i m i t ů o b e z ř e t n é h o p od n i ká n í m b a n k . 31 P o k u d j s o u v b a n c e n a z á k l adě d o h l e d u n a d á l k u i de n t i f i k o v á n y p r o b l é m y, p o d r o b í s e b a nk a i h n ed k o n t r o l e n a m í st ě , pr o v e d e s e t e d y ú č e l o v á k o n t r ol a n a m í st ě . Z h l e d i s k a z í s k á v á ní i n f o r m a c í n a p ř í m o u a n e p ř í m o u. V z á v i sl o s t i
na
ro z s a h u
k o n t r ol y
se
kontrola
dělí
na
k o m p l ex ní a d í l č í . Podle
m n ož s t ví
k o n t r o l o v a n ýc h
jevů
na
gl ob á l n í
a i n d i vi d u á l ní ( t a m ů ž e b ýt p r o v á d ě n a j a k o k o nt r o l a s o u h r n n á , n a m á t k o v á n e b o v ýb ě r o v á ) . D l e v z t a h u p r o v á d ěn é k o n t r ol y k n á s l e d k ů m r oz h o dn u t í z n í v yp l ýv a j í c í n a k o n c e p č n í a o p e r a t i v ní . S a m oz ř e j m ě v ýš e u v e d e n é č l e n ě n í ne n í a a n i n e m ůž e b ýt v yč e r p á v a j í c í . N a k o n t r o l ní č i n n o st l z e n a z í r a t z m n o h a r ů z n ýc h ú h l ů po h l e d u , a t í m
s am o z ř ej m ě b ud e v z ni k a t r ů z n é č l e n ě ní
k o n t r o l y v z á v i sl o s t i n a p o st o j i p oz o r o va t e l e .
31
JÍLEK, Josef. Finanční trhy. 1. vyd. Praha: Grada Publishing, 1997, s. 238.
36
V praxi
není
a pl i k o v á n
jen
jeden
teoretický
pohled
na
p r o v á d ě n o u k o nt r o l u , a l e d o c h áz í k r ůz n é m u v ym e z e n í t e o re t i c k ýc h k o m b i n a c í a d o p l ňov á n í p ř i j e j í m p r o v ád ě n í .
1.4 Kontrolní proces a funkce kontroly K o n t r o l a pl n í r ůz n é f u n k c e . K o nt r o l ní p r o c e s l z e z f u n k č ní h o h l e d i s k a r oz d ě l i t na f á z i z j i š ť o v a c í (p o z n á v a c í ) , f áz i ho d n o t í cí ( p o r o v n á v a c í ) a f á z i o v l i v ň o v a c í ( n áp r a v n á ) , k t e r á b ýv á s p j a t a s f á z í v yv o z o v á n í dů s l e d k ů . P o z n á v a c í f u n k c e se u s k u t e č ň uj e v p r vn í f á z i ko n t r ol y, s p í š e j e t e d y j e j í m z a č á t ke m , k d y j e t ř e b a z ná t r o z ho d n é sk u t e č no s t i , p r o s t a n o v e n í cí l e d a n é k o n t r o l y. Zj i š ť o v a c í f u n k c e n a v a z u j e n a p r v ní f á z i a j e s a m oz ř e j m ě n e o d d ě l i t e l n o u s o u čá s t í p ř i v ýk o n u k o n t r o l y. J e j í m c í l em j e z j i st i t a o d s t r a n i t o d c h yl k y. K o n t r o l a z a b e z p e č u j e p oz n á n í s k ut e č n o s t i , b ez kt e r é n e n í m o ž n é p ř e d v í d at v ýv o j k o n t r o l o v a n é ho j e v u a s p r á v n ě s t a n o v i t potřebné
cíle.
K o n t r o l uj í c í
s u bj e k t
tak
z j i šť u j e
ob j e k t i vn í
s k u t e č n o s t i , a t o n a z á k l a d ě vl a s t ní h o p o r o v n á ní č i na z á k l a d ě ú p l n ýc h a s p o l e h l i v ýc h i n f o r m a c í . Zá r o v e ň t a k é t a t o po z n á v a cí funkce
kontroly
d o v o l uj e
zjišťovat
a
odstraňovat
ne ž á d o u c í
o d c h yl k y, k e k t e r ým d o c h áz í v p r ů b ěh u p r o v á d ě n í k o n t r o l o v a n é činnosti
a
takto
o v l i v ňo v a t
v ýs l e d k y
činnosti
k o nt r o l o v a n ýc h
s u b j e k t ů. S t o ut o fá z í so u v i s í z e j m é n a p r á v n í p r o bl é m p ř í s t u pu k informacím
a
zdrojům.
Kvalita
ko n e č n é h o
p oz n á n í
je
dána
m n o ž s t ví m a p ř e d e vš í m k v al i t o u n a s h r om á ž d ě n ýc h i n f o r m a c í . H o d n o t í cí n e b o l i t ak é p o r o v n á v a c í f u n k c e k o n t r o l y h o d n o t í d o d r ž o v á ní s ys t é m u k o n t r o l y, k t e r ý j e v p r a v o m o c i k on t r o l n í c h o r gá n ů . V e f á z i ho d n o c e n í s e s r o v ná v á s k u t e č n ý s t a v z j i št ě n ý v p r v n í f áz i s e s t a ve m ž á d o u cí m , kt e r ý j e p ř e d s t a v o v á n p ř e d e v š í m u r č i t ým i p r a v i d l y v p o d o b ě p r á v n í c h č i t e c h n i c k ýc h n o r e m . K a ž d á k o n t r o l a , m us í m í t u r č i t ý s ys t é m . P ř í l i š č a s t á a n e k o o r d i n o v a n á k o n t r o l a m ůž e n a ru š i t s t a n d a r t n í p r ůb ě h k o n t r ol o v a n ýc h č i n n o st í 37
a s u b j e k t ů. P r o t o j e t a k é p ř i p r o v á d ě n í k o n t r ol y v e ř e j n é s p r á v y nutné dodržovat
ur č i t ý k o n t r o l n í
s ys t é m , k d e j s o u vym e z e n y
pravomoci,
o p r á v ně n í
a
o r gá n ů ,
v ýs l e d k y
p r o v e d e n ýc h
a
p o v i n n o st i
j e d n o t l i v ýc h kontr ol
k o n t r o l n í ch
z p ět n ě
hodnotit
a a n a l yz o v a t . V ýs l e d k y t ě c h t o z p ě t nýc h h o d n o c e n í k o n t r o l n í ch č i n n o s t í b y p o t é m ě l y n a p o m á h a t p ř i v yt v á ř e n í ú č i n n ě j š í h o s ys t é m u k o n t r o l y. P o k u d j e z j i š t ě n so u l a d m e z i s k u t e č n ým s t a v e m a s t a v e m p o ž a d o v a n ým , p r o v á d ě n á k o n t r o l a v e s v é p o d s t a t ě s k on č i l a p r o o b ě s t r a n y. N á p r a v n á f u n k c e j e n á s l e d n ým k r o k e m , d o j d e - l i k p o r uš e n í p r á v n í c h n o r e m , a j e t e d y n u t n é p ř i j m o ut n á p r a v n á o p a t ř e n í . K o n t r o l a m á z a c í l z j i šť o v a t p ř í p a d n é p o r u š e n í p l a t n ýc h n o r e m , t e d y p r á v a p o v i nn o s t í s t a n o v e n ýc h p r á v n í n o r m ou , p ř i v ýk o n u v l a s t n í č i n no s t i . P o t o m t o z j i št ě n í ne s o u l a d u s e t e d y r e a l i z u j e n á p r a v n á f u n k c e k o n t r o l y v e ř e j n é s p r á v y, p ř i k t e r é k o n t r o l ní s u b j e k t y p ř i j í m a j í t a k o v á o p a t ř e n í , k t er ým i s e z a b e z p e č í n á p r a v a , p ř í p a d n ě k t e r ým i bu d e r e p r e s i v n ě pů so b e n o n a od p o v ě d né o s o b y t a k o v ým z p ů s o b e m , a b y s e v b u d o u c n u n e ž á d o u c í m z p ů s o b em n e c h o v a l y, a d o š l o t a k k n á p r a v ě z j i š t ě né h o p r o t i p r á v ní h o st a v u . Nápravná funkce kontroly veřejné správy je neoddělitelně spojena
s p ř e d e šl ým i
funkcemi
k o nt r o l y
veřejné
s p r á v y,
tedy
f u n k c í p oz n á v a c í a h o d n o t í c í , a v ž d y n á s l e d u j e až p o u sk u t e č n ě n í t ě c h t o d v o u p o so bě n á s l e d u j í cí c h f u nk c í . T a t o f áz e j e r oz h o d uj í c í p r o d o s a ž e n í ž á d o uc í h o v l i vu , s p l n ě ní s m ys l u k o n t r o l y v e v ýz n a m u d o s a ž e n í r ov n o v á h y m e z i s k u t e č n ým a ž á d o u c í m s t a v e m a j e s p j a t a s r o z ho d o v á n í m a vyu ž i t í m si l o v ýc h p r o s t ř e d k ů . S i l o v é p ro s t ř e d k y j s o u o b s až e n y v k o n t r o l n í m r o z h o d n ut í , a v š a k n e j d e j e n o j e j i c h s k u t e č n é u ž i t í , a l e i o s l e d o v á n í j ej i c h ú č i n n o s t i , b e z kt e r é b y s e u ž i t í si l o v ýc h p r o s t ř e d k ů ( t r e s t u , n á h r ad y š k o d y, p o k u t y, o d v o l á n í z f u n k c e , a p o d. ) m i n u l o ú č i n k e m .
38
1.5 Předpoklady kontroly V š e o b e c n ým i p ř e d p o k l a d y p r o p r o v á d ě n í ú č i n n é k o n t ro l y jsou: -
e x i s t e n c e h o d n ot o vé h o s ys t é m u ,
-
s c h o p n o s t s u bj e k t u p o z n á v a t o b j e kt i v ní r e a l i t u ,
-
s c h o p n o s t su b j e k t u k r i t i c k y h o d n o t i t o b j e k t i v ní r e a l i t u , t e d y p o r o v n a t j i s e ž á d o u cí m st a v e m ,
-
schopnost
s u bj e k t u
odhalit
o d c hyl k y
mezi
ž á d o u c í m a s k ut e č n ým s t a v e m , -
schopnost
s u bj e k t u
d os á h n o u t
d yn a m i c k é
r o v n o v á h y m e z i s k ut e č n ým a ž á d o u c í m s t a v e m .
1.6 Kontrola ve veřejné správě K o n t r o l a v e v e ř e j n ém p r á v u j e j e d n o u z e z á r u k z á k on n o s t i v e v e ř e j n é s p r á v ě , p ř i č e m ž p ř i v ýk o n u t é t o k o n t r ol n í č i n n ost i v z n i k á společenský vztah upravený normami veřejného práva, kde jde o z á k o nn é z aj i št ě n í c í l ů a úk o l ů v e ř e j n é s p r á v y v e v e ř e j n é m z á j m u . K o n t r o l a j e n e d í l no u s o u č á s t í k až d é ř í d í c í č i nn o s t i , r e al i z u j e s e v p ř í s l u š n ýc h ř í d í c í c h v z t a z í c h a s p o l up o d í l í s e t a k n a d os a h o v á ní c í l ů , k j e j i c hž us k u t e č ň o v á n í p ř e d m ě t n á č i n n o s t s m ě ř u j e . V e v z t a h u k ří d í c í m u p r o c e s u m ůž e m í t t a t o k o nt r o l a dv o j í podobu.
V p r v ní m
případě
může
být
neodděli telnou
součástí
k a ž d é h o ř í dí c í h o pr o c e s u , k t e r ý j e p r i m á r n ě z a m ě ř e n n a v l a s t ní v e d e n í u r č i t ýc h z á l e ž i t o s t í , t e d y s a m a z a h r n u j e k o nt r o l u j a ko s o u č á s t s v é h o p ů s ob e n í a v e d r u h é m př í p a d ě j e j a k o s o u čá s t š í ř e j i pojaté
cílené
č i nn o s t i
ve
s p o l e č n os t i
k on t r o l a
od d ěl e n a
od
o s t a t n í c h f á z í ř í dí c í h o p r o c e s u a j e v yk o n á v á n a v e z v l á š t n í m p r o c e s n í m p o st u p u, p ř í p a d n ě j i n ým i s u b j e k t y. V l a s t n í k o n t r o l a v e ř e j n é s p r á v y z a j i š ť u j e p r o v á d ě n í v eš k e r ýc h p o t ř e b n ýc h č i n n o st í
39
v o d p o ví d a j í c í m
rozsahu,
čase
a
směru.
Stejně
jako
v j i n ýc h
p ř í p a d e c h , t a k t a k é p ř i k o n t r ol e v e ř e j n é s p r á v y, s e z j i š ť u j e , n a k o l i k o d p o v í d á ex i s t uj í c í s t a v t om u , c o b ýt i m ě l o , n e b o b ýt i m á . D ů l e ž i t o st k o nt r o l y v e ř e j n é s p r á v y s p o č í v á n a v í c t a k é v t om , ž e v e d l e o b v yk l é k o n t r o l y z á k o n n o st i , s l e du j e t a k é d od r ž o v á n í ú č e l n o s t i a h o s p od á r n o s t i v e v e ř e j n é s pr á v ě . 32 P ř i k o nt r o l e j e t ř e ba m í t n a p a m ě t i n e j e n l e gi s l a t i v n í r á m e c , ale
i
z á k l a d ní
c ha r a k t e r i s t i k y
daného
p r o st ř e d í
( m ez i n á r o d n í
s m ě r n i c e , m ez i n á r od n í st a n d a r d y, r e z o r t n í sm ě r n i c e , v ni t řn í n o r m y a z v yk l o s t i ) . S t r u kt u r u l e gi s l a t i v ní h o rá m c e l z e c h á p a t a r o z d ě l i t n a p r á v n í p ř e d p i s y, k t e r é s t a n o v í j e d n ak k o m p e t e n c e a o dpo v ě d n o s t a j e d n a k p r á v n í př e d p i s y, k t e r é s t a n o v í o bs a h , r oz s a h , m e t o d y a p o s t u p y. M e z i n ej d ů l ež i t ěj š í p r á v n í p ř e d p i s y, t ýk a j í c í se p r á v ě k o n t r o l y m ů ž e m e z a h r n o u t t yt o : -
z á k o n č . 3 2 0 / 2 00 1 S b . , o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě a o z m ě n ě n ě k t e r ýc h z á k o n ů ,
-
z á k o n č . 1 66 / 1 9 93 S b . , o N e j v yš š í m k o n t r o l ní m úřadu,
-
z á k o n č . 55 2 / 1 99 1 S b . , o st á t n í k o n t r ol e,
-
z á k o n č . 21 8 / 2 00 0 S b . , o r oz p o č t ov ýc h p r a v i d l e c h ,
-
z á k o n č . 25 0 / 2 00 0 S b . , o r oz po č t o v ýc h p r a v i d l e c h ú z e m ní c h r oz p o č t ů ,
-
z á k o n č . 50 0 / 2 00 4 S b . , s p r á v n í ř á d ,
-
z á k o n č . 12 9 / 2 00 0 S b . , o k r a j í c h ,
-
z á k o n č . 12 8 / 2 00 0 S b . , o o b c í c h,
-
z á k o n č . 4 2 0/ 2 0 0 4 o p ř e z k o u m á v á ní h o s p o d a ř e n í ú z e m ní c h s a m o s p rá v n ýc h c e l k ů a do b r o v o l n ýc h svazků obcí,
32
PRŮCHA, Petr. Správní právo: obecná část. 5. dopl. a opr. vyd. Brno: Masarykova univerzita,
2003, s. 161.
40
-
v yh l á š k a č . 4 1 6 / 2 0 0 4 S b . , k t e r o u s e p r o v á d í z á k on č . 3 2 0 / 2 0 0 1 S b. , o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě a o z m ě n ě n ě k t e r ýc h z á k o n ů ,
-
další
z á k on y, k t e r é u p r a v u j í
kontrolu pro své
p o d o d v ě t ví f i n a n č n í h o p r á v a . N a z á k l a d ě pl a t n ýc h p r á v n í c h n o r e m se p a k m o ho u v yt v á ř e t r ů z n é o d v ět v o v é ko n t r o l ní ú t v a r y s r ů z n ým o r ga n i z a č n ě - p r á v n í m u s p o ř á d á n í m a r ež i m e m k o nt r o l ní c h p os t u p ů .
1.7 Kontrolní instituce ve veřejném právu S ys t é m
kontroly
veřejné
správy
zohledňuje
p ř e d e v ší m
p o s t a v e n í v e ř e j n é s p r á v y v s ys t é m u v z t a h ů , kt e r ý j e d á n d ě l b o u m o c i v e s t át ě , j a k ož i s ys t é m v z t a h ů ve v e ř e j n é s p r á v ě a s o u č a s n ě j e z d e v t o m t o s ys t é m u u m ož n ě n a u p l a t n ě n v l i v o b č a n ů n a j e j í z a m ě ř e n í a j ej í f ak t i c k é p r o v á d ě n í . J d e t e d y o i n s t i t uc e m o c i z á k o n o d á r n é , v ýk o n n é i s o u dn í : -
kontrolu
v yk o n á v a n o u
z á k o n o d á r ným i ,
resp.
z a s t up i t e l s k ým i o r g á n y ( t e d y P a r l a m e n t Č R , v l á d a , p r e z i d e n t r e p u b l i k y) , -
k o n t r o l u v yk o n á v a n o u s o u d y ( s o u d y v š e c h s t u p ň ů ) ,
-
k o n t r o l u v yk o v á v a n o u s p r á v n í m i o r gá n y,
-
kontrolu
v yk o n á v a n o u
N e j v yš š í m
k o n t r o l ní m
úřadem, -
k o n t r o l u v yk o v á v a n o u v e s p o j e n í s i n st i t ut e m t z v . o c h r á n c e v e ř e j n ýc h p r á v ,
-
k o n t r o l a v e ř e j n os t í , m a s m é d i i a p o d .
K o n t r o l ní i n s t i t u c e, k t e r é s p a d a j í d o k o n t r o l n í ho s ys t é m u v e ř e j n é s p r á v y, s e ř í d í p ř e d e v ší m z á k o n e m č . 5 0 0 / 2 00 4 S b . , s p r á v n í m ř á d e m , ne b o ť v š e c h n y o r gá n y f i n a n č n í h o p r á v a j s o u z á r o v e ň s p r á v ní m i o r gá n y. S p r á v n í o rgá n y j s o u p o v i n n y c h r á n i t
41
z á j m y s t á t u a s p o l e č n o s t i , p r á v a a z á j m y o b č a n ů a o r ga n i z a c í a d ů s l e d n ě v yž a d o v a t a k o n t r o l o v a t pl n ě n í j e j i c h p o vi n n os t í . M us í p o s t u p ov a t v ř í z e n í v ú z k é s o u č i nn o s t i s o b č a n y a o r ga n i z a c e m i a d á t j i m v ž d y p ř í l e ž i t o st , a b y m o h l i ú č i n n ě h á j i t s vá p r á v a a z á j m y, p ř e d e v š í m v yj á d ř i t s e k p o dk l a d u r oz h o d nu t í a u p l a t ni t s v é n á v r h y. P a r l a m e n t Č R j e n e j v yš š í o r g á n z á k o n o d á r n é m o c i . V yk o n á v á svoji
k o nt r o l ní
pr a v o m o c
především
ve
vz t a h u
k e x e k u t i vě
p r o s t ř e d n i c t ví m sv ýc h v ýb o r ů ( p ř í p a d n ě ú č e l o v ě z ř í z e n ýc h k o m i sí ) j a k o s v ýc h i n i c i a t i v n í c h k o n t r o l n í c h o r gá n ů . D o j e h o k o m p e t e n c í p a t ř í p o dl e Ú s t a v y Č R m i m o j i n é k on t r o l o v a t d o d rž o v án í ú st a v y, ú s t a v n í c h a o st a t n í c h z á k o nů , ko n t r o l o v a t v l á du a v p o sl a n e c k é s n ě m o v n ě k o n t r ol ov a t p l n ě n í s t át n í ho r o z p o č t u . Zá k l a d ní f o r m y k o n t r o l y P a r l a m e n t u Č R j so u hl a v n ě pl e n á r n í z a s e d á n í , po s l a n e c k é a s e n á t n í v ýb o r y, p r ů z k u m y, i n t e r p e l a c e a k o m i s e . N e j v ýz n a m n ě j ší kontrolu
p r ov á d í
formou
s c h v a l ov á n í
z á k o nů ,
k t er é
s touto
k o n t r o l ní č i n no s t í so u v i s í . V l á d a Č R j e n ej v yš š í o r gá n v ýk o n n é m o c i . K o n t r ol u j e p l ně n í úkolů
ve
všech
oblastech
státní
p r o s t ř e d n i c t ví m
ministerstev
č . 5 5 2 / 1 9 91
o
Sb.
státní
s p r á v y.
p ř e de v š í m
k o n t r ol e
Kontrolu
provádí
s v yu ž i t í m
zákona
v platném
znění
a
zákona
č . 3 2 0 / 1 9 90 S b . o f i n a n č n í k o nt r o l e ve v e ř e j n é s p r á v ě a d a l š í c h d í l č í c h z á k o n ů s p e ci f i c k ýc h p r o k o n t r o l n í i n st i t u c e s t á t ní sp r á v y. 33 N e j v ýz n a m n ě j š í m
m i n i st e r s t v e m
pro
oblast
ko n t r o l y
v e ř e j n ýc h f i n a n c í j e m i n i s t e r s t vo f i n a n cí , k t e r é j a k o ú st ř e dn í o r gá n s t á t n í s p r á v y, t e d y s p r a v o m o c í v o bl a s t i f i n a n c í v yp l ýv a j í c í z e z á k o n a č . 2 / 1 9 6 9 S b . , o z ř í z e n í m i n i st e r s t e v a j i n ýc h ú s t ř e d n í c h o r gá n ů s t á t n í s p r á vy Č R , z e z á k o n a č . 3 2 0 / 2 00 1 S b. , o f i n a n č n í k o n t r o l e , z e z á k o n a č . 4 2 0 / 2 0 0 4 S b ., o p ř e z k o u m á v á ní h o sp o d a ř e n í ú z e m ní c h
s a m o s p rá v n ýc h
celků,
zákona
č.
2 5 3/ 2 00 8
S b. ,
o n ě k t e r ýc h o p a t ř e n í c h p r o t i l e ga l i z ac i v ýn o s ů a t r e s t né č i n n o s t i 33
Například: finanční úřady (zákon č. 531/1990 Sb., o územních finančních orgánech ve znění
pozdějších zákonů), celní úřady, úřady práce, živnostenské úřady, správa sociálního zabezpečení, Úřad pro zastupování státu ve věcech majetkových apod.
42
a f i n a n č n í m u t e r o r i s m u a d a l š í c h . J e sp r á v n í m ú ř a d e m p r o f i n a n č n í k o n t r o l u, m et o d i c ky ř í d í a k o o r di n u j e v ýk o n f i n a n č n í k on t r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě , v yk o n á v á f u n k c i c e n t r á l n í h a r m on i z a č n í j e d n ot k y s e z a m ě ř e n í m n a h a r m o n i z a c i a m e t o di c k é ř í z e n í v ýk o n u f i n a n č ní kontroly
ve
veřejné
správě.
Dále
zřizuje
pro
v ýk o n
funkce
c e n t r á l n í h a r m on i z a č n í j e d n ot k y ú t v a r p o d ř í z e n ý p ř í m o m i n i s t r o vi , k t e r ý z a j i š ť u j e j e h o f u n k č n í n ez á v i sl o st a o r ga n i z a č n í od dě l e n í o d řídících
v ýk o n n ýc h
v yp l ýv a j í c í
z
s t r u kt u r .
harmonizace
Tento
odbor
m e t o d i ck é h o
z a j i š ť uj e
řízení
úkoly
veřejnosprávní
k o n t r o l y, i n t e r n í h o a u d i t u a ř í dí c í ko n t r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě a a u d i t u p r os t ř e d k ů f o n d ů E U . 34 N a m i n i s t e r s t vu v ni t r a j e o db o r d oz or u a k o n t r ol y v e ř e j n é s p r á v y. T e n t o o d b o r j e ú t v a r e m m i ni s t e r s t v a v n i t r a p r o v ýk o n v ym e z e n é p ů s o b n o st i v o b l a st i úz e m n í v e ř e j n é s p r á v y. Z a j i š ť uj e a ge n d u s p o j e n o u s p r o v á d ě n í m do z o ru n a d v ýk o n e m s a m o s t a t né p ů s o b n o st i ob c í , kr a j ů a h l . m ě st a P ra h y a p ř e n e s e n é p ů s o b n o st i o b c í a h l . m ě s t a P r a h y. N e j v yš š í k o n t r o l n í ú ř a d Č R ( d á l e t a k é N K Ú ) j e h o ž k o nt r o l n í o r i gi n á l n í p r a v o m oc v yp l ýv á z Ú s t a v y Č R , č l . 9 7 a z e z á k o n a č . 1 6 6 / 1 9 93 S b . , o N K Ú , p ř e d s t a v u j e n e j v yš š í n e z á v i s l ý k o n t r o l ní o r gá n , a v š a k b e z v š e o b e c n é k o n t r o l ní p r a v o m o c i , s o p r á v n ě n í m k o n t r o l y n a d h o s p o d a ř e n í m s e s t á t n í m m a j e t k e m a p l n ě n í m s t á t n í ho r o z p o č t u, m á s í dl o v P r a z e . P r e z i d e n t a a v i c e p r e z i d e nt a N K Ú j m e n u j e n a n á v r h P o s l a n e c k é s n ě m o vny p r e z i d e n t r e p u bl i k y. Zá k o n č . 1 6 6 / 1 9 9 3 S b ., o N e j v yš š í m k o n t ro l n í m ú ř a d u Č R v ym e z u j e p o s t a v e n í , p ů s ob n os t , o r ga n i z a č n í s t ru k t u r u a d al š í p o dr o b n o s t i . P ř e d m ě t e m k on t r o l y N K Ú j e h o s p o d a ř e n í s e s t á t n í m m a j e t k e m , státní
závěrečný
hospodaření zahraničí,
účet
ČR,
s p r os t ř e d k y
s p r o s t ře d k y
za
plnění
s t át n í h o
p o s k yt n u t ým i něž
p ř e vz a l
České st á t
r oz po č t u republice
záruku,
ČR, ze
v yd á v á n í
a u m o ř o v á n í st á t n í ch c e n n ýc h p a p í r ů , z a d á v á n í s t át n í c h z a k á z e k . K o n t r o l o u N K Ú s e r o z u m í o v ě ř e n í , z d a k o n t r o l ov a n é č i n no s t i j s o u 34
Centrální
harmonizační
jednotka.
http://www.mfcr.cz/cps/rde/xchg/mfcr/xsl/orgstru_37100.html#book1
43
Dostupné
na
v s o u l a d u s p r á v n í m i p ř e d p i s y, j s o u v ě c n ě a f o r m á l n ě s p r á v n é , ú č e l n é a h o s p o d á r n é . K o n t r o l u z a j i šť u j e N K Ú u o r ga n i z a č n í ch s l ož e k s t á t u , p r á v ni c k ýc h a f yz i c k ýc h o s o b . N K Ú v yk o n á v á t a k é k o n t r o l u h o s p od a ř e n í Č e s k é n á r o dn í b an k y ( d á l e t a k é Č N B ) , p o k u d s e n e j e d n á o č i n n ost i v yk o n á v a n é p ř i z a b e z p e č o v á n í hl a v ní h o c í l e Č N B . N e z á v i sl o s t N K Ú j e d á n a v o l bo u , j m e n ov á n í m a m o ž no s t í o d v o l á n í o r gá n ů N K Ú . P o d k l a d em p r o v ýk o n k o n t r o l y j e s e s t a v e n í a s c h v á l e n í p l á nu ko n t r o l ní č i n n os t i . Nezávislost
také
z a j i šť u j e
f i n a n co v á n í
p r o s t ř e d n i ct v í m
s a m o s t a t n é k a p i t o l y s t á t n í h o r oz p o č t u ( č . 3 8 1 ) , j e h o ž n á vr h N K Ú s c h v a l u j e , d á l e k á r n á o d p o v ě d n o s t o rgá n ů N K Ú ř e š e n á p o d o b n ě j a k o u s o u d c ů , t e d y k á r n ým s e n á t e m s l ož e n ým z p r e z i d e n t a n e b o v i c e p r e z i d e nt a N K Ú a s o u d c ů N e j v yš š í h o s o u du . Ú ř a d t a ké v yd á v á Věstník
NKÚ,
ve
kterém
jsou
p ub l i k o v á n y
plány
k o n t r o l ní
č i n n o s t i , j e d n a c í řá d y, v ýr o č n í z p r á vy a t a k é v e š k e r é k o n t r o l ní závěry
s v ýj i m k o u
závěrů
o b s a h uj í cí c h
informace
p od l é h a j í c í
z á k o n u o o c h r a n ě o s o b n í h o t aj e m s t v í . T e n t o V ě s t n í k N K Ú v yc h á z í č t yř i k r á t r o č n ě . NKÚ
nemá
v ýk o n n o u
pravomoc,
a
tak
n e m ůž e
ukládat
p o v i n n os t i , k t e r é v ed o u k n á p r a v ě z j i št ě n ýc h n e d o s t a t k ů . K o n t r o l ní závěry
úřad
zasílá
Poslanecké
sněmovně,
S e n á t u,
vládě
a m i n i st e r s t v ům , k t e r é s i j e v yž á d a j í . M ů ž e s e z a p o j i t j e n d o k o n t r o l y m a j e t k u p a t ř í c í h o s t át u , c ož j i ž n ě k ol i k r á t k ri t i z o v a l a E v r o p s k á u ni e . C o s e t ýč e k o n t r o l y o b c í , t ýk á s e k o n t r ol y m a j e t ku státu
a
st á t n í c h
dotací,
ni k o l i v
v ša k
b e z p r o st ř e d n ě
kontroly
h o s p o d a ř e n í úz e m ně s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů . J d e o u r č i t é o m e z e n í , k t e r é j e v yt ýk á n o n a p ř . E v r o p s k o u k o m i s í . K v ýz n a m n é č i n n o s t i N e j v yš š í h o k o n t r o l n í h o ú ř a d u n á l e ž í z p r a c o v á n í s t a n o vi se k k n á v r h ů m p r á v n í c h p ř e d p i s ů t ýk a j í c í c h s e r o z p o č t ov é h o h o s po d a ř e n í , ú č e t n i c t ví , s t á t n í s t a t i st i k y a v ýk o n u k o n t r o l ní , d oz o r o v é a i n s p e k č n í č i n n ost i , k t e r é N e j v yš š í k o n t r o l ní ú ř a d u s k u t e č ň u j e n a v yž á d á n í P a r l a m e n t u Č e s k é r e p u b l i k y. Č e s k á n á r o d n í b a nk a ( d á l e t a k é Č NB ) , a č j e s a m o s t a t n o u p r á v n i c k o u o s o b ou , k t e r á m á p o s t a v e n í v e ř e j n o p r á v n í h o su b j e k t u, 44
m á s v ě ř e n y i k o m p e t e n c e s p r á v n í h o o r gá n u . P r a v o m o c i Č N B s e o d v í j í z Ú s t a v y Č R , č l . 9 8 a z e j m é n a z e z á k o n a č . 6 / 1 9 9 3 S b ., o České
n á r o d ní
k o n t r o l ní
efekt
bance.
Na
z postavení
úrovni ČNB,
s t á t ní c h jako
financí
p l a t e b ní h o ,
v yp l ýv á ú č e t n í ho
a z ú č t o v a c í h o c e n t ra s t á t u . K r a j s k é ú ř a d y p r o v á d í v ýk o n k o n t r o l n í č i n n os t i v o b l as t i v ýk o n u
z ř i z o v a t el s k ýc h
funkcí
k o r ga n i z a č n í m
složkám
a p ř í s p ě v k o v ým o r ga n i z a c í m . V p ř í p ad ě v e ř e j n o s p r á v n í k o n t r o l y u o b c í a j i m i z ří z e nýc h o r ga n i z a c í , k o nt r o l u j í k r a j s k é ú ř a dy p o u z e p o s k yt n u t í a v yu ž i t í p r o st ř e d k ů z e st á t n í h o r oz p o čt u , s t á t n í ho f o n d u č i N á r o d n í ho f o n d u a s k u t e č n o s t i s p oj e n é s p o sk yt n u t í m s t á t n í z á r u k y. K r a j e d á l e z p r a c o v á v a j í r o č n í z p r á v y o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o nt r o l o b c í v e s v é m ú z e m n í m o b v o d u. P ři v ýk o n u veřejnosprávní prověřují
k on t r o l y
krajské
úřady
u
obcí
a
jimi
skutečnosti
z ří z e n ýc h
rozhodné
pro
o r ga n i z a c í po s k yt n u t í
p r o s t ř e d k ů z e s t á t ní h o r oz p o č t u n e b o j i n ýc h p e n ě ž n í c h p ro s t ř e d k ů s t á t u , z e s t á t n í h o fo n d u n e b o N á r o d n í h o f o n d u . U o b c í ko n t r o l uj e také
soulad
s pr á v n í m i
p ř e d pi s y,
h o s p o d á r n o st ,
účelnost
a e f e k t i v n o s t p ř i n ak l á d á n í s p r o s t ř e d ky s t á t n í h o r o z p o č t u , s j i n ým i peněžními
p ro s t ř e dk y
státu
nebo
p ro s t ř e d k y
p o s k yt n u t ým i
ze
s t á t n í ho f o n d u , z e st á t n í c h f i n a n č ní c h ak t i v n e b o N á r o dn í ho f o n d u . P r o v á d í p ř e z k o um án í h o sp o d a ř e n í obc í a d o b r o v ol n ýc h s v a z ků o b c í . A v n e p os l e dn í ř a d ě k o n t r ol u j e s k u t e č n o st i r oz h od n é p r o p o s k yt n u t í s t á t ní z ár u k y. A u d i t o r j e v p o r o v ná n í s o st a t n í m i i n s t i t u c e m i z a p o j e n ým i d o v e ř e j n é k o n t r o l y s u b j e k t e m , kt e r ý j e n a i n s t i t u c í c h v eř e j n é h o s e k t o r u z c e l a n ez á vi s l ý. J d e o k o n t r o l n í s ys t é m v yu ž í v a n ý p ř e v á ž n ě v n e s t á t ní m z i s k o v ém s e k t o r u a s u r č i t ým i m o d i f i k a c e m i v yu ž i t e l n ý i v n ez i sk o v é m s e k t o r u . A u di t o r č i a u d i t o r sk é s p ol e č n o s t i n a ž á d o st
obce
či
kraje
přezkoumávají
h o s p od a ř e n í
obce,
d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b c í , č i j i m i z ř í z e n ýc h o r ga n i z a č n í c h s l o ž e k a p ř í s p ě v k o v ýc h o r g a n i z a c í .
45
Nejobecnějším činnosti
státu
je
k on t r o l n í m
soustava
s ys t é m e m
s a m o st a t nýc h
na
úseku
institucí
s
finanční ko n t r o l ní
pravomocí. V š e c h n y u v e d e n é p r v k y k o n t r o l n í h o s ys t é m u j s o u s a m o s t a t n é , v yt v á ř í s ys t é m v z n i k l ý a r o z š i ř u j í cí s e v z á j em n ým k o m u ni k a č n í m propojením
přes
p o d v ýb o r
pro
kontrolu
zřízený
v
rámci
r o z p o č t ov é h o v ýb o r u P o sl a n e c k é s n ě m ov n y P a r l a m e n t u Č R . V p ř í p a d ě z á v a d v e f i n a n č n í m s ys t é m u s n á v a z n o s t í n a finanční
p r o st ř e d ky
EU
(např.
nesrovnalosti
v
h o sp o d a ř e n í
s d o t a c e m i z f o n d ů E U , n e b o n e s r o v n a l o s t i v e v yb í r á n í c e l p r o E U n a ú z e m í Č R ) s e m ů ž e v č l e ni t d o t o h o t o k o nt r o l ní h o s ys t é m u k o n t r o l ní i n st i t ut E U , n a p ř . E v r o p s k á K o m i s e , Ú č e t n í d v ů r E U , v p ř í p a d e c h k r i z o výc h j e v ů c e l o s t á t n í h o r o z s a h u s m e z i n á r o d n í m d o p a d e m m ůž e d o t o h o t o k o nt r o l ní ho s ys t é m u v s t o u p i t i p r v e k m e z i n á r o dn í , n a p ř . M e z i n á r o d ní m ě n ový f o n d .
1.8 Vymezení finanční kontroly F i n a n č n í k o n t r ol u c h á p e m e j a k o u r č i t ý s u b s ys t é m k o n t r o l y, j e h o ž ú ko l e m j e z e j m é n a p r o v á d ě t k o n t r o l u fi n a n č n í ho ř í z e ní a n a k l á d á n í s f i n a nč n í m i p r o st ř e d k y. F i n a n č n í k o n t r ol a m ů ž e b ýt u s k u t e č ň o v á n a v e vš e c h o b l a s t e c h fi n a n č n í č i n n os t i a n em u s í b ýt r e a l i z o v á n a p ou z e s t á t n í m i su b j e k t y. F i n a n č n í k o n t r ol a m ů ž e b ýt v yk o n á v á n a i v s o uk r o m o p r á v n í o b l a s t i . F i n a n č n í k o n t r o l u l z e t a k é v ym e z i t i z p o hl e d u s e n s u l a t o a s e n s u s t ri c t o . Ve v ym e z e n í s e n s u l a t o s e bu d e z a f i n a n č ní k o n t r o l u p ov a ž ov a t v š e , c o s e t ýk á k o n t r o l y, k t e r á s e ř í d í p r á v n í m i p ř e d p i s y f i n a n č n í h o p r á v a . P o k u d s e h o v o ř í o v ym e z e n í p o j m u s e n s u s t r i ct o , m ys l í s e f i n a n č n í k on t ro l a , k t e r á j e p r o v ád ě n a n a z á k l a d ě z á k on a o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě . 35 S t ř e t á v aj í s e z d e t e d y d v ě v ys v ě t l e n í t é h ož p o j m u a j e t a k n u t n é s i v ž d y
35
Srov. KRAMÁŘ, K. K vývoji a koncepci právní úpravy finanční kontroly ve veřejné správě. In KOLEKTIV. Pocta Prof. JUDr. Milanu Bakešovi, DrSc., k 70. narozeninám. 1. vyd. Praha: Leges, 2009, s. 190.
46
u v ě d o m i t o k t e r é m z ni c h s e p r á v ě h o v o ř í . V p r vn í č ás t i t ét o k a p i t o l y s e m ys l í v ym e z e n í v ši r š í m s l o v a s m ys l u , p o t é se z a b ýv á u ž š í m v ym e z e n í m t é t o k o nt r o l y. Za
finanční
kontrolu
je
m ož n é
oz n a č i t
řadu
po s t up ů
v yk o n á v a n ýc h p o d l e z v l á št n í c h p r á v ní ch p ř e d p i s ů: -
z á k o n č . 21 8 / 2 00 0 S b . , o r oz p o č t ov ýc h p r a v i d l e c h ,
-
z á k o n č . 2 19 / 2 0 00 S b . , o m a j e t k u Č e sk é r e p u b l i k y a j e j í m v ys t u p o v á n í v p r á v n í c h vz t az í ch , z á k o n č . 25 0 / 2 00 0 S b . , o r oz po č t o v ýc h p r a v i d l e c h
-
ú z e m ní c h r oz p o č t ů , -
z á k o n č . 13 1 / 2 00 0 S b . , o hl a v n í m m ě s t ě P r a z e ,
-
z á k o n č . 12 8 / 2 00 0 S b . , o o b c í c h ,
-
z á k o n č . 12 9 / 2 00 0 S b . , o k r a j í c h ,
-
zákon
č.
3 2 0 / 20 01 S b . ,
o
f i n a n č ní
kontrole
ve
veřejné správě.
P o j m em
finanční
kontrola
je
v rámci
finančního
p r áv a
o z n a č o v á n o k r u h či n n o s t í , k t e r é s p o čí v a j í v e z k o u m á ní s o u l a d u p ř e d p o k l á d a n é h o a s k u t e č n é h o s t a v u č i p r ů b ě h u o b e c n ýc h j e v ů v yj á d ř e n ýc h p r o s t ř e d n i c t v í m p e n ě ž ní ch j e d n o t e k . J e z de m o ž n é z a h r n o u t i č i n n os t i , k t e r é s p o čí v a j í v ř í z e n í s p o l e č e n s k ýc h p r o c e s ů či
jevů,
nebo
sbírání
p r o s t ř e d n i c t ví m
metod
informací a
o
nich
i n s t r u m e nt ů
a
jejich
hodnocení,
používajících
p e n ě ž ní
j e d n o t k y p r o v yj á d ř e n í m í r y h o d n o t , c ož j e m ož n é z k r á c e ně n a z v a t k o n t r o l a ko r u n o u . 36 F i n a n č n í k o n t r o l a m á v e ř e j n o m o c e n s ký c h a r a k t e r , k t e r ý s e t ýk á k o n t r o l y h o s p o d a ř e n í s f i n a n č n í m i p r o st ř e d k y a m a j e t k e m p ři z a j i š ť o v á ní ú k ol ů ve ř e j n é s p r á v y. K o n t r o l a v e f i n a n čn í m p r á v u m á z a úk o l k o nt r o l o v at , a t a k zabezpečit 36
b e z p ro b l é m o v é
u s ku t eč ň o v á n í
finančně -právních
Srov. MRKÝVKA, Petr. Finanční správa. 1. vyd. Brno: Masarykova univerzita, 1997.
47
v z t a h ů,
které
sou v i s e j í
především
s t v o r bo u ,
r oz dě l o v á n í m
a p o u ž í v á n í m v e ř e j n ýc h p e n ě ž n í c h f on d ů . F i n a n č n í ko nt r o l a j e u s k u t e č ň o v á n a v ýl u č n ě n a z á k l a d ě p l at n ýc h p r á v n í c h p ř e d p i s ů . K o n t r o l a s e p r o v á d í v e v š e c h p o d o d v ě t v í c h f i n a n č n í h o p r áv a . Z h l e d i s k a v n i t ř ní s ys t e m a t i k y f i n a n č n í h o p r á v a l z e r oz e z n á v at f i n a n č n í k o nt r o l u na k o n t r o l u v : -
v o b l a s t i r oz p o č t o vé h o p r á v a , k d e s o u č á s t í t é t o k o n t r o l y j e i p ř e z k o u m á v á n í h o s p od a ř e n í ú z e m n í c h s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů ,
-
v o b l a s t i d a n í a p o pl a t k ů ,
-
c e l n í k o nt r o l u ,
-
d e v i z ov o u k on t r o l u ,
-
v o b l a s t i m ě n ov é h o p r á v a ,
-
f i n a n č n í k o nt r o l u na k a p i t á l o v ýc h t r z í ch a p o d .
H i s t o r i c k ý p ů v o d f i n a n č n í k o n t r o l y s a h á a ž d o d a l e k é Č í n y, kde
se
dochovaly
starověké
písemné
prameny
císaře
Čchou
Š ´C h u a n g - t i . T e n n e c h a l v r o c e 2 2 1 p ř e d n . l . v yt e s a t d o k a m e n n é s t é l y e d i k t o z ř í z e ní n e z á vi s l é st á t n í ko n t r o l y. B yl t o p r v n í v l á d c e n a s v ě t ě , k t e r ý s i u v ě d o m i l , ž e r oz s áh l á s t át n í a d m i ni s t r a t i v a j e r á j e m p r o b yr o k r a c i i a ž i vn o u p ů d ou p r o vz ni k ko r u pc e a ž e j e d i n o u ú č i n n o u o ch r a n o u p r o t i t ě m t o n e š v a r ů m j e do b ř e f u n gu j í c í s ys t é m k o n t r o l y v z e m i .
V E v r o p ě s e p o j e m n e z á v i sl é s t á t ní k on t r o l y o b j e v u j e o d o s t později.
V
o s m n ác t é m
století
ve
Francii
definoval
Charles
M o n t e s qi e u k l a s i c ko u t e o r i i d ě l b y s t á t n í m o c i . R oz d ě l i l j i n a m o c z á k o n o d á r n o u, v ýk o n n o u a s o u d n í a a ž v e d r u h é p o l o v i n ě 2 0 . s t o l e t í b yl a n ě k t e r ým i o d b o r n í k y v o l n ě d o p l n ě n a o z c el a n o v ý p r v e k – n ez á v i sl o u m o c k o nt r o l ní . T a , j a k o n e f o r m á l ní č t vr t á m o c , by
měla
sloužit
k n e z á v i s l o st i
48
ko n t r o l ní c h
m e c h a ni s m ů
na
j a k é m k o l i v p r v k u a u t o r i t y č i p o d ř í z en é h o v e d e n í . M ě l a b y t a k ga r a n t o v a t f u n k č n o s t c e l é h o s ys t é m u k o n t r o l , j a ko ú č i n n éh o p r v k u o c h r a n y.
V této
souvislosti
se
v České
republice
hovoří
o N e j v yš š í m k o n t r o l n í m ú ř a d u . J e d ní m z n e j v ě t š í c h n e d o s t a t k ů p o st k o m u ni s t i c k ýc h z e m í s t ř e d n í E v r o p y b yl š p a t n ý s t a v v e ř e j n ýc h f i n a n c í a v e l m i m a l á v ýk o n n o s t
veřejné
s p r á v y.
p ř e v z a t ýc h
mnohdy
nejen
Efektivita i n s t i t u c i on á l n ě
k o n t r ol n í c h přímo
z
sys t é m ů , t ot a l i t ní c h
z v yk l o s t í , b yl a n a p o č á t k u d e v a d e s á t ýc h l e t n e v yh o v u j í c í . V Č e s k é r e p u b l i c e t a k a b s en c e ú č i n n ýc h k o n t r o l n í c h m e c h a n i sm ů v ýr a z n ě n a p o m o h l a n e j e n ro z v oj i k o r u p č ní c h m e t o d n a p ř . p ř i p ri v a t i z a c i b ýv a l ýc h s t á t n í c h p o d n i k ů . Zd e b yl a v ym e z e n a f i n a n č n í k o n t r o l a s e n s u l a t o . A l e n a f i n a n č n í k o n t r ol u j e m o ž n é s a m oz ř e j m ě n a h l í ž e t t a k é z p o h l e du s e n s u s t ri c t o . P o d l o u h ou d o b u c h yb ě l j a s n ě d e f i n o v a n ý a k o o r d i n o va n ý k o n t r o l ní s ys t é m , j e h o ž so u č á s t í b y b yl y i v e ř e j n é f i n a n c e . S n a h a o n á p r a v u b yl a l o gi c k o u r e a k c í n a v ýt k y z e s t r a n y E v r o p s k é u n i e ( d á l e t a k é E U ) v d o k u m e n t e c h h o d no t í c í c h p ř i p r a v e n o st Č e s ké republiky
na
vstup.
B yl o
to
také
podmínkou
pro
v yu ž í v á n í
p e n ě ž n í c h p r o st ř e dk ů z p ř e d v s t u p n í c h f o n d ů a p o v s t u pu d o E U i s t r u kt u r á l n í c h f on d ů . A ž t e d y z a č á t e k j e d n á n í o v st u p u d o Evropské unie dal České republice impuls, aby i v
č e s k ýc h
p o d m í nk á c h z a č a l y v o b l a s t i v e ř e j n ýc h f i n a n c í f u n go v a t p r i n c i p y f i n a n č n í k on t r o l y n e j e n v e v e ř e j n é sp r á v ě , k t e r é b y e v r o p s k ým strukturám
ga r a n t o v a l y
alespoň
jednoduché
do d r ž o v á ní
s t a n d a r d n í c h p ri n c i p ů p ř i n a kl á d á n í s v e ř e j n ým i f i n a n č n í m i z d r o j i . Proto vstoupil v platnost zákon o finanční kontrole ve veřejné s p r á v ě s ú č i n n os t í o d 1 . l e dn a 2 0 0 2 , k t e r ý s t a n o v i l p r a v i d l a p r o p r o v á d ě n í f i n a n č ní k o n t r o l y. T e n t o z á ko n m á sp e c i f i c k é po s t a v e n í v r á m c i k o n t r ol y v e f i n a n č n í m p r á v u v z h l e d e m k t o m u , ž e j a k o p r v n í p r á v n í n o r m a v h i s t o r i i Č e s k é r e pu b l i k y p o r o c e 1 9 9 3 z a v á d í i n s t i t u t t z v . s t át n í f i n a n č n í k o n t r ol y, j a k o j a k é h o si vn i t ř n í ho n á s t r o j e v l á d y, k e k o n t r o l e h o sp o d a ř e n í s r o z p o čt o v ým i p r o s t ř e d k y
49
a t a k é s p r o s t ř e d k y z e z a h r a n i č í . 37 Zá k o n d e f i n u j e f i n a n č n í ko n t r o l u v e s t á t n í s p r á v ě a ú z e m ní s a m os p r á v ě . P o pi s u j e s ys t é m k o n t r o l y h o s p o d a ř e n í úz e m ně s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů , j e j i c h p ř í s p ěv k o v ýc h o r ga n i z a c í i o r ga n i z a č n í c h s l o ž e k . D o z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r o l e j s o u z a h r n u t y o b e c n é p r i n c i p y p r á v n í c h p ř e d p i s ů E v r o p sk é u n i e, resp.
E v r o p sk ýc h
s p o l e č e n st v í ,
k t er é
v yž a d u j í ,
aby
finanční
p r o s t ř e d k y b yl y v yu ž í v á n y h o s p o d á r n ě , ú č e l n ě a e f e k t i v ně , c o ž j e o z n a č o v á n o č a s t o j a k o p r i n c i p „ 3 E “ 38. U m o ž ň uj e t a k k o n t r ol u hospodaření
s r oz p o č t ov ým i
p o s k yt o v a n ým i
ze
prostředky
zahraničí,
j ež
j so u
a
s prostředky
v yn a k l á d á n y
za
účasti
s t á t n í ho r oz p o č t u. K a ž d o r o č n ě d o c h áz í k v yh o d n o c o v á n í ú č i n n o s t i tohoto
s ys t é m u
formou
ročních
zpráv,
což
napomáhá
o p e r a t i v n ě j ší m z á sa h ů m d o s ys t é m u z dů v o d u j e h o ne u s t á l é h o z l e p šo v á n í . T e n t o z á k o n t a k v ym e z u j e u s p o ř á d á n í a r o z s a h f i n a nč n í k o n t r o l y v yk o v á v a n é m e z i o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y, m e z i o r gá n y veřejné správy a žadateli nebo příjemci veřejné finanční podpory a u v n i t ř o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y. S o u č a s n ě s t a n o v í p ř e d m ět , h l a v ní c í l e a z á s a d y f i n a n č n í k o nt r o l y v yk o n á v a n é p o d l e t o h o t o z á k o n a a s o u č a s n ě i z á k o n ů s o u v i s e j í c í c h . 39 Dále má tento zákon za cíl prověřovat dodržování právních p ř e d p i s ů a o p a t ř e n í p ř i j a t ýc h o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y v m e z í c h t ě c h t o p ř e d p i s ů p ř i h o s p o d a ř e n í s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y k z a j i š t ě ní ú k o l ů st a n o v e n ýc h t ě m i t o o r gá n y. Zá k o n
o
finanční
kontrole
n e op o m e n u l
ani
vz t a h y
n a d ř í z e n o st i a p o d ří z e n os t i , po p s á n í ve r t i k á l n í ho a h o r i z o n t á l n í ho s ys t é m u f i n a n č n í ko n t r o l y. S p e c i f i k u j e j e d n o t n é m e t o d y a p o s t u p y provádění
f i n a n č ní
k o n t r ol y
v celé
veřejné
správě.
Řeší
i n s t i t u c i on á l n í r oz d ě l e n í k o n t r ol y v č e t n ě o p r á v n ě n í k o n t r o l n í ch o r gá n ů
m e z i n á r o dn í c h
o finanční
k o nt r o l e
je
o r ga n i z a c í . také
Důležitou
p r o h l o ub e n í
součástí
provádění
37
Srov. MARKOVÁ, H. Rozpočtové právo. C.H.Beck, Praha, 2001.
38
Termín "3E" vychází z anglických slov - Economy, Efficiency, Effectiveness.
39
Zákon č. 320/2001Sb., o finanční kontrole ve veřejné správě
50
zákona
p ře d b ě ž n é ,
průběžné
a
n ás l ed n é
finanční
kontroly
v působnosti
ř í d í c í ch
struktur. K o n k r é t n í n á p l n í f i n a n č n í k o n t r ol y j s o u č i n n o s t i s p o čí v a j í c í v e z k o u m á n í p r o c es ů a j e v ů v r á m c i f i n a n č n í h o p r á v a , s b í r á n í i n f o r m a c í o ni c h a j e j i c h h o dn o c e n í , pr o s t ř e d n i c t ví m a n a z á k l a d ě m e t o d st a n o v e n ýc h p r á v n í m i p ř e d p i s y f i n a n č n í h o p r á v a . V ýz n a m n o u s o u č á s t í k o n t r ol n í c h s ys t é m ů v e ř e j n ýc h f i n a n c í j e t a k é p ř e z k o um á ní h o s p o d a ř e n í . P ř e z k o u m á n í h os p o d a ř en í s e ř í d í z á k o n e m č . 4 20 / 2 00 4 S b ., o p ř e z ko um á n í h o s p od a ř e n í ú z e m ní c h s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v ol n ýc h s v a z ků o b c í a z á k o n e m č . 4 2 1 / 2 0 04 S b. , o z m ě n ě z á k o n ů s o u v i s e j í c í c h s p ř i j e t í m z á k on a o p ř e z k o um á v á n í a d o b r o v o l n ýc h p ř e z k o u m á ní
hospodaření svazků.
a hl e d i s k a ,
Je
ú z em n í c h zde
ze
s a m o s p r á v n ýc h
po d r o b n ě kt e r ýc h
celků
upraven
předmět
tento
předmět
je
přezkoumáván. Stát dále kromě kontroly finančních vztahů ve ve řejném p r á v u z a b e z p e č u j e k o n t r o l u č i nn o s t í , k t e r ým i s e z a b ýv a j í r ů z n é f i n a n č n í i ns t i t u c e pa t ř í c í d o s f é r y s o u k r o m é h o p r á v a ( p o j i š ť o vn y, b a n k y, s t a v e b n í s p oř i t e l n y, i n v e s t i č n í sp o l e č n o s t i , p e nz i j n í f o n d y, b u r z y) . T yt o s u b j e k t y t a k é n a k l á d a j í s e z n a č n ým i f i n a n č n í m i p r o s t ř e d k y a m a j e t k e m n a z á k l a d ě s ou k r o m o p r á v n í c h s m l u v . S t át prováděním
k o nt r ol y
činností
v ýš e
u v e d e n ýc h
subjektů
chce
c h r á n i t m a j et k o v é z á j m y s v ýc h o b č a n ů . J s o u z d e t e d y j e d n o t l i v ým i z á k o n y s t a n o v e n é p o d m í nk y p r o č i n n o s t t ě c h t o i n s t i t u c í a t a k é p o d m í nk y p r o p r o v á d ě n í s t á t n í h o d oz o ru n a d t ě m i t o su b j e kt y. 40 V ýk o n f i n a n č n í k on t r o l y m á t e d y z a j i s t i t o c h r a n u v e ř e j nýc h p r o s t ř e d k ů p r o t i r i z i k ů m , n e s r ov n a l o st e m n e b o j i n ým n e d o s t a t k ům z p ů s o b e n ým
zpravidla
p o r uš e n í m
právních
p ř e d p i s ů,
n e h o s p o d á r n ým , n e ú č e l n ý m a n e e f e k t i v n í m n a k l á d á n í m s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y n e b o t r e s t n o u č i n n o st í . H o s p o d a ř e n í o b c í a k r a j ů p o d l é h á f i n an č n í k o n t r ol e a j e j i c h ú č e t n i c t v í po d l é h á a u d i t u . V Č e s k é r e p u b l i c e s e v ko n t r o l ní c h 40
Srov. MARKOVÁ, H. Rozpočtové právo. C.H.Beck, Praha, 2001.
51
s ys t é m e c h
v e ř e j n ýc h
financí
objevují
nedostatky
nejen
v ú č e t n i c t ví , a t o pr o t o , ž e c e n a a u d i t u j e p r o m e n ší o b c e v ě t š i n o u n a t o l i k v ys o k á , ž e s i j e j n e m o ho u d o vo l i t a z p r a v i d l a n e v yu ž í v a j í s l už e b z k uš e n ýc h a u d i t o r ů č i a u d i t or s k ýc h s p o l e č n o s t í . V n ě j š í a u d i t s e ř í d í z á k on e m o ú č e t n i c t ví 41 a z á k o n e m o a u d i t o r e ch 42. Finanční kontrola ve veřejné správě je v České republice jasně d e f i n o v a n á z á k on e m o f i n a n č ní k o nt r ol e 43 a p r o v á d ě c í v yh l á š k o u 44.
41
Zákon č. 563/1991 Sb., o účetnictví
42
Zákon č. 93/2009 Sb., o auditorech
43
Zákon č. 320/2001 Sb., o finanční kontrole ve veřejné správě a o změně některých zákonů (zákon
o finanční kontrole) 44
Vyhláška č. 416/2004 Sb., kterou se provádí zákon č. 320/2001 Sb., o finanční kontrole ve veřejné
správě a o změně některých zákonů
52
2
KONTROLNÍ SYSTÉMY VE FINANČNÍM PRÁVU V p r o b l e m a t i c e f i na n č n í h o p r á v a j e m o ž n é n a j í t k o n t r ol n í
s ys t é m y v r o z s a h u c e l é š k á l y s u b s ys t é m ů v yt v á ř e j í c í c h s ys t e m a t i ku f i n a n č n í h o p r á v a , t z n . , l z e j e o z n a č i t j a k o k o n t r o l n í s ys t é m y v e f i n a n č n í m p r á v u 45.
2.1 Kontrolní systém v oblasti financí z Evropské unie V
rámci
E v r o ps ké
unie
je
k o n t r ol n í
s ys t é m
v
o bl as t i
p r o b l e m a t i k y f i n a n č n í h o p r á v a v z á sa d ě d e c e n t r a l i z o v án ú z e m ní p ř í s l u šn o s t í
a
v yk o n á v a j í
ho
příslušné
o r gá n y
j e d n o t l i v ýc h
č l e n s k ýc h s t á t ů E vr o p s k é u n i e . V o bl a s t i p r á v ní h o z a j i š t ě n í j e o c h r a n a f i n a n č n í c h z á j m ů E v r op s k é u n i e z a k o t v e n a v N a ř í z e n í Rady
(ES)
č.
2988/1995
o
o c h r a ně
finančních
zájmů
ES.
S p r o b l em a t i k ou s ou v i s í i N a ř í z e ní R ad y ( E S ) č . 3 9 4 / 1 9 99 o b oj i p r o t i po d v o d ům a ú p l a t k á ř s t ví p oš k oz u j í c í m E U , S m ě r n i c e R a d y (ES)
č.
3 0 8 / 1 99 1
o
předcházení
zneužití
f i n a n č ní h o
s ys t é m u
k praní peněz, a další. V ýk o n n é p r a v o m o c i k o n t r ol n í ho o r gá n u v r oz s a h u E v r o p sk é u n i e v o b l a s t i f i n a nc í m á E v r o p s k ý p a r l a m e n t ( k o n t r ol a r oz p o č t u ) , E v r o p s k á k o m i s e ( V r c h n í ř e d i t e l st v í E v r o p s k é k o m i s e ) , D a ň o v á a c e l n í j e d n ot k a ( TA X U D ) , E v r o p s k á c e n t r á l n í b a n k a , a l e z e j m é n a Účetní
d v ů r S p o l eč e n s t v í , j e h ož
ú ko l e m
je finanční
k ontrola
h o s p o d a ř e n í E v r o psk é u n i e . Ú č e t n í d vů r m á k o m p e t e n c e p r o v á d ě t n e j e n k o n t r o l y u o r gá n ů E v r o p s k é u n i e , a l e i u o r gá n ů a i n s t i t u c í v r á m c i j e d n o t l i v ýc h č l e n s k ýc h s t á t ů E v r o p s k é u n i e , p ok u d t yt o h o s p o d a ř í s p r o st ř e d k y E v r o p s k é u n i e . Ú č e t n í d v ů r j e s l ož e n z 25 n e z á v i sl ýc h
auditorů
j m e n o v a n ýc h
na
šest
l et
Radou
ES.
Z p r o v e d e n ýc h k o n t r o l v yp r a c o v á v á Ú č e t n í d v ů r r o č n í z p r á v u z a k a ž d ý f i n a n č n í r o k , k t e r o u p ř e d k l á d á o rgá n ů m E v r o p s k é u n i e .
45
Daná problematika byla publikována VESELÁ, Lenka. Kontrolní systémy ve finančním právu. In Právník: teoretický časopis pro otázky státu a práva. Praha: Academia, 2012. Sv. (předpoklad 8 nebo 9) ISSN 0231-6625 (přijato k tisku).
53
Nelze
o p om e n o u t
v
k o n t r ol n í m
s ys t é m u
s
finančním
z a m ě ř e n í m a n i v ýk o n n ý o r gá n k o n t r o l y v b o j i p r o t i fi n a n č n í m a celním
p o d v od ům
Evropský
úřad
pro
boj
proti
p o d v o d ům
( O LA F ) . Z p ř i p r a v o v a n ýc h o p a t ř e n í , k t e r á z a sá h n o u d o k o nt r o l ní h o s ys t é m u
Evropské
unie
v
o b l a st i
financí
je
n u t no
zmínit
p ř i p r a v o v a n é v yt v o ř e n í n o v ýc h o r gá n ů E v r o p s k é h o s ys t é m u o r gá n ů f i n a n č n í h o do h l e d u ( E S F S ) , t a k j a k t o b yl o n a v r ž e n o k om i s í p o d v e d e n í m J a c q u e s e d e La r o s i è r a v e z p r á v ě o E v r o p s k é m f i n a n č n í m d o h l e d u v r o c e 2 00 8 . V r á m c i k o n t ro l n í h o s ys t é m u f i na n č n í h o d o h l e d u j s o u p ři p r a v o v á n y t yt o n o v é o r gá n y: -
E v r o p s k ý o r gá n p r o b a n k o v n i c t v í ( E B A ) ,
-
E v r o p s k ý o r gá n p r o p o j i š ť o vn i c t ví a z a m ě st n a n e c k é p e n z i j n í p o j i š t ě n í ( E IO P A ) ,
-
E v r o p s k ý o r gá n p r o c e n n é p a p í r y ( E S A ) .
V r á m c i Č e s k é r e p u b l i k y n e n í p r o z a t í m u s t a n o v e n s p e c i ál n í k o n t r o l ní
m e c h a ni s m u s,
který
by
kontroloval
nak ládání
s e v r o p s k ým i p r o s t ře d k y p ř í m o u už i v a t e l e . M i ni s t e r st v o fi n a n c í n a s v ýc h w e b o v ýc h s t r á n k á c h 46 p r e z e n t u j e pr o j e k t , j e h ož v yú s t ě n í m b y m ě l o b ýt v yt v o ř e n í t é t o s t r u kt u r y k o n t r o l y. S n a h o u z á k on o d á r c ů , p o t a ž m o l e gi s l a t i vn í r a d y v l á d y, v s o u č a s n é d o b ě j e p ř i p r a v i t p o d k l a d y p r o n o v e l i z a c i z á ko n a o f i n a nč n í k o n t r ol e , k d e b y m ě l b ýt z o h l e dn ě n n o v ý m o d e l t é t o k o nt r o l y f o r m o u a ud i t u. Oč e k á v a l o s e j e h o z a v e d e ní j i ž o d 1 . 1 . 2 0 1 2, ni c m é n ě j e z c e l a z ře j m é , ž e z č a s o v é h o hl e d i sk a n e b yl p r o z a t í m t e nt o z á m ě r u sk u t e č n ě n. T e n t o p o s t u p j e ví c e n e ž ž á d ou c í . Zp r ů h l e d n ě n í č e r p á n í a n a k l á d á n í s p r o st ře d k y E U p ř í m o u u ž i v at e l e j e p l n ě v s o u l a d u s p o ř a d a v k y n a k o n t r o l n í m e c h a ni s m y v e 2 1 . s t ol e t í .
46
Národní strategie o ochraně prostředků ES. Dostupné na http://www.mfcr.cz/cps/rde/xchg/mfcr/xsl/vf_narodni_strategie_ochrana_es_cr_43244.html
54
2.2 Kontrolní systém legislativní tvorby práva v ČR, tj. tvorby obecně závazných práv ních norem upravujících problematiku veřejných financí K o n t r o l ní s ys t é m l e gi s l a t i v n í t v o r b y p r á v a v Č R j e v p o dst a t ě n e f o r m á l n í m s ys t é m e m , k t e r ý j e t v o ř e n v š e m i o r gá n y, k t e r é s e ú č a s t n í l e gi s l a t i v ní h o p r o c e s u t v o r b y p r á v n í c h n o r e m . J e d n á s e o z a st u p i t e l s t v a v yš š í c h úz e m ní c h s am o s p r á v n ýc h c e l k ů ( k r a j e , s d r u ž e ní
obcí
D r u ž s t e v ní
s
celostátní
asociace
ČR,
p ů so b n os t í ) ,
H o s p o d á ř sk o u
h l a v ní komoru
m ě st o ČR,
Prahu, ústřední
o d b o r o v é o r gá n y a o r ga n i z a c e z a m ě s t na v a t e l ů , Ú ř a d p r o t e c h n i c k o u n o r m a l i z a c i , m e t r o l o gi i a s t át n í z k u še b n i c t v í , m i n i st e r s t v a , j i n é ú s t ř e d n í o r gá n y s t á t n í s p r á v y, B IS , Ú ř a d p r o z a h r a n i č n í s t yk y a i n f o r m a c e , Ú ř a d p r o o c h r a n u o so b ní c h ú d a j ů , z m o c n ěn c e p r o l i d s k á p r á v a , Č e sk o u n á r o d n í b a n ku , N e j v yš š í s o u d , N e j v yš š í s p r á v n í so u d , Ús t av n í so u d , N ej v yš š í k o n t r ol n í ú ř a d , Vl á d u Č R , k a n c e l á ř v l á d y Č R , Le gi s l a t i v n í r ad u v l á d y Č R , P os l a n e c k o u s n ě m o v n u ( v č e t n ě j e d n o t l i v ýc h p o s l a n c ů ) , k a n c e l á ř P o s l a n e c k é s n ě m o v n y, S e n á t Č R ( v č e t n ě j e d n o t l i v ýc h s e n á t o r ů ) , k a n c e l á ř S e n á t u Č R , p r ez i de n t a r e p u b l i k y, k a n c e l á ř p r e z i d e n t a re p u b l i k y. V š e c h n y u v e d e n é s u b j e k t y, a č k o l i v k až d ý s a m o s t a t n ě a ně k t e r é j e n t e h d y, k d yž s e j i c h u r č i t á p r á v n í ú p r a va p ř í m o do t ýk á , s e v yj a d ř u j í v r á m c i l e gi s l a t i v n í h o p r o c e s u k p ř i p r a v o v a n é p r á v n í n o r m ě a s v o u o d p o v ě d n o u p r ů b ěž n o u i v z áj e m n o u k on t r o l n í č i n n o st í , b yť n e j s ou o r ga n i z o v á n y v e f o r m á l n í m ř e t ěz c i , by m ě l y z a j i s t i t s o ul a d n o v é právní
normy
finančního
práva
upravující
k o n t r ol n í
s ys t é m
s p r á v e m E U , z a j i s t i t s o ul a d n o v é p r á vn í n o r m y s p l a t n ým p r á v e m v
ČR,
z a j i st i t
b e z c h yb n o s t ,
s r o z u m i t e l n o st ,
sta bilitu,
r e a l i z o v a t el n o st a v ym a h a t e l n o s t n o výc h p r á v n í c h n o r e m , j e j i c h v z á j e m no u
p r o v áz a n o s t
a
o d st r a n i t
kolizní
si t u a ce
mezi
j e d n o t l i v ým i p r á v n í m i p ř e d p i s y t a k , a b y u p r a v o v a n á p r o b l e m a t i k y k o n t r o l y m o h l a b ýt v yu ž í v á n a a a p l i k o v á n a p ř í m o b ez d a l š í c h p o t ř e b n ýc h n o v e l i z a c í a a b y c e l ý s ys t é m f u n go v a l b e z c h yb n ě a s l o už i l s v é m u p r i m á r n í m u ú č e l u .
55
J e z ř e j m é , ž e k až dý, k d o p o s k yt u j e s v é f i n a n č n í p r o s t ř e dk y, c h c e z a r u č i t t u n e j vyš š í o c h r a n u p r o t i j e j i c h z n e už i t í , c h c e z a r u č i t účelnost
a
h o s p od á r n o s t
i u e v r o p s k ýc h
jejich
finančních
v yu ž i t í .
p r o s t ř e dk ů ,
Ne
jinak
natož,
je
tomu
p o k ud
jsou
p o s k yt o v á n y v t a k v e l k é m o bj e m u . V r á m c i Č e s k é r e pu b l i k y j e k o n t r o l ní s ys t é m t ě c h t o p r o s t ř e d k ů uz p ů s o b e n j e j i c h p ouž i t í , a l e j i s t ě j e s t á l e c o z l ep š o v a t . D e l e ge f e r e n d a b y b yl o v h o d n é v yu ž í t zahraniční
z k u š e no s t i
prostředků
a
s k on t r o l o u
implementovat
je
toku
do
e v r o p s k ýc h
českého
finančních
prostředí.
J e dn ou
z t a k ov ýc h m o ž n o st í j e p l n ě f u nk č n í f u n go v á n í p r o gr a m u S t á t n í p o k l a d n y.
2.3 Kontrolní systém v rozpočtovém právu na
2.3.1 Kontrola
úrovni
s t á tn í h o
rozpočtu
a
f o n d o vn í h o
h o s p o d á ř s t ví s t á tu K o n t r o l ní s ys t é m se z a m ě ř e n í m n a p r ob l e m a t i ku r oz p o č t ů s e stínově odvíjí
od rozpočtového
p r oc e s u ,
průběžně
t v o rb y
až
od
rozpočtu
po
tj.
ko n t r ol a
v yp r a c o v á n í
p r o b í há státního
z á v ě r e č n é h o ú č t u a j e d o n í z a p o j e n k a ž d ý, k d o r o z p o č e t t v o ř í , r e a l i z u j e i ho d n o t í . O f i c i á l ní i ns t i t u ce p r o v á d ě j í c í k o n t ro l u n a d s t á t n í m r oz p o č t e m j s o u : -
P o s l a n e c k á s n ě m o vn a , k t e r é v l á d a Č R p ř e d k l á d á čtvrtletně
zprávy
o
průběhu
ro z p o č t o v é h o
hospodaření. -
M i n i st e r s t v o
fi n a nc í
ČR
a
jedno tliví
správci
r o z p o č t ov ýc h k a p i t o l k o nt r o l uj í , d o h l í ž í a h o d n ot í plnění
s t á t ní h o
r o z po č t u
a
h o s p od a ř e n í
s r o z po č t o v ým i p r o st ř e d k y. -
Krajské úřady provádí kontrolu nad hospodařením s
r o z p o čt o v ým i
k o m p e t e n č n í ho
prostředky
z ák o n a
a
zejména
na dle
základě zákon ů
č . 5 5 2 / 1 9 91 S b . , o s t á t n í k o n t r ol e a č . 3 2 0 / 2 0 0 1 S b . , o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r áv ě . 56
N e j v yš š í
-
kontrolní
úřad,
nezávislý
orgán,
k o n t r o l uj e h o s p od a ř e n í v r á m c i s t á t ní h o r o z p o čt u v e s m ys l u o p r á v n ě n í z Ú s t a v y Č R a z e z á k o n a č . 1 6 6 / 1 9 93 S b. , o N K Ú .
M i n i st e r s t v o fi n a n c í , ú z em n í f i n a n č ní o r gá n y, s p r á v c i k a p i t o l a
krajské
s t á t n í ho
úřady
rozpočtu,
z a j i š ť uj í
k o n t r ol u
h o s p od a ř e n í
j i n ým i
peněžními
prostředky
s prostředky a
prostředky
N á r o d n í h o f o n d u po d l e z á k o n a č . 5 5 2 / 1 9 9 1 S b . , o s t át n í k o n t r o l e , a n o v ě p ř i p r a v o v a né h o z á k o n a o k o n t ro l n í m ř á d u 47, k t e r ý j i ž p r o š el P o s l a n e c k o u s n ě m ov n o u Č R a k t e r ý b y m ě l v n ě k t e r ýc h č á s t e c h n a h r a d i t z á k o n o s t át n í k on t r o l e .
2 . 3 . 2 Fi n a n č n í k on t r o l a v e v e ř e j n é s p r á v ě Zr u š e n í m m i n i st e r s t v a s t á t n í k o nt r o l y p o r o c e 1 9 8 9 z t r a t i l s t á t n á s t r o j e k o v l i v ň o v á n í k o nt r o l n í c h m e c h a n i s m ů v e v e ř e j n é s p r á v ě . 48 Ř e š e n í m s e z d á l o z ř í z e n í N e j vyš š í h o k o n t r o l n í h o ú ř a du, avšak
p r o t ož e
pravomocemi,
n e d i s p o n ov a l
n em o h l
u kl á d a t
a
n e d i s p on u j e
p o vi n n o s t i
výk o n n ým i
k zajištění
nápravy
z j i š t ě n ýc h n e d o s t a t k ů . N á s l e d o v a l o p ř i j e t í z á k o n ů:
Každý
-
z á k o n č . 40 5 / 1 99 1 S b . , o k o nt r o l e v Č S F R ,
-
z á k o n č . 41 8 / 1 99 1 S b . , o št á t n e j ko n t r ol e ,
-
z á k o n č . 55 2 / 1 99 1 S b . , o st á t n í k o n t r ol e.
správce
kapitoly
je
o d p o vě d n ý
za
h o s p o d a ře n í
s p ř i d ě l e n ým i p r o st ř e d k y s t á t n í h o r oz p o č t u, a p r o t o so u s t a v n ě sleduje
a
v yh o d n o c u j e
h o s p o d á r n o st ,
e f e k t i v n o st
a
ú č e l n o st
v yn a k l á d á n í v ýd a j ů v e s v é r o z po č t o v é ka p i t o l e .
47
Sněmovní tisk č. 575/0 vládního návrhu zákona o kontrole (kontrolní řád) Kontrola ve státní správě zpřísní: veřejné finance. In Ekonom: Týdeník Hospodářských novin. Praha: Economia, a.s, 2000, 24. 2. 2000. ISSN 1210-0714. Dostupné na http://ekonom.ihned.cz/index.php?archive[from_day]=&archive[from_month]=1&archive[from_year] =2000&archive[to_day]=&archive[to_month]=12&archive[to_year]=2000&s1=4&s2=0&s3=2&s4=0 &s5=0&s6=0&m=cisla. 48
57
P r á v n í ú p r a v a k o nt r o l y v o b l a s t i p o s kyt o v á n í r o z p o č t o v ýc h p r o s t ř e d k ů b yl a d o p l n ě n a z á k o n e m č . 3 2 0 / 2 0 0 1 S b . , o f i n a n č n í kontrole ve veřejné správě. Před
přijetím
z á ko n a
o
finanční
ko n t r o l e
n e e x i s t ov a l y
s p e c i á l n í út v a r y z a m ě ř e n é n a f i n a n č n í k o n t r o l u. T e h d y j i p r o v á d ě l i ú ř e d n í c i j e d no t l i v ýc h o d b o r ů po p o v ěř e n í v e d o u c í m p r a c o v n í k e m , nedocházelo
však
k
řádnému
v yh o d n o c o v á n í
v ýs l e d k ů .
Při
k o n t r o l á c h h o sp o d ař e n í s f i n a n č n í m i p r o s t ř e d k y s e p o d l e n á z o r u E v r o p s k é k o m i s e z d á l a l e gi s l a t i v ní ú pr a v a n e d o s t a t e č n á . S c h á z e l o p r á v n í o š e t ř e n í v ýk o n u f i n a n č n í k o nt r o l y p o d l e m e z i ná r o d n í c h s m l u v , n a v í c s e ve l m i o bt í ž n ě n a p r a v o v a l y n e d o s t a t k y a z t r á t y z n e s p r á v n é h o p o s t up u p ř i n a kl á d á n í s fi n a n č n í m i p r o st ř e d k y. V l e gi s l a t i v ě c h yb ě l a ú p r a v a f i n a n č n í k o n t r o l y v e v z t a h u n a d ř í z e n o st i
a
p o d ř í z e n os t i ,
n e b yl o
zabezpečeno
vyu ž í v á n í
j e d n o t n é k o n t r ol n í d o k u m e nt a c e . T ak t é ž n e e x i s t o v a l a p o v i n n os t z ř í z e n í v ni t ř n í h o ko n t r o l ní h o s ys t é m u v i n s t i t u c í c h v e ř e j n é s p r á v y a n e b yl a z a r u č e n a v ým ě n a i n f o r m a c í z o bl a s t i k o n t r ol y. 49 V ýk on k o n t r o l y s e ř í d i l p ř e d e v š í m z á k o n e m o s t á t n í ko n t r o l e a z á k o n e m o ú č e t n i c t ví . T o d o k a z ov a l i k ont r o l n í út v a r m i n i st e r s t v a s t á t ní k o nt r o l y, který
v té
době
k v l a s t ní m
p r o c e s ům
v e ř e j n o s p r á v ní
kontroly
p o u ž í v a l t a k é z á k on o s t á t n í k on t r o l e, k t e r ý o b s a h o v a l v ym e z e n í o z n á m e ní
o
a k o n t r o l ov a n ýc h nedostatků
kontrole, osob,
v ho s po d a ř e n í
práva po v ě ř e n í se
a a
p o v i n n o st i v ýs t u p .
v yc h á z e l o
k on t r o l o r a
Při
d ef i n o v á n í
z obecně
z á v a z n ýc h
p ř e d p i s ů j a k o n a p ř . z e z á k o n a o ú č e t n i c t v í , z á k on a o r o z po č t o v ýc h p r a v i d l e c h úz e m n í ch r o z p o čt ů a p o d . S c h v á l e n í z á k o n a o f i n a n č n í ko n t r ol e p ř i s p ě l o k v ýr a z n é z m ě n ě v p r o v á d ě n í f i n a n č n í k o n t r ol y. J e j í v ýk o n p o d l e t é t o p r á v n í ú p r a v y j e z á v a z n ý o d 1 . 7 . 2 0 0 2 . Or ga n i z a c e v e ř e j n é h o s e k t o r u a v e ř e j n é s p r á v y m u s e l y v yp r a c o v a t o p a t ř e n í k j e j í m u z av e d e n í ,
49
REKTOŘÍK, Jaroslav, ŠELEŠOVSKÝ, Jan. Kontrolní systémy veřejné správy a veřejného sektoru. vyd. 1. Praha: Ekopress, 2003.
58
o r ga n i z a č n í ř á d y, s m ě r n i c e a p o d . , st a n o v i l a s e n o v á pr a v i d l a , m e t o d y a p o s t u p y. K o n t r o l a p r o v á d ě ná p o d l e z v l á š t n í c h p r á v n í c h p ř e d p i s ů j e f i n a n č n í k on t r o l ou t e h d y ( v e s m ys l u z á k on a č . 3 20 / 20 0 1 S b . , o finanční
k o n t r ol e ,
v platném
znění),
a
prováděcí
pokud
v yh l á š k y
k o n t r ol n í
č.
v z t a h y,
416/2004
upravené
Sb.
těmito
z v l á št n í m i p r á v ní m i p ř e d p i s y, n á l e ž í d o v ě c n é p ů s o b no s t i z á k on a s o h l e d e m n a v ym e z e n í p r v k ů z á k o n a , j a k o j e p ř e d m ě t f i n a n č ní k o n t r o l y,
hlavní
cíle
finanční
k o nt r o l y
a
zásady
finanční
50
kontroly . A b y s k u t e č n ě š l o o v ýk o n f i n a n č n í k o n t r o l y, m u s í z v l á št n í p r á v n í p ř e d p i s y o b s a h o v a t p r á v n í ú p ra v u i d e n t i c k o u s e z á k o n em o f i n a n č n í ko n t r ol e . P r o t o j e nu t n é p o r o v n a t s u bj e k t y k o n t r o l y, k t e r ým i j s o u o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y, p ř í j e m c e n e b o ž a d a t el v e ř e j n é f i n a n č n í p o d p o r y ( p o d l e u s t a n o v e ní § 2 z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r o l e – V ym e z e n í p o j m ů ) , d á l e p ř e d m ět k on t r o l y ( d l e u s t a n ov e n í § 3 zákona o finanční kontrole – Finanční kontrola) a cíl kontroly ( p o d l e u st a n o v e n í § 4 z á k o n a o fi n a nč n í k o nt r o l e – H l av n í c í l e f i n a n č n í k o nt r o l y) . F i n a n č n í k o n t r o l o u p o d l e z vl á š t ní c h p rá v n í c h p ř e d p i s ů , kt e r é u p r a v u j í v ě c n ě i d e nt i c k o u ú p r a v u s e z ák o n e m o f i n a n č ní ko n t r o l e , j e n a p ř í kl a d k o nt ro l a u p r a v e n á p od l e u s t a n o v e ní § 4 8 z á k on a č . 2 1 9 / 2 0 00 S b. , o m a j e t k u Č e s k é r e pu b l i k y a j e j í m v ys t u p o v á n í v právních
vz t a z í ch ,
v e z n ě ní
p o z dě j š í c h
p ř e d p i s ů,
kontrola
u p r a v e n á p o d l e u st a n o v e n í § 3 9 a 4 3 z á k o n a č . 2 1 8 / 20 0 0 S b. , o r o z p o čt o v ýc h
pravidlech
a
o z m ěn ě
n ě k t e r ýc h
souvisejících
z á k o n ů ( r oz p o čt o v á p r a v i d l a ) , v e z n ě ní p oz d ě j ší c h p ř e d p i s ů , p o dl e u s t a n o v e n í § 1 5 z á ko n a č . 2 5 0 / 2 00 0 S b ., o r o z p o č t o v ýc h p r a v i d l e c h ú z e m ní c h
r o z po č t ů ,
v e z n ě ní
p oz dě j š í c h
p ř e d p i sů ,
a
podle
u s t a n o v e n í § 2 z á ko n a č . 1 3 1 / 2 0 0 0 S b. , o h l a v n í m m ě s t ě P r a z e , ve znění
p oz d ě j š í ch
předpisů,
podle
50
ustanovení
§ 9a
zákona
PAŘÍZKOVÁ, Ivana. Kontrola, kontrola ve veřejné správě, finanční kontrola: 1. část. In Daně: časopis pro právní vědu a praxi, Brno: Masarykova univerzita. Právnická fakulta, Roč. 11, č. 3, s. 245.
59
č . 1 2 8 / 2 0 00 S b. , o o b c í c h , v e z n ě n í p o z d ě j š í c h p ř e d p i sů , p o dl e ustanovení
§ 2
zákona
č. 129/2000 Sb.,
o k r a j í c h,
v e z n ě ní
p o z d ě j š í c h p ř e d p i s ů, p o d l e u s t a n o v e n í § 9 z á k o n a č . 1 4 7 / 20 0 0 S b. , o okresních
úřadech,
ustanovení
§ 15
ve znění
zákona
p oz d ě j ší c h
č. 96/1993 Sb.,
p ř e d p i s ů,
podle
o stavebním
spoření
a s t á t n í po d p o ř e s t av e b n í h o s po ř e n í , v e z n ě n í p oz d ě j ší c h př e d p i s ů , podle
u s t a no v e n í
o b o r o v ýc h ,
§ 7
z á ko n a
p o d n i k o v ýc h
ve znění
p oz d ě j ší c h
č . 5 5 1 / 1 9 91 S b. ,
č . 2 8 0 / 1 9 92 S b. ,
a dalších
zdravotních
p oj i š ť o vn á c h ,
ustanovení
§ 7a zákona
předpisů,
o Všeobecné
o r es o r t n í c h ,
z d r av o t n í
p oj i šť o v n ě
České
r e p u b l i k y, v e z n ě n í p o z d ěj š í c h p ř e d p i s ů , p o dl e u s t a n ov e n í – § 7 o d s t . 6,
§ 10
o ds t . 5 ,
§ 16
odst. 1,
§ 19
odst. 1.
zákona
č . 2 4 8 / 2 0 00 S b. , o po d p o ř e r e gi o n á l n í h o r o z v oj e . Do
p ů s o b n o st i
zákona
náleží
t éž
kontrola
p r o v á dě n á
m i n i s t e r s t v y z t i t u l u z a k l a d a t e l e s t á t n í h o p o d n i k u p o dl e u s t a n o v e ní § 15
zákona
č . 7 7/ 1 9 9 7 S b . ,
o státním
p o d ni k u ,
d ál e
ko ntrola
d o d r ž o v á ní p o v i n n os t í s t a n ov e n ýc h p r á v n í m i p ř e d pi s y a v n i t ř n í m i předpisy
při
hospodaření
s
majetkem
státu
p r o v á d ě ná
podle
u s t a n o v e n í § 4 8 až 5 0 z á k o n a č . 21 9 / 2 0 0 0 S b ., o m a j e t k u Č R a j e j í m v ys t u p o v á n í v p r á v n í c h vz t az í ch , u P o z e m k o v é h o fo n d u Č R . Z
působnosti
N e j v yš š í m
z á ko n a
kontrolním
o N e j v yš š í m
je
v yl o u č e n a
úřadem
kontrolním
podle
úřadu,
kontrola
zákona
ve znění
v yk o n á v a n á
č. 166/1993 Sb.,
pozdějších
př e d p i s ů ,
p ř e z k o u m á v á ní h o sp o d a ř e n í o b c í , k r a j ů a h l a v n í h o m ě st a P r a h y 51, k o n t r o l a a k c i ov ýc h s p o l e č n o st í a o b e cn ě p r o s p ě š n ýc h s p o l e č n o s t í , k nimž
plní
společností
f u nk c i (akciové
z a kl a d a t e l e
stát,
společnosti
ko n t r ol a
a společnosti
o bc h o d n í c h s
ručením
o m e z e n ým ) a o b e c n ě p r o s p ě š n ýc h s p o l e č n o s t í , k n i m ž p l ní f u n k c i z a k l a d a t e l e úz e m n í s a m o s p r á v n ý c e l e k . V t a k o v ýc h p ř í p a d e c h , k d y s t á t n e b o ú z e m n í s am o s p r áv n ý c e l e k v l o ž í s v é p r os t ř e d k y j a k o m a j e t k o v o u ú č a s t d o o b c h o d n í c h 51
Srov. zákon č. 420/2004 Sb., o přezkoumávání hospodaření územních samosprávných celků a dobrovolných svazků obcí a zákon č. 421/2004 Sb., o změně zákonů souvisejících s přijetím zákona o přezkoumávání hospodaření územních samosprávných celků a dobrovolných svazků obcí
60
s p o l e č n o s t í a o b e c n ě p r o s p ě š n ýc h s p o l e č n o s t í , m ů ž e up l a t ň o v at k o n t r o l ní č i n no s t p o u z e p r os t ř e d n i c t v í m ú č a s t i s v ýc h z á s t up c ů v o r gá n e c h s p o l e č n o s t i p o dl e z á k o n a č . 5 1 3 / 1 9 9 1 S b . , o b c h o d ní zákoník,
v e z n ě ní
p oz d ě j ší c h
p ř e dp i s ů
a
zákona
o obecně
p r o s p ě š n ýc h s p o l e č n o s t e c h . P o k u d v š a k j s ou t yt o p r á v n i c k é o s o b y v p o s t a v e n í ž a d a t e l e n e b o p ř í j e m c e v e ř e j n é f i n a n č n í p o d p o r y, p o s t u p uj e s e p o d l e z á k o n a o f i n a n č n í k on t r o l e ( v e ř e j n o p r á v n í k on t r o l a – hl a v a I P ů s o b n o st k o n t r o l ní c h o r gá n ů v č á s t i d r u h é z á k o na ) . ministerstvo
Aby
financí
naplnilo
funkci
m e t o d i c ké h o
k o o r d i n á t o r a v ýk o n u f i n a n č n í k o n t r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě , v yd a l o v yh l á š k u
č.
6 4 / 2 00 2 ,
která
v s t ou p i l a
v p l a t n o st
1.
3.
2 0 02
a p ř e d s t a v o v a l a p r i n c i p y t z v . o p e r a c í t ř í p o d pi s ů , a t o p ř í k a z c e o p e r a c e , s p r á v c e r o z p o č t u a hl a v n í h o ú č e t n í h o. O v š em n e j a s n ě s t a n o v i l a , j a k é p o st u p y b y s e m ě l y u p l a t ň o v at b ě h e m p r ů b ě ž n é a následné
k o n t r o l y.
Auditní
p o s t up y
se
t ýk a l y
především
f i n a n č n í h o a u di t u a n e p o v a ž ov a l y s e z a o d p o v í d aj í c í p ož a d a v k ům z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r ol e . T o b u di l o do j e m m a l é od l i š n os t i zaměření
práce
interního
a ud i t o r a
od
k on t r o l o r a .
V yh l á š k a
o m e z o v al a r oz s a h i n t e r n í h o a u d i t u n a t yp i n s p e k č n í a k t i vi t y, č í m ž p o u k á z a l a n a t o , ž e c e l k o v é a j a s n é p o r o z u m ě ní i n t e r ní m u a u d i t u b yl o
v ČR
stále
n e d o s t a t e č n é . 52
S IG M A
doporučila
vyh l á š ku
p ř e p r a c o v a t , č í m ž vs t o u p i l a v pl a t n o st v yh l á š k a č . 4 1 6 / 2 0 04 S b . Zm ě n u p r o v á d ě c í h o p ř e d p i s u d á l e v yv o l a l a p o t ř e b a n o v ýc h pravidel
pro
čerpání
prostředků
ze
s t r u kt u r á l ní c h
fondů
a k o h e z ní h o f o nd u E U , s t e j n ě j a k o u ko n č e n í e t a p y v ýv o j e v e ř e j n é s p r á v y v s o u v i s l o s t i s e z r u š e ní m ok r e s ů. V yh l á š k a t ě s n ě j i p ř i m yk á n a z á k o n o f i n a n č n í k o n t ro l e . V j e d n o t l i v ýc h č á s t e c h j e č a s t o c i t o v á n o d k a z n a p ř í s l u š n ý p a r a gr a f a o d s t a v e c z á k o n a . Zr u š e n á v yh l á š k a t a k t o k o n c i p o v á n a n e b yl a . T v ů r c e v yh l á š k y u s i l o v a l o už ší s o u vi s l o st s e z á k o n e m , t a k a b y l é p e v ys t i h l h l a v ní z ám ě r z á k on a a d o v ys v ě t l i l p o uz e o b e c n ě 52
SIGMA: Public internal financial control in the Czech republic, 2003.
61
n a z n a č e n é t ez e . Zř e t e l n ý p o s u n n a s t a l t a k é v č á s t i a u d i t ní c h p o s t u p ů. V yh l á š k a i n t e r n í a u d i t o r y v í c e m e t o d i c k y v e d e . S o u č a s n o u p o d o bu k o n t r o l ní h o s ys t é m u o v l i v n i l a m i m o j i n é reforma
veřejné
správy
a
s p ř i s t o up e n í m
do
E v r o p sk é
unie
p o ž a d a v k y j e j í h o pr á v a . Č e s k á r e p u b l i k a z oh l e d ň uj e č l án e k 2 7 4 S m l ou v y o z a l o ž e ní E v r o p s k é h o s po l eč e n s t v í , n a ř í z e n í R a d y E S 53 t ýk a j í c í
se
a s t a n o v i sk o
souhrnného č.
2/2004
rozpočtu
E v r o p sk é h o
E v r o p s k ýc h účetního
s p o l e č e n s t ví
d vo r a
u pr a v u j í c í
j e d n o t n ý a u d i t . V ná s l e d u j í c í c h l e t e c h b y m ě l b ýt p o d l e v z o r u s t á t ů E v r o p s k é u ni e z a k om p o n o v á n a s l o už i t j a k o o p ě r n ý b o d f i n a n č n í h o, ř í d í c í h o a k o n t r ol n í h o s ys t é m u Č R s ys t é m s t á t ní p o kl a d n y. 54 Finanční
kontrola
v yk o n á v a n á
podle
tohoto
zákona
je
s o u č á s t í s ys t é m u f i n a n č n í h o ř í z e ní z a b e z p e č u j í c í ho h o sp o d a ř e n í s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y. H l a v n í m i c í l i f i n a n čn í k o nt r o l y j e p r o v ě ř o v a t : 55 -
d o d r ž o v á ní l e gi s l a t i v y a o p a t ř e n í p ř i j a t ýc h o r gá n y veřejné
správy
hospodaření
v mezích
s v e ř ej n ým i
těchto
př e d p i s ů
prostředky
při
k z a j i št ě n í
s t a n o v e n ýc h ú k o l ů t ě m i t o o r gá n y, -
zajištění
ochrany
v e ř e j n ýc h
prostředků
proti
r i z i k ů m , n e s r o v n a l o s t e m n e bo j i n ým n e d o s t a t k ům z p ů so b e n ým z e j m é na p o r u š e n í m p r á v n í c h p ř e d p i s ů, n e h o s p o d á r n ým ,
n e ú č e l n ým
a
neefektivním
n a k l á d á n í m s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y n e b o t r e s t no u činností, -
v č a s n é a s p o l e h l i v é i n f o r m o v á ní v e d o uc í c h o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y o n a k l á d á n í s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y, p r o v á d ě n ýc h o p e r a c í c h , j e j i c h p r ů k a z né m ú č e t n í m zpracování
za
ú če l e m
53
účinného
us m ě r ň o v á n í
Nařízení Rady (ES, EURATOM) č. 1605/2002 ze dne 25. června 2002, kterým se stanoví finanční nařízení o souhrnném rozpočtu Evropských společenství 54 Koncepce kontrolního systému v České republice se zaměřením na finanční kontrolu. Dostupná na http://www.mfcr.cz/cps/rde/xchg/mfcr/xsl/koncepce_roz_fin_kontroly.html 55 Srov. § 4 zákona č. 320/2001 Sb., o finanční kontrole ve veřejné správě
62
činnosti
o r gá n ů
veřejné
správy
v souladu
se
s t a n o v e n ým i ú k o l y, h o s p o d á r n ý,
-
efektivní
a
účelný
v ýk o n
veřejné
t ř í s t u p ňo v ý
s ys t é m
s p r á v y.
2 . 3 . 2 . 1 T ř í s t u pň o v ý s ys t é m f i n a n č n í k o nt r o l y Zá k o n finanční
o
finanční
k on t r o l y,
kontrole
přičemž
upravuje
n a v az u j e
z ej m é n a
na
z á k on
o r o z p o čt o v ýc h p r a v i d l e c h st á t u , z á k on o r oz p o č t o v ýc h p r a v i d l e c h ú z e m n ě s a m os p r á v nýc h c e l k ů a z á k o n o m a j e t k u Č e s k é r ep u b l i k y. Za c í l s i k l a d l z a b r á n i t p o d v od ů m , n e h o s p o d á r n o st i a j i n ým n e ž á d o u c í m j e v ům . 56 F i n a n č n í k o n t r ol a se r e a l i z u j e n a t ř e c h s t u p n í c h: 57 1 . M i n i st e r s t v o f i n a n cí Č R , kt e r é p l ní f un k c i ge s t o r a p r o finanční úřadu,
k o n t r ol u tvoří
a
zároveň
n e j v yš š í
úroveň
ústředního fi n a n čn í
s p r á v ní h o
k o nt r o l y
ve
v e ř e j n é s p r á v ě a v yk o n á v á p ř e v á ž n ě v e ř e j n o s p r á v n í k o n t r o l u, c ož j e čá s t e č n ě v r o z po r u s e z a b ez p e č e n í m c í l ů k o nt r o l ní h o sys t é m u . 58 D o j e h o pů s o b n o st i p at ří provádění
v l a s t ní
p ř e d k l á d a n ýc h
kontrolní
s o u h r n n ýc h
č i n nos t i
zprá v
v yš š í m i
a
a n a l ýz a ú z em n í m i
s a m o s p r á v n ým i c e l k y a s p r á v c i k a p i t o l .
56
Kontrola ve státní správě zpřísní: veřejné finance. In Ekonom: Týdeník Hospodářských novin.
Praha:
Economia,
a.s,
2000,
24.
2.
2000.
ISSN
1210-0714.
Dostupné
na
http://ekonom.ihned.cz/index.php?archive[from_day]=&archive[from_month]=1&archive[from_year] =2000&archive[to_day]=&archive[to_month]=12&archive[to_year]=2000&s1=4&s2=0&s3=2&s4=0 &s5=0&s6=0&m=cisla. 57
REKTOŘÍK, Jaroslav, ŠELEŠOVSKÝ, Jan. Kontrolní systémy veřejné správy a veřejného sektoru.
Vyd. 1. Praha: Ekopress, 2003, s. 65. 58
Koncepce kontrolního systému v České republice se zaměřením na finanční kontrolu. Dostupné na
http://www.mfcr.cz/cps/rde/xchg/mfcr/xsl/koncepce_roz_fin_kontroly.html
63
2. Správci
v e ř e j n ýc h
s a m o s p r á v n ýc h r o z p o č t ov ýc h
r o z p o čt ů ,
celků
(dále
kapitol
tj. také
s t á t ní h o
o r gá n y ÚSC)
územně
a
r oz p o č t u .
správci Správce
k a p i t o l y s t á t n í h o r oz p o č t u z aj i šť u j e f i na n č n í k o n t r ol u :
u
o r ga n i z a č n í c h s l o ž e k st á t u a s t á t n í c h
fondů,
které
r o z p o č t u.
jsou
napojeny na
Za h r n u j í
se
sem
i
kapitolu ž a d at e l é
a p ř í j e m c i v e ř e j n é f i n a n č n í p o d po r y, k t e ř í č e r p a j í z d a n é k a pi t o l y,
u
prostředků
p o s k yt o v a n ýc h
ze
z a h r a n i č n í c h z d r oj ů, p ř e d e v š í m z E U,
v případech,
kdy
se
správce
u o r ga n i z a č n í c h
rozhodne
a p ř í s p ě v k o v ýc h
kapitoly
sl ož e k
o r ga n i z a c í
ve
st á t u své
p ů s o b n o st i n a h r a di t ú t v a r i n t e r ní h o a ud i t u p r o v á d ě n í m v e ř e j n os p r á v n í k o nt r o l y.
P o d d oz o r ÚS C s p ad a j í f i n a n č ní k o nt r ol y: u
p ř í s p ě v ko v ýc h
o r ga n i z a c í
v p ů so bn o s t i
Ú S C , ž a d a t e l ů a p ř í j e m c ů v e ř e j n é f i n an č n í p o d p o r y p o s k yt o v a n é z j e j i c h r oz p o č t ů, u p ř í s p ě v k o v ýc h o r ga n i z a c í , u n i c h ž s e Ú S C rozhodne nahradit útvar interního auditu v ýk o n e m v e ř e j n o s p rá v n í k o nt r o l y, u
prostředků
č e r pa n ýc h
ze
z a h r a n i čn í c h
zdrojů, především z fondů EU, v p ř e n e s e n é p ů s o bn o s t i , k d y k r a j s k é ú ř a d y p ř e z k o u m á v aj í
hospodaření
obcí
a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b c í a M a gi s t rá t h l . m ě s t a P r a h y m ě s t s ké č á s t i h l . m ě s t a P ra h y. 59 59
Koncepce kontrolního systému v České republice se zaměřením na finanční kontrolu. Dostupné na http://www.mfcr.cz/cps/rde/xchg/mfcr/xsl/koncepce_roz_fin_kontroly.html
64
3 . S u b j e kt y
veřejného
sektoru,
ostatní
j e d n o t k ou :
které
o r ga n i z a č n í
jsou
účetní
složky
státu,
o r ga n i z a č n í s l ož k y Ú S C a p r á v n i c k é o s o b y h o s p o d a ř í c í s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y.
F i n a n č n í k o n t r o l a ve v e ř e j n é s p r á v ě j e p r o v á d ě n a n a z á k l a d ě z á k o n a o fi n a n č n í k o n t r o l e . Za m ě ř u j e s e n a j e d n ot n é m e t o d i c k é ř í z e n í f i n a n č ní k o n t r o l y v c e l é v e ř e j n é s p r á v ě a n a v yt v o ř e n í právních
a
i n s t i t uc i o n á l n í c h
p o d m í ne k
pro
zajištění
finanční
k o n t r o l y a p r o s t ř e dk ů p o s k yt n u t ýc h Č e s k é r e p u b l i c e z e z a h r a n i č í . Zá k o n ř e š í o p r á v n ě n í k o n t r ol n í c h o r gá n ů m e z i n á r o d n í c h or ga n i z a c í pro
provádění
fi n a n č n í
ko n t r ol y
v s o ul a d u
s uz a v ř e n ým i
m e z i n á r o dn í m i sm l ou v a m i . Za b ýv á s e t a k é p r o h l o u b e ní m p ro v á d ě n í p ř e d b ě ž n é , p r ů b ě ž né a n á s l e d n é f i n a n č n í k o n t r o l y v p ů s o b n o st i řídících
st r u k t u r
a
k o n t r o l y s ys t é m u
řídící
finanční
kontroly
n e z á v i sl ým i s p e c i a l i z o v a n ým i ú t v a r y v č e t n ě z a j i š t ě n í v z á j e m n é s p o l u p r á c e a v ým ě n y i n f o r m a c í . U v e d e n é k o n t r o l ní s t u p n ě u sk u t e č ň u j í a p o k r ýv a j í f i n a n č n í k o n t r o l u v c e l ém t ok u v e ř e j n ýc h f i n a n c í , t j . o d j e j i c h z d r oj ů a ž p o k o n e č n o u r e a l i z a c i . Zá k o n p a k k o n k r ét n ě s t a n ov í p ř e d m ět , hl a v n í c í l e , z á s a d y u s p o ř á d á n í a r o z s a h f i na n č n í k o n t r o l y v yk o n á v a n é m e z i o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y, m e z i o r g á n y v e ř e j n é s p r á v y a ž a d a t e l i n e b o p ř í j e m ci v e ř e j n é f i n a n č n í p o d p or y a u v n i t ř o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y. 60 D o z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r ol e j s ou z ah r n u t y o b e c n é p r i n c i p y p r á v n í c h p ř e d p i s ů E v r o p s k é u n i e , r e sp . E v r o p s k ýc h s p o l e č e n s t v í , které
v yž a d u j í ,
aby
finanční
prostředky
b yl y
v yu ž í v á n y
h o s p o d á r n ě , ú č e l n ě a e f e k t i v n ě . Zá k o n v e s v é m § 2 d e f i n u j e h o s p o d á r n o st
jako
p o už i t í
v e ř e j n ýc h
prostředků
k zajištění
s t a n o v e n ýc h ú k o l ů s c o n e j n i ž š í m v yn a l o ž e n í m t ě c h t o p ro s t ř e d k ů , 60
DVOŘÁK, Bohdan a DVOŘÁKOVÁ, Jana. Zákon o finanční kontrole v praxi a předpisy
související. Pardubice: Nakladatelství Český a moravský účetní dvůr, 2003.
65
a t o p ř i d o d rž e n í o dp o v í d a j í c í k v a l i t y p l n ě n ýc h ú k o l ů . E f e k t i v n o st í j e t a k o v é p o už i t í ve ř e j n ýc h p r o s t ř e d k ů , k t e r ým s e d o s á h n e n e j v ýš e m o ž n é ho r oz s a h u , k v a l i t y a p ř í n o s u p l n ě n ýc h ú k o l ů v e s r o v n á ní s o b j e m e m p r os t ř e dk ů v yn a l o ž e n ýc h n a j e j i c h p l n ě n í . Ú č e l n o s t í se r o z u m í t a k ov é p o už i t í v e ř e j n ýc h p r o s t ř e d k ů , k t e r é z a j i st í op t i m á l ní m í r u d os a ž e n í c í l ů p ř i p l n ě ní s t a n ov e nýc h ú k o l ů . Zá k o n o f i n a n č n í ko n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě z a v e dl s ys t é m řídící
a
v e ř e j nos p r á v n í
k o nt r o l y,
která
u m ož ň uj e
včasné
a s p o l e h l i v é i n f o rm o v á n í v e d o u c í c h o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y p ř i nakládání o jejich
s v e ř e j ným i p r ů k az n ém
usměrňování
p r o s t ř e d k y,
účetním
č i n no s t i
o
p r o v á d ě n ýc h
zpracování
o r gá n ů
za
veřejné
operacích,
účelem
správy
účinného
v s o ul a d u
se
s t a n o v e n ým i a s c h v á l e n ým i p r o g r a m y a ú k o l y. P ř i v ýk o n u f i n a n č n í k o nt r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě s e v yu ž í v a j í schvalovací
p os t up y,
které
zajišťují
p ro v ě ř e n í
po d k l a dů
p ř i p r a v o v a n ýc h o p e r a c í , o p e r a č n í p o s t u p y, k t e r é z a j i š ť u j í ú p l n ý a p ř e s n ý p r ů b ě h p r o v ě ř o v á n í , h o d n o t í c í p o s t u p y, k t e r é z a j i š ť uj í p o s o uz e n í úd a j ů a i n f o r m a c í , a t a k é r e v i z ní p o st u p y z a j i š ť uj í cí p r o v ě ř e n í s p r á v n o st i o p e r a c í , p o st u p ů ap o d . Zá k o n
o
finanční
kontrole
ve
v e ře j n é
správě
v ym e z u j e
v ě c n o u a o s o b n í p ů s o b n o st k o nt r o l y p o z i t i v ní m i n e ga t i v n í m z p ů s o b e m . F i n a n č ní k o n t r o l a j e v yk o n á v á n a m e z i o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y, m e z i o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y a ž a d a t e l i n e b o p ř í j e m c i veřejné
finanční
podpory
a
uvnitř
o r gá n ů
veřejné
s p r á v y.
U s t a n o v e n í t o h o t o z á k o n a s e vz t a hu j í i n a k o n t r ol u s t á t n í h o p o d n i k u v yk o n á v a n o u m i n i s t e r s t v em , a n a k o n t r o l u P oz em k o v é h o f o n d u Č e s k é r e p u bl i k y. Ustanovení v yk o n á v a n o u
tohoto
N e j v yš š í m
zákona
se
kontrolním
n e vz t a h uj í
na
k on t ro l u
úřadem ,
na
kontrolu
h o s p o d a ř e n í s m a j e t k e m z v l á št n í h o c h a r a k t e r u ( n a p ř . v o j e n s k ý m a j e t e k , o z b r o j e n é s í l y, z p r a v o d a j s k á s l už b a ) a n a p ř e z k o u m á v á ní h o s p o d a ř e n í úz e m ní c h s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů . D á l e n a k o n t r o l u p r á v n i c k ýc h o s o b , k n i m ž st á t n e b o ú z em n í s am o s p r á v n é c el k y p l n í
66
funkci
z a k l a d a t el e
s
v ýj i m k o u
k o nt r o l y
p o s k yt o v a n é
veřejné
f i n a n č n í p o d po r y p o d l e t o h ot o z á k o n a . V e s v é m d a l š í m us t a n o v e n í z á k o n d e f i nu j e s v é l e gá l n í p o j m y, j a k o j so u n a p ř . o r gá n v e ř e j n é s p r á v y, k o n t r o l ov a n á o s o b a, v e d o u c í o r gá n u
veřejné
podpora,
s p r á v y,
veřejné
veřejné
finance,
p r o s t ř e d k y,
veřejné
p ř í j m y,
veřejná
finanční
veřejné
v ýd a j e ,
p o s k yt o v a t e l v e ř e j n é f i n a n č n í p o d p o r y, h o s p o d á r n o s t , e f e k t i v n o st , ú č e l n o s t , a p od . F i n a n č n í k o nt r o l a j e v t o m t o z á k o n ě vym e z e n a j a k o s ys t é m finančního
řízení
z a b e z p e č u j í c í ho
hospodaření
s
v e ř e j n ým i
prostředky a tvoří ji: a)
s ys t é m f i n a n č n í k on t r o l y v yk o n á v a n é k o n t r o l ní m i o r gá n y p o d l e u s t a n ov e n í § 7 až 11 z á k on a ( d á l e j e n " v e ř e j n o s p r á v n í k o nt r o l a " ) ,
b)
s ys t é m
finanční
kontroly
v yk o n á v a n é
podle
m e z i n á r o dn í c h s m l uv p o d l e u s t a n o v e ní § 2 4 z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r ol e , z a h r n uj e f i n a n čn í k o nt r o l u zahraničních
prostředků
m e z i n á r o dn í m i
o r ga n i z a c e m i
vyk o n á v a n o u podle
v yh l á š e n ýc h
m e z i n á r o dn í c h s m l u v , k t e r ým i j e Č e s k á r e p u b l i k a vázána, c)
v n i t ř n í ko n t r ol n í s ys t é m v o r gá n e c h v e ř e j n é s p r á v y p o d l e u s t a no v e n í § 2 5 a ž 3 1 z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r o l e r oz d ě l e n ý n a : -
finanční
k o nt r o l u
z a j i š ť o v a no u
o dp o v ě d n ým i
v e d o u c í m i z a m ěs t na n c i j a k o s ou č á s t v n i t ř n í h o řízení
o r gá n u
veřejné
správy
při
přípravě
o p e r a c í p ř e d j e j i c h s c h v á l e n í m , p ř i p rů b ě ž n é m s l e d o v á n í u s k ut e č ň o v a n ýc h o p e r a c í a ž d o j ej i c h konečného
v yp o ř á d á n í
a následném
p r ově ř e n í
v rámci
h o d n o c en í
67
a
v yú č t o v á n í
v yb r a n ýc h d o s a ž e n ýc h
operací v ýs l e d k ů
a správnosti
h o s po d a ř e n í
(dále
j en
oddělené
funkčně
"řídící
kontrola"), -
o r ga n i z a č n ě
a
n e z á v i sl é
p ř e z k o u m á v á ní a v yh o d n o c o v á n í p ř i m ě ř e n o s t i a ú č i n n o s t i ř í d í c í ko n t r o l y, v č e t n ě p r o v ě ř o v á n í správnosti
v yb r a n ýc h
operací,
(dále
také
"interní audit").
S ys t é m
veřejnoprávních
k o nt r o l
tak tvoří
v e ř e j n os p r á v n í
k o n t r o l a , f i n a n č n í k o n t r ol a p o dl e m e z i n á r o dn í c h s m l u v , ř í dí cí k o n t r o l a a i n t e r n í au d i t . V e ř e j n o s p r á v n í k o nt r o l a j e s ys t é m k on t r o l y, k t e r ý z a h r n u j e finanční
k o n t r ol u
s v e ř e j n ým i
skutečností
p r o s t ř e d k y,
r oz h o d n ýc h
především
při
pro
hospodaření
v yn a k l á d á n í
v e ř e j n ýc h
v ýd a j ů v č e t n ě v e ř e j n é f i n a n č n í po d p or y u k o n t r o l o v a n ýc h o s o b ( j e d n á s e o t a k o v é s u b j e k t y, k t e r é j s o u z á r o v e ň s a m os t a t n ým i ú č e t n í m i j e d no t k a m i p o d l e z á k o n a o ú č e t n i c t v í ) , a t o p ř e d j e j i c h p o s k yt n u t í m , v p r ů bě h u j e j i c h p o u ž i t í a n á s l e d n ě p o j e j i c h p o u ž i t í . P r o v á d í j i p o v ě ř e ní v e d o u c í z a m ě s t na n c i j a k o s o u č á s t v n i t ř n í h o ř í z e n í o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y p ř i p ř í p r a v ě o p e r a c í p ř e d j e j i c h s c h v á l e n í m , p ř i p r ůb ě ž n é m s l e d o v á ní us k u t e č ň o v a n ýc h o p e r a c í , a ž d o j e j i c h ko n e č n é h o u s p o ř á d á ní a v yú č t o v á n í . Za h r n u j e i n á s l e d n é prověření
v yb r a n ýc h
operací
v rámci
hodnocení
d o sa ž e n ýc h
v ýs l e d k ů a s p r á v n o s t i h o sp o d a ř e n í . D á l e j e v ym e z e n a f i n a n č n í ko n t r ol a p o d l e m e z i n á r o d ní c h s m l u v . S t a n o v í -l i t a k v yh l á š e n á m e z i n á r o d n í sm l o uv a , kt e r o u j e Č e s k á r e p u b l i k a v áz á n a , p a k m o h ou fi n a n č n í ko n t r o l u vyk o n á v a t m e z i n á r o dn í o r ga n i z a c e s v ým i k o n t r o l n í m i o r gá n y n e b o u r č e n ým i z m o c n ě n c i , a t o p o d l e t o h o t o z á k o n a v r o z s a h u a z a po d m í n e k, k t e r é t a t o sm l o u v a st a n o v í . M e z i n á r o d ní o r g a n i z a c e m a j í n á r o k v yž a d o v a t s p o l u p r á c i o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y Č e s k é r e p u b l i k y p ř i f i n a n č n í k o n t ro l e n e b o z a j i š t ě n í j e j í ho v ýk o n u . D ož á d a n é or gá n y v e ř e j n é s p r á v y j s o u
68
povinny
tomuto
požadavku
podle
zákona
v yh o v ě t .
V rámci
s p o l u p r á c e s e do t če n é o r gá n y v z á j e m n ě i n f o r m uj í o p ře d m ě t u , ú č e l u a v ýs l e d k u f i n a n č n í k o n t r ol y. P o k u d b y t o m e z i n á r o d ní s m l o u v a s t a n ov i l a , m o hl o b y s e s t át , ž e o b c e a k r a j e b u d o u zajišťovat
f i n a n čn í
k o nt r o l u
p o dl e
mezinárodních
s m l uv
u p ř í s p ě v k ov ýc h o r ga n i z a c í a o r ga n i z a č n í c h s l ož e k , j e j i c h ž j s ou z ř i z o v a t e l em a j i m ž b yl y p r o s t ř e d k y p o s k yt n u t y p r o s t ř e d n i c t ví m o b c e č i k r a j e , u vl a s t n í c h ú ř a d ů v p ří p a d e c h , k d y p o m oc p o d l e těchto
m e z i n á r o d ní c h
smluv
je
p os k yt o v á n a
obcím
a
také
u o s t a t ní c h p ř í j e m ců ( n a p ř . k d yž b yl y f i n a n č n í p r o s t ř ed k y z e zahraničí
po s k yt n u t y
f yz i c k ým
nebo
p r á v n i c k ým
osobám
p r o s t ř e d n i c t ví m r oz p o č t u o b c e , k r a j e n e b o i p ř í m o t ě m t o o s o b á m k p l n ě n í úk o l ů ob c e ) . P o d l e u s t a no v e n í o d s t a v c e 5 § 24 z á k o na o f i n a n č n í k o n t r ol e j s o u o r gá n y v e ř e j n é s p r á v y p o v i n n y i n f o r m o v a t m i n i s t e r s t vo f i n a n cí o f i n a n č n í c h ko nt r o l á c h a j e j i c h v ýs l e d c í c h , které
p o s k yt l y
m e z i n á r o d ní m
o r ga n i z a c í m
na
z á k l a dě
jejich
v yž á d á n í . S ys t é m ř í d í c í ko n t ro l y p o s k yt u j e v e d o u c í m u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y s p o l e h l i v é a v č a s n é p r o v o z n í , f i n a n č n í a j i n é i nf o r m a c e . H o d n o t í , z d a p r o vo z n í a f i n a n č n í kr i t é r i a j s o u p l n ě na a z d a z a v e d e n ý v n i t ř n í ko n t r o l ní s ys t é m j e f u n k č n í , d os t a t e č ně ú č i n n ý a v č a s r e a gu j e n a z m ě n y e k o n o m i ck ýc h , p r á v n í c h , pr o v o z ní c h a j i n ýc h p o d m í n e k . In f o r m u j e t a k é o t o m , z d a d o s a ž e n é v ýs l e d k y p ř i p l n ě n í p od s t a t n ýc h ú k o l ů o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y p o s k yt u j í v yh o v u j í c í uj i št ě n í , ž e s c h v á l e n é z ám ě r y a c í l e t o h ot o o r gá n u b u d o u ř á d n ě s pl n ě ny.
In t e r n í
audit
je
n e z á v i sl é
a
objektivní
p ř ez k o um á v á n í
a v yh o d n o c o v á n í o p e r a c í a v n i t ř n í h o k o n t r o l ní h o s ys t é m u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y, k t e r ý m á z a ú k o l z j i šť o v a t , z d a p r á v n í p ř e d p i s y, p ř i j a t á o p at ř e n í a s t a n o v e n é p o s t u py j s o u p ř i č i n n o st i o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y d o d r ž o v á n y. R i z i k a , kt e r á s e v z t a h u j í k č i n n o s t i o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y, j s o u d í k y n ě m u v č a s r o z p oz n á n a . Zj i š ť u j e
69
s e , z d a j s o u p ř i j í m án a o d p o v í d a j í c í o p a t ř e n í k j e j i c h z m í r ně n í n e b o v yl o u č e n í . P o d l e z á k o n a o f i n an č n í k o nt r o l e m u s í u v n i t ř o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y z a j i š ť o v at i n t e r n í a u d i t f u n kč n ě n e z á v i s l ý ú t v a r , n e b o k tomu
z v l á šť
p ov ě ř e n ý
zaměstnanec,
který
je
organizačně
o d d ě l e n ý o d ř í d í c í c h v ýk o n n ýc h o r g á n ů . N a z á k l a d ě z í s k a n ýc h i n f o r m a c í p ř e d k l á dá t e n t o ú t v a r n e b o z a m ě s t n a n e c v e d o u c í m u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y d o p o r u č e n í k e z l e p šo v á n í k v a l i t y v n i t ř n í h o k o n t r o l ní h o
s ys t é m u ,
k p ř e d c h á z e ní
nebo
ke
s n í ž en í
rizik
a n a k o n e c k p ř i j e t í o p a t ř e n í k n á p r a v ě z j i š t ě n ýc h n e d o s t a t k ů . D á l e ú t v a r i n t e r n í h o a ud i t u z a j i šť u j e v e v e ř e j n é s p r á v ě k o n z u l t a č ní činnost. In t e r n í
audit
o v ěř u j e ,
zda
údaje
uvedené
v ú č e t ní c h ,
f i n a n č n í c h a j i n ýc h v ýk a z e c h p r a v d i v ě z o b r az u j í m a j et e k , z d r oj e j e h o f i n a n c o v á n í a h o s p o d a ř e n í s n í m . S k l á d á s e z a u di t ů s ys t é m ů , k t e r é p r o v ě ř u j í a ho d n o t í s ys t é m y z a j i š t ě n í p ř í j m ů o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y, v č e t n ě v ym á h á n í p oh l e d á v e k, f i n a n c o v á n í j e h o č i n n o st i a z a j i š t ě n í sp r á v y v e ř e j n ýc h p r o s t ř e d k ů . S o u č a s n ě z k o um a j í , z d a j s o u do k l a d y k z a úč t o v á n í p od e p i s ov á n y o p r á v n ě n ým i z am ě s t n a n c i u v e d e n ýc h
úřadů
podle
předem
s t an o v e n é h o
oběhu
účetních
d o k l a d ů a p o d pi s o výc h v z o r ů . D á l e m á z a ú k o l k o nt r o l o v at , z d a j e d o d r ž o v á no t ř í d ě n í v ýd a j ů p o d l e r oz p oč t o v é s k l a d b y a d o d r ž o v á ní ú č t o v é h o r oz v r h u , ap o d . P o s l e dn í č á st í i n t e r n í h o a u d i t u j s ou a u d i t y v ýk o n u , t z n . h o sp od á r n o s t i , e f e k t i vn os t i a ú č e l n o s t i j e d n o t l i v ýc h o p e r a c í v č e t n ě p ř i m ě ř e n o s t i a ú č i n no s t i v n i t ř n í ho k o nt r o l n í ho s ys t é m u . Ú t v a r i n t e r n í h o a u di t u j e p o d ř í z e n p ř í m o v e d o u c í m u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y, č í m ž j e d á n a j e h o f u n k č n í n ez á v i sl o st a t a k é oddělení
od
ří d í cí c h
interního
a u di t u ,
v ýk o n n ýc h
případně
struktur.
pověřeného
Vedoucího
zaměstnance,
útvaru jmenuje
a o d v o l á v á v e d o u c í o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. T e n t o ú t v a r n e l z e p o v ě ř o v a t ú k o l y, k t e r é b y b yl y v r o z p o r u s n e z á vi s l ým p l n ě n í m j e m u s t a no v e n ýc h ú k o l ů .
70
V situaci, n e p ř i m ě ř e n ýc h
kd y
mohou
rizik
o r gá n y
je
malá
při
h o sp o d a ř e n í
veřejné
a p ř í s p ě v k o v ýc h
p r a v d ě p o d o b n o st s v e ř e j n ým i
správy
u
ve
p ů s o b n o st i
o r ga n i z a c í
své
v ýs k yt u p r o s t ř e d k y,
o r ga n i z a č n í c h
s l ož e k
nahradit
ú t v ar
i n t e r n í h o a u d i t u p r ov e d e n í m v e ř e j n o sp rá v n í k o nt r o l y. P o d l e z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r ol e m o h o u o b c e , k t e r é m a j í m é n ě n e ž 15 . 0 0 0 ob yv a t e l , n a h r a d i t f un k c i ú t v a r u i n t e r ní ho a u d i t u p ř i j e t í m j i n ýc h d o s t a t e č n ýc h o p a t ř e n í . V t a k o v é m p ř í p a d ě z a j i š ť uj í p r ů b ě ž n é s l e d o v á ní a h o d n o c e n í ú č i n n os t i t ě c h t o o p a t ř e ní a p ř i t o m z v a ž u j í z a v e d e n í út v a r u i n t e r n í h o a u di t u . P o ku d v n á v a z n o s t i n a t o t o h o dn o c e n í z j i s t í , ž e p ř i j a t á o p a t ř e ní n e j s o u d os t a t e č n ě ú č i n n á , j s o u o b c e p ov i n n y b e z z b yt e č n é h o o d k l a d u t e n t o ú t v a r z ř í di t . In t e r n í a u d i t s e p r o v á d í u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y v s o u l a d u s ročními
plány
s t ř e d n ě d o b ým a reflektuje
j e d n o t l i v ýc h
plánem. p o t ř e by
auditů
S t ř e d n ě d o bý
orgánu
veřejné
a
také
plán
v souladu
určuje
správy
se
priority
v závislosti
na
d o s a v a d n í c h v ýs l e d c í c h j e h o č i n n os t i a z hl e d i s k a p ř e d p o kl á d a n ýc h záměrů
a
cílů
na
víceleté
období.
Roční
plán
v yc h á z í
ze
s t ř e d n ě d o b é h o p l á nu a n a j e h o z á k l ad ě u p ř e s ň u j e r o z s ah , v ě c n é z a m ě ř e n í a t yp a u d i t ů , j e j i c h c í l e , č a so v é r o z v rž e n í a p er s o n á l n í z a j i š t ě n í . M i m o t o z a h r n u j e t a k é o db o r n o u p ř í p r a v u i n t e r n í c h a u d i t o r ů , ú k o l y v m e t o d i c k é a k o nz u l t ač n í č i n n o st i . P l á n y p r o i n t e r n í a u d i t z p r a c o v á v á ú t va r i n t e r n í h o a u d i t u n a z á k l a d ě h od n o c e n í r i z i k , kt e r á v yp l ýv a j í z e st a n o v e n ýc h ú k o l ů o r gá n u
veřejné
s p r á v y.
Při
jeho
s e s t a v o v á ní
se
přihlíží
k v ýs l e d k ů m v e ř e j n o s p r á v n í a j i n é k on t r o l y u s k u t e č n ě n é u t o h ot o o r gá n u a k e z j i š t ěn í m v n i t ř ní h o k o nt r o l n í ho s ys t é m u . V e d o u c í ú t v a r u i n t e r n í h o a ud i t u p r o j e d n á p ř í p r av u p l á n u s v e d o u c í m o r gá n u veřejné
s p r á v y,
který
jej
poté
sc h v a l u j e .
V o d ův od n ě n ýc h
p ř í p a d e c h m ů ž e ú t v a r i n t e r n í h o a u d i t u n a v yž á d á n í v e d o u c í h o o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y p r o v é s t v ýk o n k o n k r é t n í h o a u di t u m i m o schválený roční plán. V e d o u c í o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y z a j i s t í a l e s p o ň j e dn o u r o čn ě p r o v ě ř e n í ú č i n n o st i v n i t ř n í h o k o nt r o l ní h o s ys t é m u , k t e r ý z a h r n u j e 71
v š e c h n y k o n t r o l n í č i n n o s t i v r á m c i t o ho t o o r gá n u . T a m , k d e d o s u d n e b yl z a v e d e n i n t e r n í a u d i t , s e p r ov ě ř í i p ří p a d n á p ot ř e b a j e ho zavedení. Ú t v a r i n t e r n í h o a ud i t u p ř e d á v á z p r á vy o s v ýc h z j i št ě n í c h z p r o v e d e n ýc h
auditů
vedoucímu
o r gá n u
veřejné
správy
s d o p o r u č e n í m k p ři j e t í o p a t ř e ní . P o ku d ú t v a r i n t e r n í h o a u d i t u z j i s t í , ž e n a z á kl a dě o z n ám e n í ří d í c í ko n t r o l y n e b o j e h o vl a s t n í ho n á v r h u n e b yl a p ř i j a t a p ř í s l uš n á o p a t ře n í , m u sí n a t o t o z j i š t ě ní p í s e m n ě u po z o r ni t ve d o u c í h o o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. Veškeré
v ýs l e d k y
i n t e r n í ho
auditu
jsou
shrnuty
v roční
z p r á v ě p ř e d k l á d a n é v e d o u c í m u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. T a b y m ě l a p ř e d e v š í m a n a l yz o v a t a h o d no t i t v ýs k yt z á v a ž n ýc h n e d o s t a t ků, k t e r é n e p ř í z n i v ě ov l i v ni l y č i n n o s t o rgá n u v e ř e j n é s p r á v y, v č e t n ě n e d o s t a t k ů v e f u n go v á n í v ni t ř ní h o k on t r o l n í h o s ys t é m u , a k t e r é b yl y
důvodem
snížení
finanční
v ýk o n n o s t i
v č i nn o s t i
o r gá n u
v e ř e j n é s p r á v y. Zá r o v e ň p ř e d k l á d á do po r u č e n í k e z k v a l i t ně n í ř í z e n í p r o v o z ní a f i n a n č ní č i n n o s t i o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y a j e h o v n i t ř n í ho k o n t r o l ní h o s ys t é m u . N a z á kl a d ě d op o r u č e n í u v e d e n ýc h v t é t o zprávě
přijímá
vedoucí
o r gá n u
veřejné
správy
o d p o v í d a j í cí
o p a t ř e n í . Zp r á v a a p ř i j a t á o p a t ř e ní j s ou p o d k l a d e m p r o v yp r a c o v á n í r o č n í z p r á v y o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y, k t e r á s h r om a ž ď uj e ú d a j e a i n f o r m a c e o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í ko n t ro l y v t o m t o o r gá n u .
2 . 3 . 2 . 2 M e t o d y a p o s t u p y f i n a n č n í k o nt r o l y O b j e k t i vn o s t a ú p l n o s t i n f o r m a c í o t o m , z d a k o nt r o l o va n é o s o b y, o r ga n i z a č n í ú t v a r y, v e d o u c í a j i n í z a m ě s t n a n c i o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y s p l ň u j í p ož a d a v k y, n a k t e r é j e k o n t r o l a z a m ě ř e n a , z a j i š ť uj í k on t r o l n í m e t o d y p ř i f i n a n č n í k o n t r o l e .
Zá k o n u p r a v u j e t yt o h l a v n í m e t o d y k o n t r o l y: -
z j i š t ě n í s k ut e č n é h o s t a v u h o s p od a ř e n í , p o r o v n á ní s d o k u m e nt a c í ,
72
sledování
-
s p r á v n os t i
p os t u p ů
při
hospodaření
s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y, šetření
-
a
ověřování
s ku t e č n o s t í ,
t ýk a j í c í c h
se
j e d n o t l i v ýc h o p e r a c í , -
k o n t r o l ní v ýp o č t y,
-
a n a l ýz a ú d a j ů v e f i n a n č n í c h v ýk a z e c h n e b o j i n ýc h informačních
s ys t é m e c h
a
v yh o d n o c e n í
jejich
v z á j e m n ýc h v z t a h ů .
K o n t r o l ní hospodaření
metoda porovnání k o nt r o l o v a n é h o
z j i š ť uj e , z d a s k u t e č n ý s t a v su bj e k t u
o d p ov í d á
s tavu
p o ž a d o v a n é m u . M et o d a z a j i šť u j e i n f o rm a c e p o t ř e b n é k fi n a n č n í m u řízení
k o n t r ol o v a nýc h
osob,
o r ga n i z a č n í c h
út v a r ů ,
ve d o u c í c h
a j i n ýc h z a m ě s t n a n c ů o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y, j a k o ž i i n f o r m a c e o z j i š t ě ní
o d c h yl e k
od
p ož a d o v a n é h o
stavu
nebo
o
m o ž n ýc h
r i z i cí c h vz n i k u t ěc h t o o d c h yl e k . S k u t e č n ý s t a v s e p o r o v n á v á s údaji
o b s až e n ým i
v z áz n a m e c h ,
účetních,
finančních
a s t a t i st i c k ýc h v ýk a z e c h , h l á š e ní c h a z p r á v á c h , d a t e c h ul o ž e n ýc h v i n f o r m a č n í c h s ys t é m e c h , s c h v á l e n ýc h z á m ě r e c h , a p o d . K o n t r o l ní m e t o d ou s l e d o v á n í s e s l e du j e , z d a v so u l a d u s e z á m ě r y a c í l i o r g á n u v e ř e j n é s p r á vy j s o u s t a n o v e n y p o d m í nk y a p o s t u p y p r o h o s po d á r n ý, e f e k t i v n í a ú č e l n ý v ýk o n d a n é č i n n o s t i . Tato
metoda
sl o už í
k
z a j i š ť ov á n í
a k o n t r o l ní c h
f u n kc í
a
ke
k o nt r o l e ,
plnění
v ýk o n n ýc h
zda
k o n t r ol o v a n é
řídících o s o b y,
o r ga n i z a č n í ú t v a r y, v e d o u c í a j i n í z a m ě s t n a n c i o r gá n u v e ř e j n é správy
t yt o
podmínky
dodržují.
Skutečný
stav
se
z j i šť u j e
p o z o r o v á ní m p r o c es ů a m ě ř e n í m h o dn o t . In f o r m a c e o p r ů b ě h u , č a s o v ýc h ú d a j í c h a v ýs l e d c í c h s l e d o v á n í s e z a z n a m e n á v a j í . K o n t r o l ní m e t o d a še t ř e n í a o v ě ř o v á n í s l o už í k e z j i št ě n í , z d a b yl y p ř i p ř í p r a v ě a u s k u t e č ň o v á n í da n ýc h o p e r a c í a ž p o j e j i c h k o n e č n é v yp o ř á d á n í a v yú č t o v á n í d o s a ž e n y p ř e d e m s t a n o v en é c í l e . Zj i š t ě n í z í s k a n á š e t ř e n í m s e p o r o v n á va j í s e s t a n o v e n ým i z á m ě r y
73
a c í l i , o v ě ř u j í s e s p o d m í n k a m i a p o st u p y s t a n o v e n ým i p r á v n í m i p ř e d p i s y a o p a t ř e n í m i p ř i j a t ým i v m e z í c h t ě c h t o p ř e d p i s ů . P ř i m e t o d ě k o n t r ol n í c h v ýp o č t ů s e m a t e m a t i c k ým i ú k o n y ověřují
i n f o r m a c e o b s a ž e n é v z áz n am e c h , ú č e t n í c h , fi n a n č n í c h
a s t a t i st i c k ýc h u l o ž e n ýc h
v ýk a z e c h ,
hlášeních
v informačních
a
zprávách
s ys t é m e c h ,
anebo
nebo
ve
datech
s c hv á l e n ýc h
z á m ě r e c h . Zj i š t ě n í z í s k a n á k o nt r o l ní m i v ýp o č t y s e p o r o v n á v a j í s č í s e l n ým i h o d n o t am i v yk a z o v a n ým i v d o k u m e nt e c h , s t a no v e n ým i v p r á v n í c h p ř e d p i se c h a v o p a t ř e n í c h p ř i j a t ýc h v m e z í ch t ě c h t o předpisů,
s t a n ov e n ýc h
t e c h n i c k ým i
normami
o b s až e n ým i
ve
smlouvách, apod. K o n t r o l ní o d c h yl k y
m e t od ou
j e d n o t l i výc h
a n a l ýz y
operací
se
od
z j i š ť uj í
o b v yk l é h o
a
v yh o d n o c u j í
rámce
h o d n o t y,
n a p ř í k l a d j e j i c h če t n o s t i , v ýd a j o v o u n e b o č a s o v ou n ár o č n o s t í , anebo
z v ýš e n ým
rizikem
vz ni k u
ne s r o v n a l o s t í
v h o sp o d a ř e n í
s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y. Zj i š t ě n í z í s k an á a n a l ýz o u s e p o r o v n á v a j í s údaji
o b s a ž e n ým i
v záznamech,
v informačních
s ys t é m e c h ,
s c h v á l e n ýc h z á m ě r e c h , a p o d . P ř i f i n a n č n í k o n t r ol e s e v yu ž í v a j í v š e c h n y k o n t r o l n í m e t o d y a ť s a m o s t a t n ě n e bo v j e j i c h k o m bi na c i s p o d m í nk o u , ž e j e j i c h p o u ž i t í m u sí b ýt v s o u l a d u s p r á v n í m i př e d p i s y. K o n t r o l ní
p o st u p y
jsou
s ys t e m a t i c ky
uspořádané
ú k o n y,
k t e r ým i s e n a z á k l a d ě z v o l e n ýc h k o n t r o l n í c h m e t od s h r om a ž ď u j í , třídí,
v yh o d n o c u j í
a
d o k u m e nt u j í
relevantní
i n f o r m ac e .
Lz e
rozeznat: a)
schvalovací podkladů pracovníky
p o st up y,
které
p ř i p r a v ov a n ýc h a
které
t yt o
z a j i š ť uj í
operací operace
prověření
o d p o v ě d n ým i v případech
z j i š t ě n í n e do s t a t ků p o z a s t a ví a ž d o d o b y j e j i c h odstranění, b)
o p e r a č n í p o s t up y, k t e r é z a j i š ť uj í úp l n ý a p ř e s n ý p r ů b ě h o p e r a c í až d o j e j i c h k on e č n é h o v yp o ř á d á n í a v yú č t o v á n í a k t e ré z a h r n u j í i ko n t r ol n í t e c h n i k y
74
p ř i p r o v ě ř o v á n í j e j i c h d o k um e n t a c e a s e s t a v o v á ní ú č e t n í c h , j i n ýc h f i n a n č n í c h a s t at i st i c kýc h v ýk a z ů , hlášení a zpráv, h o d n o t í c í p o st u p y, k t e r é z a j i š ť uj í po s ou z e n í ú d a j ů
c)
o p r o v e d e n ýc h o p e r a c í c h u k l á d a n ýc h v z a v e d e n ýc h i n f o r m a č n í c h s ys t é m e c h a o b s až e n ýc h v ú č e t n í c h , j i n ýc h
finančních
a
s t a t i s t i c k ýc h
v ýk a z e c h ,
h l á š e n í c h a z p r á v á c h , d á l e j e j i c h p o ro v n á v á n í s e s c h v á l e n ým i
rozpočty
a
v yh o d n o c e n í
jejich
důsledků na celkové hospodaření, revizní
d)
p o st u p y,
správnosti
v yb r a n ýc h
k funkčně
postupy
které
z aj i šť u j í
operací,
a
prověření
jakož
organizačně
i
revizní
n e z á v i sl é m u
v yh o d n o c o v á n í p ř i m ě ř e n o s t i a ú č i n n o st i f i n a n č n í c h k o n t r o l z a v e d e n ýc h v r á m c i s ys t é m u ř í z e n í , a u d i t n í p o st u p y ( u p l a t ň o v a n é u i nt e r n í ho a u d i t u ) .
e)
Při
předběžné
veřejnosprávní
kontrole,
p rů b ě ž n é
v e ř e j n o s p r á v n í k o n t r o l e a ř í dí c í ko n t r ol e , z a j i š ť o v a n é o d pov ě d n ým i vedoucími
z a m ě st n a n c i
při
f i n a n č ní m
řízení
č i n n os t i
o r gá n u
v e ř e j n é s p r á v y, s e u p l a t n í s c h v a l o v a c í p o s t u p y, o p e r a č n í p o s t u p y, revizní
p os t u p y
k prověření
sp r á v n o s t i
v yb r a n ýc h
operací
a h o d n o t í c í p o st u py. S o u č á s t í k on t r ol n í c h p os t u p ů o d po v ě d n ýc h vedoucích s p o j e n ýc h
z a m ě st n a n c ů se
je
zajišťováním
s ys t e m a t i c k é č i n no s t i
v yh l e d á v á n í
v rozsahu
jim
rizik
vym e z e n é
p ů s o b n o st i a p ři j í m á n í p ř i m ě ř e n ýc h a ú č i n n ýc h o p a t ř e n í k j e j i ch odstranění nebo zmírnění. Při p o v ě ř e n ým i
v e ř e j n o s p r á v ní vedoucím
kontrole
k o nt r o l ní h o
v yk o n á v a n é o r gá n u
ke
z a m ě s t n a nc i specializované
k o n t r o l ní č i n n os t i , o d d ě l e n é o d f i n a n čn í h o ř í z e n í t o h ot o or gá n u , s e u p l a t n í k o m bi n a c e r e v i z ní c h a h o d n ot í cí c h p o s t u p ů .
75
P ř i i nt e r n í m a u di t u s e u p l a t n í sp e c i á l ní k o m bi n a c e r e v i z n í c h a h o d n o t í c í c h po s t u p ů s d ů r az e m n a v yu ž i t í ko n t r o l n í m e t o d y a n a l ýz y. Schvalovací
p o st up y
se
uplatňují
v procesu
p l á n ov á n í
a p ř í p r a v y o p e r a c í , k t e r é m a j í z a n á s l e de k v e ř e j n é v ýd a j e n e b o j i ná p l n ě n í o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. S c h v a l o v a c í p o s t u p y t v o ř í k o n t r o l ní č i n n o s t p ř e d p r á vn í m ú ko n e m o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y, k t e r ým v z n i k á t o m u t o o r gá n u z á v a z e k n e b o n á r o k , a d á l e k o n t r o l n í č i n n o st p ř e d u s k u t e č n ě ní m v e ř e j n ýc h v ýd a j ů n e b o j i n ýc h p l n ě n í na z á k l a dě p ř i j a t é h o z á v az k u n e b o vz n i kl é h o n á r o k u . K o nt r o l ní č i nn o s t p ř e d s c h v á l e n í m z á v a z ku n e b o u p l a t n ě n í m ná r o k u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y zahrnuje prověření při pravované operace včetně úplnosti podkladů a j e j í s c h v á l e ní v o d p o v ě d n o st i p ří k az c e o p e r a c e . D á l e s e t e n t o p o s t u p t ýk á p r o v ě ř e n í p o d k l a d ů p ř ed a n ýc h p ř í k a z c e m o p e r a c e k p ř i p r a v o v a n é o p e ra c i a j e j í s c h v ál e n í s p r á v c e m r o z p o čt u . K o n t r o l ní č i n n os t př e d u s k u t e č n ě n í m ve ř e j n ýc h v ýd a j ů n e b o j i n ýc h p l n ě n í k e s p l n ě n í z á v a z k ů z a h r n u j e v yd á n í p í s e m n é h o příkazu
k u s ku t e č n ě n í
veřejného
výd a j e
nebo
j i n é ho
p l n ě ní
p ř í k a z c e m o p e r a c e a j e h o p ř e d á n í s p r áv c i r o z p o č t u , v č e t ně d o k l a d u o z á v az k u n e b o n á r o k u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y a podkladů. písemného
Dále
obsahuje
p ř í k az u
p r ov ě ř e n í
s d o kl a d e m
a
p ř í s l u š n ýc h
o d so u h l a s e ní p o d k l a d y,
vyd a n é h o
jejich
vz t a h u
k r e a l i z a c i r oz p o č t u o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y v o d p o v ě d n o s t i s p r á v c e r o z p o č t u a j e j i c h př e d á n í h l a v n í m u ú če t n í m u . T a k é s e vz t a h u j e n a k o n e č n é p r o v ě ř e n í a o d s o u h l a s e n í vyd a n é h o p í s e m n é h o p ř í k a z u včetně
ú p l n os t i
p ří s l u šn ýc h
podkladů
v o d p ov ě d n o s t i
hlavního
účetního.
2 . 3 . 2 . 3 O r ga n i z a č n í z a j i š t ěn í f i n a n č n í k o n t r ol y U s t a n o v e n í § 5 z ák o n a o f i n a n č n í ko n t r o l e j e z á k l a d ní m u s t a n o v e n í m o z a k ot v e n í o d p o v ě dn o s t i v e d o u c í h o o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. P o d l e t o h o t o u s t a n o v e ní j e v e do u c í o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y
76
odpovědný za
o r g a n i z o v á ní
f i n a n č ní
k o n t r ol y,
řízení
finanční
k o n t r o l y a z a j i š t ě ní p ř i m ě ř e n o s t i a ú č i nn o s t i fi n a n č n í ko n t ro l y. P ř í m o v o b e c n ě z áv a z n é m p r á v n í m př e d p i s u j e s t a n ov e n a p o v i n n os t
v e d o uc í h o
o r gá n u
ve ř e j n é
správy
v yc h á z e t
z m ez i n á r o dn ě uz ná v a n ýc h s t a n d a r d ů ( n a p ř í k l a d S t a n da r d y p r o profesionální
p r ax i
i nt e r n í h o
a u d i t u,
Evropské
s m ě r ni c e
pro
i m p l e m e nt a c i a u d i t n í c h s t a n d a r d ů IN T O S A I) . Zá k o n
zde
d e m o ns t r a t i v ní m
z p ůs o b em
uvádí
po v i n no st i
v e d o u c í c h o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y p ř i z a v á d ě n í a ří z e ní f i n a n č n í k o n t r o l y. P o d l e u s t a n o v e n í z á k o n a j e p o v i n n os t í v e d ou c í ch o r gá n ů veřejné
správy
r o z v r h n ou t
a zavést
takový
s ys t é m
finanční
k o n t r o l y, k t e r ý p o s k yt n e p ř i m ě ř e n o u m í r u u j i š t ě ní o t om , ž e b u do u p l n ě n y s c h v á l e n é z á m ě r y a c í l e o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. Zá k o n e m s t a n o v e n é „ p ř i m ě ř e n é u j i š t ě n í “ j e t ř e b a c h á p a t s o h l e d e m n a p ř i j a t e l n o u ú r o v e ň r i z i k a a s o h l e d e m n a sku t e č n o s t , ž e n á k l a d y n a k o n t r o l u b y n e m ě l y p ř e v ýš i t j e j í p ř í n o s .
p e r s o n ál n ě
P o v i nn o s t
z aj i st i t
v ýk o n
finanční
k o n t ro l y
s p o č í v á v t o m , ž e z a m ě s t n a n c i , k t e ř í vyk o n á v a j í f i n a n č n í k o n t r o l u, musejí
s p l ň ov a t
tři
zákonem
dané
p o ž a d a v k y,
k t e r ým i
jsou
k v a l i f i k a č n í p ř e d p ok l a d y, b e z ú h o n n o s t a n e s m í u n i c h h r oz i t s t ř et z á j m ů. K v a l i f i k a č n í p ož a d a v k y j s o u s t a n o v e ny z v l á š t n í m i p r á v n í m i p ř e d p i s y ( n a p ř . z á k o n o m z d ě , o p l a t u, a p o d . ) Kritéria
b e z ú ho n no s t i
ob s a h u j e
p ří m o
z á k on
o f i n a nč n í
kontrole. P o ž a d a v e k , a b y f i n a n č n í k o n t r ol u v yk o n á v a l i z a m ě s t n a n c i , u n i c hž n e h r oz í st ř e t z á j m ů , j e s p l n ě n , p o k u d v yh o v u j e p o d m í n k ám u v e d e n ým v u s t a n o v e n í § 3 0 3 o ds t . 2 p í s m . d ) z á k o ní ku p r á ce 61 ( p o v i n n o st z d r ž et se j e d n á n í , k t e r é b y v e d l o k e s t ř e t u ve ř e j n é h o zájmu se zájmy osobními). 61
Zákon č. 262/2006 Sb., zákoník práce
77
D a l š í p ov i n n os t í v ed o u c í c h o r gá n ů v e ř e j n é s p r á v y j e z a j i st i t n e o v l i v ňo v á n í z a m ě s t n a n c ů v yk o n á v a j í c í c h f i n a n č n í k o nt r o l u t a k , a b y b yl z a j i š t ě n ne z á v i s l ý a o b j e k t i vn í v ýk o n f i n a n č n í k o n t r o l y. V p ř í p a d ě , ž e j e vyd á n p o k yn , k t e r ý b y o h r o z i l n e b o z n e m o ž ni l o b j e k t i v n í v ýk o n f i n a n č n í k o nt r o l y, n e s m í s e j í m z a m ě s t n a n e c v yk o n á v a j í c í
k o nt ro l u
řídit.
V t om t o
případě
jde
o r o z š í ř e ní
p o v i n n os t i v yp l ýv a j í c í z u st a n o v e n í § 3 0 1 o d st . 1 z á k on í k u p r á c e (zaměstnanci v souladu
jsou
p o v i n ni
s právními
p l ni t
předpisy
po k yn y
n a d ř í z e n ýc h
a dodržovat
zásady
v yd a n é
spolupráce
s o s t a t n í m i z a m ě s t na n c i ) . P o v i nn o s t st a n o vi t k o n k r é t n í c í l e f i n a nč n í k o n t r o l y , k t e r é b y m ě l y b ýt s o h l e d e m n a p o d m í n k y a p r o s t ř e d í o r ga n i z a ce v h o d n é , s r o z um i t el n é , p ř i m ěř e n é a z a k o m p o n ova n é d o h l a v n í c h c í l ů o r gá n u v e ř e j n é s p r á v y. P o ž a d o v a n é k o nk r é t n í k o n t r o l n í c í l e b y m ě l y b ýt stanoveny
s ohledem
na povahu
v yk o n á v a n ýc h
operací
o r gá n u
v e ř e j n é s p r á v y a z ni c h v yp l ýv a j í c í c h r i z i k . Zá k o n s t a n o v í d a l ší p o v i n n os t , kt e r o u j e z a j i št ě n í r e a l i z a c e v ýs l e d k ů f i n a n č n í k o n t r o l y. K r o m ě p o v i n n o st i p ř i j í m a t k o n k r é t n í o p a t ř e n í j e z d e u v ed e n a i p ov i n n os t vyv o z o v a t z v ýs l e d k ů k o n t r ol s ys t é m o v á
opatření
ovlivňující
celý
s ys t é m
finančního
ř í z e ní
a k o n t r o l y o r g á n u v e ř e j n é s p r á v y. T a t o p o v i n no s t j e d á l e r o z v e d e n a v us t a n o v e n í c h § 1 8, 1 9 a 2 8 o d s t . 3 z á k o n a o f i n a n č n í k on t r o l e .
2 . 3 . 2 . 4 R o č n í z p r á v a o v ýs l e d k u f i n a n č n í k o n t r o l y Zp r á v a
se
skládá
ze
s o u h r nn é h o
z h o d no c e n í
v ýs l e d k ů
f i n a n č n í c h k o n t r ol a p ř i m ě ř e n o s t i a ú či n n o s t i z a v e d e n é h o s ys t é m u finanční
k o n t ro l y
včetně
přehledu
o
kontrolních
z j i š t ě n í ch
p ř e d a n ýc h k d a l š í m u ř í z e ní . D á l e s e s kl á d á z t a b ul e k o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o nt r o l a o s t a v u v yb r a n ýc h u k a z a t e l ů. J e t e d y s t a n o v e n a s t r u kt u r a a r oz s ah z p r á v o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o nt r o l , p o s t up a t e r m í n y j e j i c h p ř e d kl á d á n í . S p r á v ci r o z p o č t ov ýc h k a p i t o l , k r a j e a h l a v ní m ě s t o P r a h a m o h ou v e s v é 78
p ů s o b n o st i d op l n i t r o č n í z p r á v u o da l š í u k a z at e l e p r o p o t ř e b y v l a s t n í h o ř í z e n í . R o č n í z p r á v y o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o n t r ol p ř e d k l á d a j í s p r á v c i k a p i t o l s t á t ní h o r oz p o č t u , k r a j e a h l a vn í m ě s t o P r a h a v p í s e m n é m vyh o t o v e n í a v e l e k t r o n i c k é p o d o b ě m i n i s t e r s t vu f i n a n c í v b ř ez n u ná s l e d u j í c í h o r o k u . R o č n í z p r á v y o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o n t r ol k r a j ů a h l a v n í h o m ě s t a P r a h y z a h r n u j í t éž v ýs l e d k y f i n a n č n í c h k o n t r ol
p ř í sp ě vk o v ýc h o r ga n i z a c í
v jejich
p ů s o b n o st i . M i n i s t er s t v o f i n a n c í v yd a l o M a n u á l p r o p r o v o z M o d u l u r o č n í c h z p r á v o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o n t r ol , kt e r ým s e t i , c o m a j í p o v i n n os t z p r áv u v yh o t o v i t , ř í dí . M i n i st e r s t v o o v ýs l e d c í c h závěrečného
f i n an c í
finančních účtu.
předkládá kontrol
Současně
vládě
spolu
předává
roční
s návrhem
tuto
zprávu
zprávu s t á t n í ho
N e j v yš š í m u
k o n t r o l ní m u ú ř a d u . K z a j i š t ě ní i n f or m o v a n o s t i v l á d y o s t a v u f u n go v á n í s ys t é m u f i n a n č n í h o ř í z e n í a k o n t r ol y v z á k l a d n í c h ú z e m ní c h s a m o s p r áv n ýc h c e l c í c h b yl a v r o c e 2 0 0 3 v s ou v i s l os t i s postupující
r e f o rm o u
veřejné
sp r á v y
přijata
novela
zákona
62
o f i n a n č n í ko n t r o l e . T a z a v e d l a k r a j ům a h l a v ní m u m ě s t u P r az e p o v i n n os t p od á v a t z p r á v y o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o nt r o l so u h r n n ě z a o b c e a m ě s t sk é č á s t i v j e j i c h úz e m n í c h o b v o d e c h . O r ga n i z a č ní s l ož k y s t á t u p r o s t ř e d k y, kontrol
a
právnické
předkládají
p ř í s l u š n ým
o s o b y,
roční
které
z p r á vy
správcům
o
hospodaří v ýs l e d c í c h
r oz p o č t o v ýc h
s ve ř e j n ým i finančních
kapitol.
Obce
p ř e d k l á d a j í t yt o z p r á v y k r a j ů m . Zp r á v u p ř e d k l á d á p ř í s l u š n ém u k r a j s k ém u ú ř a d u o b e c s 1 5 .0 0 0 a v í c e o b yv a t e l i , d á l e o b e c , k t e r á z a v e d l a f u n k c i ú t v a r u i n t e r n í ho a u d i t u a p ř í s p ě v ko v á o r ga n i z a c e , u k t e r é t e n t o o r gá n v e ř e j n é s p r á v y, k t e r ý j e j e j í m z ři z ov a t e l e m , n e n a h r a d i l f u n k c i ú t v a r u i n t e r n í h o a ud i t u v ýk o n e m v e ř e j n o s p r áv n í k o nt r o l y. R o č n í z p r á v y o v ýs l e d c í c h
finančních
k o n t r ol
se
předkládají
v písemném
v yh o t o v e n í a v e l e k t r o n i c k é p o d o b ě pr o s t ř e d n i c t ví m i n f or m a č n í h o 62
Zákon č. 123/2003 Sb., kterým se mění zákon č. 320/2001 Sb., o finanční kontrole ve veřejné správě a o změně některých zákonů (zákon o finanční kontrole), přijatý také z důvodu zajištění přiměřenosti a účinnosti systému finančního řízení a kontroly v orgánech veřejné správy v souvislosti se zrušením okresních úřadů a přenesením dalších působnosti státu na územní samosprávné celky.
79
s ys t é m u f i n a n č n í k on t r o l y v e v e ř e j n é s pr á v ě ( M o d u l r o č ní ch z p r á v ) v t e r m í n u d o 1 5 . ú n o r a n á s l e d u j í c í ho r o k u , a t o p o dl e d o h o d y s p ř í s l u š n ým k r a j e m . R o č n í z p r á v u o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o n t r o l v e z k r á c e n é m r o z s a h u z p r a c o v á v aj í o b c e a m ě st s k é č á s t i h l a v ní h o m ěs t a P r a h y s méně
jak
interního
1 5 . 0 00
a u di t u ,
a o r gá n y
o b yv a t e l i , příspěvkové
m ě s t s k ýc h
částí
či
které
nezavedly
o r ga n i z a c e m ě s t sk ýc h
funkci
v jejich obvodů,
útvaru
p ů s o b n o st i j e st l i ž e
jim
s t a t u t á r ní m ě s t o v e s v é p r a v o m o c i s t an o v i l o p ř e d l o ž i t z pr á v u v e zkráceném o r ga n i z a č n í
r o z s a hu . s l ož ky
Tuto
zkrácenou
státu,
státní
zprávu
v yh o t o v u j í
p ř í s p ě v k ov é
t a ké
or ga n i z a c e
a p ř í s p ě v k o v é o r ga n i z a c e ú z e m ní h o s a m o s p r á v n é h o c e l k u n e b o m ě s t s k é č á s t i hl a vn í h o m ěs t a P r a h y s 1 5 . 0 0 0 a v í c e ob yv a t e l i , u k t e r ýc h s p r á v c e k a p i t o l y s t á t n í h o r oz p o č t u , úz e m ní s a m os p r á v n ý c e l e k n e b o t a t o m ě st s k á č á s t hl a v n í ho m ě s t a P r a h y n a h r a d i l a f u n k c i útvaru
interního
auditu
v ýk o n e m
veřejnosprávní
k o n t r o l y.
K z a b e z p e č e n í p o ž ad a v k ů z á k o n a a v yh l á š k y o p ř e d k l á d á n í r o č n í c h z p r á v , v yt v o ř i l o M i n i st e r s t v o f i n a n c í Č R p ř í sl u š n ý i n f o r m a č n í s ys t é m , j e h o ž s ouč á s t í j e m o d u l p ro z p r a c o v á n í r o č n í c h z p r á v o v ýs l e d c í c h f i n a n č n í c h k o nt r o l . S ys t é m k o n t r o l y v Č R b ýv a l v e l m i n ep ř e h l e d n ý. S n a h a t e n t o s ys t é m z d o k o n a l i t a p ř i b l í ž i t i k o n t ro l n í m u s ys t é m u v E v r o p s k é u n i i , v e d l a k t o m u , ž e v Č es k é r e p u b l i ce b yl p ř i j a t z á k o n o f i n a n č ní k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě . Zů s t á v a j í vša k n e v yj a s n ě n é k o m p e t e n c e j e d n o t l i v ýc h
institucí,
některé
instituce
mohou
p o d l éh a t
více
r ů z n ým k o n t r o l á m , j i n é p o uz e j e d n é , da l š í s e k o n t r ol u j í vz á j e m n ě , m ů ž e v é s t k e vz t ah u n a d ř í z e n o st i a p o d ř í z e n o s t i . V p r ov á d ě n ýc h k o n t r o l á c h c h yb í s ys t é m , k oo r d i n a c e a m e t o d i c k é v e d e ní . V ýs l e d k e m s n a h y o o r ga n i z a c i a m e t od i c k é v e d e n í v r á m c i p r o v á d ě n í f i n a n č ní k o n t r o l y v e v e ř e j n é m s e k t o r u v Č e sk é re p u b l i c e a t a k é j a k o p o ž a da v e k E v r o p s k é u n i e , v z n i k l n a m i n i s t e r s t vu f i n a n c í s a m o s t at n ý o d b o r p o d n á z v em C e n t r á l n í h a r m o n i z a č ní j e d n o t k a p r o fi n a n čn í k o nt r o l u ( d á l e t ak é C HJ ) . T e n t o o d bo r :
80
-
v yt v á ř í k o n c e p c i s ys t é m u v e ř e j no s p r á vn í k o nt r o l y, interního
a u di t u
správě,
a
řídící
včetně
k o n t r ol y
ve
harmonizace
veřejné
l e gi s l a t i v y
v n á v a z n os t i n a l e gi s l a t i v u E S , a v ys t u p u j e v t é t o o b l a s t i j a k o ko o r d i ná t o r v z t a h ů v ů č i o r gá n ů m E U , -
v yp r a c o v á v á n á v r h y z á k o n ů a p r ov á d ě c í c h p ř e d p i s ů v
oblasti
f i n a n čn í
a k o o r d i n uj e
k o nt r o l y,
v ýk o n
metodicky
v e ř e j n o s p r á v ní
řídí
k o n t r ol y
a i n t e r n í h o a u d i t u v e v e ř e j n é s p r á v ě , v yp r a c o v á v á p ř í s l u šn é
m e t o di ck é
dokumenty
a
z a j i š ť uj e
o d b o r n o u p ř í p r a v u z a m ě s t n a n c ů v o bl a s t i f i n a n č ní k o n t r o l y, -
z a b e z p e č uj e
v e šk e r é
svodné,
z p r a v o d a j sk é
a a n a l yt i c k é č i n n o s t i s p o j e n é s ge s c í m i n i s t e r s t va z a j e d n o t n ý v ýk o n f i n a n č n í k o n t r o l y v e v e ř e j n é správě, -
v yk o n á v á f i n a n č n í k o n t r o l u v e ř e j n ýc h p r o s t ř e d k ů v souladu
s
pl a t n ým i
ustanoveními
právních
p ř e d p i s ů Č R a ES , p l ní ú k ol y v r á m c i p o v ě ř e n í k v ys t a v o v á n í
prohlášení
p ři
u ko n če n í
pomoci
nebo projektu pro finanční prostředky EU, plní roli N á r o d n í h o k o n t r ol n í h o o r gá n u p r o P H A R E , p r o T r a n s i t i on F a c i l i t y p r o F i n a n č n í m e c h a n i s m us E H P a N o r s k ý f i n a n č n í m e c h a n i s m u s, -
přezkoumává
h os po d a ř e n í
krajů
a
na
v yž á d á n í
h l a v n í h o m ě st a P r ah y a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b c í s ú č a s t í hl a v n í h o m ě s t a P r a h y, v yk o n á v á d o z o r n a d p ř e z k o u m á ní m , k t er é u s k u t e č n i l y k r a j s k é ú ř a d y nebo
M a gi s t r á t
p ů s o b n o st i ,
hl.
anebo
m.
Prahy
auditor,
v
přenesené
k o o r di n u j e
v ýk o n
p ř e z k o u m á ní a m e t o d i c k y j e j ř í d í , v yp r a c o v á v á v uvedené oblasti návrhy zákonů a prováděcích p r á v n í c h p ř e d p i sů s c e l o s t á t ní p ů s ob n os t í .
81
Centrální
h a r m o ni z a č n í
jednotka
( od b o r
17
m i n i st e r s t v a
f i n a n c í Č R , d á l e t ak é j a k o C HJ ) j e č l en ě n a n a č t yř i o d d ě l e n í , a t o na oddělení: a)
H a r m o n i z a c e f i n a n čn í k o nt r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě ,
b)
V e ř e j n o s p r á v n í k o nt r o l a ,
c)
P ř e z k o um á v á n í
hospodaření
ú z e m ní c h
s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů , d)
A u d i t f o nd ů E U .
C HJ m á v e l k ý z á b ě r s v é č i n n o s t i , v ě n u j e 63 s e m e t o d i c e v n i t řní i v n ě j š í k o n t r ol y a n e m ůž e p r o t o s a m a t u t o k o nt r o l u z aj i š ť o v at . Zá k o n o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě v ýs l o v n ě u v á d í , ž e s e n e v z t a h uj e
na
p ř e z k o u m á ní
h o s p o da ř e n í .
CHJ
b yl a
z ř í z e na
k t e c h n i c k é m u p r o ve d e n í z á k o n a o f i n a n č n í k o n t r o l e v e v e ř e j n é správě.
Přitom
so u č á s t í
C HJ
je
útvar
pro
řešení
otázek
p ř e z k o u m á v á ní h o sp o d a ř e n í . O t á z k ou z ů st á v á , p r o č t o m u t a k j e . P ř e d p ř i j e t í m z á ko n a o p ř ez k o um á vá n í h o sp o d a ř e n í ex i s t o v al a i varianta,
že
p ř e z k o um á n í
h o sp o d ař e n í
naopak
bude
součástí
z á k o n a o f i n a n č ní k o n t r o l e v e v e ř ej n é s p r á v ě . C ož m ů ž e b ýt o d p o v ě ď n a t u t o o t á z k u. J i n o u o d po v ě d í m ůž e b ýt , ž e b y p r o m e t o d i ku
p ř ez k o um á n í
h os p o d a ř e n í
musela
vz n i k nou t
další
j e d n o t k a n a m i ni s t er s t v u f i n a n c í .
Zp r a c o v á n í k o n c e p c e r o z v o j e fi n a n č n í ko n t r o l y Zk u š e n o s t i z f u n gov á n í f i n a n č n í k o nt ro l y v e v e ř e j n é s p r á v ě u k a z u j í , ž e b yl o p o t ř e b a z p r a c o v a t s t r a t e gi c k ý d o k u m e n t , k t e r ý s t a n o v í c í l e a z á m ě r y d a l š í h o z k v al i t ň o v á n í a r o z v o j e fi n a n č n í k o n t r o l y v Č e s k é r ep u b l i c e . M i n i s t e r s t vo f i n a n c í z dů v o d u r e f o r m y v e ř e j n é s p r á v y p ř i p r a v i l o p r o v l á d u a n a l ýz u s t a v u k o n t r o l n í h o
63
Srov. PAŘÍZKOVÁ, Ivana. Financování ÚSC z prostředků Evropské unie. In KOLEKTIV. Pocta Prof. JUDr. Milanu Bakešovi, DrSc., k 70. narozeninám. 1. vyd. Praha: Leges, 2009, 297 - 305 s.
82
s ys t é m u v Č e s k é r e p u b l i c e a v n á v a z n os t i t a k é a n a l ýz u k o n t r o l n í h o s ys t é m u v Č e s k é r e p u b l i c e s e z a m ě ř e n í m n a f i n a n č n í k o n t ro l u . H l a v n í m z a m ě ř e n í m t é t o k o n c e p c e j so u s ys t é m y f i n a n č n í h o ř í z e n í a k o n t r ol y, s ys t é m y i n t e r n í h o a u d i t u a c e n t r á l n í h a r m o n i z a c e v e v e ř e j n é s p r á v ě . T a t o k o n c e p c e s t a no v u j e h l a v ní p r i n c i p y, s m ě r y a p r i o r i t y i n t e gr a c e r e f o r m n í c h a m o d e r n i z a č n í c h a kt i v i t st á t u, k r a j ů , o b c í a o s t a t n í c h v e ř e j n ýc h i n s t i t u c í v e d ou c í k d a l š í m u r o z v oj i s ys t é m u f i n a n č n í k o n t r ol y v Č R . T a t o ko n c e pc e b yl a z p r a c o v á n a p r o o b do b í l e t 2 0 0 6 – 2 0 1 3. C í l e m r oz v oj e t o h ot o k o n t r o l ní h o s ys t é m u v Č R j e z a b e z p e č i t v ýv o j j e h o j e d no t l i v ýc h p r v k ů t a k , a by t e n t o s ys t é m j a k o c e l e k z a j i s t i l p r o c e s y p r o v á d ě n é v l á d o u Č R , o r gá n y Ú S C a o s t a t n í m i s u b j e k t y v e ř e j n é h o s e k t o r u a p o s k yt o v a l p ř i m ě ř e n o u m í ru j i s t ot y o d o s a h o v á n í s c h v á l e n ýc h z á m ě r ů a c í l ů. T u t o s n a h u l z e n a l é z t : -
v e z p ř e s n ě n í o b s a h u o d p o v ě d n o st í ,
-
v e v yt v o ř e n í l e gi s l a t i v n í c h a st r u k t u rá l n í c h p o dm í n e k v s ys t é m u i n t e r n í h o a u d i t u v e v e ř e j n é sp r á v ě ,
-
z a j i š t ě n í , a b y p r o s t ř e d k y v yn a k l á d a n é n a s ys t é m o v é ú p r a v y, n a u d r ž o v á n í a d a l š í z kv a l i t ň ov á n í k o n t r ol n í ho s ys t é m u , b yl y v yu ž i t y c í l e n ě a e f e k t i v ně .
T a t o k o n c e p c e n a z n a č u j e , ž e b y v e s t r a t e gi c k é m o b d o b í m ě l o d o j í t v t om t o s ys t é m u k p od s t a t n ým z m ě n á m , a t o: -
v e z p ů s o b e c h p l á n ov á n í a ř í z e n í u s u bj e k t ů v e ř e j n é h o s e k t o r u ( p ř í k az c ů op e r a c í ) ,
-
ve
v e ř e j n ýc h
rozpočtech,
kt e r é
jsou
p r o v áz á n y
s n o v ým i z p ů s o b y ř í z e n í a k t e r é s e t ýk a j í p ř e d e v š í m ú p r a v f i n a n č n í c h t o k ů , a s t í m sp o j e n ým i z m ě n a m i v s u b j e kt e c h strukturách
veřejného ú s t ř e dn í c h
sektoru s p r á v ní c h
(v
o r ga n i z a č n í c h
ú řa d ů ,
eventuálně
s t á t n í c h f on d ů z a j i št u j í c í c h p ř í sl u š n é t ra n s a k c e ) , -
v ú č e t n i c t ví , kt e r é b y m ě l o – v s o u l a du s m ez i n á r o dní d o b r o u p r ax í a po t ř e b a m i v e ř e j n é h o s e k t o r u Č R –
83
z a j i s t i t j e dn o t n ý ú č e t n í s t a nd a r d p r o v e ř e j n ý s e k t o r s f u n k c í p o k l a d ní , f i n a n č n í a c o n t r ol l i n go v o u ; t e nt o t r e n d b u d e o v l i v n ě n r e a l i z a c í z á m ě r u vyt v o ř e n í s ys t é m u s t á t n í p o kl a d n y, k t e r ý b yl p l á n o v á n d o n ě k o l i k a e t a p s p ř e d p o k l á d a n ým
dokončením
do
ro k u
(což
2010
s a m o z ř e j m ě s p o s t u p n ým v ýv o j e m d o z n a l o č a s o v ýc h změn v tom ohledu, že je patrné, že v roce 2012 stále není
tento
a k o n t r o l ní
projekt
funkční) ;
mechanismy
s ys t é m u
na s t a v e n é státní
řídící
p o kl a d n y
v b u d o u c n u z a j i s t í i n k a s o p ř í j m u st á t u, p l a t b y v ýd a j ů státu,
n a k l á d á ní
účetnictví
na
s
aktivy
a
centrální
pasivy
státu,
úrovni
a
vedení
v ýk a z n i c t ví
o hospodaření státu v reálném čase na jednom místě, -
v i n f o r m a č n í c h s ys t é m e c h , k t e r é b y k r o m ě r e a l i z a c e u v e d e n é h o z á m ě r u v yt v o ř e n í s ys t é m u s t á t n í p o k l a d n y mely vést k: f i na n č n í h o
a ) o p t i m al i z a c i v ýk a z n i c t v í
a
a z p r av o d a j s t ví
v o d p o v ě d n os t i
jiného
z a j i šť o v an é h o m a n a ge m e n t u
( c o n t r o l l i n gu ) , b ) n a p l ň o v á n í p ož a d a vk u k v a l i t y a d o s t a t e č n é v yp o v í d a c í r e gu l a c i
s c h o pn o s t i
procesu
v
informací
s u b j e kt e c h
pro
veřejného
sektoru, c) odstranění duplicit a časového nesouladu p ř i z p r a c o v á v á n í a d i s t ri b u c i i n f o r m ac í v e s t r u k t u ř e v š e c h ú ro v n í
fi n a n č n í h o ř í z e n í
a k o n t r o l y, d ) v yu ž i t í
v yz k o u še n é h o
i n t e gr o v a n é h o
e l e k t r o n i c k é h o ko m u n i k a č n í h o s ys t é m u . Z u v e d e n é h o j e p a t r n é , j a k d ůl e ž i t ý v ýz n a m m á k o n t ro l a p ř e d e v š í m v e v e ř e j n é s p r á v ě n a f u n go v á n í c e l é h o d e m o k ra t i c k é h o státu. Je třeba si uvědomit, že je nut né sledovat a hodnotit
84
n a k l á d á n í s v e ř e j n ým i p r os t ř e d k y v e f e k t i v ní m , r yc h l é m a ú č i n n é m r á m c i . V d n e š n í m sv ě t ě m o d e r n í c h t e c h n o l o gi í t ot o b yl j i s t ě d l uh s t á t n í s p r á v y n a ú r o v n i m i n i s t e r s t v a v ůč i š i r o k é v e ř e j no s t i k t om u , aby
získala
přehled
o
reálném
d ěn í
s v e ř e j n ým i
p r o s t ř e d k y.
K o n t r o l a j e t a k ú č i n n ý p r v e k p r o v ě ř o v á n í f u n go v á n í c e l é v e ř e j n é s p r á v y.
2.3.2.5 Shrnutí Finanční
kontrolu
ve
veřejné
správě
v České
republice
d e f i n u j e z á k on o f i n a n č n í k o nt r o l e ve v e ř e j n é s p r á v ě . T e n t a k é p o p i s uj e p r ů b ě h a v yk o n á v á n í a u d i t u a i n t e r n í h o a u d i t u v t é t o o b l a s t i , k t e r é m u p od l é h á h o s p o d a ř e n í ob c í a k r a j ů . S ys t é m f i n a n č n í k o n t r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě t v o ř í t ř i z á k l a d ní p o d s ys t é m y, a t o v e ř e j n o s p r á v n í k o nt r o l a , k o n t r o l a v yk o n á v a n á p o d l e m e z i ná r o d n í c h s m l u v a v n i t ř n í k on t r o l n í s ys t é m , j e h o ž s o u č á s t í j e v n i t řn í a u d i t . V š e c h n y p o d s ys t é m y, k o n t r o l n í m et o d y a p o st u p y, v č e t n ě i n s t i t u cí j s o u p o ps á n y v z á k o n ě o f i n a n č n í k o nt r o l e . D ů l e ž i t ým d o k u m e n t e m je
roční
zpráva
předkládána
vládě
č . 4 2 0 / 2 0 04 S b. , s a m o s p r á v n ýc h p o v i n n os t
o
v ýs l e d c í c h a
N e j v yš š í m u
o celků
finančních
k o n t r ol ,
k o n t r o l ní m u
kt e r á
ú ř a d u.
je
Zá k o n
přezkoumávání
hospodaření
ú z e m n í ch
a
svazků
st a n o v u j e
p ř e z k oum á n í
d o b r o v o l n ýc h hospodaření
úz emních
obcí,
s a m osp r á v n ýc h
c e l k ů a d o b r o v ol n ýc h s v a z ků o b c í .
2 . 3 . 3 K o n t r o l a n a ú r o vn i mí s t n í c h r o z p o č tů Kontrola
se
z a m ěř e n í m
na
kontrolu
m í s t ní c h
a h o s p o d a ř e n í s n i m i j e p o vi n n o st í k a ž dé h o : -
ú z e m n ě s am o s p r á v né h o c e l k u ,
-
d o b r o v o l n é h o s v az ku o b c í ,
-
R e gi o n á l n í r a d y r e g i o n u s ou d r ž n o s t i .
85
r o z poč t ů
T i t o j so u p o v i nn i v s o u l a d u s u st a n o v e n í m § 4 2 z á ko n a o o b c í c h 64 a § 2 0 z á k o n o k r a j í c h 65 n e c h a t s i p ř e z k o u m a t své h o s p o d a ř e n í z a u pl yn u l ý r o k . P ř e d m ě t e m p ř ez k o um á v á n í , t e d y k o n t r o l y, j s o u ú d a j e o j e j i c h r o č n í m h o sp o d a ř e n í . K o n k r é t n í p r o v á d ěn í k o n t r ol , č e t n o st , r o z s a h a z a m ě ře n í s t a n o v u j e z a s t up i t el s t v o úz e m n ě s a m os p r á v n é h o c e l k u , př í p a d n ě o r gá n y d o b r o v o l n é h o s v a z ku o b c í či R e gi o n á l n í r a d y r e gi o n u soudržnosti. N a ú r o v n i o b c e i n a ú r o v n i k r a j e j e p o v i n n o st z e z á ko n a v yt v o ř i t v n i t ř n í k o nt r o l n í s ys t é m , s k l á da j í c í s e z : -
finančního
v ýb o r u ,
který
provádí
kontrolu
hospodaření s majetkem a finančními prostř edky ú z e m n ě s am o s p r á v né h o c e l k u , -
k o n t r o l ní h o činnost
v ýb o r u ,
který
z a st u p i t e l st v a ,
k o n t r o l uj e
p l n ě ní
některou
u s n e se n í ,
včetně
d o d r ž o v á ní p r á v n í ch p ř e d p i s ů , t z n. i p ř e d p i s ů p r o hospodaření.
T e n t o u v e d e n ý k o n t r o l n í s ys t é m j e d á l e d o p l n ě n s u b j e kt y, k t e r é m a j í z á k o n n é p o v ě ř e n í k p ř e z k ou m á n í h o s p od a ř e n í u r č i t ýc h ú r o v n í úz e m n ě s am o s p r á v n ýc h c e l k ů , a t o : -
M i n i st e r s t v o f i n a n cí Č R ,
-
k r a j s k é ú ř a d y a M a gi s t r á t h l a v n í ho m ě s t a P r a h y (přenesená pravomoc),
-
auditoři.
O p r á v n ě n í k e k o nt ro l á m i j e j i c h p r o v ád ě n í s e o d ví j í z e j m é n a o d u s t a n o v e n í z á k on a o o b c í c h , z á k o n a o k r a j í c h , z á k o n a o f i n a n č n í 64 65
Zákon č. 128/2000 Sb., o obcích Zákon č. 129/2000 Sb., o krajích
86
k o n t r o l e v e v e ř e j n é s p r á v ě 66 a z á k o n a o p ř e z k o u m á v á ní h o s po d a ř e ní ú z e m ní c h s a m os p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b cí 67.
P ř e z k o um á n í
h o s po d a ř e n í
územ ních
s a m o s p r á v n ýc h
celků
a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů ob c í P o z r uš e n í o k r e s n í ch ú ř a d ů b yl o p ř e z k o u m á v á n í h o s po d a ř e n í o b c í a d o b r o v ol n ýc h s v a z ků o b c í v p ře n e s e n é p ů s o b n o st i p ř e d á n o k r a j s k ým ú ř a d ů m a m a gi s t r á t u h l a v n í h o m ě s t a P r a h y k 1 . l e d nu 2 0 0 3 . P r o c e s t o h o t o p ř e z k o um á v á n í j e v ym e z e n z á k on e m o o b c í c h, z á k o n e m č . 2 5 0/ 2 00 0 S b . , o r oz p o čt ov ýc h p r a v i d l e c h ú z e m n í c h r o z p o č t ů,
z á k o n em
o p ř ez k o u m á ní
hospodaření
úz e m n í c h
s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b cí ( d á l e t ak é z á k o n o p ř e z k ou m á n í h o s po d a ř e n í ) a z á ko n 4 21 / 2 0 0 4 S b ., o z m ě ně z á k o nů s o u v i s ej í c í c h
s přijetím
z á k on a
o
p ř e z k o u m á v á ní
h os p o d a ř e n í
ú z e m ní c h s a m os p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b cí . Podle
zákona
s a m o s p r á v n ýc h pozdějších
o
celků
a
p ř e d p i sů ,
o d p o v ě d n o st i ,
p ř e z k o um á v á n í d o b r o vo l n ýc h
který
p ř í sl u š í
tuto
hospodaření svazků
kompetenci
m i n i st e r s t v u
financí
územních
o b cí ,
ve
z n ě ní
svěřil
do
vládní
jako
ústřednímu
s p r á v n í m u ú ř a d u vyk o v á v a t p ř e z k o u m á v á n í h o s p od a ř e n í v yš š í c h ú z e m ní c h
s a m os p rá v n ýc h
celků
soudržnosti,
d oz o r,
m e t o di c k o u
hospodaření
u s k ut e č ň o v a n é h o
h l a v n í h o m ě s t a P r a hy.
a
R e gi o n á l n í
č i n no s t
k r a j s k ým i
a
rad
řízení
úřady
a
r e gi o n ů
p ř e z k o u m á ní M a gi s t r á t e m
68
S u b j e kt y, j e j i c h ž ho s p o d a ř e n í m u s í být p ř e z k o u m á n o , m a j í m o ž no s t
v ol b y,
a
sice
místo
u v ed e n ýc h
o r gá n ů
si
nechat
h o s p o d a ř e n í p ř ez k ou m a t a u d i t o r e m n e bo a u d i t o r sk o u sp o l eč n o s t í . V ýz n a m n ým
přínosem
této
právní
úpravy
je
možnost
r e a l i z a c e d í l č í h o p ře z k o u m á ní . T o j e r e a l i z ov á n o z e z á k ona u o b c í , k t e r é v yk o n á v a j í h o s p o d á ř s k o u č i nn o st n e b o m a j í p o č e t o b yv a t e l 66
Zákon č. 320/2001 Sb., o finanční kontrole ve veřejné správě Zákon č. 420/2004 Sb., o přezkoumávání hospodaření územních samosprávných celků a dobrovolných svazků obcí. 68 MARKOVÁ, Hana, BOHÁČ, Radim. Rozpočtové právo. 1. vyd. Praha: C.H.Beck, 2007, s. 230. 67
87
v ě t š í n ež 8 0 0 a u d o b r o v ol n ýc h s v a z k ů o b c í . J eh o v ýh o d o u j e p r ů b ě ž n é o d s t r a ň ová n í c h yb a n e d o s t a t k ů z j i š t ě n ýc h v b ě ž n é m r o c e a
přijímání
p ř e z k o u m á ní
ok a m ž i t ýc h je
opatření
základem
pro
k nápravě.
P r o v e d en é
z kv a l i t n ě ní
celého
dílčí
procesu
p ř e z k o u m á ní h os p od a ř e n í ú z em n í h o sa m o s p r á v n é h o c e l ku . T e n t o z á k o n r o v n ěž z ř í di l i n s t i t ut k o nt r o l o r a , j í m ž j e s t á t ní z a m ě s t n a n e c z a ř a z e n ý v m i n i st e r s t v u f i n a n c í n e b o z a m ě s t n a n e c k r a j e , k t e r ý j e o p r á v n ě n ý z a b e z p e č o v a t p ř e z ko u m á n í ho s p o d a ř e n í . P ř e z k o um á n í projednáním
a
ho s po d a ř e n í
je
schválením
proces,
který
z áv ě r e č n é h o
probíhá
účtu
před
územního
s a m o s p r á v n é h o c e l k u v o r gá n e c h t o h o t o c e l k u . Zá k o n p o d r o b n ě u p r a v u j e p ř e d m ě t p ř e z k o u m á ní a h l ed i s k a , z e k t e r ýc h j e t e n t o p ř e d m ě t p ř e z k ou m áv á n . P ř e d m ě t e m p ře z k o u m á ní j so u d l e z á k o n a ú d a j e o h o s p o d a ř e ní ú z e m ní h o c e l k u , k t e r é v l a s t n ě v yj a d ř u j í s t av a p o h yb v e š k e r é h o m a j e t k u o b c e , j ej í c h p ř í j m ů a v ýd a j ů , k t e r é p r o b í h a j í v r á m ci r o z p o č t u , a l e i n á k l a d y a v ýn o s y p o d n i k a t e l s k é č i n n o s t i , f i n a n č n í op e r a c e s c i z í m i z d ro j i , p r o st ř e d k y p o s k yt n u t ým i z N á r o d n í h o f o n d u i p r o s t ř e d k y a j e j i c h v yp o ř á d á n í k e s t á t n í m u r o z p o č t u, k r oz p o č t ů m k r a j ů i d a l ší m os o b á m . V r á m c i p ř e z ko u m án í s e ov ě ř u j e d o d rž o v á n í p ř e d p i s ů , kt e r é upravují
fi n a n č n í
hospodaření
s majetkem,
účetnictví
P ř e z k o um á n í
p os uz u j e
a také
úz em n í c h
v n e p o s l ed n í so u l a d
c e l ků , řadě
h osp o d a ř e n í
i
odměňování.
hospodaření
s fi n a n č n í m i
p r o s t ř e d k y v e s r o v n á n í s r oz p o č t e m , d o d r ž o v á ní ú č e l u po s k yt n u t é d o t a c e č i n e n á v r a t n é f i n a n č n í v ýp o m o c i a t a k é v ě c n o u a f o r m á l n í s p r á v n o s t d o kl a d ů o p ř e z k o u m á v a n ýc h o p e r a c í c h . Z t o h o t o v ýč t u j e z ř e j m é , ž e p ř e z k o um á n í h o s p o d a ř e n í v yž a d u j e r o z s á h l é o d b o r n é z n a l os t i . Zá k o n o p ř e z k o u m án í h o s p o d a ř e n í z a c h o v a l m ož n o st z a d áv a t p ř e z k o u m á ní o b c í a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b c í a u d i t o r ům , r e s p . a u d i t o r s k ým s p o l e č n o s t e m . H o sp o d a ř e n í k r a j e v ž d y p ř e z k o u m á v á m i n i s t e r s t vo f i n a n c í Č R . T i t o a u d i t oř i j s o u p r o f e s n í sk u p i n o u, k t e r á m á p r o k v a l i t n í p r o v á d ě n í p ř ez k ou m á n í v e š k e r é p ř e d p o k l a d y.
88
P r o f e s i a u d i t o r a u p r a v u j e z v l á št n í z ák o n 69, k t e r ý j i z ř i z uj e j a ko s a m o s t a t n o u p r o f e si . A u d i t o r e m j e po u z e t e n , k d o j e z a p s án v seznamu
Komory
auditorů.
Pro
získání
licence
a u di t o r a
je
p o t ř e b n é s pl n i t ř a d u p o dm í n e k , k t e ré b y m ě l y z a r u č o v a t j e ho p r o f e s n í o d b o r n o st . K o m o r a a u d i t o r ů m á v yt v o ř e n s ys t é m d o h l e du nad
p o s k yt o v á n í m
a u d i t o r s k ýc h
služeb.
Kromě
p r a vi d e l n ýc h
k o n t r o l j s o u v yh o d n o c o v á n y z j i š ť o va n é n e d o s t a t k y a v p ř í p a dě p o r u š e n í p r o f e s ní c h p ř e d p i s ů i u d ě l ov á n a k á r n á o p a t ř e n í . Auditoři,
kteří
pů s o b í
ve
v e ř e j n ém
sektoru,
m o ho u
p o s k yt o v a t o b c i i j i n é s l u ž b y. N a p ř . m e t o d i c k o u p om o c v o b l a s t i ú č e t n i c t v í , d a n í , al e i o d b o r n é k o nz ul t a c e p ř i z p r a c o v á n í p r o j e k t ů s p o l u f i n a n c o v a n ýc h z p r o st ř e d k ů E v r op s k é u n i e . J e j i c h o d b o r n é s l už b y j s o u p l a c e n y.
2 . 3 . 4 S t á t n í p ok l ad n a K o n t r o l ní s ys t é m v e v e ř e j n é s p r á v ě d o z n á j i s t ýc h z m ě n p o ú p l n é m z a v e d e n í a z p r o v oz n ě n í n ov é h o i n f o r m a č n í h o s ys t é m u hospodaření
s v e ř ej n ým i
finančními
p r o s t ř e d k y,
a
to
projektu
S t á t ní p o kl a d n y. Fiskální
politika
zemí
E v r o ps k é
unie
v s e d m d e sá t ýc h
a o s m d e s á t ýc h l e t e c h m i n u l é h o st o l et í m ě l a v ýr a z n ě e x p a n z i vn í c h a r a k t e r . P r o t ot o o b d o bí b yl y t yp i c k é v ys o k é v e ř e j n é v ýd a j e a s n i ž o v á n í d a ní . 70 P r o t o j s ou n yn í v e ř e j n é r o z p o č t y v ě t š i n y e v r o p s k ýc h s t á t ů d l o u h o do b ě c h a r a k t e r i z o v á n y d e f i c i t n í m i s k l o n y. D e f i c i t y d o s a h u j í t a k o v ýc h ú r o v n í , ž e d o c h á z í k v ýr a z n é a k c e l e r a c i r ů s t u v e ř e j n é h o d l u h u . T a k o v á r oz po č t o v á p o l i t i k a v e ř e j n ýc h f i n a n c í j e dl ou h o d o b ě n e u d r ž i t e l n á . T é m ě ř k a ž d ý t a k o v ý s t á t t a k m u sí t ut o p r o bl e m a t i k u ř e š i t . V Č e s k é r e p ub l i c e v l á d a j i ž v r oc e 2 0 0 2 r oz p r a c o v a l a n á v r h r e f o r m y v e ř e j n ýc h f i n a n c í .
69
Zákon č. 93/2009 Sb., o auditorech MEDVEĎ, Josef, NEMEC, Juraj, ORVISKÁ, Marta, ZIMKOVÁ, Eva. Verejné financie. Bratislava: SPRINT vfra, 2005, s. 384. 70
89
Zm ě n o u p ř í s l u š n é l e gi s l a t i v y s e o d t é d o b y p r o v á d í
úpravy
v d a ň o v é m s ys t é m u , v d ů c h o d o v é m a z dr a v o t n í m s ys t é m u . N o v e l o u z á k o n a o r oz p o č t ov ýc h p r a v i d l e c h v l á d a z a v e d l a n o v é n á s t r o j e r o z p o č t ov é
p o l i t i k y,
střednědobé
k t e r ým i
v ýd a j o v é
jsou
rámce,
víceleté
f i sk á l n í
r o z po č t o v á n í ,
c í l e ní ,
výk o n o v é
r o z p o č t ov á n í , a u d i t v ýd a j ů , p r o gr a m o v é s e s t a v o v á n í r oz p o č t u č i budování
Státní
v ýd a j o v é
po k l a d n y.
straně
Těžiště
v e ř e j n ýc h
reformy
r o z po č t ů ,
je
spatřováno
zejména
v
na
oblasti
m a n d a t o r n í c h v ýd a j ů . Zá k l a d n í s t a v e b n í k á m e n t a k p ř i b udo v á n í n o v é h o s ys t é m u o p t i m al i z o v a n é h o fi n a n č n í h o ř í z e n í ve ř e j n ýc h z d r o j ů v s o u l a d u s p ož a d o v a n o u r e f o rm o u p ř e d s t a v u j e S t át n í p ok l a d n a . První
v áž n é
m yš l e n k y
o
v ýs t a v b ě
i n t e gr o v a n é h o
r o z p o č t ov é h o s ys t é m u S t á t ní p ok l a d n y v Č e s k é r e p u b l i c e s e o v š em z r o d i l y j i ž v z á ř í 20 0 0 , k d y b yl a z p r a c o v á n a z p r á v a S t r a t e gi e p r o z a v e d e n í s t ř e d n ě d ob é h o a v ýk o n o v ě o r i e n t o v a n é h o r o z po č t o v á ní v Č e s k é r e p u bl i c e . J e j í a ut o r , A l l e n S c h i c k , v t é t o z p r á vě v z n e sl d o p o r u č e n í vl á d ě Č R z a v é s t S t ř e d n ě d o b ý v ýd a j o v ý r á m e c , v e k t e r é m v l á d a s t a n ov í v í c e l e t é l i m i t y c e l k o v ýc h v ýd a j ů s t á t n í ho r o z p o č t u a t yt o č á s t k y s e p a k n e s m í p ř e k r o č i t . D á l e j e ve z p r á v ě d o p o r u č e n o z a v é s t v ýk o n o v ě o r i e n t o v a n é r o z p o č t o v á ní , k t e r é m u s í b ýt j e d n o z n a č n ě z am ě ř e n o n a z l e p š e n í s l už e b p r o o b yv a t e l s t v o . C h a r a k t e r i s t i c k ým r ys e m s o u č a s n é h o s t a v u ř í z e n í s t át n í c h f i n a n c í j e a b s e n c e v č a s n ýc h a k v a l i t n í c h ú č e t n í c h d a t 71, k t e r é b y pocházely
z navzájem
p r o v á z a n ýc h
informačních
s ys t é m ů
v reálném čase. Moderní
p ř e d st a v a
s ys t é m u
Státní
pokladny
je
tvořena
z á k l a d ní m i r ys y v p o d o b ě k o nt r o l ní c h a p o d p ů r n ýc h f u n k c í p ři r o z h o d ov á n í o t o m , k o l i k, j a k ým z p ů s ob e m a n a c o j so u vyu ž í v á n y p r o s t ř e d k y z v e ř e j n ýc h f i n a n c í . 72
71 72
Ministerstvo financí ČR. Předkládací zpráva MF k záměru vytvoření Státní pokladny, s. 1. Státní pokladna. Dostupné na: http://www.statnipokladna.cz/cs/Statni-pokladna.html
90
In s t i t u t S t á t n í po k l a d n y l z e d e f i n o v a t j a k o k o m pl ex ř í d í c í c h , p r o c e s n í c h a k o nt r o l n í c h n á st r o j ů p ro e f e k t i v n í a t r a ns p a r e n t n í s p r á v u v e ř e j n ýc h f i n a n c í . P o d p oj m e m S t á t ní p o k l a d n a n e l z e c h á p a t j e n i n f o rm a č n í s ys t é m ( t e n j e p ou z e p o d p ů r n ým p r v k e m ) , a l e s o u b o r n a vz á j e m na v a z u j í cí c h o p e r a c í , k t e r é j s o u z a s t ř e še n y p o d i n s t i t u t S t á t ní p o kl a d n y, j e j í m ž z á k l a d n í m r ys e m j e d ů s l e d n á kontrola
všech
efektivity jejich s nimi.
operací
s r o z p o č t o vým i
použití
a
prostředky
t r a n s p a r en t n o s t i
procesů
z p o h l e du zacháze ní
73
V o b e c n é m r á m c i ve ř e j n ýc h f i n a n c í t a k m ůž e S t á t ní p o kl a dn a h r á t v ě t š í či m é n ě výz n a m n o u r o l i v o bl a s t e c h : -
p ř í p r a v y,
realizace
a
kontroly
čerpání
státního
včetně
kontroly
r o z p o č t u, -
denního
řízení
pl a t e b n í h o
st yk u
f i n a n č n í c h t o k ů n a s t á t n í c h ú č t e c h u b an k o v n í c h ú s t a v ů včetně
m o n i t o ri n gu
operací
souvisejících
s m i m o r oz p o č t o v ým f i n a n c o v á n í m , -
ř í z e n í s t á t ní h o dl u hu a s t á t ní c h ga r a n c í ,
-
ú č e t n i c t v í st á t u a f i n a n č n í h o i n f o rm a č n í h o s ys t é m u v e ř e j n é s p r á v y,
-
ř í z e n í l i kv i di t y j e d i n é h o ú č t u st á t u . 74
F u n k c e S t á t n í p o k l ad n y Zá k l a d n í m c e n t r a l i z ov a n é h o
ú k o l em
S t á t ní
pokladny
účetního
s ys t é m u ,
který
je
zavedení
bude
i n t e gr o v a t
75
a k o n s o l i d o v a t ú č e t n í d a t a z í s k á v a n á v r e á l n é m č a s e . S v yu ž i t í m takto
c e n t r a l i z o v an ýc h
informací
bu d o u
zásadním
způsobem
m i n i m a l i z o v á n a ri z i k a r o z h o do v a c í c h pr o c e s ů . V č a s n é a k om p l ex n í z a v e d e n í t oh o t o s ys t é m u p o ds t a t n ě z výš í k o n t r o l u k v a l i t y ř í z e n í
73
Ministerstvo financí ČR. Státní pokladna. Komentář k prezentaci, s. 3. http://www.statnipokladna.cz/cs/Statni-pokladna.html 75 Ministerstvo financí ČR. Předkládací zpráva MF k záměru vytvoření Státní pokladny, s. 1. 74
91
s t á t n í c h fi n a n c í a z a m e z í vz ni k u p ří p a d n ýc h n e k r yt ýc h z á v a z k ů státu. Z f u n k c í S t á t ní p ok l a d n y, k t e r é b y m ě l a p o s v é m p l né m zavedení
plnit,
jsou
níže
uv e d e n y
především
její
explicitní
k o n t r o l ní f u n k c e , a t o : -
zabezpečení
fi n a n č n í
k o n t r ol y,
zda
v ýd a j e
klientů
o d p o v í d aj í c í l ů m r oz p o č t u ( k o n t r ol a ex - a n t e ) , -
k o n t r o l a v o n -l i n e r e ž i m u , j a k e f e k t i vn ě j s o u v ýd a j e v yn a k l á d á n y ( k o n t r o l a e x - po s t ) ,
-
provádění
k o n t r ol y,
zda
konkrétní
r oz p o č e t
n e p ř e k r a č u j e d l o u ho d o b é p l á n y v ýd a j ů .
K o n t r o l ní f u n k c e se v ys k yt u j í v r á m c i k a ž d é b ě ž n é f i n a nč n í o p e r a c e s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y v p r o s t ř e d í S t át n í p o k l a d ny, n e b o ť k o n t r o l a j e s o u č á s t í k a ž d o d e n ní p r á c e . P o d s t at o u s ys t é m u S t át n í p o k l a dn y j e v yt v o ř e n í j e d i né h o účtu, který je vedený u národní banky státu, tedy České národní b a n k y. T o z n a m e n á , ž e v e ř e j n é p r o st ř e d k y b u d o u v p l n é m í ř e p od k o n t r o l ou s t át u . C e n t r a l i z a c í v š e c h p ř í j m ů i v ýd a j ů v e ř e j n ýc h r o z p o č t ů n a j e d i n ém ú č t u , z í s k á v l á d a p ř e h l e d , s j a k ým i f i n a n č n í m i p r o s t ř e d k y j e m o ž n é d i s p o no v a t v d a n ý o k a m ž i k . V ýd a j e v e ř e j n ýc h r o z p o č t ů b u do u p r ov á d ě n y p o p ř e d c h o z í m p ř e d l o ž e ní s c h v ál e n é h o r o z p o č t u k l i e nt e m S t á t n í p o kl a d n ě . T a k t o s e z a b ez p e č í k o nt ro l a p r o v á d ě n ýc h v ýd a j ů e x - a n t e . M i ni s t e r s t vo financí
bude
moci
v každém
okamžiku
d e m o n s t r o v at ,
co
by
p ř í p a d n ý f i n a n č n í p o h yb s t í m t o r o z po č t e m u č i n i l . R o v ně ž b u d e m o ž n é p r ů b ě ž n ě k on t r o l o v a t v l á d ní pl á n n a s n i ž ov á n í m a nd a t o r n í c h v ýd a j ů . K o n t r o l a ex - p o s t b u d e z a b e z p e č e n a t a k , ž e b u d e m o ž n é d o h l e d a t v e š k e r é i nf o r m a c e a o p e r a c e s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y, a t o a ž n a k o n k r é t n í os ob y, t e r m í n y a o b s a h y z á z n a m ů .
92
S ys t é m S t á t n í p o kl a d n y s s e b o u p ř i n á š í ř a d u v ýh o d , a l e s a m o z ř e j m ě t a k é v yk a z u j e n ě kt e r é n e d os t a t k y. S v ě t o v á p r ax e u k az u j e , ž e s ys t é m S t á t n í p o kl a d n y p ř i n e s l d o d a t e č n o u „ b yr o k r a c i i “ n a ú r o v n i v e ře j n ýc h o r g a n i z a c í z d ů v o d u plnění
po v i n no s t i
s č a s o v ým
předstihem
p o k l a d n u o p l á n o v an ýc h p ř í j m e c h a v ýd a j í c h .
informovat
S t á t ní
76
In s t i t u t S t á t ní p okl a d n y j e n á s t r o j e m r o z p o čt o v é p ol i t i k y. E v r o p s k é , a l e i j i né s t á t y n a s v ě t ě j e j b u d u j í p ř i b l i ž n ě dv a c e t l e t . J e t o d á n o t í m , ž e a ž v t é t o d o b ě s e i n f o r m a č n í t e c h n o l o gi e a s ys t é m y n a t o l i k v yv i n u l y a z d o k o na l i l y, ž e b yl o m o ž n é S t á t ní p o k l a d n u n a t o m t o p r i n c i p u v yb u d o v a t . Č e s k á r e p u b l i k a t a k m ů ž e p ři b u d o v án í s v é S t á t n í p o k l ad n y p ř e b í r a t z ku š e n o st i z m no h a z e m í , k d e ú s p ě š n ě f u n gu j í ř a du l e t .
Koncepce
Státní
pokladny
ČR
nepočítá
se
vznikem
s a m o s t a t n é i ns t i t u ce , j a k o j e t om u n a p ř . n a S l o v e n sk u , n e b o ť dl e v yj á d ř e n í m i n i st e r s t v a f i n a n c í „ b y z n a m e n a l r o z ší ř e n í s t áv a j í c í ho rozsahu
In t e gr o v a n é h o
s ys t é m u
Státní
p o k l a dn y
o
d a l ší
k o m p o n e nt u , a t o o k l a s i c k ý b a n k o v n í s ys t é m u r č e n ý m i n i m á l n ě p r o v e d e n í b a n k o vn í c h ú č t ů a j e j i c h s p r á v u . Zn a m e n a l o b y t o v yt v o ř e n í s t a n d a r d n í b a n k o vn í i n st i t u c e s p o j e n é s n ut n o st í v l a s t ni t b a n k o v n í l i c e n c i . Te n t o k r o k b y z n a m e n a l d a l ší p od s t a t n é n a v ýš e n í finanční
n á r o č n o st i
projektu
a
komplikace
s l e gi s l a t i v n í m ,
77
a d m i n i st r a t i vn í m a p e r s o n á l n í m z aj i št ě n í m “ . Z v ýš e u v e d e n é h o v yj á d ř e n í m i n i st r a f i n a n c í s e t e d y z a č l e n í S t á t ní p o k l a d n a do o r ga n i z a č n í s t r uk t u r y m i n i s t e r st v a f i n a n c í . S t á t ní p ok l a d n a t a k b u d e p r o pl a t e bn í s ys t é m v yu ž í v a t k a p a c i t , z n a l os t í a z áz e m í Č N B . Z t o h o t o d ův o d u b u d e n u t n é p r o p o j e n í i n f o r m a č n í c h s ys t é m ů S t á t n í p o k l a d n y a Č N B . H o r i z o n t v yt v o ř e n í c e l é h o s ys t é m u j e n a p l á n o v á n d o r o ku 2 0 1 7 . 76
Zákon o Státní pokladně č. 291/2002 Z. z. o Štátnej pokladnici a zmene a doplnení niektorých zákonov 77 Státní pokladna. Dostupné na http://www.statnipokladna.cz/cs/Statni-pokladna.html
93
Podpora
procesů
S t á t ní
p o kl a d ny
bude
z a b e z p eč e n a
In t e gr o v a n ým s ys t é m e m S t á t ní p o k l a dn y, k t e r ý u m o ž n í j e d n o t n ou správu
prostředků
státního
r oz p o č t u ,
prostředků
p o sk yt n u t ýc h
z E U , p o p ř í p a d ě d a l š í c h z d r o j ů . P o d st a t n o u s o u č á s t í p r o j e kt u b u d e i m p l e m e nt a c e
i n f or m a č n í h o
s ys t é m u ,
který
bude
i n t e gr o v a t
j e d n o t l i v é z á kl a d n í f u n k č n í b l o k y S t á t n í p o kl a d n y, z a m ě ř e n é n a s p e c i f i c k é p r o c e s y ř í z e ní a k o nt r o l y v e ř e j n ýc h f i n a n c í . T ě m i t o z á k l a d ní m i b l o k y j s o u 78: -
In t e gr o v a n ý r o z p o č t o v ý s ys t é m - b u d e p o k r ýv a t o b l a s t p ř í p r a v y a a k t u a l i z ac e r o z p o č t u .
-
Ř í z e n í st á t n í h o d l u hu .
-
Centrální
ú č e t ní
s ys t é m
-
bude
p o k r ýv a t
oblast
finančního řízení a kontroly. -
P l a t e b ní s t yk .
K l i e n t y S t á t n í p o kl a d n y r o z u m í m e t a ko v é o r ga n i z a c e , k t e r é b u d o u b e z p r os t ř e d ně n a p o j e n y n a s ys t é m S t á t ní p o k l a d n y a k t e r ým z e z á ko n a v yp l ýv a j í p o v i n n o st i , a t o z e j m é n a po s k yt o v á n í S t á t n í pokladně
všech
po t ř e b n ýc h
informací
pro
realizaci
rozpočtu
a d o d r ž o v á ní l i m i t u z ů st a t k u p e n ě ž ní c h p r o s t ř e d k ů v e s t an o v e n é m období.
Za p o j e n í
klientů
do
s ys t é m u
o k a m ž i k u , n ýb r ž v n ě k o l i k a e t a p á c h .
neproběhne
v j e d n om
79
N a ú v o d j e z a p o j e n c e l ý r e s o r t m i n i st er s t v a f i n a n c í , t j . t ak é d a ň o v á a c e l n í s pr á v a , Ú ř a d p r o z a s t u p o v á ní st á t u v e v ě c e c h m a j e t k o v ýc h ,
operace
státních
finančních
aktiv,
st á t n í
dluh,
v š e o b e c n á p o k l a d n í s p r á v a , f o n d n á r o dn í h o m a j et k u . V d a l š í e t a p ě j s o u z a po j e n y o r ga n i z a č n í sl ož k y s t á t u , p ř í s p ě v k o v é o r ga n i z a c e ú s t ř e d n ě ř í z e n é , st á t n í f o n d y a p o z e m k o v ý f o n d , n á s l e d o v á n y b u d o u v e ř e j n ým i v ys o k ým i š k o l a m i , z d r a v ot n í m i p o j i šť o v n a m i , k r a j i a j e j i c h p ř í s p ěv k o v ým i o r ga n i z a c e m i a v z á v ě r e č n é t ř e t í e t a p ě o b c e a j e j i c h p ř í s p ěv k o v é o r ga n i z a c e a d o b r o v o l n é s v a z k y o b c í . 78 79
Státní pokladna. Dostupné na http://www.statnipokladna.cz/cs/Statni-pokladna.html Internet ve státní správě a samosprávě. Systémová podpora reformy veřejných financí. Snímek 25.
94
J e t e d y p a t r n é , ž e p o s t u p n ě s e t e n t o p ro j e k t t ýk á v š e c h , k t e ř í h o s p o d a ř í s v e ř e j n ým i p r o s t ř e d k y. P o k u d s e p r o v e d e s o u č e t v š e c h o r ga n i z a c í , k t e r é m a j í b ýt d l e z á m ě r u m i n i s t e r s t v a f i n a n cí s o u č á s t í s ys t é m u S t á t n í p o kl a d n y, b u d e t o p o č e t v í c e n ež 1 8 t i s í c su b j e k t ů , j e j i c hž f i n a n č n í o p er a c e b u d o u p r o v á d ě n y z j e d n o h o c e n t r a . B o h u ž e l , j a k j e v s o u č a s n o s t i z ř e j m é , c e l ý h a r m o n o gr a m p l á n o v á n í u v e d e n í d o p r o v o z u m á op r o t i p ů v o dn í m p ře d s t a v á m v e l k é z p ož d ě ní . T o j i ž n a p o č á t k u z a p ř í č i n i l y p ř e d e v š í m z dl o u h a v á j e d n á n í o p o d o b ě c e l é h o s ys t é m u a i n a n ě k t e r é p o t í ž e př i z a d á ní v ýb ě r o v ýc h ř í z e n í . V l á d a s i s l i b uj e vyt v o ř e n í m t o h o t o sj e d n o c u j í c í h o s ys t é m u d o b ř e , e f e k t i v n ě a t r a n s p a r e n t n ě f u n gu j í c í m e c h a n i s m us ř í z e n í v e ř e j n ýc h
prostředků,
s o u k r o m é h o po d n i ku .
80
který
se
blíží
racionalitě
f u n go v á n í
E f e k t i v i t ě f u n go v á n í a k v a l i t ě ř í z en í t e d y
m u s í b ýt p o d ř í z e n a c e l á s t r u k t u r a S t á t n í p o k l a d n y, a ť u ž s e j e d n á o r e o r ga n i z a c i s t á va j í c í h o s ys t é m u , z a v e d e n í n o v ýc h c h yb ě j í c í c h funkčních
článků
centralizace,
s ys t é m u ,
z p ů so b
stanovení
nastavení
efektivního
k o nt r o l n í c h
z p ů s o bu
m e c h a n i sm ů
apod.
P r a k t i c k ým v ýs t u p e m t o h ot o z p ů s ob u ř e š e n í b y m ě l a b ýt ú s p o r a v p e n ě ž ní c h , h m ot nýc h i l i d s k ýc h z d r o j ů . Za
v yt v o ř e n í
celého
s ys t é m u
je
z o dp o v ě d n é
p ří m o
M i n i st e r s t v o f i n a n cí Č R . V yt v o ř e n í m e f e k t i vn í h o ř í z e n í v e ř e j nýc h f i n a n c í s e Č e s k á r e p u b l i k a p ř i čl e n í ke s t á t ů m , k d e t e n t o s ys t é m f u n gu j e j i ž řa d u l e t . V yt v o ř e n í
S t á t ní
pokladny
přispěje
ke
sladění
výk a z n i c t v í
s p ož a d a v k y E v r o p s k é u n i e . D o s a ž e n í m ž á d o u c í t r a n s p a r e nt n o s t i s e d á l e o t e v ř e l e p š í p ř í s t u p k fi n a n c o v á n í z e z d r o j ů E U , n e bo ť d o j d e k odstranění
přetrvávajících
o dl i šn o s t í
v s ys t é m u
p o už i t í
p r o s t ř e d k ů , kd y z e j m é n a k o nt r o l y t o k u f i n a n c í do s u d v z b uz uj í o p r á v n ě n é p o c h yb n o s t i č i n e d ů v ě r u u i n s t i t u c í E U . T o p ř i ne s e e f e k t v e v yš š í a k c e l e r a c i r o z v oj e č e s k é e k o n om i k y.
80
Ministerstvo financí ČR. Předkládací zpráva MF k záměru vytvoření Státní pokladny, s. 2
95
Česká
republika
se
může
při
b u dov á n í
s ys t é m u
Státní
p o k l a d n y n e c h a t i ns p i r o v a t m n o h ým i z e m ě m i v e s t ř e d n í E v r o p ě . V t o m t o s m ě r u n a b í d l a Č e s k é r e p u b l i ce p o m o c F r a n c i e , s e k t e r o u p o d e p s a l a v p r o si nc i 2 0 0 3 Č e s k á r e p u b l i k a t z v . t w i nn i n go v o u dohodu.
Tato
h o s p o d á ř s t ví ,
smlouva fi n an c í
a
b yl a
uzavřena
p r ům ys l u
mezi
Francie
ministerstvem
na
jedné
straně
a M i n i st e r s t v e m f i na n c í Č R n a s t r a n ě dr u h é ; F r a n c i e v j e j í m r á m c i v yd a l a
„40
doporučení
pro
Státní
pokladnu
ČR“,
ve
které
p ř e d s t a v u j e s v á d o po r u č e n í p r o Č e s k o u r e p u b l i k u , kd e j e v yj á d ř e n o přesvědčení,
že
po k u d
by Státní
po k l a d n a
b yl a
oddělená
od
m i n i s t e r s t v a f i n a n cí , b yl a b y v í c e n e z á v i s l á v pl n ě n í sv é ho p o s l á n í a j i s t ě b y v n í t a k m o h l o p ů s ob i t v í c e s p e c i a l i st ů , kt e ř í s e n e b u d ou m u s e t ř í d i t t a b u l k ov ým i p l a t y, a k t e r ýc h b u d e t o l i k p o t ř eb a . T e n t o m o d e l o vš e m v r á m c i Č e s k é r e p u bl i k y a j e j í s t á t ní p o kl a dn y v yu ž i t n e b yl .
Sice
je
po c h o p i t e l n á
snaha
p ř i t á h n ou t
od b o rn í k y
do
t a k o v é h o p od n i k u, n i c m é n ě n a d r u ho u s t r a n u j e t a k é cí l em s t át n í pokladny finanční prostředky ušetřit. K ú p l n é m u z a v e d e ní t o h ot o n o v é ho n á st r o j e ř í z e n í v e ř e j n ýc h f i n a n c í b u d e n ut n é p r o v é s t ř a d u l e gi s l at i v n í c h z m ě n . Celý kompletní
sys t é m
má
b ýt
dobudován,
jak
u k az u j í
n e j n o v ě j ší p r o gn ó z y, v r o c e 2 0 1 7 a o d h a d u j e s e , ž e j e n z á k l a d ní s ys t é m b u d e s t á t 3 m i l i a r d y k o r u n , p ř i č e m ž j e h o p r ů b ě ž n á ú d r ž b a ú p r a v y b u d o u s t á t st o v k y m i l i ó n ů K č r oč n ě . Zh o d n o c e n í c e l é h o s ys t é m u , z d a b u de f u n go v a t e f e k t i vn ě a s p o l e h l i v ě , s e n ep o z n á i h n e d . I p ř e s v š e c h n y o b t í ž e , z p ož d ě ní a f i n a n č n í n á r o č n os t p r o j e k t u j e m ož n é s e d o m ní v a t , ž e S t át n í p o k l a d n a b u d e po s kyt o v a t Č e s k é r e p u b l i c e k v a l i t n í , r yc h l é , p ř e s n é a s p o l e h l i v é ř í z e n í v e ř e j n ýc h f i n a n c í n a n á r o d n í i m e z i n á r o d ní úrovni, financí,
bude
p o s kyt o v a t
z p r ů h l e d ní
dost atečnou
financování
kontrolu
n ě k t e r ýc h
toku
projektů
ve ř e j n ýc h a
nebude
p o s k yt o v a t p r o s t o r p r o m o ž n é k o r u p č ní j e d n á n í , n e b o ť v e šk e r é t o k y b u d o u p o dl é h a t ř á dn é k o n t r o l e .
96
S t á t ní p o kl a d n a S l ov e n s k é r e p u b l i k y S l o v e n sk á r e p u b l i ka v yš l a z p o d o b n ýc h h i s t o ri c k ýc h k o ř e n ů j a k o č e s k ý s t á t . Má i s r o v n a t el n o u r oz l o hu , d e m o gr a f i c k é a d a l š í p o d o b n é r ys y, m ů ž e s e s Č e s k o u r e p u b l i k ou s r o v n á v a t i c o d o p o č t u o b yv a t e l č i ž i v o t n í ú r o vn ě a n á r o d n í k u l t u r y. T u d í ž z a v e d e n í S t á t ní p o k l a dn y n a S l o v e n sk u m ůž e b ý t Č e s k é r e p u b l i c e j ed n í m z e v z o r ů p r o v yb u d o v á n í t o ho t o n á st r o j e ř í z e n í v e ř e j n ýc h f i n a n c í . S t á t ní
p o kl a d n a
na
S l o v e n s ku
je
re l a t i v n ě
s a m os t a t no u
a n e z á v i sl o u i n st i t u c í . V z ni k l a n a S l o v e n s k u z á k o n e m o s t á t n í p o k l a d n ě 81 1 . č e r v e n c e 2 0 0 2 , j a k o r oz po č t o v á o r ga n i z a c e t v o ř í cí s a m o s t a t n o u k a p i t o l u m i n i s t e r s t v a f i n a n c í , s e s í dl e m v B r a t i s l a v ě, a l e p r a k t i c k y z a č a l a v yk o n á v a t s v o j i ú l o h u a ž v p r ů b ě hu r o k u 2 0 0 4. V ýs t a v b a s t á t n í p o kl a d n y p r o b ě h l a r yc h l e , v r o z m e z í n e c e l ýc h d v o u l e t a p o dí l e l i s e n a n í m i m o j i n ýc h i o d b o r n í c i z e S v ět o v é b a n k y. J e j í m i h l a v ní m i c í l i j e z a b ez p e č i t r e a l i z a c i st á t n í ho r oz p o čt u , centralizaci příjmů, správu pohledávek a závazků a denní likviditu s t á t n í ho r oz p o č t u 82. J e j í f u n go v á n í j e z a l o ž e n o n a p ri n c i pu , k d y k l i e n t p ř e d l o ž í S t á t ní p o kl a d n ě r o z p o č e t n e j p oz d ě j i do 6 0 d n í o d e d n e sc h v á l e n í P a r l a m e n t e m 83.
V p rů b ě h u
r oz p o č t o v é ho
roku
kl i e nt
p ř ed k l á dá
S t á t ní p o kl a d n ě s c hv á l e n é z m ě n y r o z p o č t u a F i n a n č n í pl á n p ř í j m ů , t j . r oz p i s j e d n o t l i v ýc h p ř í j m ů v e s t r u k t u ř e p l a t n é r oz p o č t ov é k l a s i f i k a c e s u v e d en í m p ř e d p o k l á d a n éh o č a s u a o b j e m u p ř í j m ů . F i n a n č n í p l á n p ří j m ů s e p r a v i d e l n ě a kt ua l i z uj e . D ř í v e n e ž s e j a k ýk o l i v ýd a j z p ř e d e m s c h v á l e n é h o r oz poč t u S t á t ní p o kl a d n o u r e a l i z uj e , k l i e n t j e p o v i n e n v e s t a n o v en é l h ů t ě n e j d ř í v e p o d a t S t át n í p o k l a d n ě ž á d o st o v s t u p d o z á v az k u . T a p o r o v n á t ut o ž á d os t s j e h o f i n a n č n í m pl á n e m a s v o l n ým z ů s t a t k em k l i e n t a . P o k u d v š e s o u h l a sí , k l i e nt p o dá ž á d o s t o r e a l i z a c i p l a t b y, k t e r á o b s a h u j e l hů t u s p l a t n o s t i , č á s t k u , a d a l š í ú d a j e. S t á t ní 81
Zákon č. 291/2002 Z. z. o Štátnej pokladnici a o zmene a doplneni niektorých zákonov v zneni neskorších predpisov 82 MEDVEĎ, Josef, NEMEC, Juraj, ORVISKÁ, Marta, ZIMKOVÁ, Eva. Verejné financie. Bratislava: SPRINT vfra, 2005, s. 368. 83 Tamtéž, s. 372.
97
p o k l a d n a o p ě t p r o ve d e k o n t r o l u , a t o t a k , ž e p r o v ě ř í s o u l ad ž á d o st i o v s t u p d o z á v az k u s ž á d os t í o r e a l i z a c i p l a t b y a v o l n ým z ůs t a t k e m r o z p o č t u k l i e nt a . P o k u d j e v š e v p o ř ád k u , S t á t n í p o k l a dn a v ýd a j u s k u t e č n í . P o ku d j e m e z i o b ě m a ž á d o st m i n ěj a k ý n e s o u l a d , S t át n í p o k l a d n a ž á d o s t z am í t n e a pl a t b u n e p r o v e d e . Za p o r u š e n í t ě c h t o p o v i n n o st í m ůž e m i n i st e r s t v o f i n an c í u l o ž i t k l i e nt o v i p o ku t u a ž d o v ýš e 1 m i l i o n u S k . 84
Dobře
f u n gu j í c í
Státní
p o k l a dn a
zabezpečuje
ko m p l ex n í
a včasné informace o procesu realizace rozpočtu díky jednotnému informačnímu
s ys t é m u .
Státní
pokladna
má
př e d e v š í m
z a b e z p e č o v a t e vi d en c i i n f o r m a c í a ek o n o m i c k ýc h u k a z a t e l ů z a veřejnou
správu.
P o d k l a d em
pro
tuto
č i n no s t
je
úč e t n i c t ví
a v ýk a z n i c t v í a b ud e v ys t a v ě n a n a č t yř e c h z á k l a d n í c h p i l í ří c h , k t e r ým i j s o u : In t e gr o v a n ý r o z p o č t o vý s ys t é m , Ř í z e ní
státního
d l u h u , C e n t r á l ní ú če t n í s ys t é m a P l a t e bn í s t yk . V š e c h n o t o t o j i s t ě b e z e s p o r u p r o j e kt S t á t ní p o k l a d n y s p l n í , o v š e m z a p ř e d p o kl a d u , ž e b u d e pl n ě f u n k č n í a b u d e re a l i z o v á n v š e m i n a v rž e n ým i s u b j e k t y. T e n t o p r o j e k t b u d e z á r o v e ň sys t é m e m kontroly
nakládání
s v e ř e j n ým i
finančními
p r o st ř e d k y,
který
v Č e s k é r e p u b l i c e s v o j í k om p l ex no s t í s c h á z e l . P r o j e k t s l i b u j e , ž e b u d e t r a n s p a r e n t n í , ž e f i n a n č n í o p e r a c e b u d o u p o t e n c i á l ně v e ř e j n ě d o s t u p n é . O vš e m d l e v yj á d ř e n í m i n i s t e r s t v a f i n a n c í ne ú p l n ě v š e c h n y o p e r a c e b u d o u z p ří s t up n ě n é . Zů s t á v á t a k o t áz k o u, z d a z d e nezbude
opět
p r os t o r
z a k r ýv á n í
n ě k t e r ýc h
n e j a s n ýc h
finančních
pro
p o n e c h á ní
n e č i s t ýc h
současné
obchodů,
prostředků
ap o d .
praxe,
v yp l á c e n í Nicméně
a
tedy
p ů v o d em jistě
lze
k o n s t a t ov a t , ž e t e n t o i n f o r m a č n í a t a k é k o n t r o l n í s ys t é m bu d e p r o veřejnou správu a také občany České republiky přínosem, že bude s l o už i t k p o c i t u , ž e v e ř e j n é p r o s t ř e d k y j s o u v yn a k l á d á n y e f e k t i v n ě , h o s p o d á r n ě a ú č e l n ě.
84
Tamtéž, s. 373.
98
2.4 Kontrolní systém v daňovém právu K e k o n t r o l e n e j v ýz n a m n ě j š í c h p ř í j m ů s t á t n í ho r o z po č t u , t e d y d a n í , s l o už í d a ň ov á k o n t r o l a .
85
2 . 4 . 1 Pr á v n í ú p r a va d aň o v é k on t r o l y Zá k l a d n í m p r a m e n e m p r á v n í ú p r a v y d a ň o v é k o n t r o l y j e z á k o n č . 2 8 0 / 2 0 0 9 S b. , d a ň o v ý ř á d , v e z n ě n í p o z d ě j š í c h p ř e d p i s ů ( d á l e také
DŘ).
č . 5 3 1 / 1 9 90
Dále S b. ,
s touto o
právní
ú z e m ní c h
ú pr a v o u
f i n a nč n í c h
souvisí
t a ké
o r gá n e c h ,
ve
z ákon znění
p o z d ě j š í c h p ř e d p i s ů ( d á l e t a k é ZÚ F O ) , p r o c e l k o v ý r á m e c t o h o t o t é m a t u j e nu t n é v yu ž í t z á r o v e ň ú p r a vu v Li s t i n ě z á k l a d ní c h p r á v a s v o b o d , u s n e s e ní č . 2 / 1 9 93 , o v yh l á š e n í Li s t i n y z á k l a d n í c h p r á v a s v o b o d j a k o s o u čá s t i ú st a v n í ho p o ř ád k u Č e s k é r e p u bl i k y ( d á l e t a k é LZP S ) , r e l e v a n t n í j u d i k a t u r u s p r áv n í c h s o u d ů, a v n ep o s l e d n í ř a d ě t a k é o d b o r n o u l i t e r a t u r u . N e n í ov š e m m ož n é n a t o m t o m í s t ě u v é s t v e š k e r é s o u v i s e j í c í p r á v n í ú p r a vy, k t e r é s i n s t i t ut e m d a ň o v é k o n t r o l y s o u v i s í , ne b o ť s e j e d n á o ve l m i r oz s á h l o u m a t e r i i . N a n ě k t e r é d a l š í b ud e t a k é o d k á z á n o v n á s l e d u j í c í m t ex t u. P ř e d s a m o t n ým v ym e z e n í m d a ň ov é k o n t r o l y, j e n u t n é v ym e z i t n ě k t e r é z á k l a d ní p oj m y a i n s t i t ut y s o u v i s e j í c í s d a ň o vo u k on t r o l o u, které
jsou
pro
sa m o t n é
p o c h o p e ní
všech
z á k o ni t o st í
daňové
k o n t r o l y, p r o o r i e n t a c i v p r o b l e m at i c e d a ň o v é h o ř í z e ní a p r o c h á p á n í d a ň o v é k o nt r o l y v š i r š í c h s o u vi s l o s t e c h p ř e d po k l a de m .
2.4.1.1 Daň N á š p r á v n í ř á d p oj e m „ d a ň “ p ř e s n ě n e d e f i n u j e . P r o t en t o případ
je
nutné
v yc h á z e t
z právní
teorie,
kdy pražská
škola
d e f i n u j e d a ň z hl e di s k a p r á v n í h o j a k o p l a t e b n í p o v i n n o st , k t e r o u stát
s t a no v í
zákonem
k z í s k á ní
příjmů
pro
úhradu
c e l o s p o l e č e n s k ýc h p o t ř e b , t j . p r o v e ř e j n ý r o z p o č e t , a n i ž p ř i t om 85
Srov. VESELÁ, Lenka. Daňová kontrola v prostředí hospodářské krize. In PAPOUŠKOVÁ, Zdenka a kol. Finanční věda a finanční právo v prostředí hospodářské krize. 1. vyd. Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci, 2010, 159-163 s.
99
p o s k yt u j e z d a ň o v a ným s u b j e k t ů m e k v i va l e n t n í p r ot i pl n ě n í 86. 87 Právní
vz t a h
o b s ah u j í c í
d a ň o vo u
p ov i n n o st
n e m ůž e
být
z a l ož e n s m l u v n ě , a l e p o u z e z á k on e m , c o ž t a k é v yp l ýv á z č l . 1 1 o d s t . 5 LZP S , k d y d a n ě a p o p l a t k y l z e u k l á d at j e n n a z á k l a d ě z á k o n a . J e n z á k o ny t e d y s t a n o v í , k do m á d a ň p l a t i t , z j a k é ho z á k l a d u s e d a ň p o č í t á , k o l i k č i ní s az b a d a n ě , z p ůs o b j ej í h o p l a c e n í apod.
2.4.1.2 Správa daně P o d p o j m e m s p r á va d a n í j e t ř e b a c h á p a t v e š k e r o u č i n no s t s p r á v c e d a n ě , k t e r o u v yn a k l á d á p ř i p é č i o p ř í s l u šn o u da ň . J e t o s o u b o r č i n n o s t í a po s t u p ů , j e j i c hž p r vo ř a d ým ú k o l e m j e z j i š ť ov a t d a ň o v o u p o v i n n o st , v ym ě ř o v a t j i a v yb í r a t d a ň . S p r á v a d a n í u p r a v u j e p r a v i d l a j e d n á n í v r á m c i ř í z en í o d a n í c h , v ym e z u j e p r á v a a p o v i n n os t i ú č a s t n í k ů . J ej í p r á v n í ú p r a v a v yc h á z í z d a ň o v é h o ř á d u , a l e t a k é z e z á k on ů u p r a v uj í cí c h j e d n ot l i v é d r uh y d a n í . S p r á v o u d a n í v e sm ys l u d a ň o v é h o ř á d u s e r o z u m í p o s t u p , j e h ož c í l e m j e s p r á v n é z j i š t ě ní a st a n o v e n í d a n í a z a b e z p e č e n í j e j i c h ú h r a d y. 88 Zá k o n o s p r á v ě d a ní a p o pl a t k ů 89 ( d á l e t a k é ZS D P ) u p r a v o va l v ym e z e n í p o j m u spr á v y d a n í p o d r o b n ě j i t a k , ž e b yl o p a t r n é , c o m á 86
BAKEŠ, Milan. Finanční právo. 5., upr. vyd. V Praze: C. H. Beck, 2009, s. 154. Srov. Daň jako povinná, zákonem předem sazbou stanovená částka, kterou se více méně pravidelně odčerpává na nenávratném principu části nominálního důchodu ekonomického subjektu ve prospěch veřejného peněžního fondu bez poskytnutí ekvivalentního plnění. RADVAN, Michal, MRKÝVKA, Petr, PAŘÍZKOVÁ, Ivana a ŠRAMKOVÁ, Dana. Finanční právo a finanční správa - berní právo. 1. vyd. Brno: Masarykova univerzita, 2008, s. 23. Daň je povinná, zákonem určená platba do veřejného rozpočtu. Je to plata neúčelová, neekvivalentní a pravidelně se opakující buď v časových intervalech, nebo při stejných okolnostech a je nenávratná. PAULIČKOVÁ, Alena a Milan BAKEŠ. Finančné právo na Slovensku a v Čechách. V Sládkovičove: Vysoká škola v Sládkovičove, 2007, s. 111. Také KUBÁTOVÁ, Květa. Daňová teorie: úvod do problematiky. 2., aktualiz. vyd. Praha: ASPI, 2009, s. 9. Dále daň možno vymedziť ako peňažné plnenie nenávratného charakteru, ktoré je ukladané zákonom alebo na základě zákona za účelom úhrady štátnych alebo iných verejných potrieb, a to spravidla vo vopred určenej výške a s vopred stanoveným termínom splatnosti. BALKO, Ladislav, BABČÁK Vladimír a kol. Finančné právo. 2. vyd. Bratislava: EUROKÓDEX, s.r.o., 2009, s. 165. Také L´impot est l´instrument privilégié de financement de la collectivité publique. GROSCLAUDE, Jacques, MARCHESSOU, Philippe. Procédures fiscales. 5e éd. Paris: Dalloz, 2009, p. 28. 88 Srov. § 1 odst. 2 daňového řádu 89 Zákon č. 337/1992 Sb., o správě daní a poplatků 87
100
z á k o n o d á r c e p o d t í m t o p oj m e m n a m ys l i . ZS D P u v á d ě l , ž e s e s p r á v o u d a n í r o z um í p r á v o č i n i t o p at ř e n í p o t ř e b n á k e s p r á v n é m u a úplnému
zjištění,
stanovení
a
s p l ně n í
d a ň o v ýc h
povinností,
z e j m é n a p r á v o v yh l e d á v a t d a ň o v é s u b j e k t y, d a ň v ym ě ř i t , v yb r a t , v yú č t o v a t , v ym á h a t n e b o k o n t r ol o v a t p o d l e t o h ot o z á k o na j e j i c h s p l n ě n í v e s t a n o v e né v ýš i a d o b ě . 90
2.4.1.3 Správce daně Le gi s l a t i v n í z k r a t ka s p r á v c e d a n ě j e u p r a v e n a v u s t a n o ve n í § 1 0 D Ř . P od l e t o ho t o z á k o n a p os t u p uj í j a k o s p r á v c i d a ně s p r á v n í o r gá n y n e b o j i n ý s t á t n í o r gá n v r o z s a hu , v j a k é m m u j e z á k o n e m n e b o n a z á k l a d ě z á k o n a s v ě ř e n a p ů s o b n o s t v o b l a s t i s p r áv y d a n í . J a k o s p r á v c i d a n ě v ys t u p u j í úz e m n í fi n a n č n í o r gá n y, t j . f i n a n č n í ú ř a d y a f i n a n č n í ř e d i t e l st v í , al e n a p ř . i m i ni s t e r st v o f i n a nc í , t a k é c e l n í o r gá n y a d a l š í s p r á v n í i j i n é s t á t n í o r gá n y Č e s k é r e p u b l i k y, j a k o ž i o r gá n y o b c í v Č e s k é r e p u b l i c e , v ě c n ě p ř í s l u š n é ke s p r á v ě daní. Z j u d i k a t u r y N e j v yš š í h o s p r á v n í h o s o u du l z e z m í ni t r o z s u de k z e d n e 6 . 1 1. 2 0 0 8 , č j . 5 A f s 3 6 / 2 0 0 8 -1 4 6 , č . 1 7 8 1/ 2 0 0 9 S b . N S S , k t e r ý ř í k á , ž e ú z em n í f i n a n č n í o r gá n y p ř i p r o v á d ě n í k o n t r o l y r o z p o č t ov é
kázně
p o s t u p uj í
p o dl e
§
16
zák.
o
sp r á v ě
daní
a p o p l a t k ů , a n i k ol i v po d l e z á k o n a č . 5 5 2 / 1 99 1 S b . , o s t á t ní k o n t r o l e . P ři
s o u ča s n é p r á v n í ú p r a v ě j e z ř e j m é , ž e s e b u d e
v z t a h ov a t k d a ň ov é m u ř á d u .
2.4.1.4 Daňový subjekt D a ň o v ým i v j e j i c hž
subjekty
d a ň o v ýc h
jsou
věcech
f yz i c k é
se
nebo
vede daňové
právnické ř í z e ní .
o so b y,
§ 20
DŘ
r o z d ě l uj e d a ň o v é su b j e k t y n a p o p l a t n í k y, p l á t c e d a n ě a p r á v n í n á s t u p c e f yz i c k ýc h a p r á v n i c k ýc h o s o b .
90
Srov. § 1 odst. 2 zákona o správě daní a poplatků
101
P r o ú č e l y d a ň o v é h o ř í z e ní j e t ot o r oz l i š e n í v e l m i dů l e ž i t é , n e b o ť D Ř s p o j u j e n ě k t e r é ú k o n y č i p o v i n n o st i s os o b o u d a ň o v é h o subjektu
obecně,
některé
p o v i n no s t i
ukládá
jen
p o pl a t n í k ů m
a n ě k t e r é p o v i n n o s t i a ú k o n y s o u v i s í po u z e s o so b o u p l á t ce d a n ě . P r o t o j e n u t n é t yt o p o j m y o d l i š o v a t . P o p l a t n í k e m j e k až d á o s o b a , a ť f yz i c k á n e b o p r á v n i c k á , j e j í ž p ř í j m y,
popř.
majetek,
jsou
p o d r o be n y
dani,
tato
os o b a
je
o d p o v ě d n a v p l n é m r o z s a h u z a s v é d a ň o v é p o v i n n o st i , z a j e j i ch p ř i z n á ní a z a p l a c e n í . T a t o o s o b a t a ké s a m a z a s e b e v s t u p u j e d o daňového
řízení,
a v případě
jedná
n e p l n ěn í
před
těchto
správcem d a ň o v ýc h
daně
s v ým
p o v i n n o st í
jménem
r uč í
s v ým
majetkem. P l á t c e m d a n ě j e o so b a f yz i c k á n e b o p r á v n i c k á , k t e r á m á p o d s v o j í v l a st n í o d p ov ě d n o s t í p o vi n n o st o d p o pl a t ní k a s r az i t n e b o v yb r a t a o d v é s t d a ň . Daňový subjekt
m á v d a ň o v é m ř í z en í
svá práva i
sv é
p o v i n n os t i .
2 . 4 . 2 D a ň o v á k on t r o l a D a ň o v ý ř á d v ym e z u j e d a ň o v o u k o nt r o l u j a k o d í l č í p o st u p p ř i s p r á v ě d a n í , k t e r ým s p r á v c e d a n ě p r o v ě ř u j e d a ň o v é p o v i n n o st i , t v r z e n í d a ň o v é h o sub j e k t u n e b o j i n é oko l n o s t i , kt e r é j s o u ro z h o dn é pro
správné
z j i š t ěn í
a
st a n o v e n í
d aně,
a
které
se
v z t a h uj í
k j e d n o m u d a ň o v ém u ř í z e n í v j e dn om z d a ň o v a c í m o b do b í , t e d y j e j i c h j e d no t l i v é d aň o v é p o v i nn o s t i . D a ň o v ým s u b j e k t e m j e os o b a , kt e r ou z a d a ň o v ý s u b j e k t označuje
zákon,
jakož
i
osoba,
kterou
zákon
oz n a ču j e
jako
p o p l a t ní k a n e b o pl á t c e d a n ě ( § 2 0 o d st . 1 d a ň o v é h o ř á d u ) . P o j e m d a ň o v é k o nt r o l y v ym e z i l N e j v yš š í s p r á v n í s o u d j i ž v r o c e 2 0 0 4 , a t o r oz s u dk e m z e dn e 3 1 . 8 . 2 0 0 4 , č j . 5 A f s 1 6 / 2 0 0 4 6 0 , č . 4 3 7 / 2 0 0 5 S b. N S S , k d e j u di k u j e , ž e t e n t o n e l z e z t o t ož n i t s p o j m em „ d a ňo v é ř í z e n í “ . P o d l e s v é h o s ys t e m a t i c k é h o z a ř a z e ní
102
v zákoně
o
s p r á vě
daní
a
poplatků
není
daňová
kontrola
s a m o s t a t n ým ř í z e n í m , a l e d í l č í m p r o c e s n í m p o st u p e m v j e h o r á m c i , k t e r ý j e p ř e d s p r á v c e m d a n ě z a h á j e n z p r a v i d l a s e p s á n í m pr o t o k o l u o z a h á j e ní d a ň o v é k o n t r o l y a p r o j e d n á n í m v ýs l e d k ů a p o de p s á n í m z p r á v y o d a ň o v é k o n t r o l e p ř e d s p r áv c e m d a n ě t a k é uk o n č e n . D e f i n i c i p o j m u j e m o ž n é t a k é p ř e v z í t z l i t e r a t u r y. N a p ř . R a d v a n uvádí,
že
„daňová
kontrola
je
ú k on
s l o už í c í
k z j i št ě n í
n e bo
p r o v ě ř e n í d a ň o v é ho z á kl a d u n e bo j i n é o k o l no s t i r oz ho d n é p r o s p r á v n é s t a n o v e ní da n ě “ . 91 C í l d a ňo v é k o n t r ol y p a k k o r e s p o n d u j e s e z á k l a d n í m c í l e m s p r á v y d a n í § 1 o ds t . 2 z á k o n a č . 280 / 2 0 0 9 S b . , d a ň o v éh o ř á d u , k t e r ým j e p ř e d e v š í m s p r á v n é z j i š t ě n í a s t a n o v e n í d a n ě . N e j v yš š í s p r á v n í s ou d v e sv é m r oz s ud ku z e d n e 24 . 11 . 2 00 4 , č j . 1 A f s 1 8 / 2 0 0 4 -6 5 v ym e z i l , ž e c í l e m d a ň o v é ko n t r ol y j e o v ě ř i t správnost a pravdivost údajů o základu daně a dani, uváděné v d a ň o v ýc h p ř i z n á n í c h . J e p ř i t o m n a ú v a z e s p r á v c e d a ně , n a c o z a m ě ř í d a ň o vo u k o nt r o l u a v j a k é m r oz s a h u . U r č í - l i , ž e p ře d m ě t e m k o n t r o l y j e d a ň z p ř i d a n é h o d n o t y n a v s t u p u i n a v ýs t u p u z a u r č i t é z d a ň o v a c í o bd o b í , m u s í s e p a k po h yb o v a t v t ě c h t o m e z í c h , a t o z á k o n n ým z p ů s o b em . V ym e z i l t a k t a k é p o j e t í r o z s a hu d a ň o v é k o n t r o l y. K d a ň o v é k o n t r o l e l z e d o p l ni t n á sl e d u j í c í j u d i k á t N e j v yš š í h o s p r á v n í h o s o u d u , j í m ž j e r o z h o d n ut í s p. z n . 5 A s f 22 3 / 2 004 z e d n e 1 5 . 9 . 2 0 0 5 . D a ň o v á k o n t r o l a j e s ys t e m a t i c k y z a ř a z e n a m e z i i n s t i t u t y s p o l e č n é p r o c e l é d a ň o v é ř í z en í a n e n í t a k om e z en a p o u z e n a n ě k t e r é s t a di u m d a ň o v é h o ří z e ní . N e n í t e d y s a m o s t a t n o u f á z í d a ň o v é h o ř í z e ní , a l e ú k o n e m s p r á vc e d a n ě . Zp r a v i d l a d a ň o v á k o n t r o l a p r o bí h á v ř í z e n í v ym ě ř o v a c í m , a t o p ř e d e v š í m vz h l e d em k h l e d i sk u ú č e l n o st i t a k o v é h o p o s t u p u . J i ž z po v a h y a ú č e l u d a ň o v é k o n t r o l y v yp l ýv á , ž e s e p r o v á d í v ž d y a ž p o s k o n č e ní z d aň o v a c í h o o b d o b í a r o v n ěž až p o up l yn u t í l h ůt y k p o d á n í d a ň o v é h o p ř i z n á ní , 91
RADVAN, M. a kol. Finanční právo a finanční správa – berní právo. 1. vyd. Brno: Masarykova univerzita: Doplněk, 2008, s. 118.
103
t í m j e m i m o j i n é ur č e n a j e d n a f á z e d a ň o v é h o ř í z e n í , a t o ř í z e n í p ř í p r a v n é , v n ě m ž d a ň o v á k o n t r ol a n em ů ž e z a č í t . D a ň o v á k o n t r o l a je tak jedním z nástrojů, které správce daně v rámci správy daně ve s m ys l u u s t . § 1 o d st . 2 z á k o n a o s p r á vě d a n í a p o p l at k ů (d á l e t a k é ZS D P ) 92 m á k d i s p oz i c i p r o n a p l n ě ní c í l e d a ň o v é h o ř í z e n í . Daňová kontrola se ve většině zdrojů definuje jako dílčí p r o c e s n í p o st u p ode h r á v a j í c í s e v r á m c i d a ň o v é h o ř í z e n í . D á l e j e t a k é j e d n í m z p r os t ř e d k ů sp r á v c e da n ě , k t e r ým
z j i šť u j e n e b o
p r o v ě ř u j e z á k l a d da n ě a o s t a t n í o k o l n o s t i r oz h o d n é p r o s p r á v n é s t a n o v e n í , v ym ě ř e n í a v yb r á n í d a n ě o d p o p l a t ní k a n e b o s p l n ě n í d a ň o v ýc h p o v i n n o st í p l á t c e . N e j v yš š í
správní
s o u d 93
konstatoval,
že
pojem
d a ň ov é
k o n t r o l y, t a k j a k b yl v ym e z e n v e s m ys l u § 1 6 z á k o n a o s p r á v ě d a n í a p o p l a t k ů n e l z e z t ot ož ň o v a t s p o j m e m d a ň o v é ř í z e ní . D a ň o v á k o n t r o l a n e n í a ni s a m o s t a t n ým ř í z e n í m , n ýb r ž – p o dl e s v é h o s ys t e m a t i c k é h o z a ř a z e n í v d a ň o v é m řá d u – j e dí l č í m pr o c e s n í m postupem
o d e h r á va j í c í m
se
v rámci
daňového
ří z e ní .
Daňová
k o n t r o l a j e z p r a v i d l a z a h á j e n a s e p sá n í m p r o t o k o l u o z a h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y. U k o n č e n a j e s e p s á n í m a p o d e p s á ní m z p r á v y o d a ň o v é k o nt r o l e , t e d y s o u b o r u r e l e v a n t n í c h p oz n at k ů z d a ň o v é k o n t r o l y v yp l yn u v š í c h . T o t o s v é r o z ho d n u t í o p ř e l o r o z h o d n u t í Ú s t a v n í h o s o u d u, k t e r é c h a r a k t e r i z o va l v n á l ez u z e d ne 1 3 . 5 . 2 0 0 3 , sp . z n . II Ú S 3 3 4 / 0 2 t a k , ž e d a ň ov o u k o nt r o l u n e l z e p o k l á d a t z a r o z h od n u t í , n e bo ť n a j e j í m z á k l a dě n e j s o u d a ň o v é m u s u b j e k t u u k l á d á n y p o v i n n o s t i n e b o p ř i z n á v á n o p r á v o v e s m ys l u u s t a n o v e ní § 3 2 d a ň o v é h o ř á du , a l e z a p o u h ý p o d k l a d p r o p ř í p a d né v yd á n í r o z h o d nu t í
v d a ňov é m
řízení,
tj.
d o d a t e č n é h o p l a t e bn í h o v ým ě r u .
platebního
v ým ě r u
nebo
D a ň o v á k o n t r ol a j e t e d y s v o u
p o v a h o u p r o c e s e m k o n t r o l ní m a n i k ol i v r oz h o d o v a c í m . P ř í p a d n ý dodatečný platební
v ým ě r , j í m ž b y s p r á v c e d a n ě n a z á k l a d ě
v ýs l e d k ů d a ň o v é k o n t r o l y d o m ě ř i l d a ň , j i ž n e n í s o u č á s t í d a ň o v é k o n t r o l y. 92 93
Zákon č. 337/1992 Sb., o správě daní a poplatků Rozhodnutí Nejvyššího správního soudu ze dne 2. 11. 2005, sp. zn. 2 Asf 144/2004
104
C h á p á n í d a ň o v é ko n t r o l y j a k o s a m o s t a t n é f á z e d a ň o vé h o ř í z e n í b y b yl o t e d y c h yb n é a z a v á d ě j í c í . D a ň o v á k o n t r o l a s l o u ž í p o u z e j a k o j e d e n z n á s t r o j ů k e z j i š ť o v án í s k ut k o v é h o s t a vu v r á m c i daňového řízení.
94
In s t i t u t d a ň o v é k o nt r o l y p ř e b r a l d a ň o v ý ř á d z p ů v o d n í p r áv n í ú p r a v y. O p r o t i p ů vo d n í ú p r a v ě a l e n a v í c p o uz e u p ř e s ň uj e z á k o n n ý text
a
p ř e k l e n uj e
tak
m ez e r y
a
nejasností,
kt e r é
v ýk l a d e m
ustanovení § 16 zák. o správě daní a poplatků musela řešit až judikatura
Ústavního
soudu
a
s o ud ů
správního
so ud n i c t v í .
V ys k yt u j e s e z d e t e d y d o p l n ě n í d ř í v e p l a t n é ú p r a v y o p o t ř e b n é o t á z k y, k t e r é b yl y z í s k á n y p r a x í . K p r o b l e m a t i c e d a ňo v é k o n t r o l y z a d o b u j e j í úp r a v y z á k o n e m o s p r á v ě d a n í a p o p l a t k ů ex i st u j e po m ě r n ě r o z s á h l á j ud i k a t u r a , n i c m é n ě t e n t o z á k on b yl s ú č i n n o s t i k 1 . 1 . 2 0 11 z r u š e n , t a k ž e až v ýv o j
nové
úpravy
tohoto
finančně -právního
i n st i t u t u
u k á ž e,
n a k o l i k bu d e d o s a va d n í j u di k a t u r a p ou ž i t e l n á i p r o n o vý d a ň o v ý ř á d . Z d ů v o d o v é z p rá v y k n á v r h u d a ň o v é h o ř á d u v yp l ýv á , ž e h l a v n í v ýz n a m d a ň o v é k o n t r o l y z ů s t á v á z a c h ov á n a ž e c í l e m n o vé p r á v n í ú p r a v y j e v yp l n i t m e z e r y, n a n ě ž p o u k a z u j e p r ax e a j ud i k a t u r a , zejména
ve
vztahu
k
p r o b l em a t i c e
zahájení
daňové
kontroly
a j e j í h o o p a k ov á n í . N o v á p r á v n í ú p r a v a z o h l e d ňu j e a p e l n a j a s n é v ym e z e n í p ř e d m ě t u a r o z s a h u d a ňo v é ko n t r o l y. D a ň o v á k o n t r ol a byl a t e d y d o k o n c e r o k u 2 01 0 u p r a v en a v u s t a n o v e ní § 1 6 ZS D P . S ú č i n n os t í o d 1 . 1 . 2 0 1 1 s e n a c h á z í p r á v n í ú p r a v u d a ňo v é k o n t r ol y v u s t a n o v e n í c h § 85 až § 88 daňového řádu, která patří do části druhé Obecná část o správě d a n í , hl a v a V I Ř í z e n í a d a l ší p os t u py, d í l 2 P o st u p y p ř i s p r á v ě daní. Z t o h o t o s ys t e m a t i c k é h o z a ř a z e n í d a ň ov é k o n t r o l y v d a ň o v é m ř á d u j e d n o z n a č n ě v yp l ýv á , ž e d a ň o v á k o n t r o l a j e p o s t u p e m p ř i s p r á v ě d a n í . J e u ce l e n ým , z á k o n e m u p r a v e n ým p r o c e s e m , j e h ož 94
VESELÁ, Lenka. Daňová kontrola v prostředí hospodářské krize. In PAPOUŠKOVÁ, Zdenka a kol. Finanční věda a finanční právo v prostředí hospodářské krize. 1. vyd. Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci, 2010, s. 160.
105
v ýs l e d k e m p r i m á r n ě n e n í v yd á n í r o z h o d n u t í . J e uk o n č e n a p o d p i s em z p r á v y o d a ň o v é k o n t r o l e a s h r n u j e v ýs l e d k y k o n t r o l n í ho z j i š t ě ní včetně
hodnocení
důkazů
p r o v e d e nýc h
v
jejím
p r ů bě h u
(dle
u s t a n o v e n í § 88 D Ř ) . H o d n o t í c í z á v ě r y, k t e r é j s o u v ýs l e d k e m d a ň o v é k o n t r ol y, m o h o u v š a k po s l ou ž i t j a k o po d k l a d p ro v yd á n í r o z h o d nu t í o d a ň ové p o v i n n o st i . D a ň o vá k o n t r o l a j e t e d y p o s t u p e m k o n t r o l ní m , j í m ž j e v e v ym e z e n é m r o z s a h u p r o v ě ř o v á n p ř e d m ě t k o n t r o l y, t j . d a ň o v á p o v i n n o s t d a ň o vé h o s u b j e k t u v á ž í cí s e k e k o n k r é t n í m u z d a ň ov a c í m u o bd o b í n e bo k e k o nk r é t n í j e dn o r á z o v é dani. Daňová
k o n t r ol a
je
s v ým
obsahem
p r o v á d ě n í m a h od n oc e n í m d ů k az n í c h p ro s t ř e d k ů .
s h r om a ž ď o v án í m , 95
Z t o h o v yp l ýv á , ž e p o j e t í d a ň o v é ko n t ro l y v n o v é m d a ň o vé m ř á d u s e o d p o j e t í v z á k o n ě o s p r á v ě d a n í a p o p l a t k ů n e l i š í . P o uz e j e v n o v é m d a ň ov é m řá d u b l í ž e v ym e z e n a a l é p e s p e c i f i k o v á na . K r o m ě d a ň o v é k o nt r o l y p a t ř í m e z i d a l š í p o st u p y p ř i s p r á v ě d a n í v yh l e d á v a c í č i n n o s t , v ys v ě t l e n í , m í st n í š e t ř e n í a p o s t up k o d s t r a n ě n í p o c h yb n o s t í . K a ž d ý z t ě c h t o p o st u p ů m á sv ů j v ýz n a m , p ř i č e m ž p ou z e n a z á k l a d ě v ýs l e d k ů d a ň o v é k o n t r o l y m ů ž e d o j í t k doměření daně z moci úřední. Daňová
k o n t r ol a
je
s p e c i á l ní m
p o st u p e m
správce
daně
s l o už í c í m k z a b ez p eč e n í p r v n í č á s t i cí l e s p r á v y d a n í , t j . k do s a ž e n í s p r á v n é h o z j i š t ě ní a s t a n o v e n í d a n ě . Zá k l a d e m p r o s p r á v n é z j i št ě ní a s t a n o v e n í d a n ě j e d a ň o v é p ř i z n á n í , hl á š e n í n e b o v yú č t o v á n í , t j . ř á d n é d a ň o v é t v rz en í , a d á l e d o d a t e č né d a ň o v é p ř i z n á n í , n á s l e d n é h l á š e n í n e b o d o d at e č n é v yú č t o v á n í , t j . d o d a t e č n é d a ň o v é t v r z e ní ( § 1 o d s t . 3 d a ň ov é h o ř á d u ) . D a ň o v o u k o n t r ol o u j so u z e j m é n a o v ě ř o v á n a p r á v ě t a t o t v rz e n í d a ň o v é ho s u b j e k t u , t j . ř á d né d a ň o v é t v r z e n í n e b o d od a t eč n é d a ň o v é t v r z e ní . Lz e u v é s t j u d i k á t Ú s t a v n í h o s o u d u , kt er ý s e v e s v é m u s n e s e n í z e d n e 3 . 1 1 . 2 0 1 0 , s p . z n . I. Ú S 3 7 8 / 1 0 , p ř i k l o ni l k a r g u m e n t a c i
95
BAXA, Josef et al. Daňový řád: komentář. 1. vyd. Praha: Wolters Kluwer Česká republika, 2011, s. 449.
106
N e j v yš š í h o s p r á v n í h o s o u d u v e v ě c i p o j e t í ko n t r ol y v e s t á t ní s p r á v ě a p r e v e n t i v ní h o v ýz n a m u d a ň o vé k o n t r o l y, a t o v k o n t ex t u l e gi t i m n í h o z á j m u st á t u n a v ýb ě r u d a n í z a s ou č a s n é h o r e s p ek t o v á ní p r o p o r c i o n a l i t y p r o s t ř e d n i c t ví m p ož a da v k ů k l a d e n ýc h n a o c h r a n u p r á v d a ň o v ýc h s u b j e k t ů v r á m c i d a ň o v é k o n t r o l y. T z n . , ž e d a ň o v o u kontrolu
je
s p r á vc e
daně
oprávněn
provádět
u
ja kéhokoliv
d a ň o v é h o s u b j e kt u i b e z k on k r é t n í h o p o d e z ř e n í a a b y s e j e d n a l o o z á k o nn ý
postup
ze
strany
státu,
musí
b ýt
správcem
daně
r e s p e k t o v á n a p r á v a d a ň o v é h o s u bj e k t u . D a ň o v á k o n t r o l a m á s v é u p l a t n ě n í v ř í z e n í n a l éz a c í m v e fá z i v ym ě ř o v a c í a d o m ě ř o v a c í , p o p ř . v ř í z e ní o m i m o ř á d n ýc h o p r a v n ýc h a
dozorčích prostředcích.
Odvolací
o r gá n
zásadně
ne d o p l ň u j e
d o k a z o v á ní c e s t o u da ň o v é k o n t r o l y. 96 D a ň o v ý ř á d u p r a v u j e p ř e d m ě t , r o z s a h a o p a k o v á n í d a ň ov é k o n t r o l y, p r á v a a p o v i n n o st i d a ňo v é h o s u b j e k t u , z a h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y a j e j í s k o nč e n í . N e s t a n o v í v š ak s a m o s t at n ě ž á d n á p r a v i d l a p r o s a m o t n ý p o s t u p v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y. T e n j e p r o t o t ř e b a d o v o d i t p ř e d e v š í m z p ř e d m ět u d a ň o v é k o n t r o l y, z o b s a hu o p r á v n ě n í správce subjektu
daně, a
ze
z
p o v i n n os t í
z ák o n e m
st a n o v en ýc h
v ym e z e n é h o
zákonem
obsahu
daňovému
v ýs l e d k u
daňové
k o n t r o l y. P o d s t at o u d a ň o v é ko n t r o l y j e t a k p r o c e s d o k a z ov á n í a z á v ě r y o s k u t k o v ýc h z j i št ě n í c h , kt e r á s p r á v c e d a n ě z p r o v e d e n ýc h d ů k az ů dovodí. J e po t ř e b n é d ůs l e dn ě r o z l i š o v a t p ř e dm ě t d a ň o v é ko n t r ol y a j e j í r oz s a h . Za t í m c o p ř e d m ě t d a ň ové k o n t r o l y u r č u j e , k j a k é m u d a ň o v é m u ř í z e n í se d a ň o v á k o n t r o l a v z t a h uj e , r o z s a h d a ň o v é k o n t r o l y v ym e z u j e , k t e r á t v r z e n í a j a k é s k u t e č n o s t i b u de s p r á v c e d a n ě v r á m c i d a n é ho p ř e d m ě t u p r o v ě ř ov a t .
2 . 4 . 2 . 1 P ř e d m ě t a r oz s a h d aň o v é k o n t r ol y
96
Tamtéž
107
B l i ž ší m v ym e z e n í m p ř e d m ě t u d a ň o v é k o n t r o l y d a ň o v ý ř á d o d s t r a ň u j e j e d e n z n e d o s t a t k ů, j í m ž t rp ě l a p ů v o d n í p r á v ní ú p r a v a . Nedostatek
z á k o nn é h o
v ym e z e n í
předmětu
daňové
kontroly
v u s t a n o v e ní § 1 6 z á k o n a o s p r á v ě d a n í a p o p l a t k ů ve s p o j e ní s n e j e d n oz n a č n ým v ym e z e n í m p o st a v e n í d a ň o v é k o n t r o l y v z á k o n ě o s p r á v ě d a n í a p o pl a t k ů vz b uz o v a l a po c h yb n o s t i o t o m , c o s i p o d d a ň o v o u k on t r o l o u p ř e d s t a v i t , t e d y z d a j e ř í z e n í m , j ed n o t n ým ú k o n e m , n e b o n a o pa k s o u b o r e m j e d n o t l i v ýc h ú k o n ů s p r á v c e d a n ě . T u t o o t á z k u v yř e š i l a a ž j u d i k a t u r a . D a ň o v ý ř á d t u t o n e j a s n o s t odstranil. P ř e d m ě t e m d a ň o v é k o n t r o l y j s o u d a ň o v é p o v i n n o st i , t v rz e n í d a ň o v é h o s u b j e k t u n e b o j i n é o k o l no s t i r oz h o d n é p r o s p r á v n é z j i š t ě n í a s t a n o v e ní d a n ě v z t a h uj í c í s e k j e d n o m u d a ň o v é m u ř í z e ní . P ř e d m ě t d a ňo v é ko n t r o l y s e o b e c n ě v á ž e vž d y k j e d no m u daňovému
ř í z e ní ,
tedy
k jedné
daňové
p o v i n n o st i
daňového
s u b j e k t u, p o č í n aj í cí v z n i k e m t é t o d a ň o v é p o v i nn o s t i a k o n č í c í j e j í m sp l n ě n í m n eb o j i n ým z á n i k e m . P ů j d e t a k b uď o d a ň o v o u p o v i n n os t
vážící
se
k určitému
zdaňovacímu
o b d ob í ,
nebo
v p ř í p a d ě j e d n o r áz ov ýc h d a n í o d a ň o v ou p o v i nn o s t j a k o t ak o v o u . 97 D a ň o v á k o n t r o l a n e m u s í b ýt v ž d y k o m p l ex n í m p r o v ě ř e n í m v š e c h v ú v a h u p ř i c h á z e j í c í c h o k ol n os t í a a s p e k t ů , a l e m ů ž e b ýt z a m ě ř e n a p o u z e n a p ř e d e m v ym e z e n o u o b l a s t . C e l é d a ň ov é ř í z e n í s e v e d e z a ú č e l e m s p r á v n é h o z j i š t ě ní a s t a n o v e ní d a n ě , k t e r á s e p o s uz u j e b uď k e z da ň o v a c í m u o bd o b í , n e b o v e vz t a h u k j ed n o t l i v é skutečnosti. Rozsah, ve kterém je předmět daňové kontroly prověřován, je d a l š í p o ds t a t n ou ná l e ž i t o s t í z á k on n é d a ň o v é k o n t r o l y. D a ň o v á s p r á v a n e n í p e r s on á l n ě o b s az e n a n a p r o v e d e n í c e l k o vé r e v i z e p ř e d m ě t u d a ň o v é k o n t r o l y. V ě t š i n o u d o c h á z í k e k o n c e n t r a c i n a d ů k a z ní p r o s t ř e d k y v r o z s a h u, k t e r ý s e t ýk á v ě c í , k d e s e v ys k yt u j e n e j č a s t ě j i p o c h yb e n í , a ť j i ž ú m ys l n ě n e b o z n e d b al o s t i . D a ň o v á kontrola 97
se
tudíž
bude
t ýk a t
konkrétní
Tamtéž
108
daně
v
konkrétním
zdaňovacím
o b dob í .
Z
důvodu
h o s p o d á r n o st i ,
e f e k t i v n o st i
a ú č e l n o s t i m ůž e b ýt d a ň o v á k o n t r o l a pr o v á d ě n a s p o l e č n ě p r o v í c e d a ň o v ýc h p o v i n n o st í j e d n o ho d a ň o v é h o s u b j e k t u , t z n ., ž e s e m ůž e t ýk a t v í c e d a n í a v í c e z d a ň o v a c í c h o b do b í . Š í ř e v ym e z e n é h o r o z s a h u m ů ž e b ýt r ů z n á , n a p ř . s e z a m ě ř e n í m n a v ýd a j o v o u s t r á nk u č i u r č i t ý t yp n á k l a d ů . R oz s a h ko n t r o l y l z e v j e j í m p r ů b ě h u u př e s n i t ( t z n . r o z š í ř i t č i z ú ž i t ) . P ř e d m ět d a ň o v é k o n t r o l y j e t e d y p r o v ě ř o v á n v e v ym e z e n é m r o z s a h u , k t e r ý m ů ž e b ýt neomezený
(ověřování
celkové
daňové
p o v i n n o st i
v daném
z d a ň o v a c í m o b d o bí ) a n e b o o m e z e n ý ( o v ě ř o v á n í p l n ě ní vyb r a n ýc h p o v i n n os t í ) . R oz s a h d a ň o v é k o nt r o l y l z e v j e j í m p r ů b ě h u up ř e s n i t , c o ž p o d l e d ů v od o vé z p r á v y k n á v r h u d a ň o v é h o ř á d u ( d á l e j e n „ d ů v od o v á z p r á v a “ ) d o s t u p n é n a w w w . p s p . c z z n a m e n á , ž e r o z s a h l z e r oz ší ř i t č i z ú ž i t . S t a n o vi t
r oz s a h
da ň o v é
kontroly
je
plně
v
k o m p e t en c i
s p r á v c e d a n ě . T e n s n í m s e z n ám í da ň o v ý s u b j e k t p ř i z a h á j e ní d a ň o v é k o n t r o l y. P ř i ú v a z e o s t a n o v en í r o z s a h u a j e h o z m ě n á c h musí správce daně brát v úvahu základní zásady správy daní a v s o u l a d u s e z á s a d o u z d r ž e nl i v os t i a p ř i m ě ř e n o s t i ( u st . § 5 o d st . 3 D Ř ) v o l i t r oz s a h d a ň o v é k o n t r o l y t a k , a b y c o n e j m é n ě z a t ě ž o v al k o n t r o l ov a n ý d a ň o v ý s u b j e k t , a l e s o u č as n ě d o s á hl c í l e s p r áv y d a n í , t e d y o v ě ř e n í s p r á v n é h o z j i š t ě ní a s t a nov e n í d a ň o v é p o vi n no s t i . P ř e s n é v ym e z e n í př e d m ě t u a r oz s a h u d a ň o v é k on t r o l y j e d ů l e ž i t é t a k é p r o bě h l h ů t y p r o s t a n o v e n í d a n ě ( u s t . § 148 o d s t . 3 d a ň o v é h o ř á d u ) , p r o m o ž n o s t ko n t r o l u o p a k o v a t ( u s t . § 8 5 o d s t . 5 d a ň o v é h o ř á d u ) a t a k é p r o n e p ř í p u s t no s t p o d a t do d a t e č né d a ň o v é p ř i z n á ní ( § 1 4 1 o d st . 6 d a ň o v é h o ř á d u ) . 98 D a ň o v á k o n t r o l a j e z a h a j o v á n a z ú ř e dn í p o v i nn o s t i . D a ňo v ý ř á d t a k é d á v á d a ň o v é m u s u b j e k t u m o ž n o s t n a v r h n o u t s p r áv c i d a n ě provedení
daňové
k o n t r ol y
v
rámci
zahájeného
postupu
k o d s t r a n ě n í p o c h yb n o s t í d a ň ov é h o t v r z e n í . V t a k o v é m p ř í p a d ě 98
HRSTKOVÁ DUBŠEKOVÁ, Lenka. Daňová kontrola podle daňového řádu. ASPI ID LIT
38797CZ ze dne 22. 6. 2011.
109
zahájí
správce
daně
daňovou
k o nt r o l u ,
p o ku d
s hl e d á
důvody
k p o k r a č o v á n í v d ok a z o v á n í . D a ň o v ý ř á d t í m t o z p ů s o b em u m o ž ň u j e s p r á v c i d a n ě p ř e j í t z p o st u p u k od s t r a ně n í p o c h yb n o s t í d o p o s t u pu d a ň o v é k o n t r ol y, a t o v r á m c i j e d no h o da ň o v é h o ř í z e n í . D a ň o v o u k o n t r o l o u s p r á v c e d a n ě p ř e d e v š í m o v ě ř u j e t v rz e n í d a ň o v é h o s u b j e kt u a d a l š í
s k ut e č n o s t i
p o ds t a t n é p r o s p r á v n é
s t a n o v e n í d a n ě v př í p a d e c h , k d y d a ň b yl a j i ž v ym ě ř e n a , a j e t a k o v ě ř o v á n o , z d a d aň b yl a s t a n o v e n a v e s p r á v n é v ýš i .
Daňová
k o n t r o l a j e v t a k o vé m p ř í p a d ě j e d i n ým p o s t u p e m , n a z á kl ad ě j e h o ž v ýs l e d k ů m ů ž e s p r á v c e d a n ě p ř i s t o u p i t k d o m ě ř e n í d a n ě z ú ř e d n í p o v i n n os t i . V ýs l e d k e m d a ň o v é k o nt r o l y j s o u p a k k o n t r ol n í z j i š t ě n í a s t a n o v i s k a s p r áv c e d a n ě k t v r z e n í m , n á v r h ů m daňového
s u b j e k t u,
obsažená
ve
zprávě
o
a v ýh r a d á m
daňové
k o n t r o l e.
P o d s t at o u d a ň o v é k o n t r o l y j e t a k p r o c e s d o k a z o v á ní a z á v ě r y o s k u t ko v ýc h z j i š t ěn í c h , kt e r á s p r á v c e d a n ě z p r o v e d e n ýc h d ů k az ů d o v o d í . I k d yž j e d a ň o v á k o n t r o l a p o s t u p e m , n i k ol i v ř í z e ní m , m u sí s e n a d o k a z o v á n í , po u ž i t í d ů k a z n í c h p ro s t ř e d k ů a p r o v á d ě ní d ů k az ů v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y b e z e z b yt k u v z t a h o v at p r a v i d l a , k t e r á d a ň o v ý ř á d s t a n o v í p r o d o k a z o v á n í a d ů k a z ní p r o s t ř e d k y v č á s t i d r u h é , h l a v ě V I. , d í l u t ř e t í m , b yť j s o u p o n ě k ud n eo r ga n i c k y v č l e n ě n a p o u z e d o p r á v n í ú p r a v y v z t a h u j í c í s e k p r ů b ě h u ří z e n í . J e d no t l i v á
práva
a
povinnosti
daňového
subjektu
a p r a c o v n í k ů s p r á vc e d a n ě p ř i d a ň o v é k o n t r o l e j s o u d e f i n o v á n y v u s t a n o v e ní c h d a ňo v é h o ř á d u .
Zá k l a d n í z á s a d y d a ň o v é h o ř í z e n í 99 Při
provádění
d aň o v é
kontroly
musí
b ýt
respektovány
z á k l a d ní z á s a d y s p r á v y d a n í . S o u d ní j u d i k at u r a v yj a d ř u j e n á z o r , ž e p ř i s p r á v ě d a n í b y m ě l y b ýt p o u ž i t y v š e c h n y z á s a d y o b e c n ě p l a t n é p r o v e š k e r o u 99
Blíže také VESELÁ, Lenka. Základní zásady v rámci daňové kontroly. In HAMUĽÁK, Ondrej (ed.). Principy a zásady v právu: teorie a praxe: sborník příspěvků z konference Olomoucké debaty mladých právníků 2010. 1. vyd. Praha: Leges, 2010, 366-369 s.
110
č i n n o s t s p r á v ní c h o r gá n ů , t j . i z á s a d y, k t e r é ZS D P n e o b s a h u j e a k t e r ým i j e o v l á d á n a č i n n o s t s p r á vn í c h o r gá n ů p ř i s p r á v n í m ř í z e n í , p o k u d j e t o o v š e m , vz h l e d e m k p o v a z e ř í z e n í p ř e d s p r á v c e m d a n ě , m ož n é . 100 Daňové
řízení,
pot a ž m o
daňovou
ko n t r o l u ,
ovládá
řa d a
p r i n c i p ů , r e s p. z á s a d , k t e r é j so u s po l eč n é p r o c e l o u o bl a st s p r á v y d a n í a k t e r é s e p ro m í t a j í p ř e d e v ší m v r o v i n ě p r á v a p ov i n n o st í s u b j e k t ů z ú č a s t n ě n ýc h n a d a ň o v é k o n t r o l e v r á m c i d a ň o v é k o n t r o l y s a m o t n é , a l e i v r á m c i n a v a z u j í cí c h ř í z e n í . T yt o z á s a d y m a j í v ě t š i n o u hl u b ší z ák l a d , n e b o ť v yc h á z e j í z p ř í s l u š n ýc h ú s t a v n í c h p r i n c i p ů p r o o b l as t m o c i v ýk o n n é , p ř i č e m ž n ě kt e r é m a j í p ři r o z h o d ov á n í v e v e ř e j n é s p r á v ě d l o u h o u t r a d i c i . T yt o z á s a d y t a k m u s í b ýt p r o s p r á v c e d a n ě z á v a z n ým v o d í t k em p ř i v ýk o n u s p r á v y d a n í , j i m i m u s í být o v l á d á n j e j i c h p o s t u p p ř i v ýk o n u j e j i c h p ů s o b n o st i . 101 D l e j e j i c h p r á v n í h o z a ř a z e n í j e t yt o z á s a d y, m o ž n é r o z d ěl i t do
tří
základních
skupin,
a
to
na
zásady
ústavní,
zásady
v yc h á z e j í c í z d a ň o vé h o ř á d u a z á s a d y s p r á v n í h o ř á d u . Ú s t a v n í m i p r i n c i p y j e n u t n é r o z um ět p r i n c i p y a
zásady
f o r m u l o v a n é ú st a v ní m i p ř e d pi s y, t j . n o r m a m i t v o ří c í m i t z v. ú s t a v n í p o ř á d e k Č e s k é r e pu b l i k y. J e j i c h n e r es p e k t o v á n í n e b o op o m e n u t í (např.
i
při
d a ň ov é
k o n t r ol e )
z n am e n á
r o z po r
se
zákonem,
s d ů s l e d k y, k t e r é z á k o n y p ř e d v í d a j í . P o d z á k l a d ní s p r á vn í z á s a d y l z e z a h r n o u t u p r a v e n é z á s ad y v u s t a n o v e ní c h § 2 a ž 8 z á k on a č . 5 00 / 2 0 0 4 S b . , s p r á v n í ř á d ( d á l e t a k é S Ř ) . M ez i n ě p a t ř í n a p ř . z á s a d a z á k az u z n e už i t í sp r á v n í h o u v á ž e n í , z á s a d a o ch r a n y p r á v n a b yt ýc h v d o b r é v í ř e , d ál e z á s a d a o c h r a n y l e gi t i m n í ho o č e k á v á n í , p r o d a ň o v é ú č e l y t a k é z á s a d ní z á s a d a p o u č o v a c í p o v i n n o st i s p r á v ní h o o r gá n u a v n e p o s l e d n í ř a d ě t a k é z á s a d a r yc h l o s t i ř í z e n í . V t ét o s ou v i s l os t i j e nu t n é uv é s t p ro 100
RADVAN, M. a kolektiv. Finanční právo a finanční správa - berní právo. 1. vydání. Brno: Masarykova univerzita, 2008, s. 107. 101 VESELÁ, Lenka. Práva a povinnosti daňových subjektů v rámci daňové kontroly. Rigorózní práce. Univerzita Palackého v Olomouci, Právnická fakulta, 2010. Dostupná v knihovně Právnické fakulty UP v Olomouci, s. 13.
111
d a ň o v é ú č e l y n e j d ů l e ž i t ě j ší u s t a n o v en í § 1 7 7 o d s t . 1 S Ř , k t e ré s t a n o v í , ž e z á kl a d ní z á s a d y č i n n o s t i sp r á v n í c h o r gá n ů u v e d e n é v ustanovení § 2
až
8
se
použijí
př i
v ýk o n u
veřejné
správy
i v p ř í p a d e c h , k d y z v l á š t n í z á k on s t a n o v í , ž e s e s p r á v n í ř á d n e p o u ž i j e , a l e s ám ú p r a v u o d p o ví d a j í c í t ě m t o z á s a d á m n e ob s a h u j e . V t é t o so u v i s l o st i j e n u t n é z m í n i t u st an o v e n í § 2 6 2 D Ř , kt e r ý n a o p a k s t a n o v uj e , ž e p ř i s p r á v ě d a n í s e S Ř n e p o už i j e . P r o ú p l né v yj a s n ě n í
je
n u t né
uvést
n ázor
k om e n t á ř o v é
l i t e r a t ur y 102 ke
s p r á v n í m u ř á d u, po d l e n í ž „ z á k l a d n í z á s a d y č i n n o s t i sp r á v n í c h o r gá n ů p o d l e n o v é ho s p r á v n í h o ř á d u v yc h á z e j í z o b e c n ýc h p r i n c i p ů p r á v n í c h o b s až e n ýc h v ú s t a v ní m , m ez i n á r o d ní m a k o m u n i t á r n í m p r á v u , t e d y v e s m ě s v p r á v n í c h n o r m á c h v yš š í p r á v n í s í l y n e ž z á k o n , k t e r é p r o t o n e m ů ž e ž á d n é z á k on n é u s t a n o v e n í , v yl u č u j í c í c h b e z d a l ší h o p ů s o bn o s t sp r á v n í h o ř ád u , z m a t e r i á l ní h o h l e d i s ka v yl o u č i t . Z t o h o t o p o h l e d u l z e d o k o n ce ř í c i , ž e § 1 7 7 o ds t . 1 S Ř m á v e vz t a h u k t a ko v ým z á k o n n ým u s t a n o v e n í m , k t e r á s p rá v n í ř á d jako
celek
bez
náhrady
v yl u č u j í ,
vlastně
jen
„ d ek l a r a t o r n í
c h a r a k t e r “ , n e b o ť t yt o z á s a d y b y p l a t i l y v j i n ýc h z á k o n e c h i b e z n ě j . Z t o h o t o d ův o du j e t e d y n u t n é u p l a t ň o v a t p ř i sp r á v ě d a n í t a k é z á s a d y, k t e r é j s o u u p r a v e n y v S Ř a p r o k t e r é n e m á D Ř v l a s t ní ú p r a v u . 103 D a ň o v ý ř á d s e v e s v é s n a z e „ ob e j í t se “ b e z s p r á v n í h o ř á d u p o k u s i l n a p l n i t n e ga t i v n í p o d m í n k u v yp l ýv a j í c í z p r á v ě c i t o v a n é h o u s t a n o v e n í p r o s t ě t a k , ž e p ři j a l vl a s t ní z á s a d y s p r á v y d a n í ( s r o v. § 5 a ž 9 DŘ ) . J e o t á z k o u , z d a t a k u č i ni l d os t a t e č n ě d ůs l e dn ě , k d yž s e p ř i j e j i c h f o r m ul a c i z a m ě ř i l p ř e d e v ší m n a z v l á št n í p ř e d m ě t s v é ú p r a v y. Zá k l a d n í z á s a d y č i n n o s t i s p rá v n í c h o r gá n ů j s o u o b e c n ě vzato
j e d no u
z
po d s t a t n ýc h
náležitostí
dobré
správy
jakožto
s o u č á s t i d e m o k r a t i c k é h o p r á v n í h o st á t u . B e z o hl e d u n a t o , z d a j s o u , č i n e j s ou v t o m či o n om z á ko n ě l e gi s l a t i vn ě vyj á d ř e n y,
102
VEDRAL, J. Správní řád: komentář. 1 vydání. Praha: Bova Polygon, 2006, s. 1013. VESELÁ, Lenka. Práva a povinnosti daňových subjektů v rámci daňové kontroly. Rigorózní práce. Univerzita Palackého v Olomouci, Právnická fakulta, 2010. Dostupná v knihovně Právnické fakulty UP v Olomouci, s. 14. 103
112
v yv ě r a j í p ř í m o z č l . 1 Ú s t a v y, a t a k z ř e j m ě a n i t e n t o z p ů s o b v yl o u č e n í s p r á v n í h o ř á d u p ř i s p r á v ě d a ní n e b u d e m ož n ý. 104 J e n u t n é u v é s t , ž e d a ň o v á k o nt r o l a j a k o s a m o st a t n ý p r á v n í institut
daňového
řízení,
se
n e na c h á z í
v jakémsi
právním
v z d u c h op r á z d n u. N a o p a k , t e n t o i n s t i t u t j e v e l m i ú z c e pr o v á z a n ý s j i n ým i i n st i t ut y s p r á v y d a n í a d a ň o v ým ř í z e n í m j a k o t a k o v ým , n a p ř . u s t a n o v e n í o m í s t n í p ř í sl u š n os t i , o z a s t u po v á n í , o l hů t á c h a j ., a t a k é i n st i t u t y s l o u ž í c í k z a j i š t ě ní p rů b ě h u a ú č e l u ř í z e n í n a p ř. p r o t o k o l o ú s t n í m j e d n á n í , p r o t o k o l o m í s t n í m š e t ř e n í , z p r á va o d a ň o v é k o nt r o l e , ú ř e d n í z áz n a m at d . Zá s a d a m i u p r a v e n ým i v DŘ d á l e j s o u : -
Zá s a d a l e ga l i t y ( z á k o n n o s t i )
T a t o z á s a d a j e v yj á d ř e n a v u s t . § 5 o d s t . 3 D Ř , k d y s p r á v c i d a n ě j e d n a j í v ř í z e ní o d a ní c h v s o u l a du s e z á k o n y a j i n ým i o b e c n ě z á v a z n ým i p r á v n í m i p ř e d p i s y, c h r á n í z áj m y s t á t u a d b a j í p ři t o m n a z a c h o v á n í p r á v a p r á v e m c h r á n ě n ýc h z á j m ů d a ň o v ýc h s u b j e k t ů a o s t a t n í c h os o b z úč a s t n ě n ýc h n a d a ň o v é m ř í z e ní . U v e d e no u z á s a d u l z e p o v až o v a t z a z ás a d u j e d n u z n ej d ů l e ž i t ě j š í c h , j e z á k l ad e m p r o v ýk o n v e š k e r é v e ř e j n é m o c i , a t e d y i p r o v ýk o n s p r á v y d a n í v ů či d o t č e n ým o s o b á m . P r o s p r á v c e d a n ě o b e c n ě p l a t í , ž e j s o u p ř i v e šk e r é s v é č i n n o s t i v áz á n i p r á vn í m ř á d e m Č R . D o s a h z á s a d y z á k on n o s t i n e l z e v š a k na ř í z e n í p ř e d s p r á vc e m d a n ě o m e z o v a t p o uz e n a p o v ě ř e n é p r a c o v n í k y s p r á v c e d a n ě , k t e ř í ř í z e n í v e d ou . R e s pe k t o v a t z á k on y j s o u p o v i n n y v š e c h n y o s o b y, k t e r é v ř í z e n í v ys t u p u j í , t e d y i t z v . d a ň o v é s u b j e k t y a t ř e t í o s o b y. P r o t yt o s u b j e k t y s e v á z a n o s t z á k on y p r o j e v u j e v j i n é m r o z s a h u a i n t e nz i t ě a j e j í p od s t a t a j e v yj á d ř e n a v z á s a d ě " K a ž d ý m ů ž e č i n i t , c o n e n í z á k o n e m z ak á z á n o a ni k d o n e sm í b ýt n u c e n č i n i t , c o z á k on n e u k l á d á " . 105 104 105
Zá s a d a s p o l u p r á c e
Komentář k ustanovení § 262 zákona č. 280/2009 Sb., daňový řád. Dostupný v ASPI. Srov. Čl. 2 odst. 3 LZPS
113
S p r á v c i d a n ě p o st up u j í v d a ň o v é m ř í z e n í v úz k é s o u či n no s t i s d a ň o v ým i s u b j e k t y a p ř i v yž a d o v á n í p l n ě n í j ej i c h p ov i n n o st í v d a ň o v é m ř í z e n í vo l í j e n t a k o v é p r o st ř e d k y, k t e r é d a ň o v é s u b j e k t y n e j m é n ě z a t ěž uj í a u m o ž ň u j í p ř i t o m j eš t ě d o s á h n o ut c í l e ř í z e n í t j . s t a n o v e n í a v yb r á n í d a n ě t a k , a b y n e b yl y z k r á c e n y d a ň o v é p ř í j m y. Tak
je
právem
i
p o v i n n os t í
všech
d a ň o v ýc h
subjektů
úzce
s p o l u p r a c o v a t s e spr á v c e m d a n ě p ř i s p r á v n é m s t a n o v e ní a v yb r á n í d a n ě . T a t o s p ol u p rá c e b y m ě l a b ýt s a m o z ř e j m ě o b o u st ra n n á .
106
U v e d e n á z á s a d a j e u p r a v e n a v u st . § 6 o d s t . 2 D Ř . D a ň o vý s u b j e k t b y m ě l s e s p r á v c e m d a n ě s p o l u p r a c o v at a r e a go v a t n a j e h o v ýz v y, a l e t a k é i s p r á v c e d a n ě b y m ě l – po k u d m o ž no b ez o dk l a d n ě – r e a go v a t n a p o d á n í d a ň o v é h o s u bj e k t u , s e z n a m o v at d a ň o v ý s u b j e kt s o b s t a r a n ým i d ů ka z n í p r os t ř e d k y, a b y s e d a ň o v ý s u b j e k t m o hl bránit
navrhnutím
d ů k a z ní
vlastních
p r o st ř e d ky
získané
d ůk a z n í c h správcem
prostředků, daně
které
n e go v a l y.
Je
by to
p r o j e v e m p o vi n n ost i s p r á v c e d a n ě p os t u p o v a t v d a ň ov é m ř í z e n í v ú z k é s o u č i n no s t i s d a ň o v ým i s u b j e k t y a n a o p a k t i m a j í p r o c e s n í p r á v o i p r o c e s n í p o v i n n o st ú z c e s p o l u p r a c o v a t s e s p r á v c e m d a n ě p ř i s p r á v n é m s t a n o ve n í a v yb r á n í d a n ě . -
Zá s a d a p ř i m ě ř e n o s t i n e b o l i h o s p o d á r n ost i
Správce p r o s t ř e d k y,
daně
které
m u sí daňové
v
d a ň o v ém
s u b j e kt y
co
ř í z en í
volit
nejméně
jen
t a k ov é
zatěžují,
ale
s o u č a s n ě j e š t ě um ož ň u j í d os á h n o u t cí l e ř í z e n í , j í m ž j e s t a n o v e n í a v yb r á n í d a n ě t a k , a b y n e b yl y z k r á c e n y d a ň o v é p ř í j m y. 107 Ve s p o j e n í s t o u t o z á s ad o u j e v ýz n a m n á r o v n ě ž z á s a d a r yc h l o s t i v § 7 D Ř . D a ň o v á ko n t ro l a v k až d é m p ří p ad ě d a ň o v ý s u b j e k t o m e z u j e a zatěžuje. Je proto nutné, aby správce daně jednal při daňové k o n t r o l e b e z z b yt e č n ýc h p r ů t a h ů a n e z a t ě ž o v a l d a ň o v ý s u b j e k t n ad ú n o s n o u m í r u n a p ř. p o ž a d a v k y n a p o ř í z e n í ko p i í v š e c h d o k l a d ů a d a l š í c h pí s e m n o st í .
106
DRÁB, Ondřej, TRUBAČ, Ondřej a ZATLOUKAL, Tomáš. Obrana před daňovou kontrolou. 1. vyd. Praha: ASPI, 2006. 107 Srov. §5 odst. 3 DŘ. Dále srov. JANOUŠEK, L. Quo vadis, judikaturo? Daňový expert, 2009, č. 1, s. 39.
114
V rámci
D a ň o v é ho
řádu
je
t ř e ba
z d ů r az n i t
z á sa d u
z d rž e n l i vo s t i v s o uv i s l os t i s e z á s a d ou p ř i m ě ř e n o s t i , up r a v e n o u u s t a n o v e n í m § 5 o d s t . 3 D Ř , u k l á d aj í c í s p r á v c i d a n ě p o v i n n o st v o l i t j e n p r os t ř e d ky n e j m é n ě z a t ěž u j í c í d a ň o v é s u bj e k t y, c o ž , j ak d o v o d i l Ú st a v n í s ou d v n ál e z u z e d n e 1 3 . 5. 2 0 03 , sp . z n . I I. Ú S 334/02,
pro
d a ň ov o u
k o nt r o l u
z n am e n á
její
p r o v á dě n í
jen
v n e z b yt n ě n u t n é m r o z s a h u v e vz t a h u k d o s až e n í ú č e l u da ň o v é h o ř á d u . R o v n ě ž l z e z j u d i k a t u r y Ú s t a v n í ho s o u d u d o v o di t , ž e b y b yl o v r o z p o r u s t o u t o z á s a d o u , p o k u d b y s p r á v c e d a n ě v yz v a l d a ň o v ý subjekt
k
prokazování
čehokoliv
nad
rámec
jeho
v l a s t n í ch
t v r z e n í . 108 -
Zá s a d a v o l n é h o h o dn o c e n í d ů k az ů
Zá k o n s t a n o v u j e , ž e s p r á v c e d a n ě v r ám c i t é t o z á s a d y m á p ř i d o k a z o v á ní p o v i nn os t h o d n ot i t d ů k az y p o d l e s v é ú v a h y a s o u č a s n ě m u p ř e d e p i s u j e , a by h o d n o t i l k až d ý d ů k a z j e d no t l i v ě a z á r o v e ň všechny
důkazy
v
jejich
vz á j e m n ýc h
s o u vi s l o s t e c h
p ř i h l í ž e l k e vš e m u , c o v d a ň o v é m ř í z en í v yš l o n a j e v o .
109
a
p ř i t om
J e p ř i t om
p o v i n e n p ř i hl í ž e t ke v š e m u , c o v yš l o v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y n a j e v o . J e j e h o p ovi n n o s t í od ů v o d ni t pr o č n ě k t e r é d ů k a z y p r o v e d l , n ě k t e r é n a v r ž e n é dů k a z y n e p r o v e d l a j i n é z c e l a o d m í t l . U v e d e n á z á s a d a p ř e d s t a v uj e m yš l e n k o v o u č i n n o st p r a c o v n í k ů s p r á v c e d a n ě . -
Zá s a d a n e v e ř e j n o s t i a m l č e n l i vo s t i
U v e d e n é z á s a d y u p r a v u j e § 9 o d st . 1 a 3 D Ř . O b ě z m í n ě n é z á s a d y s p o l u úz c e s o u v i sí a p ř e d st a v uj í z e j m é n a p r á v n í o c h r a n u d a ň o v ýc h
subjektů
(např.
ochranu
jejich
o s ob n í ch
nebo
m a j e t k o v ýc h p o m ě r ů ) . N e v e ř e j n o s t v d a ň ov é m ř í z e n í z n am e n á , ž e ú s t n í h o j e d n á n í s e m o h o u z ú č a s t ni t j en o s o b y v ym e z e n é , n a p ř . p o v ě ř e n í p ra c o v n í c i s p r á v c e d a n ě , d a ň o v é s u b j e k t y a p ř í p a d n ě t ř e t í o so b y. Zp ř í s t u p n ě ní d a ň o v é h o ř í z e n í v e ř e j n o s t i b y m o h l o v á ž n ě n a r u ši t j e h o p r ů b ě h , z m a ř i t i j e h o s a m o t n ý ú č e l a p o š k o d i t př e d e v š í m d a ň o v é s ub j e k t y. 108
BAXA, Josef et al. Daňový řád: komentář. 1. vyd. Praha: Wolters Kluwer Česká republika, 2011, s. 450. 109 Srov. § 8 odst. 1 DŘ
115
J a k é k ol i v o s o b y, s v ýj i m k o u d a ň o v ýc h s u b j e kt ů v d a ň ové m řízení
o jejich
da ň o v é
p o v i n n os t i , k t e r é
b yl y z ú č a s t n ě n y n a
d a ň o v é m ř í z e n í , j s ou p o v i n n y z a c h o v á v a t m l č e n l i vo s t o v š em , c o s e v ř í z e ní n e b o v s ou v i s l os t i s ní m do z v ě d ě l y. S t í m úz c e s o u v i sí p o v i n n os t p r a c o v n í k ů s p r á v c e d a n ě p o u č i t o s ob y z ú č a s t n ě n é n a ř í z e n í o j ej i c h p o vi n n o s t i z a c h o v á v at m l č e n l i vo s t a o d ůs l e d c í c h p o r u š e n í t é t o po v i nn o s t i . Zv l á š t n í ú p ra v u p o v i nn o s t i m l če n l i v o st i stanoví
j e d n ot l i v é
profesní
předpisy
pro
daňové
poradce
a a d v o k á t y, k t e ř í z a s t u p u j í c í sv é k l i e nt y v r á m c i d a ň o v é h o ř í z e n í . -
Zá s a d a o f i c i a l i t y
S p r á v c e d a n ě j e p o v i n e n z a p o dm í n e k u v e d e n ýc h v u s t . § 9 o d s t . 2 D Ř z a h á j i t ř í z e n í i z v l a s t n í h o p o d n ě t u , r e s p . vž d y k d yž s e o n i c h d o z ví . D a ň o v é ř í z e n í z a h a j uj e ú k o n e m v ů č i da ň o v é m u s u b j e k t u. T a t o z á sa d a n e n í u sp r á v c e d a n ě n a p l ň o v á n a p o uz e z a h á j e n í m d a ň o v é ho ř í z e n í , a l e i t í m , ž e e x o f f o p r o v á dí d a ň o v é k o n t r o l y, v yz ýv á k p o d á n í d a ň o v é h o p ř i z n á ní , n a ř i z u j e p r o v e d e ní m i m o ř á d n ýc h o p r a v n ýc h p r o s t ř e d k ů a j . -
Zá s a d a n e f o r m á l n o s t i ř í z e n í (m a t e r i á l ní p r a v d y)
T a t o z á s a d a u p r a v en á v § 8 o d s t . 3 D Ř v yj a d ř u j e , ž e p ř i a p l i k a c i d a ň ov ýc h z á k o n ů s e b e r e v ú v a h u vž d y s k u t e č n ý o b s a h p r á v n í h o ú k on u , ni ko l i j e ho f o r m á l ní p oj m e n o v á n í . P r o s p r á v c e d a n ě b y s e m ě l o j e d n a t o j e d n u z n e j ú č i nn ě j ší c h z b r a n í p ři o d h a l o v án í d a ň o v ýc h ú n i k ů . -
Zá s a d a r o v n o s t i
T a t o z á s a d a j e v yj á d ř e n a v u s t . § 6 o d s t . 1 D Ř . V yc h á z í z ú s t a v n í c h p r i n ci pů , z a k o t vu j í cí c h r o v n o s t l i d í v p r á v e c h a z á k a z u j a k é k o l i v d i s k r i m i na c e . V š e c h n y d a ň o v é s u b j e k t y m a j í v ř í z e n í p ř e d s p r á v c e m d a n ě s t e j n á p r á v a a p o vi n n o s t i , a t o b e z o hl e d u n a s v é p o s t a v e ní v e s po l e č n o s t i , v ýš i s v é h o m a j e t k u, v yz n á n í a t d . P r o d a ň o v o u k on t r ol u j s o u s am oz ř e j m ě d ů l e ž i t é i d a l ší z á s a d y u p r a v e n é d a ň o v ým ř á d e m , j a k o n a p ř . z ás a d a l e gá l n í l i c e n c e , z á s a d a p o u č o v a c í , z á s a d a l e gi t i m n í h o o č e k á v á n í , z á s a d a v yh l e d á v a c í a p o d .
116
2 . 4 . 2 . 2 K d o j e o p r á v n ě n p ro v á d ě t d a ň o v o u k o nt r o l u K o m p e t e n c e k p r o v á d ě n í d a ň o v é k o nt r o l y v r á m c i v ýk o n u d a ň o v é s p r á v y m a j í j a k f i n a n č n í ú ř a d y, t a k f i n a n č n í ř e d i t e l s t ví a i m i ni s t e r st v o
f i n a n c í . 110
Finanční
ředitelství
a
m i n i st e r st vo
f i n a n c í v š a k d a ň o v é k o n t r o l y z p r a v i d l a n e p r o v á d ě j í , a l e p o d í l e j í se n a n ě k t e r ýc h s o u v i s e j í c í c h i n s t i t ut e c h , z e j m é n a n a p ř . v r á m c i m e z i n á r o dn í v ým ě n y i n f o r m a c í .
Daňovou kontrolu provádí správce daně. Správce daně je s p r á v n í o r gá n n e b o j i n ý s t á t n í o r gá n , t e d y o r g á n m o c i v ýk o n n é , o r gá n ú z e m n í h o s a m o s p r á v n é h o c e l k u, j i n ý o r gá n a p r á v n i c k á n e b o f yz i c k á o s o b a , p o k ud v yk o n á v á p ů s o b no s t v o bl a s t i v e ř e j né s p r á v y. K o n t r o l u p r ov á d í v r o z s a h u, v j a k ém m u j e z á k o n e m n e b o n a z á k l a d ě z á k o n a s v ěř e n a p ů s o b n o s t v ob l a s t i s p r á v y d a n í . M u s í s e j e d n a t o m í st n ě p ř í sl u š n é h o s p r á v c e d a ně . M í s t n ě p ř í sl u š n ý s p r á v c e d a n ě v yk o n á v á s v o u p r a v o m o c p r o s t ř ed n i c t v í m t z v . ú ř e d ní c h o s o b, t e d y p r a c o v n í k ů k o n t r o l ní h o o d d ě l e ní . D a ň o v o u k o nt r ol u b u d e f yz i c k y
provádět
zaměstnanec
s p r á vc e
daně,
který
se
bude
d a ň o v é m u su b j e k t u p r o k a z ov a t sl už eb n í m p r ů k a z em , po k u d t a k s t a n o v í z á k o n, p o p ří p a d ě j i n ým z p ů s o be m .
2 . 4 . 2 . 3 K d e l z e p r ov é s t d aň o v o u k o nt r o l u Pro
určení
m í st a ,
kde
se
daňová
kontrola
provádí,
je
r o z h o d uj í c í h l e di s ko ú č e l n o s t i . D a ň o vo u k o n t r o l u , r e s p . j e d n o t l i v é ú k o n y d a ň o v é k o n t r o l y, j e t ř e b a p r o v á d ě t v m í s t ě , k d e j e n e j l é p e proveditelná. S t í m j e t a k é s p oj e n a p o v i n n o st d a ň ov é h o s u b j e kt u s p r áv c i d a n ě u m ož n i t p r ove d e n í k o nt r o l y, u v e d e n á v § 9 6 od s t . 1 DŘ . Daňová kontrola se dle § 85 odst. 2 DŘ koná u daňového subjektu nebo 110
na
jiném
místě,
kde
je
to
v z h l e d em
Srov. § 1 odst. 1 a § 11 písm. b) ZÚFO ve vazbě na § 1 DŘ
117
k účelu
kontroly
n e j v h o d n ě j š í . J e t a k z o hl e d n ě n a s k ut e č n o s t , ž e p o t ř e b n é d ů k a z ní p r o s t ř e d k y s e m o h o u n a c h á z e t i v j i n ýc h m í s t e c h , n e ž j e s í d l o či m í s t o p o d n i k á n í d aň o v é h o s u b j e kt u . Da ň o v ý s u b j e k t j e p ov i n e n d l e § 8 6 o d s t . 3 p í sm . a ) D Ř , z a j i s t i t v h o d n é m í s t o a p o d m í nk y k p r o v á d ě n í d a ň ov é k o n t r o l y. Tímto
v h o dn ým
m í s t em
m ůž e
b ýt
v yč l e n ě n á
m í s t no s t ,
p ř í p a d n ě j e j í č á s t v s í d l e d a ň ov é h o su b j e k t u , v j e h o p r ov o z o vn ě , p ř í p . i v k t o m ut o ú č e l u p r o n a j a t ýc h p r o s t o r á c h , a l e v ž d y b y m ě l o b ýt b ě ž n ým k a n c e l á ř s k ým p r o s t o r e m s e s t a n d a r d n í m v yb a v e n í m a s e s o c i á l n í m z áz em í m . V ho d n o st m í st a s e p o s uz u j e i s o h l e d e m n a n o r m y b e z p e č n o s t i p r á c e a h ygi e n i c k é n o r m y 111. T o t o us t a n o v e n í m á p r a c o v n í k o vi s p rá v c e d a n ě z a j i s t i t , a b y n e b yl k p r o v á d ě n í d a ň o v é k o n t r ol y u d a ň o v é h o s u bj e k t u o d k á z án d o z c e l a n e v yh o v u j í c í c h p r o st o r , n a př . i z a ú č e l e m , a by d a ň o v á k o n t r o l a p r ob í h a l a u d a ň o v é h o s ub j e k t u c o n e j k r a t ší d o b u. V ýb ě r m í s t a k u s k u t e č n ě n í d a ň o v é k o n t r o l y j e v k o m p e t e nc i správce daně při současném respektování zásady hospodárnosti a p ř i m ě ř e n o s t i , s oh l e d e m n a r e á l n é m o ž no s t i d a ň o v é h o s u b j e k t u , p o p ř í p a d ě r o z s a h u j e h o č i n n o st i , p ř i č e m ž n á kl a d y s t í m t o s p o j e n é p o n e s e k o n t r ol o v a ný d a ň o v ý s u b j e k t s v ýj i m k o u p r o v á d ě n í d a ň o v é k o n t r o l y v s í d l e s p rá v c e d a n ě . N e j v h o d n ě j ší
místo
pro
k o n t r ol u
ovšem
o b v yk l e
b ýv á
u d a ň o v é h o s u b j e kt u , n a p ř . v j e h o k a n c e l á ř i n e b o p r o v o z o vn ě , t e d y n a m í s t ě , k d e j s o u d i s p oz i c i v š e c h n y o r i gi n á l n í d o kl a dy, j a k o ž i p r a c o v n í c i , k t e ř í m o h o u po d a t p ot ř e b n á v ys v ě t l e n í . V h o d n ým m í s t e m p r o p r o v e d e n í ko nt r o l y b u d e t a k é s í d l o s p r á v c e d a n ě , i k d yž t u t o m o ž n o s t by m ě l s p r á v c e d a n ě z v á ž i t i v s o uv i sl o s t i s e z ás a d o u z d rž e n l i v o st i a p ř i m ě ř e n o s t i dl e § 5 o d s t . 3 D Ř a z á s a d o u h o s p o d á r n o st i u p r a v e n o u v § 7 od s t . 2 D Ř . P r o v á d ě n í d a ňo v é ko n t r o l y v s í d l e s p rá v c e d a n ě s e b u d e z e j m é n a v p ř í p a d ě , k d y d a ň o v ý s u b j e k t n e m á k d i s p oz i ci v h o d n é p r o s t o r y, v n i c hž b y b yl o m o ž n o d a ň o v o u k o n t r ol u p r o v é st . V p ří p ad ě , ž e j e d a ň o v á k o n t r o l a pr o v á d ě n a v s í d l e sp r á v c e d a n ě , s p l n ě n í t é t o 111
Srov. JANOUŠEK, Karel a kol. Daňová kontrola a Vy. Jak být zadobře se svým správcem daně. Praha: Odborné nakladatelství ekonomické literatury, 2003. Oddíl 2/5.1. s. 3.
118
p o v i n n os t i d a ň ov é h o s u b j e k t u z a j i s t i t v h o d n é m í s t o a p o d m í n k y k p r o v á d ě n í d a ň ov é k o n t r o l y s e n e v yž a d u j e . P ř i d a ň o v é ko n t r ol e s e t a k é u p l a t ní s p e c i á l n í p os t u p dl e § 2 5 5 D Ř v p ří p ad e c h , k d y ú ř e d n í o s o b a s p r á v c e d a n ě h o d l á v s t o u pi t d o p r o s t o r d a ň o v é h o p o r a d c e n e b o a d v o k á t a , k d e se m o h ou v ys k yt o v a t p í s e m n os t i , s e k t e r ým i b y m o h l o b ýt s p o j e n o p ř í p a d n é porušení s obsahem
m l č e n l i vo s t i ,
Aby
c h r á n ě n ýc h
se
listin,
správce je
daně
mohl
v yž a d o v á n
seznámit
souhlas
České
a d v o k á t n í k o m o r y, r e s p . K o m o r y d a ň o v ýc h p o r a d c ů . 112 D a l ší m v h o d n ým m í s t e m p r o p r o v e d e n í d a ň o v é k o n t r o l y m ů ž e b ýt t a k é k a n c e l á ř ú č e t n í h o ne b o d a ň o v é h o p o r ad c e , j s o u - l i t a m ú č e t n í n e bo j i n é d o kl a d y d a ň o v é h o s u b j e k t u r e l e v a n t n í p r o d a ň o v o u ko n t r o l u. V p ř í p a d ě p r o v á d ě ní k o n t r ol y v p r o s t o r á c h p o r a d c e v š a k m u s í b ýt zachovány
podmínky
ustanovení
§
255
DŘ,
tj.
po v i n n o st
m l č e n l i vo s t i a ú č a s t i p o r a d c e p ř i k o nt r ol e . Vzhledem
k tomu,
že
předmětem
da ň o v é
k o n t r ol y
jsou
d a ň o v é p o v i n no s t i , t v r z e n í d a ň o v é h o su b j e k t u n e bo j i n é ok o l n o st i r o z h o d n é p r o s p r áv n é z j i št ě n í a s t a n o v e n í d a n ě , t a k d a ň o v o u k o n t r o l u l z e po u ž í t p o u z e u d a ň o v é ho su b j e k t u a n i k o l i v vů č i t ř e t í o s o b ě . K v yh l e d á v á n í d ů k az n í c h p r ost ř e d k ů u t ř e t í c h oso b s l ou ž í m í s t n í š e t ř e ní u p r a ve n é v § 8 0 a n á sl . da ň o v é h o ř á d u . P r e k l uz i
práva
p ro
s t a n ov e n í
daně
m u sí
sp r á v c e
da n ě
z j i š ť ov a t ex o f f o . Da ň o v o u k o n t r ol u p ro t o n e l z e z a h á j i t a t a k é v n í n e l z e p o k r a č o v a t po u p l yn u t í l h ů t y p r o s t a n o v e n í d a n ě . P o k u d b y p ř e s t o s p r á v c e d a n ě d a ň o v o u k o n t r ol u z a h á j i l a v d a ň o v é k o n t r o l e i p ř e s p r e k l uz i d a ňo v é p o v i n n os t i p o kr a č o v a l , b yl b y j e h o p o s t up p r o t i z á k o n n ý. D a ň o v ý s u b j e k t b y m ě l v t o m t o p ř í p a d ě u p l a t ni t p a t ř i č n é z á k o nn é p ro s t ř e d k y k o c h r a n ě s v ýc h p r á v .
2.4.2.4 Opakovaná daňová kontrola V případě
o p a k o v an é
daňové
112
k o n t r ol y
se
musí
j e d na t
DUBŠEKOVÁ, Lenka. Daňový řád 2011: výklad je zpracován k právnímu stavu ke dni 1. 3. 2011. 1. vyd. Praha: Wolters Kluwer Česká republika, 2011, s. 52.
119
o k o n t r ol u
t a k ov ýc h
s v ym e z e n ým
s k u t e č n o st í ,
rozsahem
kt e r é
k o n t r o l o v á ny
již při
b yl y
v
souladu
předchozí
daňové
kontrole. D a ň o v ý ř á d v e s vé m u s t a n ov e n í § 85 D Ř bl í ž e v ym e z u j e p o d m í nk y p r o o p a k o v á n í d a ň o v é k o n t ro l y t a k , ž e o p a k o v a t d a ň o v o u k o n t r o l u l z e v p ř í pa d ě , p o k u d s p r á v c e d a n ě z j i s t í n o v é s ku t e č n o s t i nebo
d ů k a z y,
které
nemohly
b ýt
bez
z a v i n ě ní
správce
daně
u p l a t n ě n y v p ů v o d n í d a ň o v é k o n t r ol e , n e b o p o k u d d a ň o v ý s u b j e kt u č i n í ú k o n, k t e r ým m ě n í s v é d o s a v a d ní t v r z e n í . J e d n á s e t a k o d v a d ů v o d y p r o o p a k o v á n í k o nt r o l y. P r v n í d ův o d j e t e n , k d y s á m s p r á v c e d a n ě z j i st í no v é skutečnosti
nebo nové
d ů k a z y,
které
sice
e x i st o v a l y v
době
p r o v á d ě n í p ů v od n í k o n t r o l y, a l e o b j e k t i v n ě n e m o hl y b ýt s p r á v c e m d a n ě u p l a t n ě n y p ř i p ů v o d n í d a ň ov é k o n t r o l e ( t j . b ez z a v i n ě ní s p r á v c e d a n ě ) a p ř i t o m t yt o n o v é s k u t e č n o s t i n e b o d ů k a z y z a k l á d a j í p o c h yb n o s t i
o
s pr á v n o s t i ,
p r ů k az n os t i
nebo
ú pl n o st i
d o s ud
s t a n o v e n é d a n ě n e bo t v rz e n í d a ň o v é ho s u b j e k t u. D a ň o v o u k o n t r o l u l z e p a k o p a k o v a t po u z e v r o z s a h u o d po v í d a j í cí m u n o v ě z j i š t ě n ým s k u t e č n o s t em n e b o d ů k az ů m a s p r á v ce d a n ě j e po v i n e n s e z n á m i t d a ň o v ý s u b j e k t s d ů v o d y p r o o p a k o v á n í d a ň o v é k o n t r ol y p ř i j e j í m zahájení. D r u h ý v ýš e u v e d e n ý d ů v o d p r o o p a k o v á n í d a ň o v é k o n t r ol y s o u v i sí s p o d a n ým d o d a t e č n ým d a ň o v ým t v rz e n í m , kt e r ým s e m ě ní dosavadní
t v rz e n í .
J e st l i ž e
daňový
subjekt
podá
na p ř í k l a d
d o d a t e č n é d a ň o v é př i z n á n í , k t e r ým m ě n í p o sl e d n í z n ám o u d a ň , l z e v r o z s a hu t é t o z m ě n y p r o v é s t o p a k o v a n o u d a ň o vo u k o n t r o l u. I v tomto případě je správce daně pov inen daňový subjekt seznámit s d ů v o d y o p a k o v á n í d a ň o v é k o n t r ol y.
2 . 4 . 2 . 5 Za h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y Za h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y j e v ym e z e n o v d a ň o v é m ř á d u v e s m ys l u § 8 7 o d s t . 1 D Ř p r v n í m ú k o n e m , k t e r ým s p r á v c e d a n ě s d ě l i l d a ň o v é m u s ub j e k t u p ř e d m ě t d a ň o v é ko n t r o l y, j e j í r oz s a h, a z a č a l
120
fakticky
provádět
daňovou
k o nt r o l u ,
tedy
zjišťovat
daňové
p o v i n n os t i n e b o p ro v ě ř o v a t t v r z e ní d a ň o v é h o s u b j e k t u n e b o j i n é o k o l n o st i r oz h od n é p r o s p r á v n é z j i št ě n í a s t a n o v e n í d a n ě . Daňová
k o n t r ol a
je
tedy zpravidla zahajována
s e ps á n í m
p r o t o k o l u o z a h á j e ní d a ň o v é k o n t r ol y, v n ě m ž j e z e j m é n a u v e d e n o k d y, k t e r ý d e n a v j a k o u h o d i nu j e d a ň o v á k o n t r o l a z a há j e n a , n a j a k é m m í s t ě , c o j e p ř e d m ě t e m k o nt r o l y ( j a k á d a ň a j a k é z d a ň o v a c í o b d o b í ) , k d o s e ú č a s t n í d a ň o v é k o n t ro l y z a s p r á v c e d a n ě , k d o z a d a ň o v ý s u b j e k t , z d a j e d a ň o v ý s u b j e k t z a s t o u p e n a k ým a p o d . 113 O k a m ž i k e m z a h á j e ní d a ň o v é k o nt r o l y j e t a k o m e z e no p r á v o d a ň o v é h o s u bj e k t u p o d a t d o d a t e č n é DP a t í m si i p ř í p a dn ě s n í ž i t p e n á l e k t a k t o d od a t e č n ě p ř i z n a n é a t e d y o p o ž d ě n ě z a p l a c e n é d a ň o v é p o v i nn o s t i . Za h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y j e s p o j e n o s e z á s a d ou o f i c i al i t y, l z e j i t e d y z a h á j i t j e n z ú ř e d n í p o v i nn o s t i a r e a l i z ov a t j i l z e j e n s vědomím
d a ň o v éh o
subjektu,
p ř í pa d n ě
jím
zvolené
o s o b y.
Z p o h l e d u d ů v o d u z a h á j e n í d a ň o v é k on t r o l y d l e p r á v n í h o n á z o r u Ú s t a v n í h o s ou d u : „ V p ř í p a d ě d a ň o v éh o ř í z e n í t o z n am e n á , ž e p o u ž i t í d a ň ov é k o n t r o l y n e m ů ž e b ýt z c e l a s v é v o l n é , n ýb r ž j e t ř e b a v yž a d o v a t e x i st e n c i s p r á v c e m d a n ě f o rm u l o v a n ýc h d ů v o d ů k j e j í m u z a h á j e n í , t j . ex i st en c i k o n k r é t ní c h p oc h yb n o s t í č i p o d e z ř e n í , ž e d a ň o v ým s u b j e k t e m p ů v o d n ě p ř i z n a n á a s p r á v c e m d a n ě v ym ě ř e n á ( b yť i j e n k o n k l u de n t n ě ) d a ň j e n i ž ší , n e ž b y m ě l a b ýt . Š l o b y o r e a l i z a c i s v é v ol e , k d yb y s p r á v c e d a n ě m o h l p r o v á d ě t d a ň o v o u k o n t r o l u k d yk o l i v a b e z d ů vo d n ě u l i b ov o l n ýc h d a ň o v ýc h s u b j e k t ů, resp. v případech, kdy sám uzná za vhodné a takříkajíc "na z k o uš k u " . 114 N e j č a s t ě j i j e t a k z a h á j e n a s k u t e č n ým v ýk o n e m k o n t r o l n í č i n n o s t i , t z n . k o n t ro l o u a p r o v ě ř o v á n í m ú č e t n í c h d ok l a d ů, z áz n a m ů a
j i n ýc h
p í s e m n o st í ,
ho s p o d á ř s k ýc h
a
účetních
o p e ra c í
nebo
p r o v ě ř o v á n í m j i n ýc h s k u t e č n o s t í , k t e r é j s o u r o z h o dn é p r o s p r á v n é 113
KANIOVÁ, Lenka a SCHILLEROVÁ, Alena. Správa daní: úplné znění zákona, komentář, judikatura. 2., přeprac. vyd. Praha: ASPI, 2005, s. 86. 114 Srov. nález Ústavního soudu ze dne 18. 11. 2008, sp. zn. I. ÚS 1835/07
121
s t a n o v e n í d a ň o v é po v i n n o st i d a ň o v é h o s u b j e k t u . D a l ší m t a k o v ým ú k o n e m j e v yž a d o v á n í p o d a ň o v é m s u bj e k t u p l n ě n í j e h o z á k o n n ýc h p o v i n n os t í ( n a p ř . výz v a k p ř e d l o ž e n í d o k l a d ů a p í s e m n o st í ) . T a t o dnes
již
u st á l e n á
praxe
se
p r o j e vi l a
v d ů v od o v é
zprávě
ve
v yj á d ř e n é m s o u l a d u s p r á v n í m n áz or e m N e j v yš š í h o s p r á v n í h o s o u d u , k t e r ý k u v e d e n é m u f o r m ul ov a l : „ … d a ň o v á k on t r o l a j e zahájena dnem, kdy správce daně začne fakticky prověřovat daňový z á k l a d n e b o j i n é o ko l n o s t i r oz h o d n é p r o s t a n o v e ní d a n ě … “. 115 O ú s t n í m j e d n á n í v e v ě c i z a h á j e n í da ň o v é k o n t r o l y s e p í š e p r a c o v n í k s p r á v c e d a n ě p r o t o k o l o ú st n í m j e dn á n í , kt e r ý m u s í m í t z á k o n n é n á l ež i t os t i v č e t n ě s o u v i s l é ho v yl í č e n í p r ů b ě h u j e d n á n í , v e k t e r é m m u sí b ýt z a c h yc e n y v š e c h n y r o z h o d n é s k ut e č n o s t i . 116
K f o r m á l n í m u z a h áj e n í d a ň o v é k o n t r ol y j u d i k o v a l N e j v yš š í s p r á v n í s o ud v r oz su d k u z e d n e 1 7 . 2. 2 0 1 1 , č . j . 9 A f s 5 3/ 2 0 1 0 - 8 7 , k d e ř í k á , ž e p o k u d s p r á v c e d a n ě f o r m á l n ě z a h á j í d a ňo v o u k o n t r o l u s e p s á n í m p r ot o k o l u o d a ň o v é k o n t r o l e a j e h o p o s t u p m á v a d y, j e n u t n o k o nt r o l u pov a ž o v a t z a z a h á j e no u a ž p r v n í m n á s l e d u j í c í m ú k o n e m , kt e r ý j e u č i n ě n v s ou l a d u s e z ák o n e m .
Lh ů t a p r o z a h á j e n í d a ň o v é k o n t r ol y P r e k l uz i p r á v a n a s t a n o v e n í d a n ě m us í s p r á v c e d a n ě z j i š ť ov a t z ú ř e d n í p o vi n n o st i . O v š e m b yl a - l i d a ňo v á k o n t r ol a v č a s z a h á j e n a , b ě ž í o d e d n e z a h áj e n í d a ň o v é k o n t r o l y n o v á l h ů t a p r o s t a n o v e n í daně. M e z i p o v i n n o st i da ň o v é h o s u bj e k t u d a ň o v ým ř á d e m n o v ě p ř i b yl a p o v i n n o s t u m o ž n i t s p r á v c i da n ě z a h á j e n í a p ro v e d e n í d a ň o v é k o n t r ol y ( § 8 6 o d s t . 1 d a ň ov é h o ř á d u ) . T a k é j e u p r a v e n o ř e š e n í si t u a c e , kd y s e d a ň o v ý s u b j e k t v r o z p o r u s e z á s a d ou s p o l u p r á c e v y h ýb á z a h á j e n í d a ň o v é ko n t r o l y.
115 116
Srov. rozsudek Nejvyššího správního soudu ze dne 21. 4. 2005, sp. zn. 2 Afs 69/2004 - 52 Srov. § 12 ZSDP
122
V případě, daňovou
že
daňový subjekt
ko n t r ol u a
vz d á
neumožní
správci
daně
zahájit
s e t a k s v é h o z á k l a d ní h o p r á v a
na
s t a n o v e n í d a n ě d o ka z o v á n í m , m ůž e j e j s p r á v c e d a n ě k t o m u v yz v a t . V e v ýz v ě s p r á v c e d a n ě s t a n o v í m í s t o z a h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y, p ř e d m ě t d a ň o v é k on t r o l y a l h ů t u , v e k t e r é j e d a ň o v ý s u b j e k t dl e z á k o n a p ov i n e n s p rá v c i d a n ě s d ě l i t d e n a h o di n u v r á m c i ú ř e d n í c h h o d i n s p r á v c e d a ně , k d y j e p ř i p r a v e n z a h á j i t d a ň o v o u k o n t r o l u. N e u m o ž ní - l i d a ň o vý s u b j e k t s p r á v c i da n ě z a h á j i t d a ň o vo u k o n t r ol u v e v ym e z e n é m t e r m í n u , m á s p r á v c e d a n ě m o ž n os t s t a no v i t d a ň p o d l e p om ů c e k , p ř í p a d n ě d a ň s j e d n a t . Rozsudek NSS ze dne 24. 11. 2004, čj. 1 Afs 18/2004 -65 j u d i k ov a l , ž e s p r áv c e d a n ě j e o p r á v n ě n i p o v i n e n s t an o v i t d a ň p o m o c í po m ů c e k v ž d y, j s o u - l i s p l ně n y z á k o n n é p o d m í n k y p r o p o u ž i t í t o h ot o z p ů so b u s t a n o v e ní d a n ě ( § 3 1 o d st . 5 a ná s l . z á k. o s p r á v ě d a n í a p op l a t k ů ) . S p r á v c e d a n ě j e v á z á n z á k o n n o u l h ů t ou p r o s t a n o v e ní d an ě . T o t o us t a n o v e ní v D a ň o v é m ř á d u p r o šl o d l o u h ým v ýv o j e m s p r á v ní j u d i k a t u r y, k d y s e p o s t u p n ě z p r i n c i pu 3 + 1 s t al o p r a v i d l o 3 + 0. T a k t o j e t a k é u p r a ve n o v D a ň o v é m ř á d u . D a ň o v o u k o nt r o l u l z e t e d y z a h á j i t , d o k u d n e u pl yn u l a l h ů t a p r o s t a n o v e n í d a n ě , k t e r á č i n í t ř i r o k y. B yl - l i p ř e d up l yn u t í m t é t o l h ů t y u č i n ě n ú k o n s m ě řu j í c í k e s t a n o v e n í d a n ě n e bo j e j í m u d o d a t e č n ém u st a n o v e n í , b ě ž í t ř í l et á l h ů t a z n o v u. S t a n o vi t d a ň vš a k l z e n e j po z d ě j i d o d e s et i l e t . P o č á t e k b ě h u l h ů t y s e o d v í j í o d e d n e , v n ě m ž u p l yn u l a l h ů t a p r o p o d á n í ř á d n é h o d a ň o v é h o t v r z e n í (t j . d a ň ov é h o p ř i z n á n í , hl á š e n í n e bo v yú č t o v á n í ) , n e b o v n ě m ž s e d a ň s t al a s p l a t n ou , a n i ž b y z d e b yl a s o u č a s n ě p o v i nn o s t p o d a t ř á d n é d a ň o v é t v r z e n í . Uvedenou
l h ůt u
lze
p r o dl o už i t
o
jeden
rok,
pok u d
v p o s l e d ní c h 1 2 m ěs í c í c h p ř e d j e j í m u p l yn u t í m d o š l o k úk o n u d l e § 1 4 8 o d st . 2 d a ňov é h o ř á d u . Lh ů t a p r o s t a n o v e n í d a n ě b ě ž í od p o č á t k u , p ok u d d o šl o k ú k o n u d l e § 1 4 8 o d st . 3 d a ň o v éh o ř á d u a l h ů t a p r o s t a n o v en í d a n ě n e b ě ž í v ů b ec , p o k u d n a s t a l y s k u t e č n o s t i d l e § 1 4 8 o d s t . 4 d aň o v é h o ř á d u . Samotné zahájení daňové kontroly má na běh lhůt y pro 123
s t a n o v e n í d a n ě t a ko v ý v l i v , ž e o d e dn e z a h á j e n í d a ň ov é k o n t r o l y b ě ž í l h ů t a p r o s t a n ov e n í d a n ě z n o v u . D a ň o v o u k o nt r o l o u s e p ř e r u š u j e b ě h s u b j e k t i v n í l h ůt y p r o p o d á n í d o d at e č n é h o d a ň o v é h o p ř i z n á ní .
2 . 4 . 2 . 6 P o s t u p p ř i p r o v á d ěn í d a ň o v é k on t r o l y Žá d n ý
zákon,
prováděcí
předpis
či
závazná
m et o di k a
n e u p r a v u j í , n a c o b u d e d a ň o v á k o nt r o l a z a m ě ř e n a a v j a k é m r o z s a h u b u d e p r ove d e n a . V p o č á t k u t a k p r a c o v n í c i s p r á v c e d a n ě v r á m c i p r o v á d ě n í d a ň o v é k o n t r ol y p o s t u p uj í p ř e d e vš í m p od l e p ř e d e m s t a n o v e n é ho p l á n u ko n t r ol , kt e r ý s e v p r ů b ě h u pr o v á d ě n í d a ň o v é k o nt r o l y n e m u s í vž d y n a p l n i t . Ze j m é n a t a k z á l ež í n a ú v a z e p r a c o v n í k a s p r á v c e d a n ě , k t e r ý d a ň o v o u k o n t r ol u p r o v á dí , z d a s e rozsah
a z am ě ř e n í
daňové
kontroly
bude
v
jejím
průběhu
u p ř e s ň o v a t v n á v a z n o s t i n a k o n k r é t ní ko n t r o l ní z j i š t ě n í . Průběh nebo obsah daňové kontroly není blíže upraven. Ve s v é p o d s t a t ě s e s k l á d á z j e d n o t l i v ýc h d í l č í c h ú k o n ů s p r áv c e d a n ě a z ú k on ů d a ň o v é h o s u b j e k t u , p o p ř . d al š í c h o so b z ú č a s t n ěn ýc h n a daňové kontrole. V průběhu daňové kontroly tak správce daně p r o v á d í r ůz n é č i n no s t i s m ě ř u j í c í k p ro v ě ř e n í s p r á v n o st i s t a n o v e ní z á k l a d u d a n ě a d a n ě k o n t r o l o v a n é h o da ň o v é h o s u b j e k t u , z e j m é na d o c h á z í do s í dl a k o n t r o l ov a n é h o d aň o v é h o s u bj e k t u , a b y m o h l n a h l í ž e t d o ú č e t n í ch a j i n ýc h p o d k l a d ů s l o u ž í c í c h k s e s t a ve n í j e h o d a ň o v ýc h p ř i z n á n í , č i s i v yž a d u j e j e j i c h p ř e d l o ž e ní a p o d á n í v ys v ě t l e n í k n i m pí s e m n ým i v ýz v a m i . Zr o v n a t a k ž á d n ý o b e c n ý n á v o d č i s m ě r n i c e n e u p r a v u j e t e c h n i k y, p o s t u p y a m e t o d y, k t e r ým i b y p r a c o v n í k s p r á v c e d a n ě d o s p ě l k e s t a no v e n é m u c í l i , r e s p . k t om u , a b y z j i st i l s k ut ko v ý s t a v c o n e j ú p l n ě j i , t a k , j a k m u t o p ř e d e p i s uj e u s t . § 9 2 o d st . 2 D Ř .
124
Z p r ů b ě h u s a m o t n é d a ň o v é k o n t r ol y l z e p o t o m v ys l e d o v a t , ž e se
rozpadá
do
několika
fází,
a to
fáze
seznamovací,
s h r o m a ž ď o v a c í , v yh o d n o c o v a c í a d o k az o v a c í . 117 F á z e s e z n a m o v a c í - s v ým z p ů s o b e m j i ž p r ob í h á v r á m c i s a m o t n é p ř í p r a v y n a d a ň o v o u k o n t r ol u , k d y s e p r o v á d í v ýb ě r d a ň o v ýc h
subjektů
ke
kontrole,
a
shromažďují
se
informace
o s u b j e kt u . P o z a há j e n í d a ň o v é k o n t r o l y j e t a t o f á z e z e j m é n a p r o m í t nu t a
do
p o v i n n os t i
d a ňo vé h o
s u b j e k t u,
( p r o s t ř e d n i c t ví m
z v o l e n é ho
z á s t upc e )
nebo
aby
jím
sám
u r č e n ým
p r a c o v n í k e m p os k yt o v a l i n f o rm a c e o v l a s t n í o r ga n i z a č n í st r u k t u ř e , o p r a c o v n í n á p l n i j e d n o t l i v ýc h ú t v a r ů , o o b ě h u a u l o ž e n í ú č e t n í c h a j i n ýc h d o k l a d ů . 118 J e d n á s e o o b e c n ě j š í , a l e n e s m í r n ě d ů l e ž i t é i n f o r m a c e , k t e r é p ra c o v n í k o v i s p r á v c e d a n ě s l ou ž í k t om u , a b y s i u d ě l a l u c e l e n o u p ř ed s t a v u o f un go v á n í d a ň o v é h o s u bj e k t u . Fáze
s h r o m a ž ď o v ac í
v
-
této
f áz i
p ož a d u j e
n e j d ří v e
p r a c o v n í k s p r á v c e d a n ě p o d a ň o v é m su b j e k t u pl n ě n í j e h o z á k o n n é p o v i n n os t i s p o čí v a j í c í v p ř e d l ož e n í z áz n a m ů , j e j i c h ž v e de n í b yl o s p r á v c e m d a n ě u l ož e n o , ú č e t n í c h a j i n ýc h d o k l a d ů a úč e t n í c h p í s e m n os t í , kt e r é p r o k a z u j í h o s p od á ř s ké a ú č e t n í o p e r a c e , j e ž j so u pro
správné
s t a n ov e n í
daňové
r o z h o d n é ( d á l e t a k é „ d o k l a d y“ ) . pracovníky
správce
daně
povinnosti
119
s v ým
daňového
subjektu
T yt o p ř e d a n é d o k l a d y j s o u pro způsobem
dalším
ur č u j í c í m
f a k t o r e m , j a k ým z pů s o b e m d a ň o vo u k on t r o l u po v e d o u . F á z e v yh o d n o c o v a c í - t a t o f á z e v yž a d u j e p o p r a c o v n í ko v i s p r á v c e d a n ě v e l m i d o b r é o d b o r n é z n al o s t i , a l e t a k é o d p ov í d a j í cí z k u š e n os t i , n e b o ť j e j í n á p l n í j e p o r o vn á n í s h r o m á ž d ě n ýc h d o k l a d ů s t í m , c o d a ň o v ý s u b j e k t u v á d í v e s v ém p o d a n é m d a ň o v é p ř i z n á n í n e b o h l á š e n í , t j . p ro v ě ř e n í t o h o , z d a v s o u l a d u s h m o t n ě pr á v n í m i předpisy
upravujícími
p ř í s l u š no u
da ň o v o u
p o v i n no s t
daňový
s u b j e k t sp r á v n ě s t an o v i l z á k l a d d a n ě , u r č i l s a z bu d a n ě a u p l a t n i l p ř í s l u šn é k o r e k č n í p r v k y d a n ě . 117
ZATLOUKAL, Tomáš. Daňová kontrola v širších souvislostech. 1. vyd. Praha: C. H. Beck, 2008, s. 105 an. 118 Srov. § 86 odst. 3 písm. b) DŘ 119 Srov. § 16 odst. 2 písm. c) ZSDP
125
2 . 4 . 2 . 7 D o k a z o v á n í v d a ň o vé k o n t r o l e Dokazování,
resp.
přesněji
řečeno
provádění
důkazního
ř í z e n í , j e s t ěž e j n í čá s t í d a ň o v é k o nt r o l y. D a ň o v á k o n t r o l a t o t i ž ve s v é p o d s t a t ě n e ní n i č í m j i n ým n e ž s h r o m a ž ď o v á n í m , p ro v á d ě n í m a h o d n o c e n í m dů k az n í c h p r o s t ř e d k ů . P o uz e n a z á kl a d ě v ýs l e d k ů d o k a z o v á ní základu
je
daně
p ak a
správce
daňové
daně
op r á v n ě n
p o v i n no s t i
k případné
k o n t r o l ov a n é h o
s u b j e k t u f o r m o u v yd á n í p ř í sl u š n é h o p l at e b n í h o v ým ě r u .
úpravě
daňového
120
D o k a z o v á n í p r o v á d í s p r á v c e d a n ě , k t e rý v e d e d a ň o v é ř í z en í , p ř i č e m ž d ů k az n í p ov i n n o st j e r o z d ě l e na m e z i o b a ú č a s t n í ky ř í z e n í . P o k u d po p l a t n í k n a z á k l a d ě k v al i f i ko va n é v ýz v y v p ř i m ě ř e n é l h ů t ě s t a n o v e n é s p r á v c e m d a n ě n e u n e s e d ů k a z n í b ř e m e n o, j e s p r á v c e d a n ě o p r á v n ě n s t a n o v i t d a ň ov o u p o vi n n o s t z a p o už i t í p o m ů c e k, které
má
k d i s p oz i c i
nebo
které
s i o b st a r á
bez
součinnosti
s poplatníkem. D l e § 9 2 o d s t . 3 D Ř j e d a ň o v ý s u b j e k t p o v i n e n p r o k a z o va t všechny skutečnosti, které je povinen uvádět v řádném daňovém t v r z e n í , d o d a t e č n ém d a ň o v é m t v r z e n í n e b o d a l š í c h po dá n í , n e b o k j e j i c hž p r ů k a z u byl s p r á v c e m d a n ě v yz v á n . J a k j u d i k o v al Ú s t a vn í s o u d , d a ň o v ý s u b j e k t m á p o v i n n o st p r o k á z a t k v ýz v ě s p r á v c e d a n ě j e n t y s k u t e č n o s t i , k t e r é s á m t v r dí ( n ál e z sp . z n . P l . Ú S 3 8 / 9 5 z e d n e 2 4 . 4 . 1 9 9 6 ) . N e j v yš š í s p r á v n í s o u d o d k á z a l n a v l a s t ní o b s á h l o u j u di k a t u ru , z ní ž v yp l ýv á , ž e d a ň o v ý s u b j e k t pr o k a z u j e svá
t v rz e n í
p ř e d ev š í m
s v ým
účetnictvím
a j i n ým i
po v i n n ým i
z á z n am y ( r o z s u d e k z e d n e 3 0 . 1 . 20 0 8 , s p . z n. 2 A f s 2 4/ 20 0 7 - 1 1 9 , r o z s u d e k z e d n e 22 . 1 0 . 2 0 0 8 , s p . z n . 9 A f s 3 0 / 20 0 8 -8 6 ) . D á l e z d ů r az n i l , ž e s p r á v c e d a n ě v š a k m ůž e vyj á d ř i t p o c h yb n o s t i o h l e d n ě věrohodnosti,
p r ůk a z n o st i ,
s p r á v no st i
či
úplnosti
úč e t n i c t v í
a j i n ýc h p o v i n n ýc h z á z n am ů . S p r á v c e d a n ě t í ž í d ů k a z n í b ř em e n o v e v z t a h u k p r o k áz á n í d ů v o d n o st i sv ýc h p o c h yb ( § 9 2 o d s t . 5 p í s m . c ) DŘ).
Správce
daně
je
zde
p o v i ne n
120
i d e n t i f i k ov a t
konkrétní
DRÁB, Ondřej, TRUBAČ, Ondřej a ZATLOUKAL, Tomáš. Obrana před daňovou kontrolou. 1. vyd. Praha: ASPI, 2006, s. 243.
126
s k u t e č n o s t i , n a z á kl a d ě n i c h ž h o d n ot í p ř e d l o ž e n é ú č e t ni c t v í j a k o n e v ě r o h o d n é , n e ú pl n é , n e p r ů k a z n é č i ne s p r á v n é ( r o z s ud e k s p . z n . 2 A f s 2 4 / 2 0 07 - 1 1 9 , s r o v . t éž r oz s u d e k s p . z n . 9 A fs 3 0/ 2 0 0 8 - 8 6, s h o d n ě n á l e z s p . z n . II. Ú S 2 3 2 / 0 2 z e d n e 2 9 . 1 0 . 2 0 0 2) . P o k u d správce
daně
unese
své
důkazní
b ře m e n o
ve
vztahu k
v ýš e
p o p s a n ým s k u t e č n o s t e m , j e n a d a ň o vé m s u b j e kt u , a b y p r o k á z al p r a v d i v o s t s v ýc h t v r z e n í a p r ů k a z n o st , v ě r o h o d no s t a sp r á v n o s t ú č e t n i c t v í a j i n ýc h p o v i n n ýc h z á z n a m ů v e v z t a hu k p ř e dm ě t n é m u ú č e t n í m u p ř í p a d u , po p ř . a b y s v á t v r z e n í k o r i go v a l 121. P o uz e
na
základě
dobře
provedeného
d o k a z o v á ní ,
př i
z a c h o v á n í z á ko n e m s t a n o v e n é h o p o s t u p u , m ůž e b ýt n a p l n ě n c í l d a ň o v é k o n t r ol y. Z a t í m ú č e l e m s h r om a ž ď u j e d ůk a z ní pr o s t ř e d k y p r o k a z u j í c í či v yv r a c e j í c í d a ň o v ým s ub j e k t e m t v rz e n é s ku t e č n o s t i . Správce
daně
přitom
i
v
rámci
d aň o v é
k o n t r ol y m u s í
vž d y
d a ň o v é m u s u bj e k t u u m o ž n i t , a b y j e h o v ě c b yl a p r o j e d n á v á n a v j e h o p ř í t o m no s t i
a
aby
se
mohl
v yj á d ř i t
ke
všem
p r o v á d ě n ým
d ů k a z ům . 122 Dokazování činností
je
správce
v daňovém
daně
vedle
řízení
ne j d ů l e ž i t ě j š í
v l a s t ní h o
r o z ho d o v á n í ,
p r o c es n í protože
u m o ž ň u j e z j i s t i t n ez b yt n ý s k u t k o v ý z á k l a d p r o j e h o r oz ho d o v á n í , a n a p l n i t t a k ú č e l s p r á v y d a n í , t e d y s p r á v n é z j i š t ě ní a st a n o v e n í d a n í a z a b e z p e č e ní j e j i c h ú h r a d y. V ýz n a m d o k a z o v á n í s p o č í v á v t o m , ž e j d e o j e di n ý z p ů s o b o b st a r á n í s k ut k o v é h o p o d kl a d u p r o v yd á n í r o z h o d nu t í či j i n ý p r o c e s n í p o s t u p . D o k a z o v á n í v d a ň ov é m ř í z e n í l z e d e fi n o v a t j a k o z á k o n em stanovený
postup,
k t e r ým
správce
daně
z j i šť u j e
všechny
s k u t e č n o s t i r oz h o dn é p r o s t a n o v e n í d a ň o v é p o v i n no s t i . U r č i t á p r a v i d l a a p r i n ci p y p r o p r o v á d ě n í do k a z o v á n í j s ou u p r a v en a v u s t . § 9 2 D Ř a d á l e v yp l ýv a j í z e z á kl a d n í c h z á s a d d a ň ov é h o ř í z e ní , z n i c hž
pro
d o k az o v á n í
je
b e z e s po r u
n e j d ů l ež i t ě j š í
u p r a v u j í c í z p ůs o b ho d n o c e n í d ů k az ů .
121 122
Srov. nález Ústavního soudu ze dne 27. 5. 2010, sp. zn. I ÚS 490/10 Srov. Čl. 38 odst. 2 LZPS
127
zásada
D o k a z o v á n í p r o v á dí v ě c n ě a m í st n ě př í s l u š n ý s p r á v c e d a n ě n e b o j í m n a z á k l ad ě d o ž á d á ní p o v ě ř en ý v ě c n ě p ř í s l u š n ý s p r á v c e d a n ě . 123 D a l š í p r a v i d l o s t a no v í , ž e m u s í b ýt ř á d n ě z j i š t ě n s k ut k ov ý s t a v , p ř i č e m ž n e n í p o v i n n os t í s p r á v c e d a n ě b ýt v t o m t o vá z á n j e n n á v r h y d a ň o v ýc h s u b j e k t ů . 124 J e n ř á d n ě z j i š t ě n ý s t a v m ů ž e u m o ž ni t s p r á v c i d a n ě , a b y s i u č i ni l s p r á v n ý ú s u d e k o p r o j e d n á v an é v ě c i . Musí
v yu ž í t
v š e ch
d ů k az n í c h
p r o st ř e d k ů ,
jak
p ř e d l o ž e n ýc h
d a ň o v ým s u b j e k t e m , t a k i t ě c h , k t e r é z í sk a l s á m a v ys v ě t l i t t e nt o skutkový stav
p ř í s l u š n ým
ustanovením
h m ot n ě
právní
n o r m y.
P o k u d n a p ř . v r á m c i d a ň o v é k o n t r o l y v yj d e n a j e v o s k u t e č n o s t svědčící ve prospěch daňového subjektu je správce daně povinen ji také
v yh o d n o t i t .
Nad
s k u t e č n o s t i v yh l e d á v a t .
rámec
jeho
p o v i n n os t i
je
v š ak
takové
125
D a l š í p ri n c i p o b e c n ě v š e c h d o k az o v án í j e , ž e n e n í t ř eb a p r o k a z o v a t o b e c n ě z n á m é s k u t e č n o st i n e b o s k u t e č n o s t i z n á m é s p r á v c i d a n ě z j e ho č i n n o st i , j a k ož i p r á v n í p ř e d pi s y u v e ř e j n ě n é nebo oznámené ve Sbírce zákonů, tzn. existenci pr ávních předpisů a n o t o r i e t y. P o s l e d ní m p r i n c i p e m v yj á d ř e n ým v § 9 3 D Ř j e , ž e j a k o d ů k a z ní c h p r o st ř e d k ů l z e už í t v š e c h p r o s t ř e d k ů , j i m i ž l z e o v ě ři t s k u t e č n o s t i r oz h o dn é p r o s p r á v n é z j i š t ě n í a s t a n o v e ní d a ň o v é p o v i n n os t i a k t e r é n e j s o u z í s k á n y v r o z p o r u s o b e c n ě z áv a z n ým i p r á v n í m i p ř e d p i s y, v č e t n ě p ř í k l a dn é h o , n e t ax a t i v n í h o v yj m e n o v á n í t a k o v ýc h d ů k a z n í ch p r o s t ř e d k ů , p ř i če m ž j e d n ot l i v é s ku t e č n o s t i r o z h o d n é p r o d a ň o vé ř í z e n í s e p r o k a z u j í v r á m c i d ů k a z ní ho ř í z e n í . T e p r v e p r o v e d e n é d ů k a z ní ř í z e n í o svě d č í , k t e r é z p ř e d l o ž e n ýc h d ů k a z ní c h p r o s t ř e d ků s e s t a l y s k u t e č n ě d ů k a z e m . 126 V yh l e d á n í d ů k a z ů j e t yp i c k o u č i n n o s t í s p r á v c e d a n ě , k t e rý k t o m u m á z á k o n em s t a n o v e n é z v l á š t n í p o s t u p y ( s r o v . § 7 8 –
123
Srov. § 92 odst. 1 DŘ Srov. § 92 odst. 2 DŘ 125 Srov. rozsudek Nejvyššího správního soudu ze dne 31. 05. 2007, sp. zn. 9 Afs 30/2007 - 73 126 Srov. § 92 odst. 7 DŘ 124
128
v yh l e d á v a c í č i n n o s t i , § 7 9 – v ys v ě t l e n í , § 8 0 a n á s l . – m í s t ní š e t ř e n í , § 8 9 – p o dm í n k y p o s t u p u k o d s t r a n ě n í p o c h yb n o s t í a p o d . ) . V yh l e d á v a t d ů k a z y m ů ž e v š a k i d a ň o v ý s u b j e kt , z e j m é n a a b y u n e s l v l a s t n í d ů k az n í b ř e m e n o ( s r o v . d á l e o ds t . 3 ) , p ř í p a d n ě č e l i l v l a st ní p r o c e s n í o b r a n o u důk a z n í a kt i vi t ě s p r á vc e d a n ě .
2 . 4 . 2 . 8 D ů k a z ní b ř e m e n o D a ň o v é ř í z e n í 127 v Č R v yc h á z í z e z á s a dy, ž e d a ň o v ý s u b j e kt má
nejprve
p o v i n n os t i
p o vi nn o s t
t v r z e ní ,
p r o s t ře d n i c t v í m
a n á s l e d n ě p o v i n nos t
tj.
přiznat
daňo vé
se
přiznání
t o t o s v é t v rz e n í
správci
ke
sv é
daňové
nebo
h l á š e ní
daně prokázat.
Důkazní břemeno tedy nese primárně daňový subjekt. Ten je p r i o r i t n ě po v i n e n do l o ž i t v š e , c o s ám v e s v é m d a ň o v é m p ř i z n á ní n e b o h l á š e n í t v r dí a d á l e v š e , k č e m u b yl s p r á v c e m d a n ě v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y v s o u v i s l o s t i s t í m t o s v ým t v r z e n í m vyz v á n. 128 D ů k a z n í m b ř e m e n em s e r oz um í p r o ce s n í o dp o v ě d n o st ú č a s t n í k a ř í z e n í z a t o , z d a v ří z e n í b yl a č i n e b yl a p r o k á z á n a j e h o t v rz e n í a ž e z t o ho t o d ův o d u m u s e l o b ýt r o z h od n u t o o v ě c i s a m é p r o s p ě c h č i n e p r o s pě c h .
v jeho
129
D ů k a z n í b ř e m e n o da ň o v é h o s u b j e kt u P o d á n í m d a ň o v é h o p ř i z n á ní n a p l ň u j e da ň o v ý s u b j e k t s v é t z v . b ř e m e n o t v rz e n í , p ři č e m ž m u z á r o v e ň vz n i k á t z v . b ř e m e n o d ů k a z ní , t j . p o vi n n o st p r o ká z a t v š e c h n y t v r z e n é s k u t e č n o s t i . 130 J e s t l i ž e správce
daně
při
d o k az o v á n í
p ož ad u j e
po
daňovém
s u b j e kt u
d o l ož e n í dů k a z ní c h p r o s t ř e d k ů , m us í o t o m z á k o n n ým z p ů s o b e m a d o s t a t e č n ě s r o z um i t e l n ě d a ň o v ý s u b j e k t
i n f o rm o v a t . N e j p r v e
s d ě l í ko n t r o l o v a n é m u s u bj e k t u s v é po c h yb n o s t i . P o k u d i p o j e h o
127
KOBÍK, J. Důkazní břemeno v daňovém řízení – některé úvahy nad judikaturou Nejvyššího správního soudu. In Daňový expert, 2008, č. 5, s. 2. 128 Srov. § 92 odst. 3, 4 DŘ 129 KOBÍK, J. Důkazní břemeno v daňovém řízení – některé úvahy nad judikaturou Nejvyššího správního soudu. In Daňový expert, 2008, č. 5, s. 2. 130 LANDGRÁF, R. Důkazní břemeno a negativní teorie důkazní. Daňový expert, 2009, č. 6, s. 12.
129
v ys v ě t l e n í a d o p l n ě n í p o c h yb n o s t i n a d á l e p ř e t r v á v a j í , j e p ov i n n o st í s p r á v c e d a n ě d a ň o v é m u s u b j e k t u s d ě l i t , v č e m j e h o p o ch yb n o s t i s p o č í v a j í a v yz v a t j e j k p r o k á z á ní t o ho , c o t v r d í . V ýz v a m u s í b ýt d o s t a t e č n ě u r č i t á , sr o z u m i t e l n á a sp l ni t e l n á a m u s í z n í b ýt p a t r n é , co správce daně po daňovém subjektu požaduje, aby prokázal. Jestliže
d a ň ov ý
subjekt
uvedené
sk u t e č n o s t i
nedoloží,
resp.
s p r á v c e d a n ě n e p ř i ř a d í p ř e d l ož e n ým s k u t e č n o s t e m h o d n ot u d ů k a z u, p o t o m j í m n e j s o u p ř i s t a n o v e n í no v éh o d a ň o v é h o z á kl a d u d a n ě z o h l e dn ě n y. 131 D ů k a z n í b ř e m e n o s pr á v c e d a n ě R o z s a h t o h o , c o p ro k a z u j e s p r á v c e d a n ě , u p r a v u j e u s t . § 9 2 o d s t . 5 D Ř , j e d n á s e o p r o k á z á n í oz ná m e n í v l a s t ní c h p í s e m n o s t í d a ň o v é m u s ub j e k t u, e x i s t e n c i s k ut e č n o s t í r o z h o d n ýc h p r o u ž i t í právní
d o m n ě nk y
v yv r a c e j í c í c h
nebo
věrohodnost,
účetnictví
a
d a ň o v ým
subjektem,
skutečného a skutečnosti
právní
j i n ýc h o bs a hu
fikce,
existenci
s ku t e č n o s t í
p r ů k az n os t ,
sp r á v n o s t
či
p o v i n n ýc h
evidencí
s k u t e č n o st i právního
r oz ho d n é
pro
č i z áz n a m ů , v e d e n ýc h
rozhodné
ú k o nu u p l a t n ěn í
ú p l n os t
nebo
pro jiné
n á sl e d k u
po s o uz e n í s ku t e č n o s t i za
p o r u š e ní
p o v i n n os t i p ř i s p r á vě d a n í .
D ů s l e d e k n e u n e s e n í d ů k a z ní h o b ř e m e n a P o uz e d o k a z o v á ní m m ů ž e b ýt d a ň o v á p o v i n n o s t st a n o ve n a n e j p ř e s n ě j i . P r o už i t í j i n é h o z p ůs o bu s t a n o v e n í z á kl ad u d a n ě a d a n ě m u s í b ýt , s p l n ě n y u r č i t é p o d m í n k y. T y u p r a v u j e u s t . § 9 8 o d s t . 1 D Ř t a k , ž e n e s p l n í -l i d a ňo v ý s u b j e k t p ř i d ok a z ov á n í j í m u v á d ě n ýc h s k u t e č n o s t í n ě k t e r o u z e sv ýc h z á k o n n ýc h p o v i n n o st í , a v d ů s l e d k u t o h o n e l z e d a ň s t a n ovi t n a z á kl a d ě d o ka z o v á n í , s p r á v c e d a n ě s t a n o v í d a ň p o d l e p om ů c e k , k t e r é m á k d i s p oz i c i n ebo k t e r é s i ob s t a r á , a t o i b e z s o u č i n n o st i s d a ň o v ým s u b j e kt e m . T o v š a k n e z n a m e n á , ž e n e d o l o ž í - l i d a ň ov ý s u b j e k t n a p ř . u r č i t é ú č e t n í o p e r a c e , b u d e s p r á v c e d a n ě p o v i n e n p o u ž í t p om ů c k y. P r o j e j i c h 131
Srov. rozsudek Nejvyššího správního soudu ze dne 20. 6. 2007, sp. zn. 9 Afs 34/2007 - 87
130
u ž i t í m u s í b ýt s o u č a s n ě s p l n ě n y v š e c h n y n á s l e d u j í c í p od m í n k y: -
daňový
subjekt
nesplnil
některou
ze
s v ýc h
z á k o n n ýc h p o v i n n o st í , -
nedostatek
či
a b se n c e
důkazů
n e um o ž ňu j e
již
s t a n o v i t d a ň d ok a z ov á n í m , -
daň
lze
spolehlivě.
tímto
způsobem
s t a n o vi t
d o s t at e č n ě
132
P ř i s t a no v e n í d a n ě p o d l e p o m ů c e k n e n í m o ž n é , a b y č á s t d a n ě b yl a s t a n o v e n a p o dl e p o m ů c e k a č á s t d o k a z o v á n í m , j s o u - l i d á n y p o d m í nk y p r o j e j i ch už i t í , j e n ut n é n a z á kl a d ě n i c h s t a n ov i t c e l ou d a ň . 133 C o l z e p ou ž í t j a k o m ož n é p om ů c ky , u p r a v u j e o p ě t z ák o n ve s v é m u s t . § 9 8 o ds t . 3 D Ř , j e j i c h ko m p l ex ní v ýč e t a n i p o s t u p v ýp o č t u d a ň o v é h o z á k l a d u v š a k t e nt o z á k o n n e u p r a v u j e . S p r á v c e d a n ě p ř i t o m t o s t a n o v e ní d aň o v é p o vi n n o st i m u s í r e s p e k t o v a t us t . § 9 8 o d st . 2 D Ř , k t e r é m u u kl á d á po v i n n o st p ř i h l é d n o ut i k t a ko v ým o k o l n o s t e m , z e k t e r ýc h v yp l ýv a j í v ýh o d y p r o d a ň o v ý s u b j e k t , i k d yž j í m n e b yl y z a ř í z e n í u p l a t n ě n y. P o s l e d ní m n á h r a d n í m z p ů so b e m s t a n o ve n í d a ň o v é p o v i n n os t i , v p ř í p a d ě , ž e j i n e l z e st a n o v i t d ok a z o vá n í m a n i p o dl e p om ů c e k , j e s j e d n á n í d a n ě p o d l e u s t . § 9 8 o d s t . 4 DŘ . D o h o d a o s j e d n an é d a n i m u s í b ýt p o v i n n ě z ap r o t o k o l o v á n a .
2 . 4 . 2 . 9 U k o n č e n í d a ň o v é ko n t r o l y D é l k u d a ň o v é k o nt r o l y d a ň o v ý ř á d a n i j i n ý p r á v n í p ř e d p i s n e v ym e z u j e .
Ze
z á k l a d ní c h
zásad
upravujících
řízení
před
s p r á v c e m d a n ě a z c í l e d a ň o v é k o nt r o l y l z e j e j í d é l k u d ov o d i t , n a d o b u n e z b yt n o u p r o d o s a ž e n í c í l e d a ň ov é k o n t r o l y t a k , a b y p ř i t o m
132
ZATLOUKAL, T. Daňová kontrola v širších souvislostech. 1. vydání. Praha: C. H. Beck, 2008, s. 187. 133 KINDL, Milan, TELECKÝ, Daniel a VÁLKOVÁ, Helena. Zákon o správě daní a poplatků: komentář. 1. vyd. Praha: C.H. Beck, 2002, s. 220.
131
b yl d a ň o v ý s u b j e k t c o n e j m é n ě z a t ěž o v á n a c o n e j m én ě b yl a n a r u š o v á n a j e h o z á ko n e m c h r á n ě n á p r á v a a o p r á v n ě n é z á j m y. 134 V t ě c h t o p ř í p a d e c h v š a k m u sí b ýt d o d r ž e n a j e j í m ax i m ál n ě m o ž n á d é l k a a d a ň o v á k o n t r o l a m us í b ýt u k o n č e n a v e l h ů t ě d l e § 1 4 8 o ds t . 2 D Ř do t ř í l e t o d k o n c e ro k u , v n ěm ž b yl a s d a ň o v ým s u b j e k t e m p r o k az a t e l n ě z a h á j e n a . J e -l i n a z á k l a d ě v ýs l e d k ů d a ň o v é k o n t r o l y v yd á n p l a t e b n í v ým ě r č i d o d at e č n ý p l a t e b n í v ým ě r , m u s í b ýt p ř e d u p l yn u t í m z m í n ě n é l h ůt y n e j e n d a ň o v á k o n t r o l a ř á d n ě ukončena,
ale
musí
b ýt
i
řádně
doručen
platební
vým ě r
d o d a t e č n ý p l a t e b n í v ým ě r , k t e r ý m u s í být t é ž v p r á v n í m o c i .
či
135
S a m o t n é uk o n č e n í d a ň o v é k o n t r o l y s p o č í v á v s e p s á n í z p rá v y o
daňové
kontrole
pracovníkem
správce
daně,
následuje
její
p r o j e d n á n í s d a ň o vým s u b j e k t e m a c e l ý p r o c e s u z a v í r a j í p o d p i s y o b o u s t r a n . 136 D a ň o vá k o n t r o l a j e t a k u k o n č e n a d n e m , k dy b yl a p r o j e d n á n a a p o d e ps á n a z p r á v a o d a ň ové k o n t r o l e . Za h r n u j e n a p ř . d ů k a z n í p r o s t ř e d k y, k t e r é b yl y p ř e d l o ž e ny č i n a v r ž e n y d a ň o v ým s u b j e k t e m , v č e t n ě d ů k a z ní c h p r o s t ř e dk ů , k t e r é z í s k a l s p r á v c e d a n ě b e z s o u č i n n o st i s d a ň o v ým s u b j e k t e m a ú d a j e o tom, které z nich se staly skutečně důkazem a které ne a proč, a j a k ým
způsobem
a podepsaná
zpráva
b yl y o
následně
daňové
h o d n o c e n y.
kontrole
je
tak é
Projednaná sama
o s o bě
d ů k a z ní m p r o st ř e dk e m , k t e r ý s e v p ř í p a d ě k o n t r o l n í ch z j i š t ě ní n e o p r á v n ě n é h o k r á c e n í d a ň o v é p o v i nn o s t i st á v á p o d k l ad e m p r o d o d a t e č n é s t a n o v e ní d a n ě . D a ň o v ý ř á d s e v e s r o v n á n í s e ZS D P m n o h e m v í c e z a b ýv á obsahem
zprávy
o
daňové
kontrole.
Zp r á v a
dle
§
88
odst.
1 d a ň o v é h o ř á d u m u s í o b s a ho v a t v ýs l e d e k k o n t r o l n í h o z j i št ě n í , v č e t n ě h o d n o c e n í d ů k a z ů z j i št ě n ýc h v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y, o d k a z n a p r o t o k ol y a ú ř e d n í z á z n a m y o z a h á j e n í d a ň o v é k o n t r o l y, o j e d n á n í c h v e d e n ýc h v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y, o s k u t e č n o s t e c h z j i š t ě n ýc h s p r á v c e m d a n ě m i m o j e d ná n í , o s e z n á m e ní d a ň o v é h o 134
Srov. § 85 DŘ a § 5 - 9 DŘ Srov. např. rozsudek Nejvyššího správního soudu ze dne 31. 5. 2006, sp. zn. 5 Afs 42/2004 - 61 136 Srov. § 88 DŘ 135
132
s u b j e k t u s v ýs l e d k e m k o n t r ol n í ho z j i š t ě n í , o v yj á d ř e n í d a ň o v é h o subjektu
ob s a h u j í c í
t v r z e ní ,
ná vrhy
nebo
v ýh r a d y
daňového
s u b j e k t u k v ýs l e d k u k o n t r ol n í ho z j i š t ě n í , o s t a n o vi s k u s p r á v c e d a n ě k j e d n o t l i v ým t v r z e n í m , n á v r h ům n e b o v ýh r a d á m d a ň o v é h o s u b j e k t u. S p r á v c e d a n ě n e j p r v e v yp r a c u j e v ýs l e d e k k o n t r o l ní h o z j i š t ě n í s p o l u s h o d n o c e ní m p r o v e d e n ýc h d ů k a z ů , s ez n á m í d a ň o v ý s u b j e kt s v ýs l e d k e m z j i š t ě n ýc h
k o n t ro l n í h o důkazů,
a
z j i št ě n í ,
p ř e d l ož í
včetně
mu
jej
k
hodnocení v yj á d ř e n í .
V
dosud rámci
projednávání zprávy o daňové kontrole daňový subjekt může p o ž á d a t s p r á v c e d a n ě o s t a n o v e ní p ř i m ě ř e n é l h ů t y, v e k t e r é s e m ů ž e d a ň ov ý s u b j e k t v yj á d ř i t k v ýs l e d k u k o nt r o l ní h o z j i š t ě ní a n a v r h n o u t j e h o d o p l n ě n í . P o k u d do j d e n a z á k l a d ě v yj á d ř e n í d a ň o v é h o s u bj e k t u k e z m ě n ě k o n t r ol n í h o z j i š t ě n í , b u d e m í t d a ň o v ý s u b j e k t p r á v o s e k t é t o z m ě n ě o p ě t v yj á d ř i t . N e d o j d e - l i n a z á k l a d ě t o h o t o v yj á d ř e n í k e z m ě n ě v ýs l e d k u k o n t r o l n í h o z j i št ě n í , n e l z e j i ž v r á m c i p r oj e d n á n í z p r á v y o d a ň o v é k on t r o l e n a v r h ov a t j e h o d a l ší d o p l n ě n í . P ot é , c o s e d a ň o v ý s u b j e k t k v ýs l e d k u k o n t r o l n í ho z j i š t ě n í v yj á d ř í , m ů ž e s p r á v c e d a n ě d o p r a c o v a t z p r á v u o d a ň o v é k o n t r o l e a p r o v és t úk o n y s m ě ř u j í c í k u ko n č e n í d a ň o v é k o nt ro l y. Zp r á v u o d a ň o v é k o n t r o l e p od e p i s uj e k o n t r o l o v a n ý d a ň o v ý s u b j e k t a s p r á v c e d a n ě . B e z d ů v o d n é o d e p ř e n í p o d p i su d a ň o v ým subjektem
nemá
vl i v
na
p o už i t el n o st
zprávy
jako
d ů k a z n í ho
p r o s t ř e d k u . S t e j n o pi s z p r á v y o b d r ž í k o n t r o l o v a n ý d a ň o v ý s u b j e k t . D e n p o d p i su z p r á v y o d a ň o v é k on t r o l e j e t é ž d n e m uk o n č en í j e j í h o závěrečného
p r o j ed n á n í ,
d a ň o v é k o n t r ol y.
oz n á m e ní
a současně
d n em
ukončení
D a ň o v ý ř á d t a k é p a m a t u j e n a p ř í pa d y, k d y
k o n t r o l ov a n ý d a ň o v ý s u b j e k t s e o d m í t n e s e z n á m i t s e z p r á v o u o d a ň o v é k o n t r ol e n e b o o d m í t n e j i p r o j e d n a t n e b o s e j e j í m u p r o j e d n á n í v yh ýb á . T e h d y s e z p r á v a o d a ň o v é k o n t r o l e d o r u č í d a ň o v é m u s u bj e k t u d o v l a s t n í c h r u k ou .
2.4.2.10
M o ž n é n á sl e d k y d a ň o v é k o n t r ol y
133
Na
základě
v ýs l e d k ů
daňové
k o n t ro l y
je
správce
daně
o p r á v n ě n d o m ě ř i t d a ň z m o c i ú ř e d n í d l e z á k o n n é h o u st a n o v e ní § 1 4 3 o ds t . 3 d a ňo v é h o ř á d u . K d om ě ř e n í d a n ě s p r á vc e d a n ě v yu ž i j e d od a t e č n ý p l a t e b n í v ým ě r a z a o d ů v o d n ě ní b u d e s l o už i t z p r á v a o d a ň o v é k on t r o l e . V r á m c i d oda t e č n é h o p l a t e b ní h o v ým ě r u s p r á v c e d a n ě v s o u l a d u s e s v o u z á ko n n o u p o vi n n o st í r o z h o d n e o p o v i nn o s t i u h r a d i t p e n á l e z do m ě ř e n é d a n ě . Z j u d i k a t u r y o d o m ě ř e n í d a n ě l z e z m í ni t r oz s ud e k N e j v yš š í h o s p r á v n í h o s o u d u z e d n e 2 6 . 4 . 20 06 , č j . 1 A f s 6 0 / 20 0 5 - 1 3 0 , č . 9 3 8 / 2 0 06
Sb.
NSS:
D o d a t e č n ým
platebním
v ým ě r e m
nelze
d o m ě ř i t d a ň p ou z e n a z á kl a d ě v ýs l e d k ů z í s k a n ýc h p ř i v yh l e d á v a c í č i n n o s t i ( § 3 6 z á k . o s p r á v ě d a n í a p o pl a t k ů ) a p ř i m í s t ní m š e t ř e n í ( § 1 5 c i t o v a n é h o z á k o n a ) , a ni ž b y b yl a z a h á j e n a a pr o v e d e n a d a ň o v á k o n t r o l a p ři z a c h o v á n í v š e c h p r á v , k t e r á j s o u d a ň o v é m u s u b j e k t u ga r a n t o v á n a u s t a n o v e n í m § 1 6 c i t o v a n é h o z á k o n a . J e - l i c í l e m d a ňo v é k o n t r ol y z j i št ě n í a s t a n o v e n í d a n ě v e s p r á v n é v ýš i , p a k j e t ř e b a a p l i k o v a t i d a l š í u s t a n o v e n í da ň o v é h o ř á d u , a t o § 8 6 a da l š í , j i m i ž j s o u f o rm u l o v á n y p o v i n n o st i i p r á v a j a k s p r á v c e d a n ě , t ak i d a ň o v ýc h s u b j e k t ů .
2.4.2.11
P r á v a a p o vi n n o st i d a ň o v é h o s u b j e kt u v r á m c i d a ň o v é
k o n t r o l y 137 Zá k l a d n í p r á v a a p o v i n n os t i d a ň o v é h o s u b j e kt u v p r ů bě h u d a ň o v é k o n t r ol y j s o u u p r a v e n a v § 86 o d s t . 2 a 3 d a ň ov é h o ř á d u a d á l e j e n a c h á z í m e v d a l š í c h u s t a n ov e n í c h d a ň o v é h o ř á d u . Zá k o n n á
úprava
daňového
ř í z en í
obsahuje
n ěk t e r á
u s t a n o v e n í , k t e r á m a j í z a ú k o l p o s kyt o v a t d a ň o v ým s u b j e k t ům u r č i t é j i s t o t y a z á r u k y, k t e r é b y m ě l z ar u č o v a t k a ž d ý s p r á v c e d a n ě v e v š e c h f á z í c h s po l u p r á c e s d a ň o v ým s u b j e kt e m . P r á v a d a ň o v ýc h 137
L. Veselá shrnuje řádný průběh daňové kontroly, jednotlivá práva a povinnosti na příkladu v příspěvku sborníku Umění v právu a právo v umění. VESELÁ, Lenka. Daňová kontrola v sitkomu. In HAMUĽÁK, Ondrej (ed.). Právo v umění a umění v právu: sborník odborných příspěvků z mezinárodní konference Olomoucké debaty mladých právníků 2011. 1. vyd. Praha: Leges, 2011, 137-142 s.
134
s u b j e k t ů v r á m c i d aň o v é k o n t r ol y v yp l ýv a j í p r i m á r n ě z ust a n o v e n í § 85 - 88 DŘ, kde je uvedena právní úprava institutu daňové k o n t r o l y. N i c m é n ě z dů v o d u t o h o, ž e d a ň o v á k o nt r o l a m ů ž e b ýt p o u h ým i n s t i t u t em v r á m c i c e l é h o d a ň o v é h o ř í z e n í a j e h o ú p r a v y, j e n u t n é n a d a ň o v é s u b j e k t y t a k t é ž v z t á h no u t p r á v a , kt e r á j s o u u p r a v e n a v r á m c i p rá v n í ú p r a v y c e l é h o d a ň o v é h o ř í z e n í . K t a k o v ým zárukám
patří
p ře d e v š í m
práva,
která
v yp l ýv a j í
d a ň o v ým
s u b j e k t ům z e z á k l a d n í c h z á s a d d a ň ov é h o ř í z e n í , j e j i c hž p r á v ní ú p r a v u o b s a h uj e § 5 – 9 D Ř . Z n i c h u v e ď m e z e j m é n a pr á v o n a ú z k o u s p ol u p r á c i a s o u č i n n o st s e s p r á vc e m d a n ě , j ež j s o u z á r o v e ň z á k l a d ní p o v i n n os t í p r o s p r á v n é s t a n o v e n í a v yb r á n í d a n ě . P r á v o j e d n a t p ř e d s p r á v c e m d a n ě v r o z s a h u sv é z p ů s ob i l o s t i j e s n a d j i ž s a m o z ř e j m o st í . D á l e n a p ř í k l a d n a h l í ž e t d o s p i s u , p r á v o p o ž á d at o p ř e d l ož e n í p r ů k az u s p r á v c e d a n ě , p r á v o n e c h a t s e z a s t u po v a t p ři jednání se správcem daně, právo na ochranu před nečinností s p r á v c e d a n ě , p r á v o p o d á v a t s t í ž no s t i p r o t i n e v h o d n ém u c h o v á n í ú ř e d n í o s o b y p ř i d a ň o v é k o n t r o l e n e bo p o s t u p u s p r á v c e d a n ě p ř i d a ň o v é k o nt r o l e , pr á v o ú č a s t n i t s e výs l e c h u s v ě d k a č i z n al c e , p r á v o v yj á d ř i t s e k v ýs l e d k u k o n t r o l n í ho z j i št ě n í a p ož á d a t o l h ůt u pro
v yj á d ř e n í ,
právo
na
u pl a t n ě n í
ř á d n ýc h
a
m i m o ř á d n ýc h
o p r a v n ýc h p r o s t ř e d k ů a m n o h o d a l š í c h p r á v d a ň o v é h o s u b j e k t u l z e n a l é z t v us t a n o v e ní c h d a ň o v é h o ř á d u . V e d l e n ě k o l i k a u v e d e n ýc h o b e c n ýc h p r á v d a ň o v é h o s u bj e k t u t ýk a j í c í c h s e c e l é h o da ň o v é h o ř í z e n í a t a k é i n s t i t u t ů s d a ň o v o u k o nt r o l o u s o u vi s e j í c í , j s o u p a k k o n k r é t n í j e d n o t l i vá p r á v a k o n t r o l o v an é h o d a ň o v é h o s u bj e k t u p ři d a ň o v é k o n t r o l e d ef i n o v á n a v u st a n o ve n í § 8 6 o d st . 2 d a ň o v é h o řádu, jako práva: a)
b ýt p ř í t o m e n j e d n á n í s e s v ým i z a m ě s t n a n c i n e b o d a l š í m i o s ob a m i , k t e r é v yk o n á v a j í j e h o č i n n o s t i ,
b)
předkládat
v
p r ůb ě h u
prostředky
nebo
daňové
navrhovat
k o nt r o l y
provedení
d ů k a z ní d ů k a z ní c h
p r o s t ř e d k ů , kt e r é o n s á m n e m á k di s p oz i c i , c)
v yv r a c e t p o c h yb n o s t i v yj á d ř e n é s p r á v c e m d a n ě .
135
J a k j e z u v e d e n é h o v ýč t u p a t r n é , o b s a h t o h o t o u s t a n ov e n í doznal
od
ZS D P
z n a č n ýc h
změn,
k d yž
některá
práva
přímo
v yj á d ř e n á v p ů v o d n í ú p r a v ě d a ň o v é k o n t r o l y p ř e š l a d o ú p r a v y j i n ýc h i n s t i t ut ů . Tí m s e p ř í m ý v ýč e t t ě c h t o p r á v d a ň o v é h o s u b j e k t u omezil.
Nicméně
je
nutné
k o n s t a t ov a t ,
že
nový
d aňový
řád
v ž á d n é m o h l e d u ne s n í ž i l o c h r a n u d a ňo v é h o s u bj e k t u a j e d n o t l i v á p ů v o d n ě ga r a n t o v a n á p r á v a p o d d a ň o v o u k o n t r o l o u n a l e z n e m e u p r a v e n a p ř i ú p r a v ě j i n ýc h n e b o o b e c n ýc h i n s t i t ut ů D a ň o v éh o ř á d u . P ř i z a h á j e n í d a ň o vé k o n t r o l y n e v z n i ka j í d a ň o v é m u s ub j ek t u p o u z e p r á v a , a l e m u s í s i b ýt v ě d o m t o h o , ž e m u v z ni k á i c e l á ř a d a p o v i n n os t í ,
j e j i c hž
p o ž a d o v at .
T yt o
plnění
má
p o v i n n o st i
p r a c ov n í k
správce
d a ňo v é h o
subjektu
d a ně
právo
v průběhu
p r o b í h a j í cí d a ň o v é k o n t r o l y j s o u p r i m ár n ě z a k o t v e n y v u s t a n o v e n í § 8 6 o d s t . 3 d a ň o v éh o ř á d u . Při
s l e d o v á ní
p r oc e s n í c h
p o v i n n os t í
d a ň o v ýc h
subjektů
v r á m c i d a ň o v é k o nt r o l y j e n u t n é v yc h á z e t j e d n a k o b e c n ě z e v š e ch u s t a n o v e n í D a ň o v é ho ř á d u , k t e r á s e j a kým k o l i v z p ů s ob e m d o t ýk a j í p r ů b ě h u d a ň o v é k on t r o l y, a l e t a k é , a t o z e j m é n a , z k onk r é t n í c h u s t a n o v e n í p r á v n í úp r a v y s a m o t n é d a ň o v é k o n t r o l y, t e d y z § 85 8 9 t o h ot o z á k o n a . V t o m t o o hl e d u l z e z a č í t o b e c n ým r á m c e m , k t e r ým s e ř í d í d a ň o v é ř í z e n í . J i ž z á kl a d n í p r a m e n p r á v a s n e j v yš š í právní silou v rámci právního pořádku České republiky říká, že p o v i n n os t i , t e d y i t y d a ň o v é , m o h o u být u k l á d á n y j e n n a z á k l a dě z á k o n a a v j e h o m e z í c h . 138
D á l e k n ě m u p a t ř í j i ž v t é t o p r á ci
z m í n ě n é z á kl a d n í z á s a d y d a ň o v é h o ř í z e n í . Zá s a d a z á k o n n o s t i , kd y j e d a ň o v ým s u b j e k t ů m ul o ž e n a o b e c n á p o v i n n os t d o d rž o v at z á k o n y a o b e c n ě z á v a z n é p r á v n í p ř e d p i s y, a d á l e z á s a d y s o u č i n n o st i a s p o l u p r á c e , k t e r é z n a m e n a j í so u č a sn ě p r á v o i p o v i n no s t p r o daňové subjekty úzce spolupracovat se správcem daně při správném stanovení
a
v yb r á n í
d a n ě 139,
jsou
n e z a m ě n i t e l n ým i
v ů d čí m i
z á s a d a m i d a ň o v é ho ř í z e n í . J e d no u z n e j d ů l ež i t ě j š í c h p ov i n n o st í
138 139
Srov. Čl. 4 odst. 1 LZSP Srov. § 6 odst. 2 DŘ
136
k o n t r o l ov a n é h o d aň o v é h o s ub j e k t u t ed y j e p ř e d e v š í m po v i n n o st d a ň o v o u k o nt r o l u um o ž n i t , c o ž p ř e d p ok l á d á j e h o s ou č i n n os t . D a l š í p o v i n n o s t í d aň o v ýc h s u b j e k t ů v yp l ýv a j í c í z u s t a n o ve n í daňového
řádu
je
respektovat
v e do u c í
úlohu
s p r á vc e
daně
v r á m c i c e l é h o d a ň o v é h o ř í z e n í , t e d y i d a ň o v é k o n t r o l y, a d á l e podle
dalších
ustanovení
má
k o nt r o l o v a n ý
daňový
s u b j e kt ,
p ř í p a d n ě j e h o z á s t u p c e a d a l š í z ú č a s t n ě n é o s o b y, p o v i n n o s t na p o ž á d á n í p r o k áz a t sv o j i t ot ož n o st p ř e d l o ž e n í m p r ů k a z u t o t o ž n os t i . Zá s t u p c e k o n t r o l o va n é h o d a ň o v é h o s ub j e k t u m á n a v í c po v i n n o st p r o k á z a t , ž e j e o p r á v n ě n z a n ě j j e d n a t . F yz i c k é o s o b y, p o k ud n e m o h o u p ř e d s p r áv c e m d a n ě j e d n a t sa m o s t a t n ě p r o n e z pů s o b i l o st n e b o o m e z e no u z p ůs o b i l os t k p r á v n í m ú k o n ů m , m a j í p o v i nn o s t b ýt z a s t ou p e n i . Zá k o n o d á r c e
také
stanovil
k on k r é t n í
p o vi n n os t i
k o n t r o l ov a n é h o d a ňo v é h o s u b j e kt u n e z b yt n é k d o s a ž e n í c í l e d a ň o v é k o n t r o l y. P o v i n n o st i d a ň o v é h o s u b j e k t u v r á m c i d a ň o v é k o n t r o l y j s o u v ym e z e n y u s t a n o v e n í m § 8 6 o ds t . 3 D Ř , a j s o u t yt o : a)
zajistit vhodné místo a podmínky k provádění d a ň o v é k o n t r ol y,
b)
p o s k yt n o u t
n e z b yt n é
o r ga n i z a č n í
s t r u kt u ř e ,
informace o
o
vlastní
pracovní
náplni
j e d n o t l i v ýc h ú t v a r ů , o o p r á v n ě n í c h j e d n o t l i v ýc h z a m ě s t n a n c ů n e b o j i n ýc h o s o b z a j i šť u j í c í c h j e h o č i n n o s t a o ul ož en í ú č e t ní c h z á z n am ů a j i n ýc h i n f o r m a c í ; t o n e p l a t í p r o n e p o d n i k a j í c í f yz i c k é o s o b y, c)
předložit
d ů k az n í
prostředky
p r o k a z u j í cí
j e ho
tvrzení, d)
u m o ž n i t j e d n á n í s kt e r ým k o l i v s v ým z a m ě s t n a n c e m n e b o j i no u o s ob o u , k t e r á v yk o n á v á j e h o č i n n o s t i ,
e)
n e z a t a j o v at
d ů k az n í
p r o s t ř e d k y,
které
má
k d i s p oz i c i , n e b o o n i c hž j e m u z ná m o , k d e s e n a c h á z e j í a s t í m s o u v i s e j í c í z a p ůj č e n í s p r á v c i 137
d a n ě v yž á d a n é d o k l a d y a j i n é v ě c i i m i m o s v é p r o s t o r y, k d y t e n m á s t a n o v e n o u 3 0 d e nn í l h ů t u n a v r á c e n í z a p ů j č e n ýc h d o k l a d ů . O j e j i ch z a p ů j č e n í a vrácení je sepsán protokol.
z n e j d ů l ež i t ě j š í c h
J e d no u
p o vi n n o st í
daňového
subjektu
v r á m c i p r o v á d ě n é d a ň o v é k o n t r o l y, k t e r á m á v ýz n a m n ý d o p a d n a p r ů b ě h a v ýs l e d e k d a ň o v é k o nt r o l y, j e z á k o n e m u l o ž e n é d ů k az ní b ř e m e n o 140,
p o dl e
kt e r é h o
daňový
skutečnosti,
které
je
povinen
a v yú č t o v á n í
nebo
k j e j i c hž
subjekt uvádět
p r o k áz á n í
p r ok a z uj e
vš e c h n y
v p ř i z n á ní ,
hlášení
b yl
správcem
daně
v p r ů b ě h u d a ň o v é h o ř í z e ní v yz v á n . P ř i d a ňo v é k o nt r o l e j e t e d y p r o d a ň o v ý s u b j e kt dů l ež i t é , a b y b yl s c h o p e n p r o k á z a t v š e c h n y s k u t e č n o s t i , k t e r é u v e d l d o da ň o v é h o p ř i z n á ní , n e b o ť d a ňo v ý s u b j e k t m á j a k p o v i n n os t p ř e d l ož i t d ů k a z n í prostředky
prokazující
jeho
t v r z e ní ,
tak
právo
p ře d k l á d a t
v průběhu daňové kontroly důkazní prostředky nebo navrhovat p r o v e d e n í d ů k a z ní ch p r o s t ř e d k ů , k t e r é n e m á k d i s p o z i c i . Na v r h u j e l i d a ň o v ý s u b j e k t sv ě d e c k o u v ýp o v ě ď p r o p o t v rz e n í sv ýc h t v r z e ní , j e p o v i n e n d l e § 9 2 o d s t . 6 d a ň o v é h o řá d u s n á v r h e m s d ě l i t s p r á v c i daně
potřebné
ú da j e
o
s v ě d k ov i
a
informaci
o
t om ,
k t e ré
s k u t e č n o s t i h o dl á p ro k á z a t . Neunesení
d ů k a z ní h o
břemene
ze
strany
kontrolovaného
daňového subjektu dává pracovníkům správce daně prostor pro s t a n o v e n í d a n ě p o dl e p o m ů c e k a p r o n ás l e d n o u z m ě n u z á k l a d u d a n ě a p ř í p . v ym ě ř e n í d o d a t e č n é d a ň o v é p o vi n n o s t i .
2.4.2.12
Shrnutí
K o n t r o l ní č i n n os t se s t á v á r o k o d r ok u n á r o č n ě j š í . Zv yš u j í s e n á r o k y n a o d b o r n o u p ř i p r a v e n o s t a t a k é n a z k u š e n o s t p ra c o v n í k ů d a ň o v é k o n t r ol y n e j e n z o b l a st i d a ň o vé l e gi s l a t i v y, a l e i d a l š í ch
140
Srov. § 92 odst. 3 DŘ
138
o b l a s t í p r á v a . R ost o u n á r o k y i n a j e j i c h p s yc h i c k o u o d o l n o st . S l ož i t ý p r o c e s d o k a z o v á n í m á t a k é v l i v n a p o č e t z k o n t r ol o v a n ýc h s u b j e k t ů, d é l k u d aň o v ýc h k o n t r o l a v n e p o s l e d ní ř a d ě i n a v ýš i d o m ě ř e n é d a n ě . T u t o s k u t e č n o st d o j i s t é m í r y o v l i v ň u j e i r o z s a h d a ň o v ýc h z á k o n ů a j e j i c h č a s t é z m ě n y, j e j i c h ž d ů s l ed k e m j e z v yš o v á n í n e p ř e h l e d n o s t i p l a t n é p r á v n í ú p r a v y. V rámci
p r o v á d ě né
daňové
k o n t r ol y
mů že
samozřejmě
v z n i k n o ut s i t u a c e , k d y d a ň o v ý s u b j e k t m ě l v ř á d n é m d a ň o v é m t v r z e n í p ři z n a n o u sp r á v n o u v ýš i d a n ě a v p r ů b ě h u d a ň o v é k o n t r o l y u n e s e s v o j e d ů k az ní b ř e m e n o o h l e d n ě ú d a j ů u v e d e n ýc h v d a ň o v é m t v r z e n í . P o t é b y m ě l a b ýt d a ň o v á k o n t r o l a u k o n č e n a p r o j e d n á n í m z p r á v y o d a ň o v é k o n t r o l e , v n í ž b ude k o n s t a t o v á n o , ž e d a ň o v ý s u b j e k t v d a ň o v é m p ř i z n á ní p ř i z n a l s pr á v n o u v ýš i d a n ě a s p r á v c e daně
nemá
samozřejmě
d ů v od při
k
d om ě ř e n í
provádění
d a ně .
d a ň o v ýc h
Tato kontrol
si t u a c e
by
p ř e v a ž ov a t ,
měla ale
s o h l e d e m n a s t a t i s t i k y p r o v á d ě n ýc h k o n t r o l a v ýš e d o m ě ř e n í d a n ě j e z ř e j m é , ž e j e t o p o u z e p ř á n í z á k o n od á r c e , a l e r e a l i t a s e z n a č n ě l i š í . V ž d yť p o k u d b y t o m u t a k b yl o , b yl b y i n s t i t ut d a ň o v é k o n t r o l y v z á k o n ě up r a v e n na d b yt e č n ě . S a m o z ř ej m ě i d a l š í p ří č i n ou k r o m ě podvodu
m ůž e
být
s l o ž i t o st
d a ň ov é h o
s ys t é m u ,
především
v s o u v i s l o st i s v e d en í m ú č e t n i c t v í a t e d y i Zá k o n e m o ú č e t n i c t v í , k d y v t o m t o p ř í p a dě m o h o u v z n i k a t u n ě k t e r ýc h o p e r a c í n e j a s n o s t i n e b o n e p ř e s n o s t i . N i c m é n ě i n a t e n t o p r o b l é m ex i s t u j e o d p o v ě ď , a t o v yu ž í v á n í sl u ž eb d a ň o v é h o p o r a d c e. P o k u d a l e d a ň o v ý s u b j e k t n e u n e s e d ů ka z n í b ř e m e n o o h l e dn ě s v é d a ň o v é p o v i n no s t i , t a k m u b ud e n a z á k l a d ě v ýs l e d k ů d a ň o v é k o n t r o l y d o m ě ř e n a d a ň a v r á m c i d o d a t e č n é h o p l a t e b n í h o v ým ě r u b u d e s o u č a s n ě r oz h o d n u t o o p o vi n n os t i u h r a di t p e n á l e . D a ň o v ý s u b j e k t s e p o t é m ůž e b r á n i t po d á n í m o d v o l á n í p r o t i do d at e č n é m u p l a t e b n í m u v ým ě r u . K ú h r a d ě d o m ě ř e n é d a n ě a p e n á l e b u d e d a ň o v ý s u b j e k t p o vi n e n až p o n a b yt í p r á v n í m o c i d o d a t e č n é h o p l a t e b n í h o v ým ě r u . K o n t r o l ní s ys t é m v d a ň o v é m p r á v u n e n í v s o u č a s n é do b ě o r ga n i z a č n ě p ř í m o č a r ý, j e p o m ě r n ě s l o ž i t ý a j e r o z l ož e n d o d v o u
139
k o n t r o l ní c h ř e t ěz c ů, p ř i č e m ž m á s p o l e č n ý v r c h o l o v ý o r g á n , a t o m i n i s t e r s t vo f i n a n c í . D á l e s e k o n t r o l n í s ys t é m d ě l í d o d v o u v ě t v í dl e d r u h u s t á t n í ho
o r gá n u ,
kterému
je
s p r á va
daní
svě řena,
a
to
na
problematiku: -
daní
p ř í m ýc h ,
kde
kontrolu
v yk o n á v a j í
ú z em n í
f i n a n č n í o r gá n y, t j . :
-
f i n a n č n í ř e d i t el s t ví ,
f i n a n č n í ú ř a d y,
d a n í n e p ř í m ýc h , k d e :
u
daní
sp o t ř e b ní c h
a
e k o l o gi c k ýc h
k o n t r ol u
p r o v á d í c e l n í o r gá n y ,
u daně z přidané hodnoty (dále také DPH) je k o n t r o l a r e a l i z o v á na :
finančními ředitelstvími ,
f i n a n č n í m i ú ř a d y,
celními
o r gá n y
-
ve
speciálních
p ř í p a d e c h d o v oz u z b o ž í z e z a h r a n i č í , ž e „ t ř e t í c h “ z em í , p ok u d d o v oz c e m b yl a o s o b a , kt e r á n e n í p l á t c e m DP H v Č R , a D P H s d o v o z em sp o j e n á b yl a z a h r n u t a j a k o s o u č á s t c e l n í h o d l u h u , k t e r ý b yl dováženému
z b ož í
celními
o r gá n y
v ym ě ř e n .
D v o u l i ni o v ý k o n t r o l n í s ys t é m v yc h á z í z e s ku t e č n o s t i , ž e k o n t r o l ní č i nn o s t v o b l a st i sp o t ř e b n í c h a e k o l o gi c k ýc h d a n í j e o p r o t i d a ní m p ř í m ým s p e c i f i c k á , v yž a d u j í c í s p e c i á l ní k o n t r o l ní ú k o n y ( s l e d o v á n í ) i t e c h n i c k é v yb a v e n í ( l a b o r a t o ř e ) , a t í m se v e l m i b l í ž í či n n o st i s p o j en é s e s p r á v o u a k o nt r o l o u v c e l n í o b l a st i , p r ot o
140
b yl a k o n t r o l a v uv e d e n é m r o z s a hu u z m í n ě n ýc h d a n í s v ě ř e n a c e l n í m o r gá n ů m . P r á v n ě s e k o n t r o l n í s ys t é m v d a ň o v é o b l a s t i op í r á o s o u st a v u z á k o n ů vz t a hu j í c í ch s e k j e d n o t l i v ým d a n í m a z e j m é n a o d a ň o v ý ř á d , k t e r ý j e u p r a v e n z á k o n em č . 2 8 0/ 20 0 9 S b.
2 . 4 . 3 K o n t r o l n í s y s t é m v d a ň o v é m p r á v u n a S l o v en sk u S ú č i n no s t í o d 1 . 1. 2 0 1 2 b yl v e S l o ve n s k é r e p u b l i c e p ři j a t n o v ý p r o c e s n í p ř e d p i s v o bl a s t i s p r á v y d a n í - z á k on č . 5 63 / 2 0 0 9 Z. z.
o
správe
daní
(daňový
poriadok)
a o zmene
a d o p l n e ní
n i e k t o r ýc h z á k o n o v v z n e n í n e sk o r š í c h p r e d p i s o v. T e n t o př e d p i s j e s o u č á s t í r e f o r m y d a ň o v é a c e l n í s pr á v y z a ú č e l e m s j e d n o c e n í v ýb ě r u d a n í , a l e a p o j i st n ýc h o d v o d ů , t z v . p r o gr a m U N IT A S . V s o u v i sl o st i s t o ut o r e f o r m o u b yl o n u t n é z m ě n i t p l a t no u l e gi s l a t i v u . S ú či nn o s t í o d 1. 1 . 20 1 2 b yl d á l e p ř i j a t z á k o n č . 4 7 9 / 2 0 09
Z.
z.
o
o r gá n o c h
štátnej
správy
v oblasti
d a ní
a p o p l a t k o v. T e n t o z á k o n v ym e z u j e p o s t a v e n í Mi n i s t e r s t va f i n a n c í S l o v e n sk é r e p u b l i ky, F i n a n č n í h o ř e d i t e l s t ví S l o v e ns k é re p u b l i k y a d a ň o v ýc h ú ř a d ů v r á m c i v ýk o n u s t á t n í s p r á v y v o b l a s t i d a ní a p o p l a t k ů . D a l š í z á k o n č . 3 3 3 / 2 01 1 Z. z . o o r gá n o c h š t á t n ej s p r á v y v o b l a s t i d a ní , p o pl a t k o v a c ol n í c t v a , k t e r ý v ym e z u j e pr a v o m o c a p ů s o b n o st m i n i s t e r s t v a f i n a n c í , up r a v u j e p o s t a v e ní , o rga n i z a c i , pravomoc
a
působnost
f i n a n č ní h o
ř e d i t e l s t ví ,
stejně
jako
K r i m i n á l n e ho ú r a d u f i n a n č n e j s p r á v y. T a k t é ž b yl s c h v á l e n z á k o n č . 3 5 4 / 2 0 11 Z. z . o f i n a n č n e j s p r á v e , s ú p l n ou ú č i n n o st í o d 1 . 1 . 2 0 1 3 . T e n t o z á k o n r u š í z á k o n č . 6 5 2/ 20 0 4 Z. z . o o r gá n o c h š t á t n e j s p r á v y v c o l n í c t v e , z á k o n č . 4 7 9/ 2 0 09 Z. z . o o r gá n o c h š t á t n ej s p r á v y v o b l a s t i d an í a p o p l a t ko v a t i e ž z á k o n č . 3 3 3/ 2 01 1 Z. z . o o r gá n o c h š t á t n e j sp r á v y v o b l a s t i d a ní , p o p l a t k o v a c o l ní ct v a . 141
141
KUBINCOVÁ, Soňa.. Čo priniesol daňový poriadok? In Bulletin slovenskej advokácie. 2012, roč. 18, č. 1-2, s. 11-12.
141
N o v ý D a ň o v ý p o r i a d o k a j e h o u s t a no v e n í s l o už í j a k o l e x ge n e r a l i s
ke
zvláštní
úpravě
l ex
specialis
v j e d no t l i v ýc h
h m o t n ě p r á v ní c h n o rm á c h d a ň o v é h o p r áv a . V r á m c i t é t o n o v é sl o v e n s k é ú p r a v y d o š l o v i ns t i t u t u d a ň ov é k o n t r o l y k e z m ě n á m , k d y o p a k o v a n á d a ň o v á k o n t r o l a m ů ž e b ýt uskutečněná
i
na
p o ž á d á ní
v o z n ám e n í
o
d a ňo v é
o r gá n ů
k o n t r ol e
č i n n ýc h
s p r áv c e
v trestním
daně
určí
řízení,
l hů t u
na
p ř e d l o ž e ní v š e c h p o t ř e b n ýc h d o k l a d ů p r o v ýk o n d a ň o v é k o n t r o l y s p o u č e n í o n á s l e d cí c h j e j i c h n e p ř e d l o ž e n í . D a l ší m o p r á vn ě n í m j e , ž e s p r á v c e d a n ě m ů ž e v yk o n a t d a ň o v o u k o n t r o l u i u da ň o v é h o s u b j e k t u, k t e r ý p a t ř í d o p ůs o b n os t i j i né h o s p r á v c e d a n ě , p o k u d s e o v š e m n e j e d n á o be c . N o v ě s e t a k é D a ň o v ý p o r i a d o k z a b ýv a l o t á z k ou l h ů t y p r o v ýk o n d a ň o v é k o nt r o l y, k t e r o u s t a n o vi l n a š e st m ě s í c ů s m ož n ým p r o d l o už e n í m m a x i m á l n ě n a j e d e n r o k . T yt o změny
jsou
n e j v ýz n a m n ě j š í m i
oproti
původní
úp r a v ě
daňové
k o n t r o l y v n o v é m Da ň o v é m p o r i a d k u. D a ň o v á k o n t r o l a j e i n t e gr á l n o u s ú č a s ť o u s p r á v y d a n í , n i e j e v š a k s ú č a s ť o u d a ňo v é h o k o n a n i a . D aň o v o - p r á v n y v z ť a h , k t o r é h o p r o c e s n o - p r á v n ym v yj a d r e n í m j e d a ň ov á k o n t r o l a c h a r a k t e r i z u j e a j to,
že
správca
dane
je
v n ad r a d e n o m
p o st a v e n í
v o či
k o n t r o l ov a n é m u d aň o v é m u su b j e k t u . P r i ž i a d n o m i n o m pr o c e s n o m úkone
správcu
a v porovnaní osobná
da n e
neprichádza
s ni e k t o r ým i
p r í t o m n os ť
d l h o d o b ej š i e m u
i n ým i
daňového
ko n t a k t u
m e dz i
k takému p r o c e s n ým i
b ez p r o st r e d n é m u úkonmi,
kde
su b j e k t u
n e v yh n u t n á ,
sp r á v c o m
dane
je aj
a d a ň o v ým
s u b j e k t om , u k t o r é ho s a d a ň o v á k o nt r o l a u s k u t o č ň uj e . 142 Ú č e l d a ň o v é k o n t r o l y v y m e z u j e § 4 4 o d s . 1 D a ň o vé h o p o r i a d k u , j a k o z i s t en i e a p r e v e r e n i e s k u t o č n o s t í r oz h o d uj úc i c h p r e s p r á v n e u r č e n i e d an e a l e b o d o d rž i a v an i e u s t a no v e n í os ob i t n ýc h predpisov. V souladu
se
s t ud i e m
slovenské
pr á v n í
úpravy
daňové
k o n t r o l y l z e s h r n o ut , ž e sl o v e n s k ý p r á v n í p ř e d p i s D a ň o v ý p o r i a d o k 142
BABČÁK, Vladimír. Daňové právo Slovenskej republiky. Bratislava: EPOS, 2010. s. 420-421.
142
a č e s k ý p r á v n í p ř e d p i s d a ň o v ý ř á d m a j í v e l m i p o d o b nou p r á v n í ú p r a v u , n e b o ť vz e šl y z e s t e j n é h o h i s t o r i c k é h o v ýv o j e a a n i s k o r o d v a c e t l e t o d r oz d ěl e n í r e p u b l i k y s e p r á v n í ú p r a v a t o h ot o i n s t i t u t u v p r á v n í c h n o r m á c h o d s e b e p ř í l i š n e l i ší . C o l z e o vš e m v po r o v n á n í t ě c h t o d v o u p r á v n í c h p ř e d p i s ů v ys l e d o v a t j e , ž e s l o v e n sk á p r á v n í ú p r a v a j e e x p l i ci t n ě p o d r o b n ě j š í . V ýk o n d a ň o v ýc h k o n t r o l v Č e s k é r e p u b l i c e a S l o v e ns k u , p o k u d j e v s ou l a d u s p ř í s l u š n ým p r á v n í m p ř e d p i s e m , p o s k yt u j e k a ž d é m u o b č a n ov i o c h r a n u j e h o ú s t a v n í c h práv.
2.4.4 Kontrolní systém v poplatkovém právu S ys t é m p o p l a t k ů v Č e s k é r e p u b l i c e j e s á m o s o b ě v e l m i s l ož i t ý, p r o t o ž e t v o ř í v e l m i š i r o kou d r u h o v o u š k á l u p o p l a t k ů a n a v í c s t e j n ě š i r ok á š k á l a s e k p o p l a t k ů m v áž e , c o s e t ýč e r o z p o č t ov é h o u r č e n í v ýn o s u z p o p l a t k ů . D l e o b e c n é h o d ě l e n í č l e n í m e p o pl a t k y n a : -
poplatky soudní,
-
poplatky správní,
-
poplatky místní,
-
o s t a t n í p o pl a t k y z v l á š t n í h o c h a r a k t e r u :
poplatky
související
s e k o l ogi c k o u
problematikou:
p o p l a t k y z a z n e č i šť o v á n í o vz d u ší ,
p o p l a t k y z l á t e k p ošk o z uj í c í c h oz ón ,
p o p l a t k y z a v yp o u š t ě n í o d p a d n í c h v o d ,
poplatek
za
z ne č i š t ě n í
v yp o u š t ě n ýc h
o d p a d n í c h v od ,
p o p l a t k y s o u v i s e j í c í s e s p e c i á l ní m po d ni k á n í m č i č i n n o st í :
p o p l a t e k z a u kl á d á n í o d p a d ů ,
143
poplatek za
odnětí
pozemků
odnětí
či
p ů v o dn í m u
účelu,
poplatek
za
o m ez e n í
v yu ž i t í
p o z e m ků p r o pl n ě n í f u n k c í l e s a ,
p o p l a t k y z a o d e b rá n í m n ož st v í p o dz e m n í v o d y,
p o p l a t k y z a t ě ž e b ní č i n n o s t ,
p o p l a t k y z a u ž í v á ní d á l n i c a r yc h l o s t n í c h s i l ni c .
K o n t r o l ní s ys t é m v p o p l a t k ov é m p r á v u j e z h l e di s k a s kl a db y k o n t r o l ní c h su b j e k t ů v e l m i r oz m a ni t ý. D o k on t r o l n í h o s ys t é m u patří: -
-
o r gá n y, k t e r é p o p l a t k y v yb í r a j í :
s o u d y,
s p r á v n í o r gá n y ,
ú z e m n ě s am o s p r á v né c e l k y ,
o r gá n y, k t e r é v ýb ě r a v ýn o s k o n t r o l u j í , t j . o r gá n y p o d l e r oz p o č t o v é ho u r č e n í v ýn o s u p o p l a t k ů :
M i n i st e r s t v o f i n a n cí Č R ,
ú z e m ní f i n a n č n í o r gá n y,
m i n i s t e r s t vo s p r a v ed l n o s t i ,
kraje,
M i n i st e r s t v o ž i v o t ní h o p r o st ř e d í ,
Č e s k á i n sp e k c e ž i v ot n í h o p r o s t ř e d í ,
O b v o d n í b á ňs k ý ú ř a d ,
144
-
o r gá n y, k t e r é p o p l a t k y v ym á h a j í :
c e l n í o r gá n y .
P r á v n í p o d kl a d k o nt r o l n í ho s ys t é m u t é t o o b l a s t i f i n a n č n í h o p r á v a l z e n a l é z t v c e l é š k á l e o b e c n ě z á v a z n ýc h p r á v n í c h p ř e d p i s ů , t z n . z á k on ů u p r a v uj í c í c h j e d n ot l i v é d ru h y p o p l a t k ů ( n a p ř . s o u d n í , s p r á v n í , m í st n í ) ne b o p ř e d m ě t ů ( n ap ř . o vz d u š í , v o d a , o d p a d y, o b a l y, l e s ) , č i n n o s t í ( t ě ž e b ní č i n no s t , už í v á ní d á l ni c ) , k e kt e r ým s e p o p l a t k y v á ž í . M e z i t u t o p r á v n í p o d st a t u p o c h o p i t el n ě p a t ř í i z á k o n č . 2 8 0 / 2 0 09 S b. , d aň o v ý ř á d .
2.5 Kontrolní systém v celním právu V celním
právu
je
s ys t é m
k o n t r ol y
upraven
v e l k ým
m n o ž s t ví m ob e c n ě z á v a z n ýc h p r á v n í c h p ř e d p i s ů a t o j a k E v r o p s k é u n i e , t a k c e l o u š k ál o u o b e c n ě z á v az n ýc h p r á v n í c h p ř e d pi sů Č e s k é r e p u b l i k y. T a t o s i t u a c e j e o d v o z e n a z re a l i t y, ž e c e l n í p r o b l e m a t i k a j e s p o l e č n o u k o m u n i t á r n í p ol i t i k o u E U . C e l n í o r gá n y v Č e s k é r e p u b l i c e v s o u č a sn o s t i n e v yk o n á v a j í j e n s p e c i a l i z o v a ný v ýk o n státní
správy
v oblasti
c e l n i c t ví ,
al e
jsou
pověřeny
správou
a k o n t r o l ou v j i n ýc h s v ě ř e n ýc h o b l a s t e c h s t á t ní s p r á vy Č e s k é r e p u b l i k y. T e n t o s t a v c e l n í s p r á v y m á b yl z p ů s o b e n v s t up e m Č e s k é republiky do Evropské unie a s tím souvisejícím cca 80
%
s k o k o v ým s n í ž e n í m p r a c o v n í h o v ýk o n u c e l n í s p r á v y Č R v á z a n é h o n a d o v oz y a v ýv o z y z e z a h r a n i č í ( v e š k er é d o v o z y a v ýv o z y s e st á t y E U s e z e d n e n a d e n s t a l y z k o n t r o l ov a n ýc h p ř í p a d ů z a h r a n i č n í h o o b c h o d u Č R p ří p a dy i n t r a k o m u n i t á r n í ho o b c h o d u E U b e z c e l n í c h k o n t r o l , n e b oť p o hyb z b o ž í u v ni t ř E U j e v o l n ý. ) A b y c e l n í s p r á v a v Č R n e m u s el a b ýt v ýr a z n ě r e d u k o v á n a , j a k o r ga n i z a č n ě , t a k p e r s o n á l n ě , b yl y c e l n í s p r á v ě s v ě ř e n y k e s p r á v ě c e l n i c t v í v Č R i n o v é s p r á v ní a k on t r o l n í k o m p e t e n c e , a t o : v o b l a s t i s p r á v ní : - d o h l e d n a d p ř e p r a vo u z bo ž í d v oj í h o už i t í , z b r a ní a m u ni c e ,
145
- d o h l e d n a d p ř e p r a v o u n e b e z p e č n ýc h l á t e k – r a d i o a k t i v n í m a t e r i á l y, r a d i o a k t i v n í o d p a d , n e b e z p eč n é z b ož í , - dohled
nad
zahraničním
o c h r an o u
ž i v ot n í h o
o b c ho d e m
p r os t ř e d í
(např.
z b ož í
ve
s po j e n í
s obsahem
se
látek
p o š k oz u j í c í c h o z ó no v o u v r s t v u , e k o l o gi c k é p o d m í n k y u o b a l ů z b ož í ) , - d o h l e d v r á m c i o ch r a n y v o l n ě ž i j í c í c h ž i v o č i c hů a p l a n ě rostoucích
rostlin,
které
jsou
mezinárodním
o b c h o de m
ohroženy na přežití, - dohled u realizace operací zahraničního obchodu v rámci o p a t ř e n í p r o t i l e ga l i z a c i v ýn o s ů z t r e st né č i n n o s t i , - d o h l e d n a d t e c h n i c ko u b e z p e č n o st í v ýr o b k ů p ř i do v oz u , - dohled
při
d o v oz u
a
v ýv o z u
zboží
z hl e d i s k a
o c h ra n y
a u t o r s k ýc h p r á v a s v o b o d , o c h r a n n é z ná m k y , - d o h l e d p ři d o vo z u a v ýv o z u z hl e d i s k a o c h r a n y p ř e d m ě t ů k u l t u r ní h o d no t y, s b í r e k a v ě c í s e z n a ky k u l t u r n í p a m át k y , - dohled
při
v ýv o z u
z e m ě d ě l s k ýc h
produktů,
na
něž
se
p o s k yt u j í v ýv o z n í ná h r a d y , - dohled
nad
d o voz e m
a
v ýv o z e m
z bo ž í
a
t e c h n ol o gi í
p o d l é h a j í c í m m ez i ná r o d n í m k on t r o l ní m r e ž i m ům , - k o n t r o l a d o d rž o v án í d o b y ř í z e n í v oz i dl a , b e z p e č n o st ní c h přestávek a doby odpo činku řidičů, - k o n t r o l a d o d rž o v á ní D o h o d y A D R u v o z i d e l , k t e r á p ř e p r a v u j í n e b e z p e č n é z bo ž í , - k o n t r o l a d o d rž o v á n í n e j v yš š í p ř í p u st n é h m o t n os t i n a n á p r av u a n e j v yš š í
p ř í p u s t n é h m o t no s t i
n á k l a d n í h o v oz i d l a n eb o
j í z d n í s o u p r a v y, - k o n t r o l a p ř e d e p s a nýc h d o k l a d ů o o p rá v n ě n í k m e z i n á r o dn í s i l ni č n í d op r a v ě , - kontrola
st a t i st i k y
i n t r a k o m u ni t á r n í ho
obchodu
E v r o ps k é
u n i e – o b c h od u m ez i č l e n s k ým i s t á t y E U ( IN T R A S T A T ) ,
146
v o b l a s t i v e ř e j n ýc h f i n a n c í Č R : - s p r á v a a k o n t r o l a d a n ě z p ř i d a n é ho dn o t y u d o v o z u z b ož í neplátci DPH, - správa a kontrola u spotřebních daní , - s p r á v a a k o n t r o l a u e k o l o gi c k ýc h d a n í , - k o n t r o l a z a p l a c e n í p o p l a t k ů z a už í v á n í d á l n i c a r yc h l o s t n í c h s i l ni c .
Zá k l a d p r á v n í ú p r a v a s p o č í v á v e S p o l e č n é m c e l n í m k o d e x u E U , k t e r ý b yl v yd á n N a ř í z e n í m e v r o p s ké h o p a r l a m e n t u a R a d y ( E S ) č . 4 5 0 / 2 0 08 z e d n e 2 3 . d u b n a 20 0 8 , kt er ým s e s t a n o v í c e l ní k o d ex Společenství, tzv. Modernizovaný celní kodex, v celním zákoně ČR č . 1 3 / 1 9 9 3 S b . , v e z n ě n í v š e c h n o v e l ( d á l e t a k é C Z) a v z á k o ně č . 1 8 5 / 2 0 04 S b. , o c e l n í s p r á v ě Č e s k é r e p u b l i k y, v e z n ě n í v š e c h novel. D á l e v o b l a s t i v ýk o n u s t á t ní s p r á v y v e s v ě ř e n ýc h o b l a s t e c h j s o u c e l ní o r gá n y k e k o nt r o l á m o pr á v n ě n y z á k o n e m o s t á t n í k o n t r o l e 143 a j e d n o t l i v ým i z á k o n y u p r a v u j í c í m i p ř í sl u š n é sp r á vní o b l a s t i a ko n t r ol y o b e c n ě m a j í c h a r a k t e r s p r á v n í ho d oz o ru , c ož j e s p r á v n í č i n n os t , p ř i k t e r é v yk o n a v a t e l v e ř e j n é s p r á v y ( c e l n í o r gá n ) p o z o r uj e
chování
n e p o d ř í z e n ýc h
subjektů
a
p o r ov n á v á
je
s c h o v á n í m s t a n o v en ým z á v a z n ě p r á v n í m p ř e d p i s e m 144. V o b l a s t i v e ř e j n ýc h f i n a n c í j s o u c e l n í o r gá n y o p r á v n ě n y k e k o n t r o l á m o b e c n ě d a ň o v ým ř á d e m 145 s e s p e c i f i k a c í u d a n í , kde c e l n í o r gá n y m a j í s v ě ř e n é k o m p e t e n c e , j e d n o t l i v ým i d a ň o v ým i z á k o n y p ř í s l u š n ýc h d a n í . K o nt r o l a v t é t o o bl a s t i m á ch a r a k t e r d a ň o v é k o n t r ol y.
143
Zákon č. 552/1991 Sb., o státní kontrole HENDRYCH, Dušan. Právnický slovník. 3., podstatně rozš. vyd. Praha: C. H. Beck, 2009, s. 184. 145 Zákon č. 280/2009 Sb., daňový řád 144
147
P r o c e l n í o r gá n y j e c h a r a k t e r i s t i c k é ( v m i n u l os t i i d ne s ) a p r o v ýk o n c e l n i c t v í j e r o z ho d u j í c í m i n st i t u t e m c e l n í k o n t r o l a p r o v á d ě n á c e l n í m i o r gá n y p ř i v ýk o n u c e l n í s l už b y. Za t í m c o j i n é , v ýš e u v e d e n é k o n t ro l y, j s o u i n st i t u t e m p r á v n í úp r a v y j e d n o t l i v ým i s t á t y, p r o c e l n í k o n t r o l u j e s p e c i f i c k é, ž e t e n t o i n st i t u t j e p r á v n ě u p r a v e n z c e l a j e d n o t n ě v c e l é E v r o p sk é u n i i . C e l ní k o n t r o l a , j a k o i n s t i t u t k om u ni t á r ní h o p r á v a E U , j e d e f i n o v á n a C e l n í m k o d e x em E v r o p s k é u n i e , p r áv n í m p ř e d pi s e m p ří m o p o už i t e l n ým v e v š e c h č l e n s k ýc h s t á t e c h Ev r o p s k é u n i e . -
„ P r o ú č e l y t o h o t o ( c e l n í h o ) k o d ex u s e k o n t r o l o u z e strany celních úkonů
jako
o r gá n ů
p r o hl í d k a
r o z um í z b ož í ,
provádění
zvláštních
p r ov ě ř o v á n í
existence
a p r a v o s t i d o kl a d ů , k o n t r o l a ú č e t ní c h d o k l a d ů a j i n ýc h z á z n am ů ,
k o nt r o l a
dopravních
prostředků,
kont rola
z a v a z a d e l a j i n é h o z b ož í p ř e v á ž e n é h o o s o b a m i n e b o n a osobách a provádění úředních šetření s cílem zajistit, a b y b yl y d o d r ž o v á ny c e l n í p ř e d p i s y a p ř í p a d n ě i d al š í p r á v n í p ř e d p i s y v z t a h uj í c í s e n a z b o ž í p o dl é h a j í c í c e l n í m u do h l e d u . “ 146
Je
zajímavé,
m e t od o u
d e f i n i c e , s l e d ov a t v ýv o j
a n a l ýz y
h i s t or i c k é h o
ú p r a v y i n s t i t u t u „ c e l ní
v ýv o j e
této
k o nt r o l a “ a ž
k d n e š n í m u st a v u . - D e f i n i c e d l e č e s k os l o v e n s k é h o p r á v a – v t v r d é m t o t a l i t ní m období (rok 1953): z b ož í
d o v áž e n é ,
v yv á ž e n é
a
p r o vá ž e n é
a
z b ož í
p ř e p r a v o v a n é p ř e s c i z í s t á t ní úz e m í po d l é h á o m e z e ní m p o d l e t o h o t o z á k o na , z e j m é n a c e l n í m u ř í z e n í a c e l ní k o n t r o l e . 147 D á l e c e l n í k o n t r ol a n e n í n i j a k f o r m á l ně
146
Článek 4, bod 14, Nařízení Rady (EHS) č.2913/1992 ze dne 12. října 1992, kterým se vydává celní kodex Společenství 147 Srov. § 9, celního zákona č. 36/1953 Sb. ze dne 24. dubna 1953
148
d e f i n o v á n a , c e l n í z ák o n 148 p o u z e o p r á v n ě ní o r gá n ů c e l ní správy při celní kontrole. - D e f i n i c e d l e s o c i a l i s t i c k é h o č e s k o s l ov e n s k é h o p r á v a ( r o k 1974): c e l n í k o nt r o l a z a j i šť u j e o c h r a n u n á r o do h o s p o d á ř s k ýc h a j i n ýc h c e l o s p o l e č e n s k ýc h z á j m ů p ři d o v o z u , v ýv o z u a průvozu
z b ož í .
C e l ní
k o nt r o l a
d o v oz u ,
v ýv o z u
a p r ů v o z u z b ož í z a j i š ť uj e d o d r ž ov á n í pr á v a p o v i n n o s t í s t a n o v e n ýc h t í m t o z á k o n e m a p ř e dp i s y p o d l e n ě h o v yd a n ým i ,
jakož
s t a n o v e n ýc h v ýv o z n í c h
i
d o d r ž o v á ní
zvláštními a
práv
předpisy
p rův o z ní c h
a
povinností
o
zákazech
d o v oz n í c h , a
o m ez e n í c h
a o o p r á v n ě n í k z a hr a n i č n ě o b c h o d n í či n n o s t i . 149 - D e f i n i c e u ž i t á v č e sk é m p r á v u ( r o k 1 9 93 ) : c e l n í k o n t r ol o u ( j e ) p r o v á d ě n í z v l á š t n í c h ú k o n ů c e l n í m i o r gá n y
v
rámci
a ověřování
celního
v l a st no s t í
d o h l e du ,
z b ož í ,
např.
z j i š ť o v á ní
p r o v ě řo v á n í
ex i st e n c e
a p r a v o s t i d o kl a d ů a l i s t i n , k on t r o l a úč e t n í c h d o k l a d ů a j i n ýc h
záznamů,
k o n t r ol a
d o p r a vn í c h
p r o st ř e d k ů ,
k o n t r o l a z a v az a d e l a j i n é h o z bo ž í p ř e vá ž e n é h o o s ob a m i j i n ým o s o b á m , p ro v á d ě n í ú ř e d n í c h š e t ř e n í , s c í l e m z a j i s t i t , a b y b yl y d o d r ž o v á n y c e l n í p ř e d p i s y. “ 150
Porovnáme-li ukazuje
se,
p r e c i z o v a l o,
že
definice
pr á v o
v h i s t o ri c k é
tento
u p ř e sň o v a l o
i ns t i t ut
jeho
o bs a h ,
časové
celního až
p o s l o u p no s t i ,
p ráva
po
postupně
s o u č a sn ý
stav
z a k o t v e n ý v C e l n í m k o d ex u E U . I d a l š í v ýv o j p r á v n í ú p r a vy t o h o t o p o j m u p ok r a č u j e v d a n é m t r e n d u , c ož d o k a z u j e v s o u č a sn é d o b ě v r á m c i k om u n i t á r n í h o p r á v a E U v o b l a s t i p ř í m o p o už i t e l n ýc h c e l n í c h p ř e d p i s ů E U p o s t u p n ě v st up u j í c í d o ú č i n n o st i ( ú p l n á
148
Srov. § 27, celního zákona č. 36/1953 Sb. ze dne 24. dubna 1953 Srov. § 20, celního zákona č. 44/1974 Sb. ze dne 24. dubna 1974 150 Srov. § 2, písm. k), celního zákona č. 13/1993 Sb. ze dne 15. prosince 1992 149
149
účinnost
nastane
24.
6.
2 01 3 )
„ Mo d e r n i z ov a n ý
celní
k o d ex
S p o l e č e n s t v í “ , k t e r ý d e f i n u j e c e l n í k o n t r o l u n á s l e d ov n ě : 151
- „ c e l n í m i k o nt r o l a m i “ j s o u z v l á št n í ú ko n y p r o v á d ě n é c e l n í m i
o r gá n y z a
účelem
z a j i š t ě ní
ř á d n é h o u p l a t ň ov á n í
c e l ní c h
p ř e d p i s ů a j i n ýc h p r á v n í c h p ř e d p i s ů u p r a v u j í c í c h v s t u p , v ýs t u p , t r a n z i t , p ř ep r a v u , u s k l a d n ě ní a k o n e č n é p o u ž i t í z bo ž í p ř e v á ž e n é h o m ez i c e l n í m úz e m í m S p o l e č e n s t v í a j i ným i územími
a
v ýs k yt
a
p o h yb
zboží,
které
není
z b ož í m
S p o l e č e n s t v í , a z bo ž í p r o pu š t ě n é h o d o r e ž i m u ko n e č né h o p o u ž i t í n a c e l n í m úz e m í . “ 152 P o r o v n á m e - l i d e f i n i c e u v e d e n é v c e l n í m k o d e x u E U , d ř í vě j š í z n ě n í s b u do u c í m z n ě n í m d e f i n i c e , p ak j e z ř e j m á z á s a d ní z m ě n a , a to o d kl o n
od v ýč t u d r u h ů ú k o n ů , k t e r ým i s e c e l n í k o n t r ol a
p r o v á d í , a l e z a m ě ř e n í s e n a o b l a s t i c e l n í p r o b l e m a t i k y, k d e m á b ýt c e l n í k o n t r ol y u ž i t o . V ys v ě t l e n í t é t o z m ě n y j e m o ž n é h l e d a t v c h a r a k t e r u v ýv o j e c e l n i c t v í a č i n n o st i c e l n í sp r á v y v p o s l e d n í m o b d o b í . D o p r a kt i c ké č i n n o s t i c e l ní c h or gá n ů s e v č l e ň u j e r e l a t i v n ě m n o h o t e c h n i c k ýc h n o v i n e k , k t e r é m ěn í , m no h d y i v e l m i v ýr a z n ě , p o s t u p y p o u ž í v a n é p ř i c e l n í k o n t r ol e . P a t r n ě p r o t o , ab y k a ž d ý z n o v ýc h
postupů
zařazovaný
do
celní
k o n t r ol y
nemusel
b ýt
k o n f r o n t o v á n s e z ák l a d n í p r á v n í d e f i n i c í , z d a n e n í s n í v r o z p o r u, u p u s t i l a E U o d v ýč t u d r u h ů ú k o nů a z am ě ř i l a s e n a ú č e l už i t í c e l n í k o n t r o l y a n a o b l a s t i , v e k t e r ýc h c e l n í k o n t r o l a b ud e u ž í v á na . C e l n í k o n t r ol a j e s o u č á s t í c e l n í h o d o h l e d u , c ož j e ši r š í institut celního práva, definovaný jako: - „ d o hl e d e m z e st r a n y c e l n í c h o r g á n ů “ s e r o z u m í ob e c n á č i n n o s t o r gá n ů , j í ž s e z a j i š ť uj e d o d rž o v á n í c e l n í c h p ř e d pi s ů a p ř í p a d n ě i d a l ší c h p r á v n í c h p ř e d p i sů v z t a hu j í c í c h s e n a z b ož í p o d l é h a j í c í c el n í m u d o h l e du “ 153
151
Nařízení Evropského parlamentu a Rady (ES) č. 450/2008 ze dne 23. dubna 2008, kterým se stanoví celní kodex Společenství. 152 Článek 4, bod 3, Nařízení Evropského parlamentu a Rady (ES) č. 450/2008 ze dne 23. dubna 2008, kterým se stanoví celní kodex Společenství. 153 Článek 4, bod 13, Nařízení Rady (EHS) č. 2913/1992 ze dne 12. října 1992, kterým se vydává celní kodex Společenství
150
Lz e ř í c i , ž e v š e , c o p o d l é h á c e l ní m u d o h l e du , m ů ž e b ýt p o d r o b e n o c e l n í k on t r o l e . P ř i c e l n í k o n t r ol e p r o v á d ě n é n a ú z e m í Č e s k é r e p u b l i k y s e n e p o u ž i j e z á k o n o s t á t ní k o nt r o l e . 154 C e l n í k o n t r ol u , b yť c e l ní předpisy
žádné
její
č l e n ě ní
n e u v á dě j í ,
lze
z
p r ax e
d r u h o vě
k l a s i f i ko v a t p o dl e rů z n ýc h k r i t é r i í : -
-
-
p o d l e o bj e k t u , vů č i k t e r é m u j e k o nt r o l a v e d e n a :
k o n t r o l a z b ož í ,
k o n t r o l a do k l a d ů a e v i d e n c í ,
k o n t r o l a do p r a v n í c h p r o s t ř e d k ů ,
k o n t r o l a po š t o vn í c h z á s i l e k ,
k o n t r o l a z a v a z a d el ,
k o n t r o l a os o b ,
p o d l e č a s o v é s o uv z t a ž n o st i k e k on t r o l ov a n é m u p ř í p a d u:
k o n t r o l a č a s o v ě s o uv i s e j í c í s p ř í p a d e m ,
k o n t r o l a č a s o v ě n á sl e d n á ,
p o d l e d r u h u c e l n í h o r e ž i m u , v e k t e r é m s e k o n t r o l o va n ý
případ nachází:
-
-
154
k o n t r o l a do v oz u ,
k o n t r o l a v ýv o z u ,
kontrola tranzitu,
k o n t r o l a r ež i m u z u šl e c h ť o v a c í h o s t yk u ,
k o n t r o l a r ež i m u s k l a d o v á n í v c e l ní c h sk l a d e c h ,
k o n t r o l a r ež i m u d o č a s n é h o u ž i t í ,
podle přípravy kontroly:
kontroly plánované,
kontroly operativní,
p o d l e z á s a h u d o o b j e k t u k o nt r o l y:
kontroly vnější,
kontroly vnitřní.
Srov. § 53 CZ
151
C e l n í k o nt r o l a s e v p r a x i r e a l i z u j e p om o c í c e l n í c h p r o h l í d ek , c o ž j e f yz i c k é z j i št ě n í a o v ě ř e n í s k u t e čn o s t í , d a t , ú d a j ů , v l a s t n o s t í , v z t a h uj í c í c h s e k e k o n k r é t n í m u o bj e kt u k o nt r o l y k o n t r o l o v a n é h o c e l n í m i o r gá n y. I c e l n í p r o h l í d k a m á r o z d ě l e n í n a k l a si f i k a č n í d r u h y, p o d l e r ů z n ýc h h l e d i s e k, n e j č a s t ěj i r oz l i š u j e m e: c e l n í p r o h l í d k y p o d l e r o z s a h u:
-
c e l n í p r o h l í d k a ú p l n á ( p r o h l í ž í s e v š e s e v z t a h em ke kontrolovanému případu),
c e l n í p r o h l í d k a t yp o v a n á ( p r o h l í ž í s e n a z á k l a d ě c í l e n é h o v ýb ě r u ) ,
celní prohlídka namátková (prohlíží se na základě n á h o d n é h o v ýb ě r u ) ,
c e l n í p r o h l í d k y p o d l e z p ůs o b u p ro v e d e n í :
-
celní
p r o hl í d k y
provedené
f yz i c k y
celními
prohlídky
provedené
celními
o r gá n y
o r gá n y,
celní
s p o už i t í m t e c h n i c kýc h p r o s t ř e d k ů ,
celní
prohlídky
provedené
celními
o r gá n y
s p o už i t í m s l už e b n í c h p s ů . S o u č á s t í c e l n í c h p ro h l í d e k m ůž e b ýt i s l už e b n í ú k o n o d e b rá n í v z o r k ů k o nt r o l o v a né h o o b j e k t u , j e - l i o d e b r á n í v z o r k ů t ec h n i c k y možné. Při zákonem oprávnění,
provádění č.
1 3 / 199 3 aby
celní Sb.
mohly
k o n t r ol y
mají
celní
o r gá n y
s t a n o v e n y p o v i n n o st i
svou
činností
i
n a p l ň o v at
celním
celou
škálu
účel,
s m ys l
c e l n i c t v í , z a k ot v e ný v c e l n í c h p ř e d p i se c h E U i Č R . Ze j m é n a j s o u to: -
p o v i n n os t i :
p r o k á z a t p ří s l uš n o st k c e l n í sp r á v ě 155,
při
v ýk o n u
celní
k o n t r ol y
p o s t u po v a t
p o dl e
o b e c n ě z á v a z n ýc h p r á v n í c h p ř e d p i s ů EU i Č R , a l e
155
§ 28 CZ
152
s o u č a s n ě i ct í t a š e t ř i t p r á v a k o nt r o l o v a n ýc h s u b j e k t ů 156,
poučit
k o n t r ol o v a ný
a právních úkonu
157
subjekt
d ů v o d ec h
o
jeho
prováděného
právech
s l už e b n í h o
,
m l č e n l i vo s t
o
z j i š t ě n ýc h
skutečnostech
vůči
t ř e t í m os o b á m 158. -
Oprávnění:
p r o k á z á n í t o t ož no s t i k o n t r ol o v a n é h o s ub j e k t u 159,
p o ž a d o v at
v ys v ě t l e n í
od
k o nt r o l o v a n é h o
s u b j e k t u 160,
p o ř i z o v a t d o ku m e n t a c i k p r o v á d ě n é k o nt r o l e 161,
z a s t a v o v at o s o b y a v o z i d l a 162,
v yž a d o v a t s o u č i n n os t k o nt r o l o v a n ýc h 163,
p o ž a d o v at i n f o r m a ce z e v i d e n c í 164,
p r á v o v s t u pu d o m í s t , k d e j e z bo ž í , u k t e r é h o m á b ýt p r o v e d e n a c e l n í k o n t r o l a 165.
Z celní
k o n t r o l y,
e x i s t uj í
celním
zákonem
s t a n ov e n é
v ýj i m k y, k d y p r á v o c e l n í c h o r gá n ů n a p r o v e d e n í c e l n í k o nt r o l y s e n e u p l a t n í , a t o v p ř í p a d e c h , ž e s e j e dn á o : -
z b ož í
do v á ž e n é ,
v tranzitu, států
a
v yv á ž e n é
jako
zavazadla
o s t at n í c h
osob,
a
představitelů
které
p ož í v a j í
a i m u n i t y p o d l e m e z i n á r o d ní h o p r á v a ,
156
Srov. § 24 CZ Srov. § 24 CZ 158 Srov. § 29a CZ 159 Srov. § 31 CZ 160 Srov. § 30 CZ 161 Srov. § 36 CZ 162 Srov. § 37 CZ 163 Srov. § 50 CZ 164 Srov. § 51a CZ 165 Srov. § 50 CZ 157
153
přepravované j i n ýc h v ýs a d y
-
d i p l om a t i c k á po š t a a k o nz u l á r n í z a v a z a d l o a j i n á pošta
p ož í v a j í c í
ochrany
podle
m e z i n á r o d ní ho
práva, -
d i p l om a t i c k á p o št a m i n i st e r s t v a z a h r an i č n í c h v ě c í a z a s t u pi t e l s k ýc h ú ř a d ů Č e s k é r e p u b l i ky,
-
ú ř e d n í d o k um e n t y u r č e n é p r o p o t ř e b u o z b r oj e n ýc h sil
nebo
c i vi l ní
s l ož k y
Severoatlantické
s m l o u v y,
úředním
a
razítkem
osvědčující,
že
je-li
z ás i l k a
smluvních jsou -li
p ř e d l o ž en o
o b s a hu j e
stran
opatřeny p o t v rz e n í
p ou z e
úřední
d o k u m e n t y, -
z á s i l k y s ú ř e d n í m i a j i n ým i d o k u m e n t y o b s a h u j í c í u t a j o v a n é i n f o r m a ce p o d l e z v l á št n í h o z á k o n a 166, pokud splňují všechny podmínky a náležitosti pro m a n i p u l a c i a p ř e p r a v u . 167
C e l n í k o nt r o l a j e ú č i n n ým n á s t r o j e m c e l n í h o p r á v a , a b y v r á m c i c e l n í ho d oh l e d u o r gá n y c e l n í s p r á v y s p l n i l y ú k o l z a d a n ý EU, a to: -
ochranu
finančních
zájmů
S p o l e č e n st v í
a
jeho
č l e n s k ýc h s t á t ů , -
o c h r a n u S p o l e č e n s t v í p ř e d n e k a l ým a n e z á k o n n ým o b c h o d e m p ř i so u č a s n é p o d p o ř e d o v ol e n é o b c h o d ní činnosti,
-
z a j i š t ě n í b ez p e č n o st i S po l e č e n s t ví a j e h o o b yv a t e l a o c h r a n u ž i vo t ní ho p r o s t ř e d í , v p ř í pa d ě p o t ř e b y v ú z k é s p o l up r á c i s j i n ým i o r gá n y,
166 167
Zákon č. 412/2005 Sb., o ochraně utajovaných informací a bezpečnostní způsobilosti Srov. § 49 CZ
154
-
zachování
řádné
kontrolami
a
rovnováhy
mezi
z j e d n o d u š e ní m
celními
d o v ol e n é h o
o b c h o d u . 168 C e l n í ko n t r ol a v yk o n á v a n á n a ú z e m í Č e s k é r e p u b l i k y, o p r o t i j i n ým
kontrolám
zde
r e a l i z o v a n ým ,
je
specifická
pr o
svou
k o m b i no v a n o u p r áv n í ú p r a v u c e l ní m i p ř e d p i s y E v r o p s k é u n i e , d o p l n ě n o u p r á v n í úp r a v o u Č e s k é r e p u bl i k y. In s t i t u c i o n á l n ě t voř í k o n t r o l ní s ys t é m p r o z a t í m t ř í s t u p ň ov á s o u s t a v a o r gá n ů c e l n í s p r á v y Č R , t j . G en e r á l n í ř e d i t e l s t v í c e l , c e l ní ř e d i t e l s t v í a c e l n í ú ř a d y. V s o u č a s n é d o b ě s e p ř i p r a v u j e z m ě n a o r ga n i z a c e c e l n í s p r á v y Č R n a d v o u s t u p ň o v o u s o us t a v u , k t e r á s e bude
skládat
z
Generálního
ř e d i t el s t ví
cel
a
c e l ní c h
úřadů
u m í s t ě n ýc h v s í d l ec h k r a j ů a v P r a z e ( ú č i n n o s t z m ě n y s e o č e k á v á o d 1 . 1 . 2 01 3 ) . D o t o h o t o k o nt r o l ní h o s ys t é m u , v z h l e d e m k t o m u , ž e s e j e d n á o s po l e č n o u k o m un i t á rn í p r o b l e m at i k u EU , n e l z e o p o m e n o ut z a ř a d i t E v r o p s k o u k om i si a j e j í D a ň o v o u a c e l n í j e d n o t k u ( T A X U D ) a E v r o p s k ý ú ř a d p r o b o j p r o t i po d v o d ů m v c e l n í a d a ň o v é ob l a s t i ( O LA F ) . V současné době, kdy ČR je bez přímé hra nice se „třetími“ s t á t y, t j . n e č l e n s k ým i
státy EU, jsou celní
v ýk o n e m
dalších
celé
a k o n t r o l ní h o
řady
c h a ra k t e r u ,
f u n kc í ,
které
tak
o r gá n y p o v ě ř e n y
zejména
v yt v á ř í
d o hl e d o v é h o
v České
r e p u b l i ce
z c e l n í c h o r gá n ů z v l á št n í o r gá n y s t á t n í h o d o hl e d u a k o n t r o l y s r ů z n ým z a m ě ř e n í m . T a kž e c e l n í o r gá n y v Č R v s o u č a s n os t i k r o m ě v ýk o n u
celnictví
v yk o n á v a j í
státem
určenou
s p e c i a l i z o v a n ou
k o n t r o l u v n á s l e du j í c í c h o b l a s t e c h : -
k o n t r o l a v s ou č i n no s t i s d al š í m i s t á t ní m i o r gá n y, nad
přepravou
j a d e r n ýc h
materiálů
a r a d i o a k t i v ní c h l á t e k , -
d o h l e d n a d t e c h ni c k o u b e z p e č n o st í v ýr o b k ů p ř i dovozu,
168
Článek 2, Nařízení Evropského parlamentu a Rady (ES) č. 450/2008 ze dne 23. dubna 2008, kterým se stanoví celní kodex Společenství.
155
-
k o n t r o l a z a pl a c e n í m ýt a a p o p l a t k ů z a u ž í v á ní d á l n i c a r yc h l o s t n í c h s i l ni c ,
-
k o n t r o l a do d r ž ov á n í d o b y ř í z e n í v oz i d l a ,
-
kontrola
p ř e d e p s an ýc h
dokladů
o
oprávnění
kulturních
památek
k mezinárodní silniční dopravě , -
kontrola
n á v r a t no s t i
a n á r o d n í c h k ul t u r ní c h p a m á t e k p o j ej i c h z a p ůj č e n í d o z a h r a n i čí , -
v ýk o n
v ym á h á n í
a v ym á h á n í
pohledávek
n e z a pl a c e n ýc h
s t át u
–
sankčních
v ýb ě r plateb
u d ě l e n ýc h o r gá n y s t á t n í s p r á v y v r á m c i d ě l e n é s p r á v y, -
s b ě r d a t a ko n t r ol a d a t st a t i s t i k y z a h r a n i č n í h o o b c h o d u a s t a t i s t i ky i n t r a k o m u n i t á r n í h o o b c h o d u E U v r o z s a h u Č e s k é r e p u b l i k y.
P . M a t o u š e k 169 u z a v í rá , ž e c h a r a k t e r i st i ck ým , m o d e r n i z u j í cí m p r v k e m v e v ýv o j i c e l n i c t v í p r o 2 1 . s t ol e t í j e , ž e z c e l n í c h o r gá n ů aplikujících
v p r ax i
celní
právo
s p e c i a l i z o v a n ýc h
na
celní
p r o b l e m a t i k u s e s t á v a j í o r gá n y s t á t n í s p r á v y u n i v e r z á l n í h o d o h l e d u a k o n t r o l y o d c e l n í p r o b l e m a t i k y, p r o b l e m a t i k y v yb r a n ýc h d a n í a v yb r a n ýc h u r č i t ým i
poplatků,
v yb r a n ým i
problematiky problémy
m ýt a ,
d opravy
až
po
dohled
aplikujících
nad
v praxi
p ř e d p i s y c e l n í h o p r á v a , v š i r š í m sm ys l u f i n a n č n í h o p r á v a a d a l š í . Zů s t á v á o t á z k o u, na č t e d y v r á m c i s ys t é m u k o nt r o l y m í t t u t o u n i v e r z á l n í i n st i t u c i , kt e r á v e s v é p od s t a t ě su p l uj e f u n kc i z c e l a n ě k o h o j i n é h o . D e l e ge f e r e n d a b y b y l o l e p š í s j e d n ot i t k o n t r o l ní p o s t u p y c e l n í a d a ň o v é s p r á v y, s l o u č i t n ě k t e r é s p r á v ní ú ř a d y, v yj m a z c e l a s p e c i a l i z ov a n ýc h , d o j e d n é o r ga n i z a č n í s t r u k t u r y, a tím
d o cí l i t
l e p ší
přehlednost
a fu n k č n í
p r o v áz a n o st
těchto
i n s t i t u c í p ř i z a j i š ť ov á n í a k o n t r ol e v e ř e j n ýc h p ř í j m ů . 169
MATOUŠEK, Pavel. Celní právo hmotné a jeho tendence v 21. století. In ŠPÍRKOVÁ, Taťána. Tendence daňového a celního práva v 21. století. 1. vyd. V Olomouci: Právnická fakulta, Univerzita Palackého, 2011, s. 37-52.
156
2.6 Kontrolní systém v úvěrovém právu Ú v ě r j e j e d n a k i n st i t ut f i n a n č ní h o t rhu , k t e r ý m ů ž e u m ěl e z v yš o v a t m n o ž st v í p e n ě z v o b ě h u , a l e j e t o i i n s t i t u t , k t e r ý, p o k u d j e p o s k yt o v á n z v e ře j n ýc h f i n a n c í , z f i n a n č n í c h p r o st ř e d k ů s t á t ní h o rozpočtu
p ř e d st a v u j e
veřejnou
podporu
státu
určitému
p o d n i k a t el s k é m u s ub j e k t u . V o b o u t ě c h t o p o s t a v e n í c h s e ú v ě r s t á v á p ř e d m ě t e m d o h l e d u a k o n t r o l y, a t o v p r v n í m p ř í p a d ě p ř e d m ě t em r e gu l a č n í h o a k o n t r o l n í ho z á j m u st á t u , v d r u h é m p ří pa d ě p a k p ř e d m ě t e m k o n t r ol n í p o z o r n o s t i E v r op s k é u n i e , n e b o ť v r á m c i E v r o p s k é u n i e p os kyt o v á n í v e ř e j n é p o d p o r y j e n a r u š e n í m sv o b o d n é s o u t ěž e , u m ě l ou d ef o r m a c í k o n k u r e n č ní h o p r o st ř e d í v E U , a t u d í ž v r á m c i E U j e p os k yt o v á n í v e ř e j n é p o d p o r y, a ž n a p o v o l e n é v ýj i m k y, p r a k t i c k y z a k á z á n o. K o n t r o l ní
s ys t é m
na
úseku
ú v ě r ov é h o
práva
v
České
r e p u b l i c e , j d o u - l i f i n a n c e d o ú v ě r ů z e s t á t ní h o r oz p o čt u , t e d y v e ř e j n á p o d p o r a , t vo ř í : -
N e j v yš š í k o n t r o l ní ú ř a d – s k om p e t e n c í j e n n a ú s e k u h o s po d a ř e n í s r o z p o č t o v ým i p r o s t ř e d k y,
-
Česká
národní
banka
–
ge n e r á l n í
r e gu l a č n í
a k o n t r o l ní o p r á v n ěn í v ů č i ú v ě r o v á n í , -
E v r o p s k á k o m i s e ve v ě c e c h p r o v ě ř e n í p o d e z ř e n í z p os k yt o v á n í n e d o v o l e n é v e ř e j n é p o d po r y s t á t e m .
P o k u d d o ú v ě r o v á ní n e v s t u p u j í f i n a n čn í p r o st ř e d k y s t á t n í h o r o z p o č t u, p a k ko n t r o l n í s ys t é m j e j e d n o p r v k o v ý, n e b o ť v e š k e r é k o n t r o l ní k om p e t e nc e j s o u s v ě ř e n y Č e s k é n á r o d n í b a n c e . K o n t r o l ní o p r á v n ě n í , p r á v n í p o d k l a d k o n t r o l n í h o s ys t é m u v o b l a s t i úv ě r o v é h o p r á v a , s p o č í v a j í z e j m é n a v z á k o n ě č . 2 1 / 1 99 2 S b . , o b a n k á c h a v z á k o n ě č . 6/ 1 9 9 3 S b . , o Č e s k é n á r o dn í b a n c e . U r č i t ý v l i v m á i z á k o n č . 2 1 5 / 2 0 0 4 S b. , o ú p r a v ě n ě k t e r ýc h v z t a h ů v o b l a s t i v e ř e j n é po d p o r y. P ř i p o j u j í se p a k , v p ř í p a d e c h v e ř e j n é
157
podpory
z finančních
prostředků
s t át n í h o
rozpočtu,
k t o m ut o
p r á v n í m u z á k l a d u i u s t a n o v e n í p ř e d p i s ů E U , n a p ř . č l . 87 a d a l š í S m l ou v y o z a l o ž e ní E S , N a ř í z e n í R a d y ( E S ) č . 6 5 9 / 1 9 9 9 , N a ř í z e n í Komise
č.
6 8 / 20 01 ,
Nařízení
K om i s e
č.
2 2 0 4 / 2 0 0 2,
a
další
v z t a h uj í c í s e k p r o bl e m a t i c e v e ř e j n é p od p o r y.
2.7 Kontrolní systém v měnovém právu a v právu upravujícím platební styk ČR K o n t r o l ní
s ys t é m
v o b l a st i
m ě n ov é h o
práva
a práva
u p r a v u j í c í ho p l a t e bn í s t yk v Č e s k é r e p u b l i c e j e s v ě ř e n j e d i n é m u s u b j e k t u, a t o Č e s ké n á r o d n í b a n c e , n a z á kl a d ě u s t a no v e n í z á k o n a č . 6 / 1 9 9 3 S b ., o Č e s k é n á r o d n í b a n c e . K o n t r o l n í p r a v om o c i j s o u u p r a v e n y i u s t a n o v e n í m i z á k o n a č . 2 5 3 / 2 0 08 S b . , o n ě k t e r ýc h o p a t ř e n í c h p r o t i l e ga l i z a c i v ýn o s ů z t r es t n é č i n n os t i .
2.8 Kontrolní systém v devizovém právu K o n t r o l ní s ys t é m r e a l i z o v a n ý v o b l a s t i d e v i z o v é h o p r á v a j e t v o ř e n p r v k y s e z ák o n n ým k o n t r o l n í m o p r á v n ě n í m , c ož v o b l a s t i d e v i z ov é h o p r á v a j so u d e v i z o v é o r gá n y s t á t u : -
M i n i st e r s t v o f i n a n cí Č R , s p r a v o m o c í v yk o n á v a t k o n t r o l ní č i n no s t i v d e v i z o v é o b l a st i vůč i :
-
o r ga n i z a č n í m sl o ž ká m s t á t u ,
ú z e m ní m s am o s p r á vn ým c e l k ů m ,
s t á t n í m f o n d ům ,
s u b j e k t ům p ř í m o n ap o j e n ým n a s t á t n í ro z p o č e t .
Česká
národní
b an k a ,
s
p r a v om o c í
v yk o n á v a t
k o n t r o l ní č i nn o s t i v d e v i z o v é ob l a s t i v ů č i vš e m o s t a t n í m s ub j e k t ům . P r á v n í p o d st a t a k on t r o l n í h o s ys t é m u v o b l a s t i d e v i z o v éh o p r á v a j e t v o ř e n a z á k o n e m č . 21 9 / 1 995 S b ., d e vi z o v ý z á k o n , v e z n ě n í v š e c h n o v e l , v yh l á š k a m i Č e s k é n á r o d n í b a n k y s m ě ř u j í c í m i
158
s v ým i
ustanoveními
do
devizové
problematiky
a
samozřejmě
n e s m í m e o p om e n o ut z á k o n č . 6/ 1 9 9 3 S b . , o Č e sk é n á r o d n í b a n c e . K o n t r o l ní o p r á v n ě n í t a k t é ž f o r m ul u j e z á k o n č . 2 5 3 / 2 0 0 8 S b ., o n ě k t e r ýc h o p a t ř e n í c h p r o t i l e ga l i z a c i v ýn o s ů z t r e s t n é č i nn o s t i . Zá k l a d n í
p o v i n n ost í
s u bj e k t ů ,
u
k t e r ýc h
se
uskutečňuje
d e v i z ov á k o n t r o l a , j e s o u č i n n o s t s ko n t r o l ní m i o r gá n y, d á l e s e m u s í po d ř í d i t n á p r av n ým o p a t ř e n í m a s t r p ě t p ř í p a d n é s a n kc e , j s o u l i v yk o n a t e l n é . 170
2.9 Kontrolní systém finančního tr hu
finančního
práva v oblasti
K o n t r o l ní s ys t é m n a d f i n a n č n í m t r he m v Č e s k é r e p u b l i c e p r o š e l v ýv o j e m o d s l ož i t é h o s ys t é m u ví c e p r v k o v é h o ( Mi n i s t e r s t vo f i n a n c í Č R , Č e s k á n á r o d n í b a n k a , K o m i s e p r o c e n n é p a p í r y, Ú ř a d p r o d o h l e d n a d d r u ž s t e v n í m i z á l ož n a m i ) k s o u č a s n é m u k o n t r o l n í m u s ys t é m u , k d y d v ě i n s t i t u c e , k t e r é m ě l y r o z d ě l e n y r e gu l a t o r n í a dozorové
kompetence
vůči
finančním
i n s t i t u cí m .
B yl y
jimi
j e d n a k v l á d n í o r gá n o b e c n ě u r č e n ý p r o o t á z k y t ýk a j í c í s e f i n a n c í , k t e r ým j e m i n i s t e r s t v o f i n a n c í , a d á l e Č e s k á n á r o d n í b a n ka j a k o ž t o ústřední sektoru
171
banka
st á t u
a
historicky
dané
centrum
b a n k o v n í ho
, a ž p o k o nt r o l n í s ys t é m s j e di n ým k o n t r o l n í m pr v k em ,
k d e o p r á v n ě n ým k o n t r o l n í m s ub j e k t e m j e Č e s k á n á r o d ní b an k a . Oprávnění
ČNB
v rámci
k o n t r ol n í h o
mechanismu
je
ge n e r á l n í h o c h a r a k t e r u , t j . o d u d ě l o v á n í p o v o l e ní k č i n n os t i , p ř es v ýk o n d o h l e d u , d oz o r u , u k l á d á n í o p at ř e n í k n á p r a v ě z j i š t ě n ýc h n e d o s t a t k ů, u k l á d á n í p o k u t , a ž p o z r u š e n í u d ě l e n é h o p o v o l e n í . V č i n n o s t e c h sp o j en ýc h s k o n t r o l o u a d o h l e d e m n a d fi n a n č n í m t r h e m v ys t u p u j e Č es k á n á r o d n í b a n k a i j a k o s p r á v n í o r gá n .
170
JÁNOŠÍKOVÁ, Petra, MRKÝVKA, Petr a TOMAŽIČ, Ivan. Finanční a daňové právo. Plzeň: Vydavatelství a nakladatelství Aleš Čeněk, 2009, s. 218. 171 TŮMA, Zdeněk. Vývoj institucionálního rámce dohledu nad finančním trhem v České republice. In KOLEKTIV. Pocta Prof. JUDr. Milanu Bakešovi, DrSc., k 70. narozeninám. 1. vyd. Praha: Leges, 2009, s. 433.
159
2 . 9 . 1 K o n t r o l n í sy s t é m v e f i n a n čn í m p r á vu v ob l a s ti č i n n o st i b a n k a p o j i šť o v e n K o n t r o l ní
s ys t é m
v
oblasti
č i n n os t i
bank
a
p o j i š ť o ve n
v České republice je svěřen České národní bance, a to v uceleném r o z s a h u o d u d ě l o vá n í b a n k o v ní c h l i c e n c í , r o z ho d n u t í o p o v o l e ní k pojišťovací opatření
č i n no s t i ,
k nápravě
přes
v ýk o n
z j i št ě n ýc h
dohledu,
n e d o st a t k ů ,
d oz o r u ,
právo
ukládání
p e r so n á l n í c h
z m ě n , o m ez e n í u r č i t ýc h č i n n o s t í k o n t r ol o v a n ýc h s u b j e k t ů , uk l á d á n í p o k u t , o p r á v n ě ní z a v é s t n u c e n o u s p r á v u a ž p o m ož n os t o d e b r á n í l i c e n c e č i p o v ol e n í . J e e v i d e nt n í , ž e t e nt o k o n t r ol n í s ys t é m j e d i n é h o k o n t r ol n í h o prvku
je
d o pl n ě n
v n i t ř ní m i
k o n t r ol n í m i
s ys t é m y
j e d n o t l i v ýc h
k o n t r o l ov a n ýc h s u b j e k t ů , t e d y b a n k i p o j i šť o v e n . H l a v n í úk o l b a n k o vn í h o do h l e d u s p o č í vá v z a j i š t ě ní b a nk o vn í l i k v i d i t y a v o m e z o v á n í r i z i k s p o j e n ýc h s č i n n os t í b a n k s o h l e d em n a o c h r a n u v k l a d a t e l ů a z a j i št ě n í d ův ě r y v e ř e j n o s t i v b a n k o v n í s ys t é m . P r á v n í z a k ot v e n í ko n t r o l ní h o s ys t é m u s e n a c h á z í p ř e d e vš í m v zákoně č. 6/1993 Sb., o České národní bance, ale i v z ákoně č . 5 5 2 / 1 9 91
Sb.,
o
s t á t ní
k o nt r o l e ,
zákoně
č.
3 6 3 / 19 9 9
S b. ,
o p o j i š ť o vn i c t ví , dá l e v z á k o n ě č . 58 / 1 9 9 5 S b . , o p o j i š ť o v á ní a f i n a n c o v á n í v ýv o z u s e st á t n í p o d p or o u , z á k o n č . 3 7 7 / 2 0 0 5 S b. o d o p l ňk o v é m do h l e d u n a d b a n k a m i , s p o ř i t e l n í m i a úv ě r o v ým i d r u ž st v y. D o o b l a s t i b a n ko v ni c t v í v e l m i o m ez e ně z a s a h u j e i k o n t rol n í p r a v o m o c N e j v yš š í h o k o n t r o l ní h o ú ř ad u o p r á v n ě n í m k on t r o l o v at Č e s k o u n á r o d ní b a nk u , a l e j e n v o m ez en é o b l a s t i h o s p o d a ře n í Č N B , a t o v ýd a j ů n a p o ř í z e n í m a j e t k u a výd a j ů n a p r o v o z , kd e N K Ú p o s uz u j e ú č e l n o s t a h o s p o d á r n os t t a k t o v yn a l o ž e n ýc h p r o s t ř e d k ů . Vzhledem
k
tomuto
om e z e n é m u
cílenému
o pr á v n ě n í ,
n e z a s a h u j í c í m u v ni č e m d o b a n k o v n i c t v í , n e n í N e j v yš š í k o n t r o l ní úřad
s u b j e kt e m
ko n t r o l ní h o
s ys t é m u
a p o j i šť o v e n v Č e s ké r e p u b l i c e .
160
v
o bl a s t i
č i nn o st i
b a nk
2 . 9 . 2 K o n t r o l n í s y s t é m v o b l a s t i k ap i t á l o vé h o t r h u v z h l e d e m k penzijním fondům K a p i t á l o v ý t r h , j a ko s u b s ys t é m f i n a n č n í h o t r h u , p l n ě p o d l é h á jednoprvkovému
ko n t r o l ní m u
s ys t é m u
s
v ýj i m k o u
p en z i j n í c h
f o n d ů , t j . a k ci o v ýc h s p ol e č n o s t í s ú č as t í n a k a p i t á l o v é m t r h u , k d e u f i n a n č n í h o p r o d uk t u p e n z i j n í h o p ř i po j i št ě n í j e p r o s t ř e dn i c t v í m penzijních
f on d ů
p o s k yt o v á n
státní
p ř í sp ě v e k ,
tj.
finanční
p r o s t ř e d k y z e s t á t ní h o r o z p o čt u . A p r á v ě p r o t a k o v é n a p o j e n í n a v e ř e j n é f i n a n c e s t át u v st u p uj e d o t o ho t o k on t r o l n í h o ř e t ě z c e n a d k a p i t á l o v ým t r h e m v í c e p r v k ů , a t o : -
Česká
národní
b an k a ,
která
provádí
dohled
nad
k a p i t á l o v ým t r h e m , -
M i n i st e r s t v o f i n a nc í Č R v úl oz e ko n t r o l y s t á t n í h o příspěvku,
a v k o n e č n é m dů s l ed k u m ůž e v t om t o p ř í p a d ě j a k o k o nt r ol n í p r v e k s v e l m i úz k o u k o m p e t e n c í v s t ou p i t d o k on t r o l ní h o s ys t é m u i -
N e j v yš š í k o n t r o l n í ú ř a d s e s v o u p r a v o m o c í k o nt r o l y nad
hospodařením
s finančními
p r os t ř e d k y
státního
rozpočtu Dohled
je
v yk o n á v á n
pomocí
i n sp e k t o r ů ,
kt e ř í
jsou
s ČNB
v p r a c o v n í m p om ě r u , a j e h o d ů l e ž i t o u s o u č á s t í j e s ou č i n n o s t s a m o t n ýc h s u b j e k t ů k a p i t á l o v é h o t rh u , k t e r o u t i t o po s k yt u j í n a p ř . v podobě
plnění
průběžné
i n f o rm a č n í
p o v i nn o s t i ,
i nf o r m a č n í
p o v i n n os t i p r a v i d el n é ( n a k o n c i r o k u ) a p o s k yt o v á n í i n f o r m a c í n e b o d o k u m e nt ů n a v yž á d á n í ( n a p ř . p ř i k o n t r o l e ) . 172
2.10 Neformální kontr olní systém – kontrola veřejností, podněty, stížnosti, upozornění v médiích N e l z e t a k é o p o m en o u t , ž e i d o o b l a s t i , k t e r o u u p r a vu j e f i n a n č n í p r á v o , z a sa h u j e k o n t r ol n í p r av o m o c v e ř e j n o st i , o b č a n ů , 172
JÁNOŠÍKOVÁ, Petra, MRKÝVKA, Petr a TOMAŽIČ, Ivan. Finanční a daňové právo. Plzeň: Vydavatelství a nakladatelství Aleš Čeněk, 2009, s. 243.
161
jako
n e f o r m á l ní
k o n t r ol n í
s ys t é m
v yp l ýv a j í c í
z oprávnění
z a k o t v e n é h o v Li s t i n ě z á kl a d n í c h p r á v a s v o b o d v č l . 18 o d s t . 1, k d e j e up r a v e n o v r á m c i z aj i št ě n í p e t i č n í h o p r á v a , ž e ve v ě c e c h v e ř e j n é h o n e b o j i né h o s p o l e č e n s k é h o z á j m u m á k až d ý p r á v o s á m n e b o s j i n ým i s e o b r a c e t n a s t á t ní o r gá n y a o r g á n y ú z e m ní s a m o s p r á v y s ž á d o st m i , n á v r h y a s t í ž n os t m i . Toto
o p r á v n ě ní
od
obecné
o b č a n s ké
roviny
může
být
t r a n s f o r m o v á n o a ž d o i n t e r p e l a č n í h o pr á v a v P a r l a m e n t u Č R , m ůž e s e d o t ýk a t p r o b l e m a t i k y v o b l a s t i up r a v e n é f i n a n č n í m p r á v e m a m ů ž e t u d í ž m í t i ne f o r m á l n í k o nt r o l ní ú č i n k y. O b d o b n ým
z p ů s o be m ,
jako
n e f o r m ál n í
k o nt r o l a ,
p ůso b í
i p r á v o o b č a n a n a i n f o r m a c e v e s m ys l u z á k o n a č . 1 0 6 / 19 9 9 S b ., o s v o b o dn é m p ř í s t up u k i n f o rm a c í m . Taktéž
se
o
dění
v této
o b l a st i
mohou
zajímat
m é di a ,
a z v e ř e j n ě n í m v r ám c i m é d i í v yv o l á v a j í j i s t o u m í r u k o n t ro l y, n e b o ť i n f o r m o v a n o st o u r č i t é o t áz c e j e v d a n é c h v í l i m a s o v á . K o n t r o l a l a i c k á – p ř e d s t a v u j e k o nt ro l u z e st r a n y š i r o k é v e ř e j n o s t i . O b č a n s ká k o n t r ol a j e p r o v ád ě n a o b č a n s k y. K a ž d ý o b č a n m á p r á v o a p o v i n n o s t j i p r o v á d ě t b uď s v o u ú č a s t í n a z a s e d á ní z a s t up i t e l s t v a k r a j e č i o b c e , n e b o p r ost ř e d n i c t v í m s v ýc h z á s t up c ů v e v o l e n ýc h o r g á n e c h . M ů ž e p o d á v a t i n t e r p e l a c e , z ú č a st ň o v a t s e v e ř e j n ě o r ga n i z o v a n ýc h a n k e t a v yu ž í v a t p ř e d e v š í m m o ž n os t i , které
s k ýt á
zákon
č.
106/1999
S b. ,
o
s v o b o dn é m
p ř í s t u pu
k i n f o r m a c í m , v e k t e r é m j e u v e d e n p o s t u p , j a k m ůž e s u b j e k t ( o b č a n , p r á v n i c k á o s o b a ) p o s t u p o v a t p ř i v yž á d á n í i n f o r m a c í od i n s t i t u c í v e ř e j n é sp r á v y a j i m i z ř i z ov a n ýc h i n s t i t u c í . O b č a n s k á k o n t r o l a j e z a m ě ř e na n a t y č i n n o s t i p r od u k o v a n é v e v e ř e j n é s p r á v ě , k t e r é o b č a n – l a i k m ů ž e p o s ou d i t . J e h o p o z n a t k y p a k m u s í b ýt p ř e d á n y o r gá n ů m , k t e r é j s o u k on t r o l ou o v ě ř e n y p r o f e s i o n á l n ě . T a m ů ž e f u n go v a t v po d o b ě j e d n o t l i v ýc h o b č a n ů ( a j e j i c h p r á v a n a v e ř e j n o u v o l bu ) a d á l e p a k l o gi c k y p r o s t ř e d n i c t ví m j i m i v o l e n ýc h z á s t up c ů
do
j e d no t l i v ýc h
úrovní
st á t n í
z a s t up i t e l s t v o k r a j e , o b e c n í z a s t u pi t e l s t v o .
162
správy
–
Parlament,
2.10.1
Pe t i c e
V e v ě c e c h v e ř e j n é h o z áj m u s e s m í ka ž d ý p e t i c í o b r a c e t n a s t á t n í o r gá n y a o r gá n y ú z e m n í s a m o s p r á v y. N e s m í v š a k j i m i v yz ýv a t k p o r u š o v án í l i d s k ýc h p r á v a s v o b o d n e b o z a s ah o v a t do n e z á v i sl o s t i s ou d ů . K s e s t a v e n í , s e h n án í p o d p i s ů a k d or u č e n í p e t i c e m o h o u o b č a n é v yt v o ř i t p e t i č n í v ýb o r . S t á t ní o r gá n j e p o vi n e n p e t i ci p ř i j m o ut , p o so u d i t j e j í o bsa h a d o 3 0 d n ů n a n i pí s e m n ě o d p ov ě d ě t . N e č i n n o s t i o r gá n u n e m ů ž e p e t e n t p r á v n í m i p ro s t ř e d k y z a b r á n i t , p ř í p u s t n á n e n í a n i ú s t a v ní s t í ž n o st . M ůž e s i vš a k s t ěž o v a t v r á d i u , t a kž e d ůs l e d k y p o r u š e n í p o v i n n os t i s t á t ní h o o r gá n u j s o u p o uz e po l i t i c k é . V n ě k t e r ýc h p ř í p a d e c h j e p e t i c e p o d m í n k o u u r č i t é h o p r á v a ( n a p ř . u p ř i j e t í k a n di d á t n í l i st i n y n e z á v i s l ýc h k a n d i d á t ů ) .
S t í ž n os t i v e v e ř e j n é s p r á v ě
2.10.2
S t í ž n os t i 173, o z n á m e ní a p o d á n í s e t ýk a j í v ě t š i n o u o s o bn í ho k o n k r é t n í ho z áj m u . Dne
1.
ledna
2006
n a b yl o
účinnosti
n a ř í z e ní
vlády
č . 3 7 0 / 2 0 05 S b ., k t e r ým s e z r u š u j e v l á d n í v yh l á š k a č . 1 5 0 / 1 9 58 Ú . l . , o v yř i z o v á n í st í ž n o s t í , oz n á m e ní a p o d n ě t ů p r a c u j í c í ch . K e s t e j n é m u d ni p ak n a b yl ú č i n n o s t i z á k o n č . 50 0 / 2 00 4 S b . , s p r á v n í ř á d , v e z n ěn í z á k on a č . 4 1 3 / 20 0 5 S b . Us t a n o v e ní m § 1 7 5 zákona
č.
5 0 0 / 2 00 4
Sb.
se
nově
upravuje
oblast
vyř i z o v á n í
s t í ž n o st í : Zá s a d n í ro z d í l o p r o t i d os a v a d n í p r á v ní úp r a v ě v yp l ýv á z e j m é n a z e s k ut e č n o s t i , ž e v yř i z o v á n í s t í ž n o s t í j i ž n e b u de n a d á l e u p r a v e n o s a m o st a t ným p r á v n í m p ř e d p i s e m , a l e s t á v á s e s o u č á s t í s p r á v n í h o ř á d u . Z t o h o j e n o v ě t ř e b a vyc h á z e t p ř i v ym e z e n í o b l a st i ,
173
Srov. zákon č. 82/1998 Sb., o odpovědnosti za škodu způsobenou při výkonu veřejné moci rozhodnutím nebo nesprávným úředním postupem a o změně zákona ČNR č. 358/1992 Sb., o notářích a jejich činnosti (notářský řád), ve znění pozdějších předpisů
163
na kterou se budou stížn osti podané v souladu s §175 zákona č . 5 0 0 / 2 0 04 S b. vz t a h o v a t . U s t a n o v e n í § 1 z á ko n a č . 5 0 0/ 2 0 0 4 S b. v ym e z u j í c í p ř e dm ě t ú p r a v y s t a n o v í , ž e t e n t o z á k o n u p r av u j e p o st u p o r gá n ů m o c i v ýk o n n é , o r gá n ů ú z e m n í c h s a m o s p r á v nýc h c e l k ů a j i n ýc h o r gá n ů , p r á v n i c k ýc h
a
f yz i c k ýc h
osob,
pokud
v yk o n á v a j í
p ů s o b n o st
v o b l a s t i v e ř e j n é s pr á v y ( d á l e j e n „ s p rá v n í o r gá n “ ) . V ýš e u v e d e n é je
tedy
nutné
chápat
tak,
že
st í ž n os t i
podané
v souladu
s u s t a n o v e ní m § 17 5 z á k on a č . 5 0 0/ 2 0 0 4 S b . m o h o u sm ě ř o v a t p o u z e p r o t i p o st u pu s p r á v n í h o o r g á n u p ř i j e h o č i n n o st i v o b l a st i v e ř e j n é s p r á v y. P o k u d t e d y b u d o u s t ě ž ov a t e l e m n a p a dá n y s k u t e č n o s t i m i m o t u t o o bl a s t , n e n í m o ž n é v s o ul a d u s u s t a n o v e ní m § 175 z á k o n a č . 5 0 0 / 2 0 04 S b. p o st u p o v a t .
2.11 Shrnutí, analýza a vyhodnocení celkového kontrolního systému v oblasti finančního práva v České republice J e z ř ej m é , ž e k o nt r o l n í s ys t é m y v o b l a s t i f i n a n č ní h o p rá v a v Č e s k é r e p u b l i c e v yt v á ř í s í ť , k t e r é s e n e m ů ž e v yh n o u t ž á d n ý s u b j e k t p ů s o bí c í v t é t o o bl a s t i , n e m ůž e u n i k n o ut z j e j í po z o r n os t i ž á d n á z l e gá l n ě p r o v o z ov a n ýc h č i n n o s t í a v p ří p a d ě n e l e gá l n í c h činností
je
jen
ve l m i
malá
p r a v d ěp o d o b n o st ,
že
by
mohly
d l o u h o do b ě u n i k at p o z o r n os t i k o n t ro l ní c h s ys t é m ů . K o n t r o l ní s ys t é m y Č e s k é r e p u b l i k y i E v r o p s k é u n i e v o bl a s t i f i n a n č n í h o p r á v a sv o u č e t n o s t í a m no ž st v í m p r vk ů , k t er é t yt o k o n t r o l ní
s ys t é m y
n e p ř e h l e d n ým , V e l k ým
tvoří,
dělá
s p ř e k r ýv a j í c í m i
nedostatkem
je
k o nt r o l n í se
c h yb ě j í c í
p r os t ř e d í
k o n t r o l ní m i jednotný
sl o ž i t ým ,
p r a v om o c e m i .
státní
informační
s ys t é m s p r á v y s t á t u , k d e b y v š e c h n y s l o ž k y k o n t r o l n í c h s ys t é m ů měly
k dispozici
o p r o v e d e n ýc h
z á k l a d ní
kontrolách
ú d aj e
o k o n t r o l ov a n ýc h
a o v ýs l e d c í c h
kontrol
s ub j e k t e c h , tak,
aby
se
z a b r á n i l o k o nt r o l ám o p a k o v a n ým a z e j m é n a n ě ko l i k a ná s o b n é m u
164
o p a k o v á n í a d m i n i st r a t i v n í c h p r o c e s ů a ú k o n ů v r á m c i k o nt r o l . D e l e ge f e r e n d a b y t e d y b yl o v h o d n é a ú č e l n é t e n t o s ys t é m z a v é s t . V e l k o u p ř í t ě ž í c e l é h o s ys t é m u j e i z o l o v a n o st j e d no t l i výc h p r v k ů k o nt r o l ní c h s ys t é m ů , a n u t n o př i z n a t , m no h d y i e x i s t uj í c í a p ř e t r v á v a j í c í r i v a l i t a m e z i s l ož k a m i ko n t r o l ní c h s ys t é m ů t r a d u j í cí s e z m i n ul o s t i . D ůs l e d k e m j e n í z k á ef e k t i v i t a k o n t r ol n í č i n n o s t i a v ys o k á m í r a n e h o s p o d á r n o s t i , c ož s n i ž u j e p oz i t i v ní v ýs l e d k y č i n n o s t i k o nt r o l ní c h s ys t é m ů . P ř i s pí v á k t om u i sk u t e č n o s t , ž e h a r m o n i z a c e o b l as t i s p rá v y s t á t u v r á m c i E U v p o d s t a t ě n e e x i s t u j e , n e e x i s t uj e a n i h a r m o n i z a c e v e v ýc h o v ě a u t v á ř e n í s t á t ní h o ú ř e d n í k a , n e e x i s t uj e a n i p ř e d s t a v a E U o s ys t é m u h a r m o n i z a c e k o n t r o l ní č i n n o s t i a j e j i c h p r i n c i p ů v r á m c i s t á t ní s p r á vy. D e l e ge f e r e n d a b y b yl o v h o d n é t yt o o t á z k y z a h r n o u t p o d e v r o psk o u ú p r a v u . E x i s t uj í
p o k us y
o
nápravu
v této
oblasti,
p ok u s y
o z j e dn o d u š e ní p r oc e s ů , n a p ř . s o u č a s ný p r o j e k t v yt v o ř e n í j e d n o h o i n k a s n í ho m í s t a p r o p l a t b y v yb í r a n é s t á t e m . I z d e s e v š a k u k a z u j e, j a k c e l ý s ys t é m j e s l ož i t ý, n e b o ť j e z ř e j m é , ž e s e z j e dn od u š e n í m inkasa
není
d o s ud
v yř e š e n
problé m
j e d n o t l i v ýc h p l a t e b n í c h p o v i nn o s t í
přehledu
v z h l e d em
nad
splněním
k o r gá n ů m , k t e r é
p l a t b u v ym ě ř i l y, c h yb í j e d n o t n ý i n f o r m a č n í s ys t é m . J e z ř e j m é , ž e p ř e dm ě t n á o b l a st k o nt ro l n í c h s ys t é m ů v r á m c i f i n a n č n í h o p r á v a s k ýt á p r o b u d o u c n o s t š i r o k é p o l e p r o i n o v a č n í o p a t ř e n í , p r o m ož no s t o p t i m a l i z a c e k o n t r o l ní c h s ys t é m ů a j e j i c h činnosti.
165
ZÁVĚR Předkládaná finančním
práce
právu,
a
se
to
z a b ýv á
především
Kontrolními z pohledu
s ys t é m y
ve
i ns t i t u c i on á l n í h o
z a b e z p e č e n í j e j í ho p r o v á d ě n í . J a k b yl o n a z n a č e n o v ú vod u , j e d n á s e o s l o ž i t o u m a t er i i j e d no t l i v ýc h p r v k ů , k t e r é do h r o m a d y t v o ř í celý
kontrolní
s ys t é m .
Ten
se
dále
odvíjí
od
j e d no t l i v é ho
f i n a n č n í h o o d v ě t ví a j e h o s p e c i f i k v r á m c i p r o v á d ě n é k o n t r o l y, k t e r é m u j e v ě n o v á na . Jak
b yl o
v práci
uvedeno,
k o nt r ol u
v e ř e j n ýc h
financí
z a b e z p e č uj e s t á t p r o s t ř e d n i c t ví m s výc h i n s t i t u cí s v ýj i m e č n ým v s t u p e m ex t e r n í k ont r o l y. P r á c e j e r o z č l e n ě n a n a d v ě k a p i t o l y, a t o č á s t t e o r e t i c k é h o v ym e z e n í
kontroly
a
část
na
ni
navazující,
z a b ýv a j í c í
se
j e d n o t l i v ým i k o n t r ol n í m i s ys t é m y v r á m c i f i n a n č n í h o p r á v a . Zd e j e n u t n é z m í ni t , ž e n ej e n j e d n o t l i v é k o nt r o l n í s ys t é m y v e f i n a n č n í m p r á v u m a j í s v ů j sys t é m , a l e ž e t a k é m o h l o b ýt t é m a t e m p r á c e z a m ýš l e n o p o h l í ž e t n a c e l o u p r o b l e m a t i k u j a ko j e d i ný s ys t é m k o n t r o l y v r á m c i f i n a n č n í h o p r á v a , k d y j e d n o t l i v é p od s ys t é m y v yt v á ř í j e d e n v e l k ý s ys t é m z a j i š ť uj í c í p o k r yt í c e l é š k á l y m o ž n ýc h s i t u a c í v r á m c i k o nt r o l y n a z á k l a d ě f i n a n č n í c h p ř e d p i s ů. P r v n í k a pi t o l a s e r oz p a d á n a j e d n o t l i v é p o d k a p i t ol y, k t e r é s e z a b ýv a j í
t e o r e t i c k ým
v ym e z e n í m
pojmu
k o n t r ol a
a
s ní
s o u v i s ej í c í c h d a l š í ch p o j m ů , k t e r é j sou p r o t u t o o b l a st výz n a č n é t a k , a b y b yl o m o ž n é n a n ě v e d r u h é č á s t i n a v á z a t . Vě n u j e s e podrobněji
její
kl a s i f i k a c i ,
n a v a z uj e
v ym e z e n í
p ř e dp o k l a d ů
k o n t r o l y a ž p o v ym e z e n í f i n a n č n í k on t r o l y. J e d n á s e p ř e d e v š í m o v ym e z e n í p o j m ů d o z o r , d o hl e d a k on t r o l a , kd y š l o o vym e z e n í , z d a s e j e d n á o s yn o n ym a , č i n a o p a k o p o j m y n a p r o s t o o d l i šn é s n a p r o s t o o d l i š n ým p r á v n í m v ym e z e n í m . V p r á c i b yl v ys l o v e n n á z o r , ž e d a n é v ýz n a m y m a j í o d l i š n é v ym e z e n í , o v š e m se s t e j n ým obsahem,
a
to
porovnávání m
st av u
žádoucího
se
stavem
p o ž a d o v a n ým . R oz d í l y j s o u p a t r n é v p r v n í m p ř í p a d ě v p o už i t í j e d n o t l i v ýc h p o j m ů a v e d r u h é m p ř í p a d ě z t e o r e t i c k o - pr á v n í h o v ym e z e n í j e d n o t l i výc h p o j m ů . P o s t u pu j e s e t a k o d o b e c n é h o k e 166
s p e c i f i c k é m u v ym e z e n í k o n t r ol y a j e d n o h o z j e j í c h p ří v l as t k ů , p r o o d v ě t v í f i n a n č n í ho p r á v a n e j d ů l ež i t ěj š í h o , t e d y f i n a n č n í ko n t r o l y. T o t o v ym e z e n í j e d ů l e ž i t é p r o t o , ž e k o n t r o l a s e j a k o i n s t i t ut v ys k yt u j e v e v š e c h o b l a s t e c h l i ds k é h o ž i v ot a , n e j e n t e d y p r á v n í h o . V k a ž d é s v é po d o b ě v r á m c i l i d s k é h o j ed n á n í m á s v á s p e c i fi k a , s v é o d l i š no s t i . N e j i n a k t o m u j e v r á m c i k o n t r o l y p r á v n í . T a t o p r á c e s e z a m ě ř u j e n a k on t r o l u f i n a n č n í . S o h l e d em z a s t ř e š uj í c í
a
na
m ož n o st i
z o be c ň u j í c í
dané
p oj e m
práce
k on t r o l a ,
b yl
v yb r á n
kt e r ý
je
jako
v yu ž í v á n
v o b e c n ýc h o z n a č e n í c h p r o c e s ů p o r o v n á v á n í s t a v u ž á do u c í h o s e s t a v e m sk u t e č n ým . T e n t o p o j e m b yl v yb r á n i z d ů v o du t o h o , ž e v b ě ž n é m ž i v o t ě j e t e n t o p o j em o b e c n ě p o u ž í v á n . Neméně důležité pro zpracování celé práce je v návaznosti na předchozí
i n f o rm a c e
v ym e z e n í
kontrolních
i n st i t u c í ,
které
se
v r á m c i s ys t é m u k on t r o l y f i n a n č n í h o pr á v a ú č a s t n í vl a s t ní k o n t r ol y činností. V e d r u h é k a p i t ol e , č l e n í c í s e d á l e n a p o d k a p i t o l y, s e p r á c e věnuje
j e d no t l i v ým
finančním
ko nt r o l á m
v rámci
po d o d v ě t ví
finančního práva. Z d ů v o d u v e l k é h o m n o ž s t ví p o h l e d ů n a j e d n o t l i v é f i n a nč n í s ys t é m y v r á m c i p o d o d v ě t ví f i n a n č n í h o p r á v a , b yl k j e h o p o p i su v yb r á n p o h l e d i n st i t u c i o n á l n í . T o z n a m e n á , ž e u j e dn o t l i v ýc h k o n t r o l ní c h f i n a n č ní c h s ys t é m ů j s o u vym e z e n y k o n t r o l n í o r gá n y. P o uz e u v yb r a n ýc h k o n t r ol , a t o fi n a n č n í k o n t r ol y v e v e ř e j n é s p r á v ě a k o n t r o l y v d a ň o v é m p r á v u , b yl p o r u š e n t e n t o ř á d , k d yž t yt o
b yl y p o p s á n y p o d r o b n ě j i .
K a ž dá
z u v e d e n ýc h
kontrol
je
u p r a v e n a r ů z n ým i p r á v n í m i p ř e d p i s y, k t e r é s e s a m oz ř e j m ě t a k é v yv í j í , no v e l i z uj í a m ě n í , a s a m o st at n ě j so u p ř e d m ě t e m m n oh a p r a c í , č l á n k ů a s t at í . U t ě c h t o d v o u v yb r a n ýc h k o n t r o l j e b l i ž ší v ym e z e n í z a m ě ř e n o n a c e l k o v ý p o h l e d n a d a n o u f i n a n č ní k o n t r o l u s c í l e m p ři b l í ž i t n ěk t e r é j e j í so u v i s l o st i v r á m c i d a n é h o s ys t é m u . Cílem finančních
celé
práce
k o nt r ol
b yl o
v rámci
p o s k yt n o u t
přehled
s am o st a t n é h o
167
j e d n o t l i v ýc h
právního
odvětví
finančního
práva.
Z celkového
popisu
b yl
v yb r á n
pohled
i n s t i t u c i on á l n í , a t o z d ů v od u m o ž no s t i k o m p a r o v a t j e d n o t l i v é k o n t r o l y z p o h l e d u p r o v á d ě n í k o n t r ol y j e d n o t l i v ým i k o n t r o l n í m i o r gá n y. J e z a j í m a vé s l e d o v a t , k t e r é i n s t i t u c e p l n í j a k é k o n t r o l ní pravomoci.
Kt e r é
mají
k o n t ro l u
ve
svém
hl a v n í m
p o s l á ní
a u k t e r ýc h j e t o p ou z e j e d n a z j e j í c h č i n n o s t í . V r á m c i p o d k a p i t ol y o f i n a n č n í k o n t r ol e v e v e ř e j n é s p r á v ě j e b l í ž e p o p s á n t ř í st up ň o v ý s ys t é m f i n a n č n í k o n t r o l y, j e j í m e t o d y a t a k é p o s t u p p ř i o f i n a n č n í k o nt r o l e . V ú v o d n í č á s t i p odk a p i t o l y t ýk a j í c í s e d a ň o v é k o n t r o l y s e práce
věnovala
s daňovou
v ym e z e n í
k o nt r o l o u ,
z á k l a d ní c h
tedy
pojmu
pojmů
samému,
s o u vi s e j í c í c h
kdy
b yl o
nutné
p ř i h l é d n o ut k j u di ka t u ř e s p r á v n í c h s o ud ů k v ýk l a d u t o h o t o p o j m u , k t e r ý v s o b ě s k r ýv á m n o h o ú sk a l í . D a ňo v ý ř á d j e j s á m n e d e f i n u j e, s t a n o v u j e a l e z a č á t e k t é t o k o n t r o l y, a p ř e s n ě v ym e z u j e j e j í c í l . D á l e b yl o n u t n é v ym e z i t o so b y d a ň o v é h o ř í z e n í , a t o s p r áv c e d a n ě , daňový subjekt
apod.
řízení.
opomenuta
N e b yl a
Následovalo ani
vym e z e n í
velmi
pojmu
d ů l ež i t á
d aň o v é h o
o bl a s t
úpravy
d a ň o v é h o ř á d u , k t er á s d a ň o v o u k o nt ro l o u s a m o t n o u ú z c e s o u v i sí , a t o v ym e z e n í z á k l ad n í c h z á s a d d a ň o v éh o ř í z e ní a d a ň o v é k o n t r o l y. B yl o p o u k á z á n o n a t o , ž e p r o t ut o o b l as t j e n u t n é v yu ž í t i d a l š í c h zásad,
které
j s ou
upraveny
ústavními
a s p r á v ní m i
p ř e d p i s y.
O k o l i z i d a ň o v é ho ř á d u a s p r á v n í h o ř á d u v t ě c h t o u s t a n o v e n í c h b yl o
pojednáno
v ym e z e n í
daňové
také
v rámci
kontroly
p ř í sl u š n é h o
samotné,
o d dí l u .
Na v á z a l o
d a ň ov é
k o n t r o l y,
ne j d ů l e ž i t ě j š í
instituce
průběh
v č e t n ě j e j í h o u k o n če n í . Cílem
této
práce
b yl o
v yl o ž i t
f i n a n č n í c h k o nt r o l v ů b e c a t a k é p ou k á z a t n a p r ů b ě h n ě k t e r ýc h f i n a n č n í c h k o nt r o l . J e d no t l i v é f i n a n č n í k o n t r o l y t v o ř í c e l e k , a j a k o c e l e k k r yj í v e š k e r o u č i n n o st v e s p o j i t o st i s v e ř e j n ým i p r o st ř e d k y. C o s e o vš e m t om u t o s ys t é m u v ym yk á , j s o u os o b y k o n t r o l or ů . T e n t o l i d s k ý f a k t o r , k t e r ý n a j e d n é s t r a n ě m á v ys o k é p r a v o m o c i
168
s u b j e k t i v n í h o p o s uz o v á n í k o n t r o l o v a n é v ě c i , n a d r u h é s t r a n ě n e m á p o v i n n os t
se
této
o d p o v ě d n os t i
uč it.
V Č es k é
republice
n e ní
p r o p r a c o v a n ý s ys t é m i n s t i t u c i o n ál n í h o v z d ě l á v á ní ú ř e d n í k ů v e ř e j n é s p r á v y, k t e r ý b y z a r u č i l j e d n ot n o st v ýk o n u v š e c h k o n t r o l n í ch č i n n o s t í . T yt o o s o b y t a k m n o h d y n e j s o u a n i p o d i n s t i t u c i o n á l ní k o n t r o l ou s v ýc h n a d ř í z e n ýc h . V r á m c i š e t ř e n í s e v í c e j d e c e s t o u a u t o k o n t r ol y v l a s t n í p r á c e s a m o t n ým k o n t r o l o r e m , n ež su p e r v i z í n ě k ým j i n ým . V t om t o oh l e d u j e m o ž né s p a t ř o v a t n u t n os t s t a r a t se o tento lidský faktor formou i v ýc h o v n ým i
metodami
a
n e j e n t e o r e t i c k ýc h š k o l e n í , a l e
v n e p o s l ed n í
řadě
také
s po l e č n ým i
t e m a t i c k ým i t r é n i n ky. P o t o m m ů ž e b ýt k o n t r o l a p o v š e c h s t r a n á c h e f e k t i v n í , ú č i n n á , pr o v á d ě n a h o s p o d á r ně s v ys o k o u o d b o r n o s t í .
169
SEZNAM ZKRATEK
B IS
B e z p e č n o s t n í i n f o rm a č n í s l už b a
ČNB
Č e s k á n á r o d n í b a n ka
DŘ EBA E IO P A
Zá k o n č . 2 8 0 / 2 0 0 9 S b . , d a ň ov ý ř á d , v e z n ě n í p oz d ě j š í c h předpisů E v r o p s k ý o r gá n p r o b a n k o v n i c t v í E v r o p s k ý o r gá n p r o p o j i šť o v ni c t v í a z am ě s t n a n e c k é penzijní pojištění
EHP
Evropský hospodářský prostor
ES
E v r o p s k é s p ol e č e n s t v í
ESA
E v r o p s k ý o r gá n p r o c e n n é p a p í r y
ESFS
E v r o p s k é h o s ys t é m u o r gá n ů f i n a n č n í h o d o h l e d u
EU
Evropská unie
C HJ
C e n t r á l n í h a r m o n i z a č n í j e d n o t k a p r o f i n a n č n í k o n t r ol u
IN T O S A I
E v r o p s k é sm ě r n i c e p r o i m pl e m e n t a c i au d i t ní c h standardů U s n e s e n í p ř e d s e d ni c t v a Č N R č . 2 / 1 9 93 S b . , o v yh l á š e n í
LZP S
Li s t i n y z á k l a d n í c h p r á v a s v o b o d j a k o s o u č á s t i ú s t a v n í ho p o ř á d k u Č e s k é r e p u b l i k y, v e z n ě n í p oz d ě j ší c h předpisů
MF
M i n i st e r s t v o f i n a n cí
NKÚ
N e j v yš š í k o n t r o l n í ú ř a d Č R
NSS
N e j v yš š í s p r á v n í s ou d
170
O LA F SŘ
SŘS
E v r o p s k ý ú ř a d p r o b o j p r o t i p o dv o d ů m Zá k o n č . 5 0 0 / 2 0 0 4 S b . , sp r á v n í ř á d , v e z n ě n í p o z d ě j š í c h p ř e d pi s ů Zá k o n č . 1 5 0 / 2 0 0 2 S b . , sp r á v n í ř á d s oud n í , v e z n ě n í p o z d ě j š í c h p ř e d pi s ů
TAXUD
D a ň o v á a c e l n í j e d no t k a
ÚSC
Ú z e m n ě s a m o s p r á v ný c e l e k
Ústava
Zo Ú
ZS D P
ZÚ F O
Ú s t a v n í z á k o n č . 1 / 1 9 9 3 S b . , Ú st a v a Č e s k é r e p u b l i k y, v e z n ě n í p oz d ě j ší c h p ř e d p i s ů Zá k o n č . 5 6 3 / 1 9 9 1 S b . , o ú č e t n i c t ví , v e z n ě n í p o z d ě j š í c h p ř e d pi s ů Zá k o n č . 3 3 7 / 1 9 9 2 S b . , o s p r á v ě d a n í a p o p l a t ků , v e z n ě n í p oz d ě j š í c h p ře d p i s ů Zá k o n č . 5 3 1 / 1 9 9 0 S b . , o ú z em n í c h fi na n č n í c h o r gá n e c h , v e z n ě n í p o z d ě j š í c h p ř e d pi s ů
171
SEZNAM A PRAMENŮ
POUŽITÉ
LITERATURY
K O H A J D A , M . P oj e m „ D o hl e d “ a j e h o u ž i t í v s o u č a sn é č e s k é l e gi s l a t i v ě .
In
BURDA,
Eduard
v s t r e d o e u r ó ps k o m pr i e s t o r e
2 00 7
et :
al.
(ed.)
zborník
z
Miľníky
práva
m e d zi n á r o d n ej
k o n f e r e n c i e d o k t or an d o v a ml a d ý c h v e de c k ý c h p r a c o v n í k o v k o n a n e j v dňoch 16. Papiernička
- 1 8 . 4 . 2 0 0 7 v p ri e st o r o c h Ú Z N R o r ga n i z ov a n e j
P r á v n i ck o u
fakultou
SR
Č a s t á:
Un i v e r z i t y
Komenského v Bratislave pod záštitou doc. JUDr. Mariána Vrabka, CSc.,
dekana
Komenského
P r aF
UK
v Bratislave,
v
B r a t i s l av e . P r á v n i c ká
Bratisl ava: fakulta,
Univerzita
V yd a v a ť e l s k é
o d d e l e n i e , 2 00 7 , 7 71 s . S . 5 1 6 – 5 2 3 . BABČÁK,
Vladimír.
Daňové
prá v o
Slovenskej
republiky.
B r a t i s l a v a : E P OS , 20 1 0 , 6 4 0 s . IS B N 9 7 8 - 8 0 8 - 0 5 7 8 - 5 1 0. B A K E Š , M i l a n. F i n a n č n í p rá v o . 4 . a k t u a l i z . v yd . P r a h a : C . H. B e c k , 2 0 0 6 , x x x , 74 1 s . B e c k o v y p r á v n i c k é u č e b n i c e . IS B N 8 0 717-9431-7. B A K E Š , M i l a n . F i n a n č n í p r á v o . 5 . , u p r . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 2 0 0 9 , x x vi i i , 5 4 8 s . B e c k o v y p r á v n i c k é u č e b n i c e . IS B N 9 7 8 - 8 0 7400-801-6. B A LK O , La d i s l a v , B A B Č Á K V l a d i m í r a k o l . F i n a n č n é p r á v o . 2 . v yd . B r a t i s l a v a : E UR O K Ó D E X , s . r . o ., 2 0 0 9 , 6 88 s . IS B N 9 7 8 - 8 0 89447-02-2. B A X A , J o s e f e t a l . D a ň o v ý ř á d : k o m e n t á ř . 1 . v yd . P r a h a : W o l t e r s K l u w e r Č e s k á r e pu b l i k a , 2 0 1 1 , x vi i , 7 6 3 , x v i i s . Ko m e n t á ř e W o l t e r s K l u w e r . IS B N 9 7 8 - 8 0 7 - 3 5 7 5 - 64 9 . D R Á B , O n d ř e j , T R U B A Č , O n d ř e j a Z A T LO U K A L, T o m á š . O b r a na p ř e d d a ň o v o u k o n t ro l o u . 1 . v yd . P r a h a : A S P I, 2 0 0 6 , 3 5 8 s . IS B N 80-735-7223-0. D U B Š E K O V Á , Le n k a . D a ň o v ý ř á d 20 1 1 : v ý k l a d j e z pr a c o v á n k p r á v n í m u s t a v u k e d n i 1 . 3 . 2 01 1 . 1 . v yd . P r a h a : W o l t e r s K l u w e r
172
Č e s k á r e p u b l i k a , 20 1 1 , x v , 1 5 6 s . M e r i t u m . IS B N 9 7 8 - 8 0 7 - 3 5 7 6 509. D U B Š E K O V Á , Le n k a . D a ň o v á k o nt ro l a p o dl e d a ňo v é h o ř á d u. A S P I ID L IT 3 8 7 9 7 C Z z e d n e 2 2 . 6. 2 01 1 . DVOŘÁK,
Bohdan
DVOŘÁKOVÁ,
a
Jana.
Zákon
o
f i n a n č ní
k o n t r o l e v p r a x i a p ř e d p i s y s o u v i s ej í cí . P a r d u b i c e : N a k l ad a t e l s t ví Č e s k ý a m o r a v s k ý ú č e t n í d v ů r , 20 0 3 . 261 s . IS B N 8 0 - 9 0 3 2 4 6 - 0 - 6 . E N G LIŠ ,
Karel.
Finanční
věda:
ná s t i n
t h e o ri e
h o sp o d á ř st v í
v e ř e j n ý c h s v a z k ů . P r a h a : F r . B o r o v ý, 1 9 2 9 , 4 0 7 s . G R O S C LA U D E , J a c q u e s , M A R C H ES S O U , P h i l i p p e . P ro c é d u r e s f i s c a l e s. 5 e é d . P a r i s : D a l l oz , 2 0 09 , 2 6 1 s . IS B N 9 7 8 - 2 2 4 - 7 0 8 1 882. H E N D R Y C H , D u š an a k o l . S p r á v ní pr á v o : o b e c n á č á s t . 7 . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 2 0 0 9 . x x x v i i i , 8 37 s . P r á v n i c k é u č e b n i c e . IS B N 9 7 8 - 8 0 - 7 4 0 0 - 0 49 - 2 . H E N D R Y C H , D u š an . P r á v n i c k ý s l o v ní k . 3 . , p o ds t a t n ě ro z š . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 2 0 0 9 , x x i i , 1 4 5 9 s . B e c k o v y o d b o r n é s l o v n í k y. IS B N 9 7 8 - 8 0 - 7 4 0 0 - 0 5 9 - 1 . H E N D R Y C H , D uš a n . S p r á v ní p rá v o : o b e c n á č á s t . 6 . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 2 0 0 6 , xx x i x , 82 2 s . IS B N 8 0 - 7 1 7 - 9 4 4 2 - 2 . H E N D R Y C H , D u š an . S p r á v ní v ě d a . P r a h a : A S P I, 2 0 0 3 , 1 9 5 s. IS B N 8 0 - 8 6 3 - 9 5 8 6 - 3 . In t e r n e t v e s t á t n í spr á v ě a s a m o s p r á v ě . S ys t é m o v á p o d p o r a r e f o r m y v e ř e j n ýc h
financí
[ o nl i n e] ,
[ ci t .
2 0 1 2 - 0 5 - 1 4] .
Dostupné
z < w w w . i ss s . cz / a r c h i v / 2 00 4 / d o wn l o a d / p r e z e n t a c e / m f c r _ r ou d n y. p p t > J Á N OŠ ÍK O V Á ,
Petra,
MRKÝVKA,
Petr
a
T O M A Ž IČ ,
Iv a n .
F i n a n č n í a d a ň o v é p r á v o . P l z e ň : V yd a v a t e l s t v í a n a kl a d a t e l s t ví A l e š Č e n ě k , 2 0 0 9 , 5 2 5 s . IS B N 8 0 - 7 3 8 - 0 1 5 5 - 8 .
173
J A N O UŠ E K , K a r e l a k o l . D a ň o v á k o n t ro l a a V y. J a k b ý t z a d o b ř e s e s v ý m s p r á v c e m d an ě . P r a h a : O db o r né n a k l a d a t e l s t v í e ko n o m i c k é l i t e r a t u r y, 2 0 0 3 . O dd í l 2/ 5 . 1 . 65 9 s . J A N O UŠ E K , K a r e l . Q u o v a d i s , j u di k a t u r o? In D a ň o v ý e x p e r t , 2 0 0 9 , č . 1 , s . 3 8 – 4 2. J ÍLE K , J o s e f . F i n a nč n í t r h y . 1 . v yd . P r a h a : G r a d a P u b l i s h i ng, 1 9 9 7 , 5 2 7 s . IS B N 8 0 - 7 1 6 - 9 4 5 3 - 3 . K A N IO V Á , Le n k a a A l e n a S C H IL LE R O V Á . S p r á v a d aní : ú p l n é z n ě n í z á k o n a, k o m e n t á ř , j u d i k at u r a . 2. , p ř e p r a c . v yd . P r a h a : A S P I, 2 0 0 5 , 3 8 7 s . D a ň o vá ř a d a . IS B N 8 0 - 7 3 5 - 7 1 0 6 - 4 . K IN D L, M i l a n , T E LE C K Ý , D a n i e l a V Á LK O V Á , H e l e n a . Z á k on o s p r á v ě d a n í a p op l a t k ů : k o m e n t á ř . 1 . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 2 0 0 2 , x i v , 4 9 2 p . IS B N 8 0 - 7 1 7 - 9 6 5 1 - 4 . K O B ÍK , J . D ů k a z n í b ř e m e n o v d a ň o v é m ř í z e n í – n ě k t e r é ú v a h y n a d j u d i k a t u r o u N e j v yš š í h o s p r á v n í h o s o ud u . In D a ň o v ý e x p e r t , 2 00 8 , č. 5, s. 2 – 9. K o n t r o l a v e s t á t n í s p r á v ě z p ř í s ní : ve ř e j n é f i n a n c e . In E k o n o m : T ýd e n í k H o s p o d á ř s k ýc h n o v i n . P r a h a : E c o n o m i a , a . s , 20 00 , 2 4 . 2 . 2000.
IS S N
1210-0714.
Dostupné
z : ht t p: / / e k o n o m . i hn e d . c z / i n d ex . p h p? a rc h i v e [ f r o m _ d a y] = & a r c h i v e [ f r o m _ m o nt h] = 1 & a r c h i v e [ f r o m _ ye a r ] = 2 0 0 0 & a r c h i v e [ t o _ d a y] = & a r c h i v e [ t o _ m on t h] = 1 2 & a r c h i v e [ t o _ ye a r ] = 2 0 0 0 & s 1 = 4 & s 2 = 0 & s 3 = 2 & s 4 = 0&s5=0&s6=0&m=cisla. K R A M Á Ř , K . K v ýv o j i a k o n c e p c i p r áv n í ú p r a v y f i n a n č n í k o n t r o l y v e v e ř e j n é s p r á v ě . In K O LE K T IV . P o c t a P r of . J U D r . M i l a nu B a k e š o v i , D r S c . , k 7 0 . n a r o z e ni n á m . 1. v yd . P r a h a : Le ge s , 2 0 0 9 , 1 9 0 - 2 0 0 s . T e o r e t i k. IS B N 9 7 8 - 8 0 8 - 7 2 1 2 - 2 3 3 . K U B Á T O V Á , K v ě t a . D a ň o v á t e o r i e : ú v o d d o p r ob l e ma t i k y . 2 . , a k t u a l i z . v yd . P r a h a : A S P I, 2 0 0 9 , 1 2 0 s. IS B N 9 7 8 - 8 0 - 7 3 5 7 - 4 2 3 - 9 K U B IN C O V Á , S o ňa . Č o p r i ni e s o l d aň o v ý p o r i a d o k ? In B u l l e t i n s l o v e n s k e j a d v o k á c i e . 2 0 1 2 , r o č . 18 , č . 1 - 2 , s . 11 - 1 4 .
174
LA N D G R Á F , R . D ů k a z n í b ř e m e n o a n e ga t i v n í t e o r i e důk a z n í . In D a ň o v ý e x p e r t , 2 0 09 , č . 6 , s . 1 1 – 1 9 . M A R K O V Á , H a n a , B O H Á Č , R a d i m . R o z p o č t o v é p rá v o . 1 . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 20 0 7 , 2 6 4 s . I S B N 9 7 8 - 8 0 - 7 1 7 9 - 5 5 1 - 3 . M A R K O V Á , H a n a . R o z p o č t o v é pr á v o . 1 . v yd . P r a h a : C .H . B e c k , 2 0 0 1 . i x , 2 0 3 s . B e c k o v a s k r i pt a . IS B N 8 0 - 7 1 7 9 - 6 3 3 - 6 . M A T O U Š E K , P a v e l . C e l n í p r á v o hm ot n é a j e h o t e n d e n c e v 2 1 . s t o l e t í . In Š P ÍR K O V Á , T a ť á n a . T e n d e n c e d a ň o v é h o a c e l n í h o p r á v a v 2 1 . s t o l e t í . 1 . v yd . V O l o m o u c i : P r á v n i c k á f a k u l t a , U n i v e r z i t a P a l a c k é h o , 2 0 1 1, s . 3 7 - 5 2 . IS B N 9 7 8 - 8 0 - 8 7 3 8 2 - 2 5 - 7 . M E D V E Ď , J o s e f , N E M E C , J u r a j , O R V IS K Á , M a r t a , Z I M K O V Á , E v a . V e r e j n é f i n a nc i e . B r a t i s l a v a : S P R IN T v f r a , 2 0 0 5 , s . 4 6 4 , IS B N 8 0 - 8 9 0 8 5 - 3 2 - 2 . M i n i st e r s t v o f i n a n cí Č R : P ř e d k l á d a c í z p r á v a k u s n e s e n í v l á d y č . 1 6 9 z e d n e 9 . 2 . 2 00 5 o z á m ě r u v yt v o ř e n í s t á t ní p o kl a d n y. MRKÝVKA, Finanční
Petr,
právo
a
Iv a n a
P A Ř ÍZK O V Á
f i n a n č ní
s pr á v a .
a
2.
Michal Díl.
1.
RADVAN. v yd .
Brno:
M a s a r yk o v a u n i v e r z i t a , 2 0 0 4, 4 0 4 s . E d i c e u č e b n i c P rá v n i c k é f a k u l t y M a s a r yk o v y u n i v e rz i t y v B r n ě , č . 3 5 4 . IS B N 8 0 - 2 1 0 - 3 5 7 9 X. M R K Ý V K A , P e t r . F i n a n č n í s p r á v a . 1 . v yd . B r n o : M a s a r yk o v a u n i v e r z i t a , 1 9 97 , 1 9 2 s . S pi s y P r á v n i c k é
f a k u l t y M a s a r yk o v y
u n i v e r z i t y v B r n ě , s v . 1 9 6 . IS B N 8 0 - 2 1 0 - 1 6 8 5 - X . P A Ř ÍZK O V Á , Iv a n a . F i n a n c o v á n í Ú S C z p r o s t ř e d k ů E v r o ps k é u n i e. In K O LE K T IV . P o c t a P r o f . J U D r . M i l a n u B a k e š o v i , D r Sc . , k 7 0 . n a r o z e n i ná m . 1 . v yd . P r a h a : Le ge s , 2 0 0 9 , 2 9 7 -
3 0 5 s . Te o r e t i k .
IS B N 9 7 8 - 8 0 8 - 7 2 1 2 - 2 3 3 . P A Ř ÍZK O V Á ,
Iv a n a .
Kontrola,
k on t r o l a
ve
veřejné
správě,
f i n a n č n í k o n t r o l a : 1 . č á s t . In D a n ě : č a s o p i s p r o p r áv n í v ě d u a p r a x i , B r n o : M a sa r yk o v a u n i v e r z i t a . P r á v n i c k á f a k u l t a , R o č . 1 1 , č . 3 , s . 2 40 - 2 5 0 . IS S N 1 2 1 0 - 9 12 6 . 2 003 .
175
P A U L IČ K O V Á , Slovensku
Alena
a
Milan
a v Čechách.
B AK E Š .
Finančné
V S l á d k ov i č o v e :
pr á v o
V ys o k á
na
škola
v S l á d ko v i č o v e , 200 7 , 3 3 4 s . IS B N 9 7 8 - 8 0 8 - 8 9 8 4 - 9 9 3 . P R Ů C H A , P e t r . S pr á v n í p rá v o : o b e c ná č á s t . 5 . d op l . a o p r . v yd . B r n o : M a s a r yk o v a u n i v e r z i t a , 2 0 03 . 2 2 4 s . IS B N 8 0 - 2 1 0 - 3 1 1 5 - 8 . R A D V A N , M i c h a l , P e t r MR K Ý V K A , Iv a n a P A Ř ÍZK O V Á a D a n a Š R A M K O V Á . F i nan č n í p r á v o a f i n a nč n í s p r á v a - b e r n í p r á v o . 1 . v yd . B r n o : M a s a r yk o v a u n i v e r z i t a , 20 0 8 , 5 0 9 s . E d i c e u č e b n i c P r á v n i c k é f a k u l t y M a s a r yk o v y u n i v e r z i t y v B r n ě , č . 4 1 7 . IS B N 9 7 8 - 8 0 7 - 2 3 9 2 - 30 8 . R E K T O Ř ÍK ,
Jaroslav,
Š E LE Š O V S K Ý ,
Jan.
K o n t ro l n í
s y s t é my
v e ř e j n é s p r á v y a v e ř e j n é h o s e k t o r u . 1 . v yd . 1 . P r a h a : E k o p r e s s , 2 0 0 3 . 2 1 2 s . IS B N 8 0 - 8 6 1 1 9 - 7 2 - 6 . S LÁ D E Č E K ,
Vladimír.
Obecné
s p rá v n í
právo.
2.,
aktualiz.
A p ř e p r a c . v yd . P r a h a : A S P I, 2 0 0 9 , 4 6 3 s . IS B N 9 7 8 - 8 0 7 - 3 5 7 3 829. S l o v ní k v e ř e j n é h o p r á v a č e s k o s l o v e n sk é h o . S v . I, A - C H . P r a h a : E u r o l ex B o h e m i a , 20 0 0 . v i i , 8 71 s . IS B N : 8 0 - 9 0 2 7 52 - 5 - 7 . S t á t ní
pokladna.
D o s t up n é
na
h t t p : / / w w w . st a t ni p ok l a d n a . c z / c s / S t a t ni - p o k l a d n a . h t m l TŮMA,
Zd e n ě k .
V ýv o j
i n s t i t u c i on á l n í h o
rámce
d oh l e d u
na d
f i n a n č n í m t r h e m v Č e s k é r e p u b l i c e . In K O LE K T IV . P o c t a P r o f . J U D r . M i l a n u B a k e š o v i , D r S c . , k 7 0 . n a r o z e n i ná m . 1 . v yd . P r a h a : Le ge s , 2 0 0 9 , 4 3 3 - 43 6 s . T e o r e t i k . IS B N 9 7 8 - 8 0 8 - 7 2 1 2 - 233 . V E D R A L, J o s e f . Sp r á v n í ř ád : k o m e n t á ř . 1 . v yd . P r a h a : B o v a P o l ygo n , 2 0 0 6 . 1 042 s . IS B N 8 0 - 7 2 7 3 - 1 3 4 - 3 . V E S E LÁ , Le n k a . D a ň o v á k o n t r ol a v pr o s t ř e d í h os p o d á ř s ké k r i z e. In P A P O U Š K O V Á , Zd e n k a a k o l . F i n a n č n í v ě d a a f i n a n č n í p r á v o v p r o s t ř e dí
h o sp o dá ř s k é
krize.
1.
v yd .
Olomouc:
Un i v e r z i t a
P a l a c k é h o v O l o m ou c i , 2 0 1 0, 1 5 9 - 1 63 s . M o no gr a f i e ( U n i v e r z i t a P a l a c k é h o ) . IS B N 9 7 8 - 8 0 2 - 4 4 2 6 - 6 31 .
176
V E S E LÁ , Le n k a . D a ň o v á k o n t r o l a v s i t k o m u . In H a m u ľ á k , O n d r e j ( e d . ) . P r á v o v u m ě n í a u m ě n í v p r á v u : s b o r n í k o d b o rn ý c h p ř í s p ě v k ů z m e z i n á r od n í k o n f e r e n c e O l o m o u c k é d e b a t y m l a d ý c h p r á v n í ků 2 0 1 1 . 1 . v yd . P r a h a : Le g e s , 2 0 1 1 , 1 3 7 -1 4 2 s . T e o r e t i k . IS B N 9 7 8 8 0 8 - 7 5 7 6 - 1 4 4. V E S E LÁ ,
Le n k a .
K o n t r o l ní
s ys t é m y
ve
finančním
p rá v u .
In
P r á v n í k : t e o r e t i c k ý č a s o p i s p r o ot á zk y s t á t u a p r á v a . P r a h a : A c a d e m i a , 2 0 1 2 . S v . ( p ř e d p o k l a d 8 n e b o 9 ) IS S N 0 2 3 1 - 6 6 25 ( p ř i j a t o k t i sk u ) . V E S E LÁ , Le n k a . P r á v a a p o v i n n os t i d a ň o v ý c h s u b j e k t ů v r á m c i daňové
k o n t ro l y .
v O l o m ou c i ,
R i go r ó z n í
P r á vn i c k á
práce.
fakulta,
20 1 0 .
Univerzita
Palackého
Dostupná
v k n i h o vn ě
Právnické fakulty UP v Olomouci, 100 s. V E S E LÁ , Le n k a . Zá k l a d n í z á s a d y v r á m c i d a ň o v é k ont r o l y. In H a m u ľ á k , O n d r e j ( e d . ) . P r i n c i p y a z á s ad y v p r á v u : t e o r i e a p r a x e : sborník
p ří s p ě v k ů
z
konference
Olomoucké
debaty
mladých
p r á v n í k ů 2 0 1 0. 1 . v yd . P r a h a : Le ge s , 2 0 1 0 , 3 6 6 - 3 69 s . T e o r e t i k . IS B N 9 7 8 - 8 0 8 - 7 2 1 2 - 5 9 2 . ZA T LO U K A L, T o m á š . D a ň o v á k o nt r ol a v š i rš í c h s o u v i sl os t e c h . 1 . v yd . P r a h a : C . H . B e c k , 2 0 0 8 , x i v , 34 1 s . B e c k o v a e d i c e p r á v n í i n s t i t u t y. IS B N 9 7 8 - 8 0 7 - 4 0 0 0 - 5 7 7 . Národní
s t r a t e gi e
o
ochraně
prostředků
ES.
Dostupné
na
h t t p : / / w w w .m f c r . c z / c p s / r d e / x c h g/ m f c r / x s l / v f _ n a r o d ni _ st r a t e gi e _ o c h r a n a _ e s _ c r _ 4 3 2 4 4 .h t m l K o n c e p c e k o n t r o l n í h o s ys t é m u v Č e s k é r e p u b l i c e s e z am ě ř e n í m n a finanční
kontrolu.
Dostupné
na
h t t p : / / w w w .m f c r . c z / c p s / r d e / x c h g/ m f c r / x s l / k o n c e p c e _ r oz _ f i n_ k o n t r o l y. h t m l
177
-
n á l e z Ú st a v n í h o s ou d u z e d n e 13 . 5 . 2 0 0 3 , s p. z n . I I. Ú S 334/02
-
n á l e z Ú st a v n í ho s ou d u z e d n e 2 4. 4 . 1 9 9 6 s p . z n . P l . Ú S 38/95
-
n á l e z Ús t a v n í h o sou d u z e d n e 2 9 . 1 0. 2 0 0 2s p . z n . II. Ú S 232/02
-
u s n e s e n í Ú st a v n í h o s o u d u z e d n e 3 . 11 . 2 0 1 0 , s p . z n . I. Ú S 378/10
-
N a ř í z e n í K om i s e ( ES ) č . 2 2 0 4/ 2 0 0 2 , o p o u ž i t í čl á n k ů 8 7 a 8 8 S m l ou v y o E S n a s t á t n í p o dp o r y z a m ě s t n a n o s t i
-
N a ř í z e n í K o m i s e (E S ) č . 6 8 / 2 0 01 , o p o u ž i t í č l á nk ů 8 7 a 8 8 S m l ou v y o E S n a p od p o r y n a v z d ě l á v á n í
-
N a ř í z e n í R a d y ( E S ) č . 2 9 8 8 / 1 99 5 o o c hr a n ě f i n a n č n í c h z á j m ů ES
-
N a ř í z e n í R a d y ( E S ) č . 3 94 / 1 9 99 o b o j i p r o t i p od v od ů m a ú p l a t k á ř s t ví p oš k oz u j í c í m E U,
-
N a ř í z e n í R a d y ( E S ) č . 6 5 9/ 1 9 9 9 , k t e r ým s e st a n o ví p r o v á dě c í p r a v i d l a k č l á n ku 93 S m l o u v y o E S
-
N a ř í z e n í R a d y ( E S , E U R A T O M ) č . 1 6 0 5 / 2 0 02 , k t e r ým s e s t a n o v í f i n a n č ní n a ř í z e n í o s o u h r n n é m r o z p o č t u E v r o ps k ýc h s p o l e č e n s t ví .
-
N a ř í z e n í m e v r o p s k éh o p a r l a m e n t u a R a d y ( E S ) č . 4 5 0 / 2 0 0 8 z e d n e 2 3 . du b n a 2 0 0 8 , k t e r ým s e s t a n o v í c e l ní k od e x S p o l e č e n s t v í ( M od e r n i z ov a n ý c e l n í k o de x )
-
S m ě r n i c e R a d y ( E S ) č . 3 0 8 / 1 9 9 1 o p ř e d c h á z e n í z n e už i t í f i n a n č n í h o s ys t é m u k p r a n í p e n ě z
-
N a ř í z e n í vl á d y č . 3 7 0 / 2 0 05 S b ., k t e rým s e z r u š u j e v l ád n í v yh l á š k a č . 1 5 0 / 1 95 8 Ú . l . , o v yř i z o v á n í s t í ž n os t í , o z n ám e n í a podnětů pracujících.
-
N a ř í z e n í R a d y ( E H S ) č . 2 9 1 3 / 1 9 9 2 , kt e r ým s e v yd á v á c e l n í k o d e x S p ol e č e n s t v í
178
-
r o z s u d e k N S S z e d n e 1 5 . 9 . 2 0 0 5 , č j . 5 A f s 22 3 / 2 004 , č . 1 4 1 1 / 2 00 7 S b . NS S
-
r o z s u d e k NS S z e d ne 1 7 . 2 . 2 01 1 , č . j . 9 A f s 5 3 / 20 1 0 - 8 7
-
r o z s u d e k NS S z e d ne 2 2 . 1 0 . 20 0 8 , č j . 9 A f s 3 0 / 2 00 8 - 8 6
-
r o z s u d e k NS S z e d ne 2 4 . 1 1 . 20 0 4 , č j . 1 A f s 1 8 / 2 00 4 - 6 5
-
r o z s u d e k NS S z e dn e 2 6 . 4 . 2 0 0 6 , č j . 1 A f s 6 0 / 2 0 0 5 - 13 0 , č . 9 3 8 / 2 0 06 S b. N S S
-
r o z s u d e k NS S z e dn e 3 0 . 1 . 2 0 0 8 , č j . 2 A f s 2 4 / 2 0 0 7 - 11 9 , č . 1 5 7 2 / 2 00 8 S b . NS S
-
r o z s u d e k NS S z e d n e 3 1 . 8 . 2 0 0 4 , č j . 5 A f s 1 6 / 2 0 0 4 -6 0 , č . 4 3 7 / 2 0 05 S b. N S S
-
r o z s u d e k NS S z e dn e 6 . 1 1 . 2 0 0 8 , č j . 5 A f s 3 6 / 2 0 0 8 - 14 6 , č . 1 7 8 1 / 2 00 9 S b . NS S
-
v yh l á š k a č . 1 5 0 / 1 9 5 8 Ú . l . , o v yř i z o v á n í s t í ž n o st í , oz n á m e n í a podnětů pracujících.
-
v yh l á š k a č . 4 1 6 / 2 00 4 S b . , k p r o v e d en í z á k on a o f i n a nč n í kontrole ve veřejné správě
-
ú s t a v n í z á k o n č . 1 / 19 9 3 S b. , Ú s t a v a Č e sk é r e p u b l i k y
-
u s n e s e n í č . 2 / 1 9 9 3 S b . , o v yh l á š e n í Li s t i n y z á k l a d n í c h p r á v a s v o b o d j a k o s o u č ás t i ús t a v n í h o p o ř á dk u Č e s k é r e p u bl i k y
-
z á k o n č . 10 6 / 1 99 9 S b . , o s vo b o d n é m p ř í s t u p u k i n f o r m a c í m ,
-
z á k o n č . 1 2 3 / 2 0 0 3 S b . , k t e r ým s e m ě n í z á k on č . 32 0 / 20 0 1 Sb.,
o fi n a n č n í
k on t r o l e
ve
veřejné
správě
n ě k t e r ýc h z á k o n ů ( z á k o n o f i n a n č n í k o nt r o l e ) -
z á k o n č . 12 8 / 2 00 0 S b . , o o b c í c h
-
z á k o n č . 12 9 / 2 00 0 S b . , o k r a j í c h
-
z á k o n č . 13 / 1 9 93 S b. , c e l n í z á k o n
-
z á k o n č . 13 1 / 2 00 0 S b . , o hl a v n í m m ě s t ě P r a z e
179
a
o
z m ěn ě
-
zákon
č . 1 4 7/ 2 0 00 S b . ,
o okresních
úřadech,
ve znění
p o z d ě j š í c h p ř e d pi s ů, -
z á k o n č . 16 6 / 1 99 3 S b . , o N e j v yš š í m k o nt r o l n í m ú ř a d u
-
z á k o n č . 18 5 / 2 00 4 S b . , o c e l n í s p r á v ě Č e s k é r e p u b l i k y
-
zákon
č.
2 / 1 9 69
Sb.,
o
zřízení
ministerstev
a
j i nýc h
ú s t ř e d n í c h o r gá n ů st á t n í sp r á v y Č R -
z á k o n č . 21 / 1 9 92 S b. , o b a n k á c h
-
z á k o n č . 2 1 5 / 2 0 0 4 S b . , o ú p r a v ě n ě k t e r ýc h v z t a h ů v o bl a s t i veřejné podpory
-
z á k o n č . 21 8 / 2 00 0 S b . , o r oz p o č t ov ýc h p r a v i d l e c h
-
z á k o n č . 21 9 / 1 99 5 S b . , d e v i z o v ý z á k o n
-
z á k o n č . 2 1 9 / 20 0 0 S b . , o m a j e t k u Č e s k é r e p u b l i k y a j e j í m v ys t u p o v á n í v p r á v ní c h v z t a z í c h
-
z á k o n č . 24 8 / 2 00 0 S b . , o p o dp o ř e r e gi o n á l n í h o r oz v oj e .
-
z á k o n č . 2 5 0 / 20 0 0 S b . , o r o z p o č t o v ýc h p r a v i d l e c h úz e m ní c h rozpočtů
-
zákon
č.
2 5 3/ 2 0 08
Sb.,
o
n ě kt e r ýc h
opatřeních
proti
l e ga l i z a c i v ýn o s ů a t r e s t n é č i n n os t i a f i n a n c o v á n í t e r o r i sm u -
z á k o n č . 26 2 / 2 00 6 S b . , z á ko n í k p r á c e
-
z á k o n č . 28 0 / 2 00 9 S b . , d a ň o v ý ř á d
-
z á k o n č . 28 0 / 1 99 2 S b . , o r e so r t n í c h , ob o r o v ýc h , p o d n i k o výc h a d a l š í c h z d r a v o t ní ch p o j i š ť o vn á c h ,
-
z á k o n č . 32 0 / 2 00 1 S b . , o f i n a n č ní k o nt ro l e v e v e ř e j n é s p r á vě
-
z á k o n č . 36 3 / 1 99 9 S b . , o p oj i šť o v ni c t v í
-
z á k o n č . 37 7 / 1 99 2 S b . , o s p r á v ě d a ní a p o p l a t k ů
-
z á k o n č . 3 7 7 / 20 0 5 S b . o d o p l ň k o v é m d o h l e d u n a d b a n k am i , s p o ř i t e l n í m i a ú v ě r ov ým i d r u ž s t v y.
-
z á k o n č . 40 / 2 0 04 S b. , o v e ř e j n ýc h z a k á z k á c h
-
z á k o n č . 40 / 2 0 09 S b. , t r e s t ní z á k o n í k 180
-
z á k o n č . 40 5 / 1 99 1 S b . , o k o nt r o l e v Č S F R
-
z á k o n č . 4 1 2 / 2 0 05 S b . , o o c h r a n ě u t a j o v a n ýc h i n f o r m a c í a b e z p e č n o s t ní z p ů so b i l o st i
-
zákon
č.
s přijetím
4 1 3/ 2 0 05 zákona
Sb., o
o
změně
ochraně
zákonů
v
so u v i s l os t i
u t a j o v a n ýc h
informací
a o b e z p e č n o st n í z pů s o b i l o s t i -
zákon
č.
4 2 0 / 2 004
Sb.,
o
p ř e z k ou m á v á n í
h o s p o d a ře n í
ú z e m ní c h s a m os p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b cí -
zákon
č.
4 2 1/ 2 0 04
S b. ,
o
změně
z á k on ů
so u v i s e j í c í c h
s p ř i j e t í m z á k o n a o p ř e z k o u m á v á ní h o s p o d a ř e n í úz e m ní c h s a m o s p r á v n ýc h c e l k ů a d o b r o v o l n ýc h s v a z k ů o b cí -
z á k o n č . 50 0 / 2 00 4 S b . , s p r á v n í ř á d
-
z á k o n č . 51 3 / 1 99 1 S b . , o b c h o d ní z á k o n í k
-
z á k o n č . 53 1 / 1 99 0 S b . , o úz e m ní c h f i n an č n í c h o r gá n e c h
-
zákon
č. 551/1991 Sb.,
o Všeobecné
z d r a v o t ní
p oj i šť o vn ě
Č e s k é r e p u b l i k y, -
z á k o n č . 55 2 / 1 99 1 S b . , o st á t n í k o n t r ol e
-
z á k o n č . 5 8 / 1 9 9 5 S b . , o po j i š ť o v á ní a f i n a n c o v á n í v ýv o z u s e s t á t n í p o d p o r o u,
-
z á k o n č . 6/ 1 9 9 3 S b., o Č e s k é n á r o dn í ba n c e ,
-
z á k o n č . 77 / 1 9 97 S b. , o s t át n í m p o d ni k u,
-
z á k o n č . 96 / 1 9 93 S b . , o s t a v e bn í m s po ř e n í a s t á t ní p o d po ř e stavebního spoření
-
S n ě m o v ní t i s k č . 57 5 / 0 vl á d n í h o n á v rh u z á k o n a o k o nt r o l e ( k o n t r o l ní ř á d )
-
z á k o n č . 4 1 8 / 1 99 1 Zb . , o š t á t n e j ko n t ro l e
-
z á k o n č . 2 9 1/ 2 0 0 2 Z. z . o Š t á t n e j p o k l a d n i ci a o z m e n e a d o p l n e n i n i e k t o r ýc h z á k o n o v v z n e n i n e s k o r š í c h p r e d pi s ov
181
RESUMÉ P ř e d k l á d a n á p r á c e s e z a b ýv á t é m a t e m k o n t r o l n í c h s ys t é m ů , a t o s e z a m ě ř e n í m na o b l a s t f i n a n č n í h o p r á v a . T é m a t é t o p r á c e b yl o z v o l e no
s o h l e d em
s p ř i h l é d nu t í m
na
aktuální
k ce l o s v ě t o v é
situaci
e k on om i c k é
ve
společnosti,
krizi.
K o nt r o l a
je
n e d í l n o u s ou č á s t í ka ž d é h o d o b ř e f u n gu j í c í h o st á t u , p r o t o j e n u t n é n a t o t o s t á l e p a m a t o v a t , k o n t ro l o u s e z a b ýv a t , k o n t r o l u d á l e s p e c i f i k o v a t , k on t r ol u p r o v á d ě t , t e d y k o n t r o l o v at . K o n t r ol a j e s t á l e se
d yn a m i c k y
r o z v í j e j í cí
téma,
které
je
stále
aktuáln í
a n e n a l e z n e m e s n ad o b l a s t v l i ds k ém ž i vo t ě , k d e b y j í n e b yl o p o t ř e b a . J e l i ko ž s e u p l a t ň uj e v š i r o k ém s p e k t r u o bl a s t í , p r o t u t o p r á c i b yl a v yb r á n a p o u z e v ýs e č p r á v a a t o s bl i ž š í m z a m ěř e n í m n a o b l a s t fi n a n č n í h o p r á v a . F i n a n č n í k o n t r ol a , t a k j a k j e p ř e d k l á d á n a v t é t o p r á c i , j e š i r o k ým
v ym e z e n í m
pro
po s t up y
k o n t r o l ní c h
o r gá n ů
v r á m ci
j e d n o t l i v ýc h p o d o d v ě t v í fi n a n č n í h o p rá v a . Lz e j i t e d y v ym e z i t j a k o f i n a n č n í k o nt r o l u ve v e ř e j n é s p r á v ě , dá l e j a k o d a ň o v ou ko n t r o l u , kontrolu
celní,
ko n t r o l u
v o b l a st i
devizového
h osp o d á ř s t v í ,
f i n a n č n í k o n t r ol a s e t a k é u p l a t ň u j e v r á m c i o b l a s t i m ě n o v é ho p r á v a , p o p l a t k o v é ho p r á v a , b a n k o v n í h o p r á v a a p o d . V e v š e c h j e d n o t l i v ýc h p o d o d v ě t v í c h f i n a n č n í h o p r á v a l z e u r č i t ý s ys t é m f i n a n č n í k o n t r o l y v ys l e d o v a t . Z t o h o t o d ů v o d u b yl v yb r á n p o h l e d n a d a n o u p r o b l e m at i k u j a k o n a k on t ro l n í s ys t é m y v e f i n a n č n í m právu. S ys t é m
je
m n ož i na
všech
aspektů,
které
do
p r o v á dě n í
k o n t r o l y v s t u p u j í . Tyt o j s o u j e d n o t l i v ě p r o v á z á n y, d o h r o m a d y t v o ř í c e l e k . S ys t é m t a k j e t e d y t v o ř e n n e j e n s u b j e kt e m k on t r o l o v a n ým , a l e s a m o z ř e j m ě i su b j e k t e m ko n t r ol u j í c í m , d á l e p r o t u t o f i n a n č ní k o n t r o l u m u s í ex i s t o v a t p r á v n í r á m e c , v j e h ož r o z s a hu s e v š e c h n y t yt o č i n n o s t i b u do u u s k u t e č ň o v a t . O b sa h e m t o h o t o p r á v n í h o r á m c e m u s í b ýt t a k é v ym e z e n í p ř e d m ě t u k o nt r o l y , t e d y n a c o s e v l a s t n ě takto
v ym e z e n á
v ym e z e n í
kontrola
p r o s t ř e dk ů ,
které
m ůž e
vz t a h o v at .
mohou
b ýt
Musí
kontrolními
ná s l e d o v a t subjekty
p o u ž i t y a u p l a t n ě n y. N e d í l n o u s o u č á s t í v ym e z e n í f i n a n č n í k o n t r o l y
182
bezesporu
také
jsou
práva
a
p o v i n n o st i
jak
na
straně
k o n t r o l ov a n é h o s u bj e k t u , t a k i s u bj e k t u k o n t r o l u j í c í h o , k t e r á m a j í z a b e z p e č i t , a b y p r o v á d ě n á k o n t r o l a b yl a p r o o b ě s t r a n y z á k o n n á , ú č i n n á , e f e k t i vn í , co n e j m é n ě z a t ěž u j í cí k o nt r o l o v a n ý s u b j e k t , a b y n e z a s a h o v a l a d o ús t a v n ě z a r u č e n ýc h p r á v k o n t r o l ov a n é h o su b j e k t u, a b y k o n t r o l u j í c í s ub j e k t v ě d ě l , v j a k ém r o z s a h u m á o p r á v n ě n í p o k o n t r o l ov a n é m su b j e k t u v yž a d o v a t p l ně n í z á k o n n ýc h p o v i n n o s t í , a l e t o v š e s c í l e m co n e j e f e k t i v n ě j i , n ej r yc h l e j i a n e p ř e s n ě j i s pl n i l z á k o n e m v ym e z e n ý c í l d a n é f i n a n č n í k on t r o l y. Cílem
fi n a n č n í
veřejnosti
a zájmů
k on t r o l y j e státu
vždy ochránit
v o bl a s t e ch
zájmy široké
u p r a v o v a n ýc h
předpisy
finančního práva. H l a v n í o t áz k o u c e l é p r á c e t e d y b yl o , z d a j s o u j e d n ot l i v é k o n t r o l ní
s ys t é m y
s potřebami
finančního
s p o l eč n o s t i .
p r áv a
Hl a v n í m
nastaveny
z o r n ým
úhlem
v s o u l a du na
tuto
p r o b l e m a t i k u b yl z v o l e n p o h l e d i ns t i t u c i o n á l n í , n e b o ť p ro v ýk o n jednotlivé finanční kontroly je důležité vedle otázky „jak je kontrola
p r o v á d ě na “
také
„kdo
ji
provádí“.
Možná
i toto
je
d ů l e ž i t ě j ší p o hl e d , n e b o ť f i n a n č n í ko n t r o l a m ůž e b ýt p r o v e d e n a v ýb o r n ým z p ů s o b e m , a l e z j i st í s e , ž e n e o p r á v n ě n ým s u b j e k t em a všechny nemohou
její b ýt
předkládané v jednotlivém
z áv ě r y, brány na
práce
zcela
v s o ul a d u
zřetel.
v ym e z i t
p odo d v ě t v í
P r ot o
b yl o
i n st i t u c e f i n a n č n í ho
s ús t a v ní m i hlavním
finanční práva
p r i n c i p y, cí l e
k o nt ro l o u z a b ýv a j í c í .
celé se Při
z p r a c o v á n í d a n é h o t é m a t u b yl o p a t r n é , j a k i v t é t o o t áz c e d o c h á z í k v ýv o j i , a t o p ř e d e v š í m s oh l e d e m n a e v r o p s k o u n i j ní p r á v n í úpravu. P ř i z p r a c o v á n í c e l é p r á c e b yl a v yu ž i t a v ě d e c k á m e t o d a dedukce,
při
n ě k t e r ýc h
pasážích
také
metoda
h i s t o ri c k á ,
s a m o z ř e j m ě s e n e š l o v yh n o u t h yp o t é z á m a p o p i s u . C e l á p r á c e j e r o z dě l e n a n a d v ě v e l k é č á s t i . P r v ní č á s t s e z a b ýv á v ym e z e n í m k o n t r o l y v o b e c n é m r á m c i .
183
H n e d v ú v o d u p r ác e b yl o n u t n é v ym e z i t s i v ů b e c p oj e m k o n t r o l a s a m ot n ý, n e b o ť v c e l é m p r á v n í m s ys t é m u , v e s p o l e č n o s t i , s e v ys k yt u j e m n o h o p o j m ů oz n a č u j í c í c h p r o v á d ě n í t é ž e č i n n o s t i . M ů ž e m e s e t a k s e t k a t s oz n a č e n í k o nt r o l a , d oz o r , d o hl ed , a u d i t , c o n t r o l i n g, p ř e z k o um á v á n í a p o d . D o š l o t a k k j e j i c h v ym e z e n í n a z á k l a d ě v yu ž i t í od b o r n é l i t e r a t u r y, j e j i c h l e gá l n í m u v ym e z e n í v p r á v n í c h n o r m á c h. C í l e m t é t o p r v n í k a p i t o l y b yl o z j i s t i t , j a k s e d a n é p o j m y v yu ž í v a j í o b s a h o v ě , j a ké j e j e j i c h p o už i t í p r á v n í a v n e p o s l e d ní ř a d ě š l o o t o , z d a p r áv n í n o r m y f i n a n č n í h o p r á v a používají
v ym e z e n é
termíny
v souladu
s jejich
o b s a h o v ým
v ym e z e n í m st r i kt n ě s p r á v n ě č i n i k ol i v. Za ř a z e n í t é t o p r v ní č á s t i m á v l i v na z b yt e k p ř e d k l á d a n é p r á c e , n e b o ť n a j e j i c h d a l š í c h s t r a n á ch s e j i ž s e t k ám e s f i n a n č n ě právní
aplikací.
Druhá
k a p i t ol a
je
převážně
r oz d ěl e n a
na
p o d k a p i t o l y d l e č l e n ě n í f i n a n č n í h o p r áv a n a j e d n o t l i v á p od o d v ě t v í . Setkáme
se
tak
tedy
kontroly
v rozpočtovém
s i n s t i t u c i o n ál n í m právu,
v d aň o v é m
v ym e z e n í m právu,
finanční
v měnovém
p r á v u , p r á v u d e vi z o v é m , n e o p om í n á se a n i p r á v o c e l n í a i p r á vo k a p i t á l o v é h o t r h u. V r á m c i t ě c h t o j e d n o t l i v ýc h p o d k a p i t o l l z e u v yb r a n ýc h f i n a n č n í c h k o n t r o l n a l éz t j e j i c h b l i ž š í v ym e z e n í . J e d n á s e v ě t š i n o u o z n á m ě j ší k o nt r o l y v r á m c i s p o l e č e n s k é h o p o d v ě d o m í , a p r o t o b yl o z a j í m a v é t yt o b l í ž e p ř e d st a v i t . I u t ě c h t o n e n í o v š e m o p o m en u t i n st i t u ci o n á l ní p o h l e d . P ř e d k l á d an á p r á c e v r á m c i t o h ot o z í s ká v á š i r š í r á m e c v yu ž i t í a t a k é p o s k yt u j e š i r ší s o u v i sl o st i p ř e d kl á d a n é p r o b l e m a t i k y. V z á v ě r u t é t o k ap i t o l y j e z a ř a z e n a n e dí l n á so u č á s t v š e c h k o n t ro l , t e d y i f i n a n č n í k o n t r o l y, a t o k o n t r o l a p r o vá d ě n a l a i c k o u v e ř e j n o s t í . I k d yž s e n a p r v n í p o h l e d m ůž e z d á t , ž e b u d e b e z v ýz n a m n á , j e n u t n é s i u v ěd o m i t , ž e i f i n a n č n í gr a m o t n os t i o b yv a t e l s t v a s e z v yš u j e , ž e j e j i c h z á j e m n a s p o l e č e n s k é m d ě n í s e s t u p ň uj e a ž e j e t e d y n e z b yt n o u s o u č á s t í j e j i c h p r á v , z a j í m a t s e o t u t o o t áz k u . V z á v ě r u p r á c e n e b yl o o p o m e n u t o s h rn u t í c e l é p r o b l e m a t i k y s p oz a s t a v e n í m s e na d p r o b l é m y p ř e d k l á d a n é o t á z k y.
184
Práce odborné
b yl a
l i t e r a t u r y,
r o z h o d nu t í
zpracována
především
v ě d e c k ýc h
n ej v yš š í c h
článků,
s o u d ní c h
s v yu ž i t í m
do s t u p n é
s o u vi s e j í cí c h
právních
i n st a n c í .
V yu ž i t y
b yl y
také
internetové zdroje informací. P r á c e s i n e k l a dl a z a c í l p ř e d s t a vi t fi na n č n í s ys t é m y v r á m c i f i n a n č n í h o p r á v a ve v š e c h j e j í c h s o uv i s l os t e c h , n e b o ť se j e d n á o m a t e r i i v e l m i š i r o k o u s š i r o k ým i v a z b a m i n a o st a t ní p r á v n í odvětví.
K l í č o v á s l ov a : ko n t r o l n í s ys t é m , k o n t r ol a , d a ň o v á k o nt r o l a
185
RESUME T h e p r o p o s e d t h e s i s d e a l s w i t h c o n t r ol s ys t e m s , f o c u s i n g o n f i n a n c i a l l a w . T h e t h e m e o f t h i s w o r k w a s c h o s e n w i t h r e ga r d t o t h e c u r r e n t s i t u a t i o n i n s o c i e t y, t a k i n g i n t o a c c o u n t t he gl o b a l economic crisis. M o n i t o ri n g i s a n i n s e p a r a b l e p a r t o f e v e r y w e l l - f u n c t i o ni n g s t a t e t h e r e f o r e i t i s i m p o rt a n t t o k e e p e ye o n t h i s v e r y r i go r o u s l y a n d a l s o a d d r e s s a fu r t h e r s p e c i f i e s c o nt r o l . C o n t r ol i s d yn a m i c a l l y e v o l v i n g t o pi c t h a t i s st i l l a c t u a l a n d ca n n o t b e f o u n d a n y a r e a o f h u m a n l i f e , w h e r e i t i s n o t n e e d e d . A s a p p l i e d i n a w i d e r a n ge o f a r e a s f o r t h i s w o r k w a s c h o s e n j u s t a pa r t o f l a w c l o s e r f o c u s i n g o n the area of financial law. F i n a n c i a l c o n t r o l , a s p r e s e n t e d i n t hi s w o r k , i s a b r oa d definition
of
p r oc e d u r e s
for
the
control
a u t h o ri t i e s
in
the
i n d i vi d u a l s u b - s e c t o r s o f f i n a n c i al l a w . It c a n b e d e f i n e d a s financial
control
i n s p e c t i on ,
i n p u b l i c a d m i n i st r a t i o n ,
c u st om s
c o n t r ol ,
f o r ei gn
as well
e x c h a n ge
as a t a x control
in
m a n a ge m e n t . F i n a n c i a l c o n t r o l i s a l so a p p l i e d i n t h e f i e l d o f m o n e t a r y l a w , f e e l a w , b a n k i n g l a w , e t c . W e c o ul d t r a c e a s ys t e m o f f i n a n c i a l c o n t r o l i n a l l t h e v a r i ou s s u b - s e c t o r s o f t h e fi n a n c i a l law. For this reason was chosen the view of the issue as to the c o n t r o l s ys t e m s i n fi n a n c i a l l a w . T h e s ys t e m i s t h e s e t o f a l l a s p e c t s t h a t e n t e r i n t o t h e i m p l e m e nt a t i on o f c o n t r o l s. T h e s e a r e i n d i v i d u a l l y l i n k e d a n d t o ge t h e r f o r m a w h o l e . T h e s ys t e m i s f o r m e d n o t o n l y b y t h e controlled entity but of course by the controlling entity as well as f o r t h e f i n a n ci a l co n t r o l m u st b e a l e ga l f r a m e w o r k w i t h i n t h e scope of all these activities will be conducted. The content of this l e ga l f r a m e w o r k m u s t a l s o d e f i n e t h e o b j e c t o f c o n t r o l f o r w h i c h i s a c t u a l l y s u c h c o n t r o l s m a y a p p l y. T h a n m u s t f ol l o w t h e de f i n i t i on o f t o o l s t h a t c a n b e u s e d a n d a p p l i e d b y c o n t r o l e n t i t y. A n i n t e gr a l e l e m e n t o f t h e d e f i n i t i on o f f i n a n c i a l c o n t r o l i s u n do u b t ed l y a l s o t h e r i gh t s a n d o bl i ga t i o n s o f bo t h t h e c o n t r o l l e d en t i t y a n d c o n t r o l l i n g e n t i t y, t o e n s u r e t h a t c h e c k s o n b o t h si d e s w a s l a w f u l , 186
e f f e c t i v e , e f f i c i e n t , l e a s t b u r d e n so m e co n t r o l l e d e n t i t y, i t d o e s n o t i n t e r f e r e w i t h c o n s t i t u t i o n a l l y gu a r a n t e e d r i gh t s c o n t r o l l e d e n t i t y, s o c o n t r o l l i n g e n t i t y h a v e t o k n o w t h e e x t e nt t o w h i c h i t i s a p p r o v e d b y a c o n t r o l l e d e n t i t y r e q u i r e t h e f u l f i l l m e nt o f l e ga l o b l i ga t i o n s, b u t al l i n o r d e r t o e f f i c i e n t l y, q u i c k l y a n d l e ga l l y d e f i n e d e x a c t m e e t t h e go a l o f f i n a n c i al c o n t r o l . T h e o b j e c t i v e o f f i n a n c i a l c o n t r ol i s a l w a ys t o p r o t e c t t h e i n t e r e s t s o f t h e p u bl i c a n d st a t e i n t e r e s t s i n t h e a r e a s c o v e r e d b y t h e p r o v i si o n s o f f i n a n c i a l l a w . T h e m a i n q u e s t i o n o f t h i s t h e s i s w a s w h e t h e r t h e i n d i vi du a l r i gh t s o f f i n a n c i a l c o n t r o l s ys t e m s a r e s e t i n a c c o r d a n c e w i t h t h e n e e d s o f s o c i et y. T h e m a i n a n gl e o f vi e w o n t hi s i s s u e w as e l e c t e d a n i n s t i t u t i o n a l p e rs p e c t i v e b e c a u s e f o r t h e i n d i vi d u a l ch e c k o f financial
control
is
i m po r t a n t
b e si de s
the
question
"h o w
an
i n s p e c t i on i s m a d e ," a l s o " w h o d o n e i t " . P e r h a p s t h i s v i ew i s t h e m o s t i m p o r t a nt b e c a u s e f i n a n c i a l c o n t ro l c a n b e d o n e o n e x c e l l e nt m a n n e r , b u t i t i s f o u n d t h a t a n u n au t h o r i z e d e nt i t y a n d a l l i t s c o n c l u s i o ns , i n f u l l a c c o r d a n c e w i t h t h e c o n s t i t u t i o n a l pr i n c i p l es c a n n o t b e t a k e n i n t o a c c o u n t . T h e r e f o re , t h e m a i n o bj e c t i ve o f t h e p r e s e n t s t ud y w a s t o d e f i n e t h e i n st i t ut i o n o f f i n a n c i a l c on t r o l i n the
i n d i vi d u a l
sub-sectors
of
financial
law
concerned.
When
p r o c e s s i n g o f t h e t op i c w a s e v i d e n t i n h o w t h i s i s su e i s t o d e v e l o p , e s p e c i a l l y w i t h r e ga r d t o a n E u r o p e a n re gu l a t i o n . W h e n p r o c e s si n g t he p r o p o s e d t h e si s wa s u s e d t h e s ci e n t i fi c m e t h o d o f d e d u ct i on , i n s om e p a r t s of t h e h i st o r i c a l m et h o d , of c o u r s e , c o u l d n ot a vo i d a s s um p t i o n s a n d d e s c r i p t i on . T h e t h e s i s i s di v i de d i n t o t w o m a j o r p a r t s . T h e f i r s t pa r t d e a l s w i t h t h e d e f i ni t i o n o f c o n t r ol i n t h e ge n e r a l c o n t e x t . R i gh t a t t h e b e gi n n i n g o f t h e s t ud y w a s n e c e s s a r y t o d e f i n e t h e c o n c e p t o f c o n t r o l i t s e l f , b e c a u s e t h e w h o l e l e ga l s y s t e m , t h e r e a r e m a n y t e r m s r e f e r r i n g t o t h e i m pl e m e n t a t i o n o f t h at a c t i v i t y. W e can
thus
meet
the
d e s i gn a t i o n
of
inspection,
s u pe r v i s i o n ,
m o n i t o r i n g, a u d i t i ng, c o n t r o l l i n g, r e v i e w i n g, e t c . T h i s l e d t o t h e i r
187
d e f i n i t i o n b y u s i ng o f l i t e r a t u r e , i t s l e ga l
defi nition in the
l e gi s l a t i o n . T h e a i m o f t h i s f i r st c h a p t e r w a s t o f i n d o u t h ow t o u s e t h e c o n c e p t s o f c o nt e n t , w h a t t h e i r us e i s l e ga l a n d n o t l e as t i t w a s a q u e s t i on w h e t h e r t h e l e ga l s t a n d a r ds o f f i n a n c i a l l a w d e f i n e d terms are used in accordance with thei r definition of content is strictly correct or not. In c l u s i o n o f t h i s f i r s t p a r t a f f e c t s t h e r e s t o f t h e p r e s e n t s t u d y, s i n c e t h e i r ot h e r s i d e s a r e a l r e a d y e n c o u n t e r f i n a n c i a l a n d l e ga l a p p l i c a t i o ns . T h e s e c o n d c h a pt e r i s m a i n l y d i v i d e d i n t o s u b s e c t i o ns a c c o r d i n g t o t h e b r e a k d o w n o f t h e f i n a n c i a l l a w t o t h e i n d i vi d u a l s u b - s e c t o r s . W e w i l l m e e t an d t h e r e f o r e t h e i n st i t ut i o n al d e f i n i t i o n o f f i n a n ci a l c o n t r o l i n t h e bu d ge t l a w , i n t ax l aw , i n t h e m o n e t a r y l a w , f o r e i gn e x c h a n ge , d o e s n o t f o r ge t t h e c u s t om s d u t y a n d e v e n c a p i t a l m a r k e t s l a w . W i t h i n ea c h o f t h e s e s u b s e c t i o n s c a n be
in
selected
financial
c o n t r ol s
to
find
their
detailed
s p e c i f i c a t i o n . T h e y a r e m o s t l y k n o w n i n t h e s o ci a l c o n t r ol o f t h e s u b c o n s c i o us , a n d i t w a s i n t e r e s t i n g t o i n t r o d u c e t h e m c l o se r . E v e n t h e r e i s n ot l e f t b e h i n d a n i n s t i t ut i o na l p e r s p e c t i v e . T h e p r e s e nt w o r k w i t hi n t h i s f ra m e w o r k ge t s i n wi d e r u s e a n d a l s o p ro v i d e s a b r o a d c o n t ex t o f t he i s s u e s p r e s e n t e d . A t t h e e n d o f t hi s ch a p t e r i s a s s i gn e d a n i n t e gr a l p a r t o f a l l c o n t r o l s , i n c l u d i n g
financial
c o n t r o l , t h e ge n e r a l p u b l i c i n s p e c t i o n . A l t h o u gh a t f i r st gl a n c e m a y s e e m t o b e i ns i gn i f i c a n t , i t i s i m p o r t a n t t o r e a l i z e t h a t t h e f i n a n c i al l i t e r a c y o f t h e p o p u l a t i o n i n c r e a s e s , t he i r i n t e r e s t i n s o c i al a f f a i r s i s e s c a l a t i n g a n d i t i s t h e r e f o r e a n e s s e n t i a l p a r t o f t h e i r r i gh t s b e i n t e r e s t e d i n t hi s q ue s t i o n . In t h e c o n c l u s i on wa s n o t o m i t t e d s u m m a r y o f t h e t o p i c wi t h t h e p a u s e o n t h e p r ob l e m s p os e d b y t h e p r o p o s e d t h e si s . The work was primarily developed using available scientific l i t e r a t u r e , s c i e nt i f i c a r t i c l e s a n d r e l at e d l e ga l d e c i s i o n s o f t h e h i gh e s t j u di c i a l i n s t a n c e . W e r e a l s o u s ed In t e r n e t r e s o u r c e s . W o r k i s n o t i n t e n d ed t o p r e s e n t f i n a n c i a l s ys t e m s w i t h i n t h e f i n a n c i a l l a w i n a l l i t s c o n t ex t s , si n c e i t i s a v e r y b r o a d m a t e r i a l w i t h ex t e ns i v e l i n k s t o o t h e r b r a n c h e s of l a w . 188
K e y w o r d s : c o nt r o l s ys t e m s , c o n t r o l , t a x c o nt r o l
189
