PERNYATAAN KEASLIAN KARYA TUGAS
AKHIR Saya mahasiswa Jurusan Desain lnterior, Fakultas Desain dan Teknik Perencanaan Universitas Pelita Harapan,
Mutia Sari
Nama Mahasiswa
:
Nomor Pokok Mahasiswa
:02420080054
Jurusan
: Desain
Interior
Dengan ini menyatakan bahwa karya tugas akhir yang saya buat dengan judul ..PERANCANGAN
INTERIOR TAMAN KANAK-KANAK DI BEKASI"
adalah
l)
Dibuat dan diselesaikan sendiri, dengan menggunakan hasil kuliah, tinjauan lapangan dan buku-buku serta jurnal acuan yang tertera
di dalam
referensi
pada karya tugas akhir saya.
2) Bukan merupakan
duplikasi karya tulis yang sudah dipublikasikan atau yang
pemah dipakai untuk mendapatkan gelar sarjana di universitas lain, kecuali
pada bagian-bagian sumber informasi dicantumkan dengan cara referensi yang semestinya.
3) Bukan merupakan karya terjemahan dari kumpulan buku atau jurnal acuan yang tertera di dalam referensi pada karya tugas akhir saya.
Apabila terbukti saya tidak memenuhi apa yang telah dinyatakan di atas, maka karya tugas akhir ini batal.
Karawaci,
1l luli20l2
(MUTIA SARI)
UNIVERSITAS PELITA HARAPAN FAKTJLTAS DESAIN DAN TEKNIK PERENCANAAN
PERSETUJUAI\ DOSEN PEMBIMBING TUGAS AKHIR
PERAI\CAI\GAI\ INTERIOR TAMAI\ KAI\AK.KAI\AK DI BEKASI
Oleh:
: : :
Nama
NPM Jurusan
Mutia Sari 0242fi)80054 Desain Interior
Telah diperiksa dan disetujui untuk diajukan dan dipertahankan dalam ujian komprehensif guna mencapai gelar Sarjana Seni Strata Satu pada Fakultas Desain
dan Teknik Perencanaan Universitas Pelita Harapan Karawaci
-
Tangerang,
Banten.
Karawaci,
1l Jnli20t2
Menyetujui Pembimbing Utama
:
Co-Pembimbing
Dipl. Multimedia) Ketua Jurusan Desain Interior
E (
Martin L. Katoppo, MT.Ars)
Dekan
(Dr.Ir. Felia Srinaga, MALID)
UNIVERSITAS PELITA HARAPAN FAKTJLTAS DESAIN DAN TEKNIK PERENCANAAN
PERSETUJUAII TIM PENGUJI TUGAS AKHIR Pada hari Rabu tanggal 11 Juli 2012 telah diselenggarakan ujian komprehensif
untuk memenuhi sebagian persyaratan akademik guna mencapai Gelar Sarjana
Seni Strata Satu, Fakultas Desain dan Teknik Perencanaan, Jurusan Desain Interior Universitas Pelita Harapan, atas nama:
Nama
NPM Jurusan Fakultas
termasuk ujian Tugas
: : : :
Mutia Sari O242OO80054
Desain Interior Desain dan Teknik Perencanaan
Akhir yang berjudul "PERANCANGAN INTERIOR
TAMAN KANAK-KANAK DI BEKASI" oleh tim penguji
Nama Penguji
1. Andrias,
Jabatan dalam Tim Penguji
S.Sn.
, sebagai Ketua
2. Dr. Ruly Darmawan, M.Sn.
, sebagai Anggota
3. Yenty Raharjo Apandi,
, sebagai Anggota
M.Sc.
Tangerang,ll Juli20l2
yang terdiri dari:
S.Sn.,
ABSTRAK Mutia Sari (02420080054)
PERANCANGAN INTERIOR TAMAN KANAK-KANAK DI BEKASI (vxiii + 146 halaman: 90 gambar; 10 tabel; 38 lampiran)
Proyek Perancangan Interior Taman Kanak-Kanak ini terletak di daerah Bekasi yang dirancang berdasarkan kebutuhan dan kegiatan belajar anak-anak yang
menyesuaikan
dengan
kurikulum
High/Scope
Indonesia.
Proyek
perancangan ini diharapkan dapat membuat anak-anak yang berada di sekolah ini merasa bebas untuk bergerak sekaligus berkreativitas tanpa batas. Dalam interiornya, penerapan yang akan ditampilkan adalah dengan menggunakan bentuk-bentuk permainan sebagai elemen interiornya. Sehingga ruangan tersebut merupakan ruang permainan bagi anak-anak, karena permainan juga dapat membantu anak-anak untuk meningkatkan kreativitas dan kecerdasan mereka. Tujuan perancangan ini diharapkan dapat menambah pemahaman kepada penulis mengenai pola tata ruang, pola sirkulasi yang baik, sekaligus fasilitas yang dapat menunjang kegiatan anak selama belajar dan bermain.
Referensi : 9 (2000-2011)
v
KATA PENGANTAR
Puji syukur kepada Tuhan yang Maha Esa atas segala berkat yang telah diberikan-Nya, sehingga Tugas Akhir ini dapat diselesaikan. Tugas Akhir dengan judul “PERANCANGAN INTERIOR TAMAN KANAK-KANAK DI BEKASI” ini ditujukan untuk memenuhi sebagian persyaratan akademik guna memperoleh gelar Sarjana Desain Interior Strata Satu Universitas Pelita Harapan, Karawaci. Penulis menyadari bahwa tanpa bimbingan, bantuan, dan doa dari berbagai pihak, Tugas Akhir ini tidak akan dapat diselesaikan tepat pada waktunya. Oleh karena itu, penulis mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada semua pihak yang telah membantu dalam proses pengerjaan Tugas Akhir ini, yaitu kepada: 1) Ibu Dr. Ir. Felia Srinaga, MAUD, selaku Dekan Fakultas Desain dan Teknik Perencanaan. 2) Bapak Martin L. Katoppo, MT.Ars, selaku Ketua Jurusan Desain Interior. 3) Bapak Andrias, S.Sn., selaku Dosen Pembimbing yang telah memberikan bimbingan dan banyak memberikan masukan kepada penulis. 4) Bapak Elya K. Wibowo, S.Sn., M.A., Dipl. Multimedia., yang telah membantu penulis dan banyak memberikan masukan, terutama dalam hal penulisan tugas akhir. 5) Semua dosen yang telah membimbing dan member masukan kepada penulis selama berkuliah di Universitas Pelita Harapan.
vi
6) Mama dan keluarga yang telah memberikan dukungan moril, doa, dan kasih sayang. 7) Staf Karyawan Fakultas Desain Interior yang telah membantu penulis dalam kegiatan perkuliahan. 8) Teman-teman seperjuangan Michelle, Windy, Chia, Vivi, Merlins, Andrea, Clarissa, dan Jennifer yang telah memberikan semangat dan bantuan kepada penulis. 9) Semua pihak yang namanya tidak dapat disebutkan satu per satu.
Akhir kata, penulis menyadari bahwa masih terdapat banyak kekurangan dalam Tugas Akhir ini. Oleh karena itu, kritik dan saran dari pembaca akan sangat bermanfaat bagi penulis. Semoga Tugas Akhir ini dapat bermanfaat bagi semua pihak yang membacanya.
Karawaci, 11 Juli 2012
Mutia Sari
vii
DAFTAR ISI halaman HALAMAN JUDUL ................................................................................................... i PERNYATAAN KEASLIAN KARYA TUGAS AKHIR ....................................... ii PERSETUJUAN DOSEN PEMBIMBING ............................................................. iii PERSETUJUAN TIM PENGUJI TUGAS AKHIR ............................................... iv ABSTRAK .................................................................................................................. v KATA PENGANTAR ............................................................................................... vi DAFTAR ISI ............................................................................................................ viii DAFTAR GAMBAR ................................................................................................ xii DAFTAR TABEL .................................................................................................. xvii DAFTAR BAGAN ................................................................................................. xviii BAB I PENDAHULUAN ........................................................................................... 1 1.1. Latar Belakang ................................................................................................. 1 1.2. Rumusan Masalah ............................................................................................ 4 1.3. Tujuan Perancangan Interior ............................................................................ 4 1.4. Kontribusi Perancangan ................................................................................... 5 1.5. Batasan Masalah ............................................................................................... 5 1.6. Kerangka Pikir.................................................................................................. 7 1.7. Tinjauan Pustaka .............................................................................................. 7 1.8. Sistematika Penulisan ....................................................................................... 8
viii
BAB II TINJAUAN UMUM ................................................................................... 11 2.1. Pengertian Anak ............................................................................................ 11 2.2. Definisi Taman Kanak-Kanak ....................................................................... 11 2.3. Tujuan dan Fungsi........................................................................................ 12 2.3.1. Tujuan ............................................................................................... 12 2.3.2. Fungsi ................................................................................................ 12 2.4. Psikologi Anak ............................................................................................... 13 2.4.1. Definisi Psikologi.............................................................................. 13 2.4.2. Teori Psikologi .................................................................................. 13 2.5. Metode Pembelajaran High/Scope ................................................................ 19 2.6. Antropometri dan Ergonomi Anak Usia 3-6 Tahun ...................................... 21 2.7. Permainan Anak Usia 3-6 Tahun .................................................................. 24 2.8. Psikologi Warna Anak Usia 3-6 Tahun ......................................................... 27 2.9. Ruang Taman Kanak-Kanak ......................................................................... 29 2.10. Pencahayaan ................................................................................................. 31 2.11. Keamanan Furniture Anak ........................................................................... 32 BAB III TINJAUAN KHUSUS ............................................................................... 33 3.1. High/Scope Indonesia ................................................................................. 33 3.1.1. Sejarah.............................................................................................. 33 3.1.2. Visi ................................................................................................... 34 3.1.3. Misi .................................................................................................. 34
ix
3.1.4. Struktur Organisasi .......................................................................... 34 3.1.5. Fasilitas ............................................................................................ 36 3.1.6. Kurikulum ........................................................................................ 39 3.1.7. Flow of Activity ................................................................................ 46 3.1.8. Pencahayaan dan Penghawaan ......................................................... 48 BAB IV ANALISA PERMASALAHAN ................................................................ 49 4.1. Analisa Non-Teknis ..................................................................................... 49 4.1.1. Faktor Pengguna ................................................................................ 49 4.1.2. Faktor Psikologi ................................................................................. 52 4.1.3. Metode Pembelajaran......................................................................... 53 4.1.4. Antropometri dan Ergonomi .............................................................. 54 4.2. Analisa Teknis ............................................................................................. 55 4.2.1. Faktor Lingkungan dan Lokasi .......................................................... 55 4.2.2. Bangunan dan Arsitektur ................................................................... 59 4.2.3. Tata Ruang dan Besaran Ruang ......................................................... 61 4.2.4. Pencahayaan ....................................................................................... 63 4.3. Analisa Komponen Interior .......................................................................... 64 4.3.1. Warna ................................................................................................. 64 4.3.2. Bentuk ................................................................................................ 65 4.3.3. Material .............................................................................................. 66 4.4. Analisa Program Ruang ............................................................................... 71 4.4.1. Program Ruang .................................................................................. 71 4.4.2. Hubungan Antar Ruang ..................................................................... 72 4.5. Analisa Zoning & Grouping ........................................................................ 73 x
4.5.1. Analisa Zoning ................................................................................... 73 4.5.2. Analisa Grouping ............................................................................... 76 BAB V KONSEP PERANCANGAN ...................................................................... 80 5.1. Konsep Desain ............................................................................................... 80 5.1.1. Citra Ruang ......................................................................................... 80 5.1.2. Konsep Bentuk .................................................................................... 86 5.1.3. Konsep Material .................................................................................. 87 5.1.4. Konsep Warna ..................................................................................... 89 5.1.5. Konsep Furniture ................................................................................. 90 5.1.6. Konsep Pencahayaan ........................................................................... 92 BAB VI IMPLEMENTASI DESAIN ..................................................................... 94 6.1. Implemetasi Konsep..................................................................................... 94 6.1.1. Lobby ................................................................................................. 94 6.1.2. Kindergarten Class ............................................................................. 98 6.1.3. Art & Craft Studio ........................................................................... 102 6.1.4. Ruang Baca ...................................................................................... 105 DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN
xi
DAFTAR GAMBAR halaman (Gambar 2.1.) Contoh Gambar Anak yang Belum Proporsional ............................... 18 (Gambar 3.1.) Tampak Depan High/Scope TB. Simatupang..................................... 33 (Gambar 3.2.) Outdoor Playground ........................................................................... 36 (Gambar 3.3.) Kolam Renang .................................................................................... 36 (Gambar 3.4.) Rak Sepatu dan Sandal ....................................................................... 37 (Gambar 3.5.) Loker................................................................................................... 37 (Gambar 3.6.) Indoor Playground ............................................................................. 37 (Gambar 3.7.) Art Studio ............................................................................................ 37 (Gambar 3.8.) Ruang Musik-1 ................................................................................... 37 (Gambar 3.9.) Ruang Musik-2 ................................................................................... 37 (Gambar 3.10.) Ruang Baca ....................................................................................... 38 (Gambar 3.11.) Ruang Audio-Visual.......................................................................... 38 (Gambar 3.12.) Toilet ................................................................................................. 38 (Gambar 3.13.) Wastafel Area ................................................................................... 38 (Gambar 3.14.) Receptionist ...................................................................................... 39 (Gambar 3.15.) Ruang Meeting .................................................................................. 39 (Gambar 3.16.) Metode Pendidikan High/Scope ....................................................... 39 (Gambar 3.17.) Ruang Kelas Toddler ........................................................................ 41
xii
(Gambar 3.18.) Art Area Toddler............................................................................... 41 (Gambar 3.19.) Writing Area ..................................................................................... 42 (Gambar 3.20.) Art Area ............................................................................................ 42 (Gambar 3.21.) Block Area ........................................................................................ 42 (Gambar 3.22.) House Area ....................................................................................... 42 (Gambar 3.23.) Toy Area ........................................................................................... 43 (Gambar 3.24.) Computer Area ................................................................................. 43 (Gambar 3.25.) Job Chart .......................................................................................... 43 (Gambar 3.26.) Book Area ......................................................................................... 43 (Gambar 3.27.) Music Area Kindy ............................................................................. 44 (Gambar 3.28.) Block Area Kindy .............................................................................. 44 (Gambar 3.29.) House Area Kindy............................................................................. 45 (Gambar 3.30.) Computer Area Kindy ....................................................................... 45 (Gambar 3.31.) Book & Writing Area ........................................................................ 45 (Gambar 3.32.) Art Area Kindy .................................................................................. 45 (Gambar 3.33.) Toy Area Kindy ................................................................................. 45 (Gambar 3.34.) Ruang Kelas Kindy ........................................................................... 45 (Gambar 4.1.) Site Plan Bekasi .................................................................................. 56 (Gambar 4.2.) Site Plan Lokasi .................................................................................. 56 (Gambar 4.3.) Site Plan Mikro ................................................................................... 57
xiii
(Gambar 4.4.) Jl. KH. Noer Ali .................................................................................. 58 (Gambar 4.5.) 4.5. Jl. Patriot ...................................................................................... 58 (Gambar 4.6.) Jl. Pemuda........................................................................................... 58 (Gambar 4.7.) Perumahan Warga............................................................................... 58 (Gambar 4.8.) Bangunan Sekolah Global Prestasi School ......................................... 59 (Gambar 4.9.) Analisa Pencahayaan Bangunan ......................................................... 63 (Gambar 4.10.) Zoning 1 ............................................................................................ 73 (Gambar 4.11.) Zoning 2 ............................................................................................ 74 (Gambar 4.12.) Zoning 3 ............................................................................................ 75 (Gambar 4.13.) Grouping 1 ........................................................................................ 77 (Gambar 4.14.) Grouping 2 ........................................................................................ 78 (Gambar 4.15.) Grouping 3 ........................................................................................ 79 (Gambar 5.1.) Citra Ruang Kelas utama 1 ................................................................. 82 (Gambar 5.2.) Citra Ruang Kelas utama 2 ................................................................. 82 (Gambar 5.3.) Citra Ruang Musik 1 .......................................................................... 83 (Gambar 5.4.) Citra Ruang Musik 2 .......................................................................... 83 (Gambar 5.5.) Citra Ruang Baca 1 ............................................................................. 84 (Gambar 5.6.) Citra Ruang Baca 2 ............................................................................. 84 (Gambar 5.7.) Citra Ruang Menari 1 ......................................................................... 85 (Gambar 5.8.) Citra Ruang Menari 2 ......................................................................... 85
xiv
(Gambar 5.9.) Citra Ruang Art&Craft 1 .................................................................... 86 (Gambar 5.10.) Citra Ruang Art&Craft 2 .................................................................. 86 (Gambar 5.11.) Konsep Bentuk 1 .............................................................................. 86 (Gambar 5.12.) Konsep Bentuk 2 .............................................................................. 86 (Gambar 5.13.) Konsep Bentuk 3 .............................................................................. 87 (Gambar 5.14.) Konsep Bentuk 4 .............................................................................. 87 (Gambar 5.15.) Konsep Bentuk 5 .............................................................................. 87 (Gambar 5.16.) Konsep Material 1 ............................................................................ 88 (Gambar 5.17.) Konsep Material 2 ............................................................................ 88 (Gambar 5.18.) Konsep Material 3 ............................................................................ 88 (Gambar 5.19.) Konsep Material 4 ............................................................................ 88 (Gambar 5.20.) Konsep Warna 1 ............................................................................... 89 (Gambar 5.21.) Konsep Warna 2 ............................................................................... 89 (Gambar 5.22.) Konsep Warna 3 ............................................................................... 90 (Gambar 5.23.) Konsep Warna 4 ............................................................................... 90 (Gambar 5.24.) Konsep Warna 5 ............................................................................... 90 (Gambar 5.25.) Konsep Warna 6 ............................................................................... 90 (Gambar 5.26.) Konsep Furniture 1 ........................................................................... 91 (Gambar 5.27.) Konsep Furniture 2 ........................................................................... 91 (Gambar 5.28.) Konsep Furniture 3 ........................................................................... 91
xv
(Gambar 5.29.) Konsep Furniture 4 ........................................................................... 91 (Gambar 5.30.) Konsep Pencahayaan 1 ..................................................................... 93 (Gambar 5.31.) Konsep Pencahayaan 2 ..................................................................... 93 (Gambar 5.32.) Konsep Pencahayaan 3 ..................................................................... 93 (Gambar 6.1). Perspektif Lobby................................................................................. 96 (Gambar 6.2.) Aksonometri Lobby ............................................................................ 97 (Gambar 6.3.) Aksonometri Kindergarten Class........................................................ 99 (Gambar 6.4.) Perspektif Kindergarten Class .......................................................... 101 (Gambar 6.5.) Aksonometri Art & Craft Studio ...................................................... 103 (Gambar 6.6.) Perspektif Art & Craft 1 ................................................................... 104 (Gambar 6.7.) Perspektif Art & Craft 2 ................................................................... 104 (Gambar 6.8.) Aksonometri Ruang Baca ................................................................. 106
xvi
DAFTAR TABEL halaman (Table 2.1.) Antropometri Anak Usia 3-6 Tahun ....................................................... 22 (Table 2.2.) Dimensi Furnitur kelas Pre-school dan Kindergarten ........................... 23 (Tabel 2.3.) Color Rendering Index (CRI) ................................................................. 31 (Tabel 2.4.) Tipe Pencahayaan yang Dibagi Berdasarkan Jenis Ruangan ................. 31 (Tabel 2.5.) Keamanan Furnitur Anak ....................................................................... 32 (Tabel 3.1.) Jadwal Kegiatan Toddler Class .............................................................. 40 (Tabel 3.2.) Jadwal Kegiatan Pre-school Class ......................................................... 41 (Tabel 3.3.) Jadwal Kegiatan Pre-kindy Class ........................................................... 44 (Tabel 4.1.) Analisa Material Lantai .......................................................................... 67 (Tabel 4.2.) Analisa Material Dinding ....................................................................... 68 (Tabel 4.3.) Analisa Material Ceiling ........................................................................ 70
xvii
DAFTAR BAGAN halaman (Bagan 3.1.) Struktur Organisasi High/Scope ............................................................ 34 (Bagan 3.2.) Flow of Activity Siswa ........................................................................... 46 (Bagan 3.3.) Flow of Activity Pengajar ...................................................................... 47 (Bagan 3.4.) Flow of Activity Pengantar Anak ........................................................... 47 (Bagan 3.5.) Flow of Activity Pengunjung ................................................................. 47 (Bagan 3.6.) Flow of Activity Pekerja ........................................................................ 48
xviii
