Uitvoeringsplan parkeren binnenstad en omgeving

Gemeente Tiel

Uitvoeringsplan parkeren binnenstad en omgeving Concept | Utrecht, 22 december 2009

Samenvatting In dit uitvoeringsplan ‘Parkeren binnenstad en omgeving’ zijn voorstellen opgenomen voor een evenwichtige parkeerordening (parkeerbalans, reguleringsbalans en tarievenbalans) zodat de uitvoering van de kwaliteitsslag volgens de visie Waalfront mogelijk is en zonder dat dit tot parkeeroverlast leidt buiten de binnenstad. Uitvoering parkeerbalans 1. Invoeren van parkeerregulering op de Waalkade, zodat gegarandeerd is dat er tijdens de bouwfases van de Westluidensepoort en de Santwijcksepoort maar ook in de eindsituatie voldoende parkeerplaatsen voor bezoekers van de binnenstad beschikbaar zijn. 2. Het reduceren van het aantal parkeerplaatsen Waalkade kan op zijn vroegst plaatsvinden nadat de nieuwe parkeergarage Westluidensepoort beschikbaar is. Voordat de aanbesteding van de parkeergarage Westluidensepoort plaatsvindt, wordt op basis van een globaal ontwerp voor de Waalkade bepaald hoeveel parkeerplaatsen er op de Waalkade in de eindsituatie gehandhaafd kunnen blijven. Voorlopige wordt als uitgangspunt een aantal van 200 gehanteerd. 3. Voor de Westluidensepoort, Santwijcksepoort en Waalkade bedraagt het aantal parkeerplaatsen totaal ongeveer 1.085 (op basis van de thans bekende programma’s) exclusief de parkeerplaatsen voor woningen. De exacte verdeling kan worden bepaald nadat de uitgangspunten voor de herinrichting van de Waalkade zijn vastgesteld. Deze uitgangspunten geven inzicht in het exacte aantal te handhaven parkeerplaatsen op de Waalkade. Deze uitgangspunten worden vastgesteld vóór de aanbesteding van de parkeergarage Westluidensepoort.

Uitvoering reguleringsbalans 1. Vanaf de start van de bouw van de parkeergarage Westluidensepoort de reguleringstijd in de binnenstad uitbreiden tot 22.00 uur. 2. Stapsgewijs uitbreiden van de parkeerregulering rondom de binnenstad op basis van een behoeftepeiling (2010), het draagvlakcriterium, een logische opbouw van het reguleringsgebied en het vermijden van uitwijkgedrag bij de nieuwe parkeergarages. 3. Zodra er zicht is op het beschikbaar komen van de parkeergarages Westluidensepoort en Santwijcksepoort wordt op dat moment opnieuw beoordeeld of het gerealiseerde reguleringsgebied genoeg garantie biedt tegen het voorkomen van uitwijkgedrag en parkeeroverlast. Mocht dat nog niet het geval zijn dan wordt een laatste uitbreidingsslag gemaakt. 4. Voor het gebied buiten de binnenstad wordt uitgegaan van één uniforme vorm van parkeerregulering. De keuze daartoe wordt gemaakt na het uitvoeren van de behoeftepeiling en op basis van de aanwezige (economische) functies in de gebieden. 5. Er wordt een bezoekersregeling voor de bezoekers van bewoners ingesteld met onderscheid naar de binnenstad en het gebied daarbuiten. 6. Op werkdagen kan een gedeelte van de beschikbare parkeercapaciteit op de parkeerterreinen (Waalkade, het Taluud) en de nieuwe parkeergarages tegen betaling worden benut door zakelijk belanghebbenden.

Uitvoeringsplan parkeren binnenstad Tiel| 3

Uitvoering tarievenbalans 1. Toepassen van een jaarlijkse indexering van de parkeertarieven conform de feitelijke kostenverhoging. 2. Hanteren van een tarief van € 1,35 per uur voor het straatparkeren in de binnenstad vanaf 2011. 3. Hanteren van een tarief van € 0,75 per uur voor het straatparkeren buiten de binnenstad vanaf 2011. 4. Hanteren van een tarief van € 1,30 per uur voor de nieuwe parkeergarages (prijspeil 2010). 5. Hanteren van een tarief van € 1,00 per uur voor de parkeerterreinen het Taluud en de Waalkade, in te voeren vanaf 2011 met een tarief van € 0,50 en een jaarlijkse stapsgewijze verhoging tot € 1,00 ( 2014). 6. Jaarlijks toetsen van deze uitgangspunten op de actuele ontwikkelingen (aanneemsommen, parkeercapaciteit en oplossing voor de Waalkade en Santwijcksepoort). 7. Handhaven van de tarieven voor de parkeervergunningen in de binnenstad op het niveau 2009 met jaarlijkse indexering volgens de kostenstijgingen. 8. Hanteren van een tarief voor de eerste bewonersvergunning buiten de binnenstad van € 27,- (prijspeil 2010). 9. In eigendom nemen en houden van de (nieuwe) parkeervoorzieningen, zodat de gemeente de regierol optimaal kan uitoefenen.


Inhoudsopgave

1.

2.

3.

4.

5.

Samenvatting

3

Het uitvoeringsplan

7

1.1

Van parkeervisie naar uitvoeringsplan

7

1.2 1.3

Ambitieniveau en financiële haalbaarheid Uitvoeringsplan biedt balans en duidelijkheid

7 9

De parkeerbalans

11

2.1 2.2

Parkeeraanbod eindbeeld Verdeling parkeeraanbod

11 12

2.3

Fasering

13

De reguleringsbalans

15

3.1 3.2

Samenhang parkeergarages en straatparkeren De bestaande reguleringsgebieden

15 15

3.3 3.4

Parkeerregulering uitbreiden? Bezoekersregeling

15 17

3.5

Zakelijk belanghebbenden

17

De tarievenbalans

19

4.1

Uitgangspunten parkeertarieven

19

4.2

Regie en organisatie

20

Actieplan en planning

23


• •

Herontwikkeling Kwaliteit openbare ruimte

Nieuwe parkeergarages

Financiële haalbaarheid: • Efficiënt omgaan met de piekvraag. • Benutten bestaande parkeerplaatsen • Beprijzen: vermijden uitwijkgedrag (voorkomen overlast)

Nieuwe parkeergarages zijn nodig voor het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte en de herontwikkeling van locaties in de binnenstad. Om het gehele parkeersysteem goed te laten functioneren en betaalbaar te maken zijn keuzes en sturing nodig: parkeeraanbod, en gebruik. De wijze waarop dit gebeurt is toegelicht in de hoofdstukken parkeerbalans, reguleringsbalans en tarievenbalans.


1. 1.1

1.2

Het uitvoeringsplan Van parkeervisie naar uitvoeringsplan In 2006 heeft de gemeenteraad van Tiel de Parkeervisie vastgesteld. Het parkeerbeleid van de Parkeervisie is uitgewerkt in de vastgestelde Dynamische Parkeerbalans 2008: 1 • Om de kwaliteitsslag in de binnenstad te realiseren worden parkeerplaatsen op straat opgeheven en worden nieuwe parkeerplaatsen in parkeergarages gebouwd. • De parkeerplaatsen moeten zo goed mogelijk worden benut. Er dient vermeden te worden dat exclusief gebruik van parkeerplaatsen leidt tot een inefficiënt gebruik (gedeeltelijke leegstand op bepaalde uren) van de parkeercapaciteit. Dit is bijvoorbeeld het geval als een parkeergarage ’s avonds en ’s nachts niet beschikbaar is voor bewoners en hun bezoek. • Door beprijzen worden de (nieuwe) parkeergarages en parkeerterreinen onaantrekkelijk voor de langparkeerders (werkers, bewoners zonder vergunningen) en blijft er meer parkeerruimte beschikbaar voor de bezoekers van de binnenstad. Daarmee wordt het economisch functioneren versterkt. • Ondanks het benutten en beprijzen is het bijbouwen van parkeervoorzieningen nodig. Dit is nodig om te voorzien in: het (gedeeltelijk) compenseren van de op te heffen parkeerplaatsen op straat; het uitbreiden van de parkeervoorzieningen voor de nieuwe 2 functies op de drie poorten ; een eventuele extra parkeervraag ten gevolge van de groei van het aantal bezoekers van de binnenstad.

1

Masterplan Waalfront De Drie Poorten zijn: Burensepoort 2

Westluidensepoort,

Santwijcksepoort

en

Ambitieniveau en financiële haalbaarheid De gemeente Tiel heeft een hoog ambitieniveau. Tiel beschikt over een unieke ligging aan de Waal, een historische binnenstad en locaties die voor herontwikkeling benut kunnen worden. De herontwikkeling van deze locaties biedt kansen voor economische versterking en verhoging van de stedenbouwkundige kwaliteiten. Het Masterplan Waalfront en de ontwikkeling van de drie poorten zijn uitsluitend mogelijk door een nieuwe parkeerordening. Een gedeelte van het straatparkeren wordt vervangen door parkeergarages. Dat betekent ook dat goedkope, reeds beschikbare parkeerplaatsen plaatsmaken voor duurdere gebouwde voorzieningen. Dat moet echter wel betaald kunnen worden anders vallen de plannen in duigen. De gebruikers moeten voor de voorzieningen willen betalen anders komen ze niet of minder, of veroorzaken parkeeroverlast rond de binnenstad. Bovendien zouden dan te veel nieuwe dure parkeerplaatsen worden gebouwd. De financiële haalbaarheid van de nieuwe parkeergarages hangt onder andere af van: • De hoeveelheid parkeerplaatsen (de parkeerbalans) die worden gebouwd. Als het aantal te groot is, staan deze dure parkeervoorzieningen een groot gedeelte van de week leeg en moet er per definitie geld bij. Als het aantal te klein is, ontstaat er voor de bezoekers een parkeerprobleem. • De mate waarin uitwijkgedrag mogelijk is (de reguleringsbalans). Indien dicht bij nieuwe parkeergarages gratis of veel goedkopere parkeerplaatsen beschikbaar zijn, nemen de bezetting en de opbrengsten van de betaalde parkeerplaatsen in parkeergarages af. Uitwijkgedrag naar omliggende woonwijken veroorzaakt bovendien parkeeroverlast voor de bewoners. • Het parkeertarief en de afstemming tussen de tarieven voor het straatparkeren en het garageparkeren (de tarievenbalans). Als het tarief te laag is, ontstaan er extra financiële tekorten. Als het tarief te hoog wordt ervaren, kan dat leiden tot een afname van het aantal bezoekers.

de


Samenhang in de uitvoering van het parkeerbeleid Nieuwe parkeergarages, Betaald parkeren Uitwijkgedrag Leegstand inkomstenderving

Parkeerdruk Overlast

Parkeerbalans (niet te veel, niet te weinig) Reguleringsbalans (niet te veel, niet te Tarievenbalans

weinig) (niet te hoog, niet te laag)

Overlast, ergernis bewoners Zoekverkeer Financiële tekorten

Geen uitwijkgedrag Geen overlast Geen leegstand Geen inkomstenderving

Financiële haalbaarheid neemt af

Toename financiële haalbaarheid

Situatie nieuwe parkeergarages zonder aanvullende maatregelen

Situatie nieuwe parkeergarages met aanvullende maatregelen


•

1.3

Uitvoeringsplan biedt balans en duidelijkheid in dit uitvoeringsplan staat beschreven hoe het parkeerbeleid wordt uitgevoerd in de periode 2010 – 2015, in verband de uitvoering van de visie Waalfront en de komst van nieuwe parkeergarages. Het bestaande parkeersysteem in de binnenstad is daarbij uitgangspunt en blijft gehandhaafd. Dit uitvoeringsplan vormt daarmee het fundament voor het kunnen realiseren van het Masterplan Waalfront. Dit uitvoeringsplan biedt duidelijkheid over de ontwikkeling van de parkeergarages en de wijze waarop deze in de praktijk moeten gaan functioneren. Dit geldt onder andere voor de tarieven. Duidelijkheid is nu noodzakelijk omdat in 2010 de aanbesteding van de eerste parkeergarage (als onderdeel van het plan Westluidensepoort) van start gaat. Vóór de start van de aanbesteding is inzicht nodig in de financiële haalbaarheid van de nieuwe parkeergarages. Dit uitvoeringsplan geeft tevens inzicht in de maatregelen die nodig zijn om ongewenste neveneffecten te voorkomen. Voorkomen dient te worden dat uitwijkgedrag leidt tot parkeeroverlast in ‘de schil’ rondom het centrumgebied. Met dit uitvoeringsplan weet iedereen (bestuurders, burgers, marktpartijen) wat er de komende jaren staat te gebeuren op het gebied van parkeren. De voorstellen in dit uitvoeringsplan zijn opgesteld met de volgende rode draad: • Voldoende parkeerruimte bieden voor de bezoekers van de binnenstad (parkeerbalans). • Voorkomen van parkeeroverlast in de wijken rondom de binnenstad (reguleringsbalans).

Hanteren van een tarievenbeleid dat bijdraagt aan het juiste gebruik van de parkeerplaatsen en de financiële haalbaarheid (tarievenbalans).

In dit uitvoeringsplan ‘Parkeren binnenstad en omgeving’ zijn voorstellen opgenomen voor een evenwichtige parkeerordening (parkeerbalans, reguleringsbalans en tarievenbalans) zodat de uitvoering van de kwaliteitsslag volgens de visie Waalfront mogelijk is en zonder dat dit tot parkeeroverlast leidt buiten de binnenstad. In dit uitvoeringsplan zijn de volgende onderwerpen opgenomen: 1. De fasering: wanneer worden parkeerplaatsen opgeheven en bijgebouwd? 2. De gebieden en tijdstippen waar (in de toekomst) een vorm van parkeerregulering noodzakelijk kan zijn of worden. 3. De mogelijke vormen voor parkeerregulering in de gebieden rondom de binnenstad. 4. De tarievenstructuur en de tarievenontwikkeling voor bezoekers en voor parkeervergunningen, de samenhang tussen de tarieven van de verschillende parkeervoorzieningen (garages, terreinen, straat). 5. De financiering van de parkeervoorzieningen: kan de gemeente het allemaal betalen en onder welke condities? Welke organisatie is daarvoor het meest gewenst? Wie voert regie en wie zorgt voor de uitvoering van de parkeertaken? 6. Een stappenplan voor de uitvoering, inclusief de benodigde besluitvorming.



2.

De parkeerbalans

2.1

Parkeeraanbod eindbeeld

gebaseerd op de piek voor winkelbezoekers op zaterdagmiddag 3 tussen 13.00 en 15.00 uur . Tevens is er rekening mee gehouden dat een gedeelte van de bezoekers die nu gratis parkeren op het Taluud of de Waalkade in de toekomst elders een gratis parkeerplaats blijft zoeken. Het woon-werkverkeer is niet opgenomen in de opgave voor extra gebouwde parkeervoorzieningen. Op werkdagen kan een gedeelte van de parkeercapaciteit van parkeerterrein gebruikt worden door zakelijke vergunninghouders.

De gemeente Tiel wil de regionale centrumpositie versterken en de binnenstad autoluwer (maar wel goed bereikbaar) maken. De parkeersituatie voor de Tielse binnenstad gaat de komende jaren aanzienlijk wijzigen: • Op een aantal locaties worden parkeerplaatsen opgeheven met als doel de kwaliteit van de openbare ruimte te verbeteren. • Drie (her)ontwikkelingslocaties (de drie poorten: Westluidensepoort, Santwijcksepoort, Burensepoort) worden voorzien van nieuwe gebouwde parkeervoorzieningen. De aanwezige parkeerplaatsen op maaiveld worden opgeheven. Het parkeeraanbod voor bezoekers bestaat in het eindbeeld uit de volgende onderdelen: 1. Het bestaande parkeeraanbod op straat min de op te heffen parkeerplaatsen. 2. De parkeerterreinen Taluud en Waalkade, waar betaald parkeren wordt ingevoerd. 3. Nieuwe parkeervoorzieningen die horen bij de voorzieningen die ontwikkeld worden in de drie poorten. Deze parkeervoorzieningen worden ondergebracht in parkeergarages. Het aantal parkeerplaatsen wordt bepaald door de omvang van het programma (nieuwe functies) dat hoort bij de drie poorten. 4. Nieuwe parkeervoorzieningen voor bezoekers van de binnenstad ter compensatie van de op te heffen parkeerplaatsen. In de binnenstad worden parkeerplaatsen opgeheven. De grootste ingrepen zijn de Waalkade (herinrichting, van 700 naar 200 parkeerplaatsen), het Bleekveld (ontwikkeling Westluidensepoort) en de Oude Haven (ontwikkeling Santwijcksepoort). Ter compensatie moeten ongeveer 500 nieuwe parkeerplaatsen worden gebouwd voor betalende bezoekers. Dit aantal is

Afbeelding 1: Taluud: Vrij parkeren wordt betaald parkeren

3

De parkeervraag van bijvoorbeeld het theater of een bioscoop is niet toegerekend aan deze periode. Voorstellingen vanaf 15.00 uur kunnen gebruik maken van parkeerplaatsen die vrijkomen doordat een gedeelte van het winkelpubliek vertrekt.


De nieuwe parkeervoorzieningen worden ondergebracht in nieuwe parkeergarages. Deze parkeergarages worden ontwikkeld op de drie poorten. Bij het opstellen van de parkeerbalans is rekening gehouden met de ontwikkeling van enkele woningbouwprojecten waar slechts een beperkt aantal nieuwe parkeerplaatsen bij wordt gerealiseerd.

2.2

Tabel 1: Aantal parkeerplaatsen Westluidensepoort en Santwijcksepoort (bezoekers) Aantal benodigde parkeerplaatsen voor bezoekers WLP, WLK en SWP (exclusief woningen) Programma Westluidensepoort

Verdeling parkeeraanbod

50

Programma Santwijcksepoort

225

Santwijcksepoort, vervanging Oude Haven

110

Compensatie opheffen parkeerplaatsen (Waalkade, Bleekveld) voor betalende bezoekers

500

Totaal

8856

Het verdelen van de parkeercapaciteit over de Westluidensepoort en de Santwijcksepoort luistert nauw. Eenmaal genomen besluiten zijn onomkeerbaar en bepalend voor de toekomstige parkeersituatie in Tiel maar ook voor de financiële resultaten en haalbaarheid. De nieuwe parkeergarages op de Westluidensepoort en Santwijkcksepoort moeten voorzien in de parkeerbehoefte van de bijbehorende functies. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen wonen en bezoeken. Voor wonen is het uitgangspunt: één exclusieve parkeerplaatsen. Extra parkeerplaatsen voor een tweede auto kunnen worden afgenomen in de openbare parkeergarage. Dat geldt ook voor de bezoekers van bewoners. Deze maken eveneens gebruik van de openbare parkeergarage. Voor de Westluidensepoort zijn op 4 zaterdagmiddag tijdens de piekuren ongeveer 50 parkeerplaatsen 5 nodig en voor de Santwijkcksepoort ongeveer 225 . Voor de Santwijcksepoort moet tevens rekening worden gehouden met een vervanging van de 110 parkeerplaatsen op de Oude Haven.

Afbeelding 2: Parkeerterrein Oude Haven (Santwijcksepoort)

4

Bezoekers woningen en gebruikers cultuurcluster. Bezoekers woningen en detailhandel (7.500 m2). Dit is een uitbreiding bovenop de bezoekersomvang van de binnenstad in 2009. 5

6

Exclusief parkeerplaatsen voor nieuwe woningen voor de Westluidensepoort en de Santwijkcksepoort, exclusief Waalkade (200 parkeerplaatsen).


Er zijn verschillende mogelijkheden voor de definitieve verdeling van de parkeervoorzieningen over de Westluidensepoort en de Santwijcksepoort: Tabel 2: Mogelijke verdelingen openbare parkeerplaatsen Mogelijke verdelingen openbare parkeerplaatsen over Westluidenseport en Santwijcksepoort Westluidensepoort

Santwijcksepoort7

Totaal

190

695

885

335

550

885

360

475

885

470

415

885

De meeste waarschijnlijke verdeling is groen gearceerd. De maximaal gewenste omvang van de parkeergarage Santwijcksepoort bedraagt namelijk ongeveer 600 inclusief ongeveer 100 parkeerplaatsen voor woningen. De maximale omvang van de Westluidensepoort bedraagt 8 ongeveer 600 parkeerplaatsen (inclusief 100 woningen). Voor de herinrichting van de Waalkade is nog geen inrichtingsplan opgesteld. Daarom is vooralsnog uitgegaan van het handhaven van 200 parkeerplaatsen op de Waalkade. Een voorlopig ontwerp van de Waalkade kan gedetailleerder inzicht geven in het aantal te handhaven parkeerplaatsen. Indien dit aantal hoger zou blijken te liggen dan 200 neemt het aantal benodigde parkeerplaatsen in de nieuwe parkeergarages af. Dit heeft dan ook een positief financieel effect. Het is gewenst om deze verdiepingsslag (globaal ontwerp) uit te voeren vóór de aanbesteding van de Westluidenspoort. Het exacte aantal parkeerplaatsen is namelijk van invloed op het financiële resultaat. 7

Naast de openbare parkeerplaatsen zijn er ongeveer 180 exclusieve parkeerplaatsen voor nieuwe woningen nodig. 8 Bij drie compacte lagen ongeveer 690 parkeerplaatsen. Bij een variant met 2 grote en 1 kleine laag (parkeergarage ligt niet onder de ontsluitingsweg) ongeveer 620 parkeerplaatsen. Deze aantal moeten mogelijk nog naar beneden bijgesteld worden voor bergruimtes bij de woningen.

Afbeelding 3: Waalkade

2.3

Fasering Als eerste wordt de parkeergarage Westluidensepoort gebouwd. Tijdens de bouw zijn de bestaande parkeerplaatsen op het Bleekveld niet beschikbaar. Het Bleekveld staat overigens overdag meestal niet vol. Het totaal van de huidige parkeervoorzieningen heeft nog restcapaciteit. De totale parkeercapaciteit blijft tijdens de bouw van de Westluidensepoort voldoende als de capaciteit van de Waalkade nog volledig beschikbaar blijft en deze (op zaterdag en koopavond) volledig kan worden benut door bezoekers. Dat betekent dat invoeren van parkeerregulering onvermijdelijk is en zelfs noodzakelijk om de bezoeker van de binnenstad te kunnen blijven bedienen. De invoering van parkeerregulering is daarom in het belang van het economisch functioneren van de binnenstad. Zodra de parkeergarage


Westluidensepoort geopend is, blijft parkeerregulering op de Waalkade noodzakelijk om de parkeerplaatsen van bezoekers zo veel mogelijk vrij te houden. Tevens wordt daarmee inkomstenderving vermeden. Als er tijdens de bouw van de Westluidensepoort frequent of langdurig evenementen plaatsvinden op de Waalkade ontstaat er een parkeerprobleem op zaterdag. Afhankelijk van de frequentie en omvang van dit probleem kan overwogen worden om een tijdelijke parkeervoorziening aan te bieden plaatsen, bijvoorbeeld in de omgeving van de Santwijcksepoort. Deze kan dan ook een functie hebben voor het tijdelijk vervallen van de parkeerplaatsen op de Oude Haven. Een tijdelijke voorziening maakt het ook mogelijk om de Waalkade opnieuw te gaan inrichten (inclusief parkeervoorziening) zodra de parkeergarage Westluidensepoort gereed is. Anders moet in ieder geval met de herinrichting worden gewacht totdat de nieuwe parkeergarage van de Santwijcksepoort volledig beschikbaar is.

Uitvoering parkeerbalans •

•

•

Invoeren van parkeerregulering op de Waalkade, zodat gegarandeerd is dat er tijdens de bouwfases van de Westluidensepoort en de Santwijcksepoort maar ook in de eindsituatie voldoende parkeerplaatsen voor bezoekers van de binnenstad beschikbaar zijn. Het reduceren van het aantal parkeerplaatsen Waalkade kan op zijn vroegst plaatsvinden nadat de nieuwe parkeergarage Westluidensepoort beschikbaar is. Voordat de aanbesteding van de parkeergarage Westluidensepoort plaatsvindt, wordt op basis van een globaal ontwerp voor de Waalkade bepaald hoeveel parkeerplaatsen er op de Waalkade in de eindsituatie gehandhaafd kunnen blijven. Voorlopige wordt als uitgangspunt een aantal van 200 gehanteerd. Voor de Westluidensepoort, Santwijcksepoort en Waalkade bedraagt het aantal parkeerplaatsen totaal ongeveer 1.085 (op basis van de thans bekende programma’s) exclusief de parkeerplaatsen voor woningen. De exacte verdeling kan worden bepaald nadat de uitgangspunten voor de herinrichting van de Waalkade zijn vastgesteld. Deze uitgangspunten geven inzicht in het exacte aantal te handhaven parkeerplaatsen op de Waalkade. Deze uitgangspunten worden vastgesteld vóór de aanbesteding van de parkeergarage Westluidensepoort.

Afbeelding 4: Bleekveld: parkeerplaatsen worden ondergebracht in een nieuwe parkeergarage Westluidensepoort


3. 3.1

De reguleringsbalans

3.2

De parkeergarage Westluidensepoort maakt onderdeel uit van het cultuurcluster en vervult een belangrijke functie voor de Agnietenhof en andere nieuwe cultuurvoorzieningen, waaronder mogelijk een bioscoop. Deze voorzieningen trekken vooral in de avonduren veel bezoekers, die voorheen konden parkeren op onder andere het Bleekveld. In de toekomst kunnen de bezoekers van het cultuurcluster en de Agnietenhof tegen betaling parkeren in de nieuwe parkeergarage Westluidensepoort en op de Waalkade. Omdat de 9 bestaande regulering in de binnenstad afloopt om 18.00 uur zal men ‘s avonds gratis parkeerplaatsen gaan zoeken in de binnenstad met als gevolg: parkeeroverlast, zoekverkeer en een (half)lege parkeergarage. Daarom is uitbreiding van de reguleringstijd in de binnenstad nodig tot 22.00 uur ’s avonds. De bezoekers van het cultuurcluster zullen er dan voor kiezen om snel en dichtbij te parkeren in de nieuwe parkeergarage Westluidensepoort en eventueel tegen een lager tarief op de Waalkade. Uitbreiding van de reguleringstijd is nodig vanaf het moment dat de bouw van de parkeergarage Westluidensepoort van start gaat.

Samenhang parkeergarages en straatparkeren In de toekomst vindt een verschuiving plaats van het parkeren op straat naar parkeren in parkeergarages. Voor het parkeren in de parkeergarages zal betaald moeten worden. Als echter in de directe omgeving gratis kan worden geparkeerd, ontstaan er ongewenste neveneffecten: 1. Parkeerdruk op de gratis parkeerplaatsen. Dit leidt tot parkeeroverlast in woonbuurten en zoekverkeer. 2. Inkomstenderving voor de gemeentelijke parkeerexploitatie. Het is geen doel om winst te maken uit het parkeren, maar lege of halfvolle parkeergarages en een hoge parkeerdruk op straat kan niet de bedoeling zijn. Het geeft overlast en het zet de financiële haalbaarheid op voorhand al sterk onder druk. 3. Parkeercapaciteit die nodig is voor bezoekers wordt in beslag genomen door langparkeerders. Om deze reden is in het vorige hoofdstuk al geconstateerd dat de invoering van parkeerregulering op de Waalkade noodzakelijk is. Dit geldt overigens ook voor het parkeerterrein Taluud, waarvoor reeds besloten is dat betaald parkeren wordt ingevoerd. In verband met de komst van nieuwe parkeergarages met betaald parkeren, zijn er drie gebieden die opnieuw moeten worden beoordeeld. Deze gebieden hebben namelijk een directe samenhang met het betaald parkeren in de binnenstad en de nieuwe parkeergarages: 1. De bestaande reguleringsgebieden. 2. De niet-gereguleerde gebieden binnen de directe invloedssfeer van de (nieuwe) parkeergarages. 3. De rest van het schilgebied rondom de binnenstad, waar de parkeerdruk mogelijk toeneemt ten gevolge van uitwijkgedrag.

De bestaande reguleringsgebieden

3.3

Parkeerregulering uitbreiden? In figuur 1 zijn de gebieden aangegeven waar parkeerregulering in de toekomst gewenst en nodig kan zijn omdat daar uitwijkgedrag vanuit de binnenstad kan ontstaan. Het doel van een eventuele parkeerregulering in deze gebieden is dan ook om parkeerplaatsen vrij te houden voor bewoners en belanghebbenden. Het gaat om gebieden binnen de directe invloedssfeer van (nieuwe) parkeergarages, het bestaande reguleringsgebied in de binnenstad en het station.

9

Op koopavond tot 21.00 uur.


De groene zones liggen binnen het invloedsgebied van bestaande en mogelijk nieuwe reguleringsgebieden. De kans op uitwijkgedrag naar 10 deze gebieden is groot . Dat blijkt overigens al uit waarnemingen en klachten over de huidige situatie. In het groene gebied in figuur 1 heeft een groot aantal straten overdag een parkeerbezetting die hoger is dan 85%. In deze straten is de parkeerdruk overdag in vergelijking met de nachtelijke bezetting ook vrij hoog. Dat wil zeggen dat de kans groot is dat de hoge parkeerdruk veroorzaakt wordt door niet-bewoners (werkers in de binnenstad, werkers in het betreffende gebied, bezoekers van de binnenstad). In het stationsgebied wordt mogelijk geparkeerd door treinreizigers.

Figuur 1 Onderzoeksgebied parkeerregulering rondom binnenstad Bestaande reguleringsgebieden Onderzoeksgebied parkeerregulering

10

Bij de invoering van betaald parkeren in Nieuwegein bleek het invloedsgebied waarin uitwijkgedrag te liggen binnen een loopafstand van 150 tot 200 meter.

Het groene gebied komt in aanmerking voor parkeerregulering met als doel om (overdag) uitwijkgedrag te vermijden, zodat er voldoende parkeerruimte overblijft voor bewoners. Parkeerregulering lost een hoge parkeerdruk in late avonduren en nachtelijke uren, ten gevolge van een hoog autobezit, niet op. Het groene gebied geeft een indicatie waar de parkeerregulering de komende jaren nodig is. De noodzaak zal worden versterkt door de opening van nieuwe parkeergarages en het invoeren van betaald parkeren op de Waalkade en het Taluud. De invoering zal stapsgewijs plaatsvinden afhankelijk van de geconstateerde problemen en de behoefte bij de direct belanghebbenden. De exacte grenzen van het reguleringsgebied staan ook nog niet vast. Het is wel zo dat het uitwijkgedrag dicht bij de binnenstad meer voelbaar zal zijn dan op grotere afstand. Om een goed faseringsplan voor de invoering van parkeerregulering te kunnen maken wordt de mening van de direct betrokkenen gevraagd. Dat is de zogenaamde behoeftepeiling. Omdat niet altijd iedereen hetzelfde probleem ervaart en kiest voor dezelfde oplossing kiest het College van B en W voor de volgende werkwijze: • In 2010 wordt de behoefte aan parkeerregulering bij de bewoners gepeild (in de groene zone). Bij de peiling worden de bewoners geïnformeerd over de ontwikkelingen die nog komen gaan en invloed kunnen hebben op de parkeersituatie in hun buurt (nieuwe parkeergarages, uitbreiding betaald parkeren en uitbreiding reguleringsuren in de binnenstad). Bij de peiling wordt een indicatie gegeven van het mogelijke type parkeerregulering en de daarbij behorende tarieven voor de parkeervergunningen. De peiling wordt het eerste uitgevoerd in de deelgebieden waar reeds klachten en wensen van bekend zijn (zoals de Kwelkade, de Akkerstraat, de Hoveniersweg en de omgeving van de Kranshof). Deze straten hebben allen gedurende één of meerdere periodes een bezettingsgraad die hoger is dan 80%. De Kwelkade ligt binnen het invloedsgebied van de toekomstige parkeergarage Westluidensepoort.


•

•

•

Er worden ‘spelregels’ gehanteerd: indien er in een straat meer dan 50% respons is en meer dan 50% van de respondenten geeft aan voor de invoering van parkeerregulering te zijn (draagvlakcriterium), dan is de invoering van parkeerregulering mogelijk (vanaf 2011). Na de behoeftepeiling stelt het College van B en W het uitbreidingsgebied vast en gaat over tot een definitieve keuze voor het type parkeerregulering buiten de binnenstad. Voorwaarde is wel dat er samenhangende gebieden en duidelijke grenzen ontstaan, zodat er geen lappendeken van reguleringsgebiedjes ontstaat. Tevens is er in principe één systeem voor het gehele gebied buiten de binnenstad. Dat kan betaald parkeren zijn, zoals in de binnenstad, met vergunningen voor belanghebbenden en een bezoekersregeling voor de bezoekers van bewoners. Maar ook het toepassen van vergunninggebieden of een blauwe zone (met ontheffingen voor belanghebbenden) wordt nog niet uitgesloten. Deze systemen moeten dan wel voordelen bieden ten opzichte van betaald parkeren. De aanwezige functies en het bezoekersgedrag (omvang, tijdstip, frequentie) zijn een belangrijke factor bij de keuze voor het type parkeerregulering. In bijlage 1 is een impressie opgenomen van de (economische) functies die in het onderzoeksgebied voorkomen. Zodra er zicht is op het beschikbaar komen van de parkeergarages Westluidensepoort en Santwijcksepoort wordt op dat moment opnieuw beoordeeld of het gerealiseerde reguleringsgebied genoeg garantie biedt tegen het voorkomen van uitwijkgedrag en parkeeroverlast. Mocht dat nog niet het geval zijn dan wordt een laatste uitbreidingsslag gemaakt.

3.4

Bezoekersregeling In alle bestaande en nieuwe reguleringsgebieden buiten de binnenstad wordt een bezoekersregeling ingevoerd voor de bezoekers van de bewoners. Dit is het geval bij betaald parkeren en vergunningparkeren. Indien een blauwe zone wordt toegepast is dit niet nodig. In de binnenstad wordt de parkeerregulering uitgebreid tot 22.00 ’s avonds. Dit betekent dat de bezoekers (per auto) van de bewoners van de binnenstad ’s avonds ook moeten gaan betalen. Daarom wordt voor de binnenstadbewoners ook een bezoekersregeling ingesteld. Deze houdt in dat de bezoekers van de bewoners (gelimiteerd) tegen een lager tarief kunnen parkeren op de parkeerterreinen (het Taluud, de Waalkade, Burgemeester Hasselmanplein. Uiteraard kunnen ze ook er voor kiezen om dichterbij te parkeren op straat of in één van de parkeergarages, maar dan geldt het reguliere tarief.

3.5

Zakelijk belanghebbenden De toekomstige parkeercapaciteit in de binnenstad wordt afgestemd op de winkelpiek op zaterdagmiddag. Dat betekent dat er op werkdagen parkeercapaciteit beschikbaar blijft. Deze kan voor een gedeelte worden benut door zakelijk belanghebbenden. Voorgesteld wordt om dit niet her en der toe te passen, maar uitsluitend op de parkeerterreinen (Waalkade, Taluud) en in de nieuwe parkeergarages. De uitgifte van vergunningen en abonnementen vindt plaats tegen het zakelijk tarief en niet onbeperkt. Er moet een restcapaciteit beschikbaar blijven voor bezoekers om fluctuaties in de parkeervraag te kunnen opvangen en om te vermijden dat er onnodig zoekverkeer ontstaat.


Uitvoering reguleringsbalans •

•

•

•

•

•

Vanaf de start van de bouw van de parkeergarage Westluidensepoort de reguleringstijd in de binnenstad uitbreiden tot 22.00 uur. Stapsgewijs uitbreiden van de parkeerregulering rondom de binnenstad op basis van een behoeftepeiling (2010), het draagvlakcriterium, een logische opbouw van het reguleringsgebied en het vermijden van uitwijkgedrag bij de nieuwe parkeergarages. Zodra er zicht is op het beschikbaar komen van de parkeergarages Westluidensepoort en Santwijcksepoort wordt op dat moment opnieuw beoordeeld of het gerealiseerde reguleringsgebied genoeg garantie biedt tegen het voorkomen van uitwijkgedrag en parkeeroverlast. Mocht dat nog niet het geval zijn dan wordt een laatste uitbreidingsslag gemaakt. Voor het gebied buiten de binnenstad wordt uitgegaan van één uniforme vorm van parkeerregulering. De keuze daartoe wordt gemaakt na het uitvoeren van de behoeftepeiling en op basis van de aanwezige (economische) functies in de gebieden. Er wordt een bezoekersregeling voor de bezoekers van bewoners ingesteld met onderscheid naar de binnenstad en het gebied daarbuiten. Op werkdagen kan een gedeelte van de beschikbare parkeercapaciteit op de parkeerterreinen (Waalkade, het Taluud) en de nieuwe parkeergarages tegen betaling worden benut door zakelijk belanghebbenden.


4.

De tarievenbalans

4.1

Uitgangspunten parkeertarieven In de binnenstad geldt (2009) een parkeertarief van € 1,20 per uur (maximum tijd 45 minuten of 90 minuten). Op de parkeerterreinen Bleekveld, Burgemeester Hasselmanplein en Oude Haven geldt een tarief van € 0,80 per uur (maximaal € 4,80 per dag). De prijs voor een bewonersparkeervergunning bedraagt € 54,- per jaar voor de eerste vergunning en € 81,- voor de tweede vergunning. Deze vergunningen zijn 7 dagen per week en 24 uur per dag geldig. De prijs van een bedrijvenvergunning bedraagt € 259,- per jaar op de Looierstraat en € 518,- in de binnenstad bij aantoonbare noodzaak. Voor het tarievenbeleid voor bezoekers worden de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1. De parkeertarieven in de nieuwe parkeergarages zijn gelijk of lager dan de tarieven voor het straatparkeren. Het voordeel van het parkeren in een parkeergarage is de korte loopafstand en de onbeperkte parkeerduur. 2. De parkeertarieven voor de parkeerterreinen Waalkade en Taluud zijn lager dan de parkeertarieven in de parkeergarages. Voor deze terreinen wordt gedurende een gewenningsperiode een laag parkeertarief ingevoerd. Dit parkeertarief wordt stapsgewijs opgehoogd tot het uiteindelijke gewenste niveau (2014 bij de opening van de parkeergarage Westluidensepoort). 3. De parkeertarieven liggen binnen een bandbreedte van vergelijkbare gemeentes (bijlage 2). De gemeente Tiel heeft 41.000 inwoners. De meeste parkeertarieven voor straatparkeren in gemeentes van ongeveer dezelfde grootte zitten in een bandbreedte van € 1,00 tot € 1,30. De garagetarieven liggen daar iets onder. 4. De parkeertarieven worden jaarlijks verhoogd conform de kostenstijging (indexering).

5.

6.

Op parkeren hoeft niet te worden verdiend, maar indien mogelijk ook geen verlies geleden. In het financieel gunstigste geval worden de investeringen en de beheerskosten van de nieuwe parkeergarages terugverdiend uit de parkeeropbrengsten over een periode van 40 jaar. Een gedeelte van de investeringen hoeven niet te worden terugverdiend maar worden afgedekt door provinciale subsidies en gemeentelijke cofinanciering voor de parkeervoorzieningen. Het gaat totaal om een bedrag van ongeveer € 10 miljoen bijdrage in het kader van de Gelderse sleutelprojecten (in de periode 20102015) en een gemeentelijke investering van € 4 miljoen.

Voor het realiseren van een kostendekkende parkeerexploitatie is een verhoging van de parkeertarieven noodzakelijk. Deze verhoging kan beperkt blijven ten gevolge van het invoeren van betaald parkeren op de Waalkade, het Taluud en de investeringsbijdragen van de provincie en de gemeente. Voor een sturing op een kostendekkende parkeerexploitatie is de volgende tarievenstructuur nodig: • Straatparkeren binnenstad vanaf 2011: € 1,35 per uur (inclusief twee jaren indexering). • Straatparkeren buiten de binnenstad (indien van toepassing) vanaf 2011 € 0,75 per uur. • Nieuwe parkeergarages € 1,30 per uur (prijspeil 2010, vanaf 2014 geïndexeerd aan kostenverhoging ongeveer € 1,40). • Taluud en Waalkade in 2011: € 0,50 per uur, in 2012 € 0,65 per uur, in 2013 € 0,80 per uur, vanaf 2014 € 1,00 per uur (allen prijspeil 2010). Een periode van 40 jaar laat zich vooraf niet volledig regisseren. Daarom al periodiek een toetsing en indien nodig een herijking moeten plaatsvinden. Dat is voor de komende jaren zinvol op de volgende momenten: • nadat de aanneemsom van de parkeergarage WLP bekend is; • nadat het aantal te handhaven parkeerplaatsen exact bekend is op basis van vastgestelde uitgangspunten voor de herinrichting van de WLK;


• na de nadere planuitwerking voor de SWP; • nadat de aanneemsom van de parkeergarage SWP bekend is. De financiële verwachtingen zijn gevoelig voor de investeringskosten. Als de investeringskosten afnemen (door meevallende aanneemsommen of doordat er meer dan 200 parkeerplaatsen op de Waalkade gehandhaafd kunnen blijven) heeft dit een positief effect op het exploitatieresultaat. Een reductie van de investeringskosten met 10% heeft een positief effect van € 3,5 miljoen. Lagere tarieven hebben een negatief effect. Een tarief voor de parkeergarages van € 1,10 veroorzaakt een afname van het resultaat van ongeveer € 4 miljoen. Bij een tarief van € 1,- bedraagt de afname ongeveer €6 miljoen. De tarieven voor de parkeervergunningen in de binnenstad blijven op het prijspeil 2009. De tarieven worden wel jaarlijks geïndexeerd. Voor de parkeervergunningen (betaald parkeren en vergunningparkeren) buiten de binnenstad wordt een lager tarief toegepast: € 27,- per jaar voor de eerste bewonersvergunning en € 45,- per jaar voor de tweede bewonersvergunning. De prijs voor een bedrijvenvergunning bedraagt € 130,- per jaar (allen prijspeil 2010).

4.2

Regie en organisatie Een gemeentelijke regie en eigendom kan tot positievere financiële resultaten (en tarieven) leiden dan een volledige marktregie. Een gemeente hoeft niet te streven naar winst. De risico’s zijn dan in dat geval uiteraard ook voor rekening van de gemeente, maar meevallers komen ook ten gunste aan de gemeente. Er is nog een belangrijk argument voor een gemeentelijke regie. Integrale sturing van het prijsbeleid en het gebruik van de parkeerruimte is mogelijk. De gemeente kan voortdurend sturen op een logische samenhang tussen de tarieven voor het straatparkeren en het garageparkeren. Als de omstandigheden of het beleid veranderen, zijn geen ingewikkelde onderhandelingen of contractwijzigingen met private eigenaars nodig. De gemeente en de bezoekers zijn evenmin overgeleverd aan het individuele prijsbeleid van een private parkeerexploitant. Onder

gemeentelijke regie is het bijvoorbeeld mogelijk om nieuwe parkeergarages tevens ’s nachts en in de daluren (tegen een aantrekkelijk tarief) te laten gebruiken door bewoners of andere doelgroepen. Dat er problemen kunnen ontstaan bij scheiding van regie blijkt duidelijk uit de situatie rondom de parkeergarage Kranshof. Bezoekers van bewoners kunnen ’s avonds geen gebruik maken van de garage, zodat parkeeroverlast in de directe omgeving ontstaat. In het geval van één gemeentelijke regie of strategie, zou dit probleem gemakkelijk en snel oplosbaar zijn geweest. Het regiemodel heeft voor de gemeente Tiel voordelen: 1. Er is een maximale invloed mogelijk op de verschillende balansen: de parkeerbalans, de reguleringsbalans en de tarievenbalans. Deze zaken zijn zo sterk met elkaar verbonden, dat een scheiding van bevoegdheden en verantwoordelijkheden ongewenst is. Private doelstellingen (winst) en maatschappelijke doelstellingen (goed parkeren voor bewoners en bezoekers tegen de laagste kosten) conflicteren. De gemeente kan in een regiemodel integraal sturen op alle doestellingen. 2. De primaire doelstelling is het goed ordenen van het parkeren en niet het maken van winst. Overdracht aan marktpartijen zou inhouden dat de gemeente Tiel vooraf financieel opdraait voor de risico’s op een negatieve parkeerexploitatie. 3. Investeringen zijn mogelijk tegen lagere rentetarieven. Het kiezen voor een regiemodel houdt in dat: • De gemeente de parkeervoorzieningen in eigendom neemt en houdt. • Uitvoerende werkzaamheden (parkeerbeheer) kunnen worden uitgevoerd door marktpartijen in opdracht van de gemeente. De gemeente maakt dan gebruik van de beschikbare professionaliteit en flexibiliteit. De inkoop van deze dienstverlening kan worden aanbesteed, waarbij financiële voordelen kunnen optreden ten gevolge van de marktconcurrentie. • De gemeente belast haar eigen organisatie niet met allerlei uitvoerende parkeertaken.


Uitvoering tarievenbalans • • • • •

•

•

• •

Toepassen van een jaarlijkse indexering van de parkeertarieven conform de feitelijke kostenverhoging. Hanteren van een tarief van € 1,35 per uur voor het straatparkeren in de binnenstad vanaf 2011. Hanteren van een tarief van € 0,75 per uur voor het straatparkeren buiten de binnenstad vanaf 2011. Hanteren van een tarief van € 1,30 per uur voor de nieuwe parkeergarages (prijspeil 2010). Hanteren van een tarief van € 1,00 per uur voor de parkeerterreinen het Taluud en de Waalkade, in te voeren vanaf 2011 met een tarief van € 0,50 en een jaarlijkse stapsgewijze verhoging tot € 1,00 ( 2014). Jaarlijks toetsen van deze uitgangspunten op de actuele ontwikkelingen (aanneemsommen, parkeercapaciteit en oplossing voor de Waalkade en Santwijcksepoort). Handhaven van de tarieven voor de parkeervergunningen in de binnenstad op het niveau 2009 met jaarlijkse indexering volgens de kostenstijgingen. Hanteren van een tarief voor de eerste bewonersvergunning buiten de binnenstad van € 27,- (prijspeil 2010). In eigendom nemen en houden van de (nieuwe) parkeervoorzieningen, zodat de gemeente de regierol optimaal kan uitoefenen.



5.

Actieplan en planning

Onderdeel

2010

2011

2012

2013

2014

Vaststellen uitgangspunten inrichting Waalkade en parkeercapaciteit Vaststellen uitgangspunten parkeeroplossing Santwijcksepoort Toetsen noodzaak tijdelijke parkeervoorziening Santwijcksepoort Toetsen uitgangspunten tarieven en resultaten parkeerexploitatie Aanbestedingsprocedure parkeergarage Westluidensepoort en gunning Tarief straatparkeren aanpassen en indexering Betaald parkeren Waalkade en het Taluud Peiling behoefte parkeerregulering buiten de binnenstad Stapsgewijze uitbreiding parkeerregulering buiten binnenstad Bouw parkeergarage WLP Reguleringtijden binnenstad uitbreiden naar 22.00 uur Opening parkeergarage WLP Reduceren parkeerplaatsen Waalkade na gereed komen WLP of SWP = Parkeerbalans = Reguleringsbalans = Tarievenbalans


-


BIJLAGE 1 Enkele functies in het gebied rondom de binnenstad


BIJLAGE 2 Parkeertarieven in vergelijkbare gemeenten

Gemeente

Parkeertarieven in vergelijkbare gemeenten Aantal Parkeertarief Parkeertarief inwoners parkeergarages per straatparkeren per uur uur

Culemborg

27.000

-

€ 0,80

Etten-Leur

40.000

€ 1,10

€ 1,10 – 1,30

Uden

40.000

-

€ 0,80

Harderwijk

42.000

-

€ 1,50 – 1,90

Veldhoven

43.000

€ 1,00

€ 1,00

Zwijndrecht

44.000

-

€ 1,00

Zutphen

44.000

-

€ 0,90 – 1,20

Waalwijk

45.000

-

€ 1,00 – 1,90

Oosterhout

53.000

€ 1,20

€ 0,70 – 1,70

Zeist

60.000

€ 1,50

€ 1,80

Nieuwegein

61.000

€ 0,80

€ 1,70

Veenendaal

61.000

€ 1,10

€ 1,10

Ede (kern)

68.000

€ 1,30 – 1,60

€ 1,30 – 1,60

Roosendaal

77.000

€ 1,60

€ 1,00 – 1,60


Colofon © XTNT EXPERTS IN TRAFFIC AND TRANSPORT | Utrecht 2009 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, scan, fotokopie of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van XTNT.

Titel

Uitvoeringsplan parkeren binnenstad en omgeving Gemeente Tiel

Samengesteld door

Ed Graumans

Projectnaam

Aanbesteding parkeergarage Westluidensepoort

Projectnummer

253D

Datum

22 december 2009

Bestandsnaam

P:\2009\253D

Gem

WLP\Implementatie

Tiel

vervolgadviezen

parkeergarage

parkeerbeleid\Uitvoeringsplan

parkeren

binnenstad\Uitvoeringsplan parkeren binnenstad.doc Contactadres voor deze publicatie

XTNT Experts in Traffic and Transport St. Jacobsstraat 16 Postbus 51 3500 AB UTRECHT


Uitvoeringsplan parkeren binnenstad en omgeving

Recommend Documents