Uitstap naar Oudenaarde en Ename Middeleeuwse stadsgeschiedenis - Abdijen in de Middeleeuwen - Romaanse en gotische kunst Mariagaard 2005
Uitstap derdes !
1
Opdrachten in het museum te Ename Overzicht van de geschiedenis van Ename en de abdij HET TIJDSVENSTER De evolutie van de abdij. Rangschik chronologisch. Je kan de gegevens vinden via het tijdsvenster en/of de panelen tussen de archeologische vondsten. 1. 2. 3. 4.
5. 6.
7.
8.
Om de grens van het keizerrijk ( Duitse rijk) te verdedigen richtte Otto II drie markgraafschappen op met als centra de burchten van Antwerpen, Ename en Valenciennes. Ename was de voornaamste van de drie. De inlijving van onze streken (Oostenrijkse Nederlanden) door Frankrijk had de afschaffing van de abdijen en hun bezittingen tot gevolg. De gronden van het klooster hier werden geveild en verkocht. Het slopen van het klooster en de kerk volgde kort nadien. Rond het midden van de 17de eeuw greep een ware dorpsrenovatie plaats. Het Enameplein kreeg zijn actuele rechthoekige vorm. Gentse calvinisten (protestanten die de paus niet meer aanvaarden) namen het bestuur van Ename over en laten de abdij van Ename ontmantelen en gebruikten de materialen als verdediging van Oudenaarde tegen de Spanjaarden. De vernieling was zo groot dat men de abdij als steengroeve achterliet. Toch zal later de abdij terug heropgebouwd worden. De abdij krijgt zijn definitieve vorm. Vanaf de 14de eeuw begon de lijdensweg van het klooster: 1380-1453 ... opstanden tegen de graaf van Vlaanderen 1478-1486 oorlogsplunderingen In deze tijd was de abdij 2000 ha. rijk (over Vlaanderen, Brabant en Artesie). De tienden, een kerkelijke belasting op de oogsten van de boeren, maken haar tot het welvarendste Vlaamse klooster in deze periode. In deze periode komt er ook een infirmerie (hospitaal) bij. Vele bossen werden ontgonnen omdat er meer landbouwgrond moest komen om aan de stijgende vraag naar voedsel te voldoen. De graaf van Vlaanderen veroverde Ename. Het markgrafelijke centrum werd grotendeels vernield. In plaats van de burcht kwam een benidictijnerabdij. De monikken kwamen van de Sint-Vaasabdij van Atrecht. Hun voorlopige woonplaats was de aula met de kapel. Vrij spoedig begon men met de bouw van een kloosterpand tegen de Sint-Salvatorkerk, de vroegere bidplaats van het havenstadje. Er ontstaat een prestedelijke woonkern. De markt werd gehouden en een haven uitgebouwd. Percelen met grachten ... wooneilanden. De bouw begint van de Sint-Salvator- en de Sint-Laurentiuskerk.
Plaats de nummers van
Oudst
Jongst
hierboven chronologisch
Uitstap derdes !
2
nr. Geef een archeologische vondst uit de Middeleeuwen. Vervolledig de volgende tabel: Welke vondst? Welke eeuw? Functie van het voorwerp?
Waar gevonden? (Zie mijlpaal)
DE FEESTTAFEL Beluister twee verhalen van personages uit de Middeleeuwen.
Personage 1
Personage 2
Naam: Leeftijd: Beroep: Eeuw:
Naam: Leeftijd: Beroep: Eeuw:
Beschrijf het verhaal:
Beschrijf het verhaal:
Uitstap derdes !
3
HET ARCHEOLOGISCH LAB 1. Som twee verschillende dateringsmethodes op en beschrijf de werking van 1 methode.
Dateringsmethodes: - .............................................. - .............................................. Methode van :.............................: (beschrijving) ....................................
........................................................ ........................................................ 2. Wat is archeobotanie? ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 3. Bekijk de zaden in de petrieschaal onder het vergrootglas en herken deze op de poster. Welke zaden herken je? ............................................................................................................................ ............................................................................................................................
4. Wat is fysische antropologie? ............................................................................................................................ ............................................................................................................................
5. Hoe kan je het geslacht herkennen bij een schedel. Wat is het verschil tussen man en vrouw? ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ Uitstap derdes !
4
Ename: kerkje, burcht en site HET ROMAANSE SINT-LAURENTIUSKERKJE 1. Teken een romaans raampje. Tekening:
2. Duid drie typische kenmerken aan van de Romaanse stijl op de volgende fotos.
! !
!
3. Wat is het verschil tussen Ottoons Romaans en gewoon Romaans? ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ 4. Waar in de kerk heeft men een fresco gevonden? Bij welke niet-West-Europese cultuur komen deze veelvuldig voor? ............................................................................................................................ ............................................................................................................................
Uitstap derdes !
5
DE SITE VAN DE ABDIJ
1. Tot welke orde behoort deze abdij?..................................................... 2. Hun leefregel? (latijn of Nederlands)................................................... 3. Wie heeft de burcht veroverd? Het West-Frankenland of Oost-Frankenland. (omcirkel) 4. Wie heeft een abdij gebouwd? En waarom? West-Frankenland of Oost-Frankenland. (omcirkel) Reden? 5. Vul het grondplan aan...... Zet de cijfers op de juiste plaats (foto hierboven): grote binnentuin (1) , kapittelzaal (2), keuken (3), werkplaats (4), ziekenzaal (5) en bibliotheek (6) 6. Orienteer je even en vervolledig de volgende kaart. Kleur de Schelde en omcirkel de abdij. Plaats de volgende termen: burcht, dorpje Ename, Oudenaarde, Oost-Frankenland (Ottoonse rijk) & West-Frankenland (latere Frankrijk) (Zie de kaart op de volgende pagina.)
Uitstap derdes !
6
Uitstap derdes !
7
Het stadsspel te Oudenaarde Spoor 1
Onderdelen van het stadhuis van Oudenaarde
- Ga naar het stadhuis - Geef de bouwstijl van het stadhuis.............................................. - Welk soort steen werd hier gebruikt?.......................................... - De toren is het Belfort. Welke functie had dit in de Middeleeuwen? (Zet kruisjes) O Voor de verdediging, want er hing een stormklok. O De stadskeure werd er bewaard. O Dit was een soort beurs. O De burgemeester en schepenen vergaderden er. - Beschrijf de functie van het volgende voorwerpen op de twee rechtse afbeeldingen?.......................................................................... - Wie staat er bovenop de toren van het Belfort? Vraag het aan een inwoner van Oudenaarde. vraag hem of haar welk verhaal daaraan is verbonden. Schrijf dit in de onderstaande kader. Verhaal:
Uitstap derdes !
8
Spoor 2 Ga op zoek naar het oudste huis van Oudenaarde.
Oudste huisje in Oudenaarde
- Naam van de straat en nummer? - Naam van de winkel? - Uit welke materialen is de voorgevel gemaakt?
Spoor 3 Zoek de belangrijkste kerk van Oudenaarde. - Geef de naam: .................................................................. - Welke bouwstijl? ............................................................. - Hoe komt de kerk aan zijn naam? ......................................................................................... - Waarom is de ligging van deze kerk vrij uniek? (Denk aan de ligging van andere kerken in grote steden;) centrum of stadswal? ........................................................................... .....................................................................................................................................
Uitstap derdes !
9
!
Spoor 4 Zoek de plaats waar deze foto is genomen.
Van links naar rechts: het Huis van Parma, de priorij, het wierennerscentrum en de Walburgakerk.
- In welke stijl is de Boudewijntoren opgetrokken? En aan welke kenemerken zie je dit? Hij staat naast het huis van Parma. Maak een schets van dit gebouw. Schets:
Uitstap derdes !
10
Spoor 5 Ga naar de St-Walburgastraat en zoek het volgende gebouw.
Klooster van de Bernardinnen.
Kijk even rond op dit plein. in welke sector waren vroeger deze zuster werkzaam? De huidige functies van de gebouwen zijn dezelfde als die van vroeger. ..................................................................................... Welke kunststijl herken je? .....................................................................................
Spoor 6 In de Broodstraat nr. 16 is er een antiquair die een typisch oud Oudenaards luxeproduct verkoopt. Oudenaarde is er rijk mee geworden. Welk luxe-artikel? .....................................
Uitstap derdes !
11
Spoor 7
Details en onderdelen van het Begijnhof
- Zoek het begijnhof. In welke straat bevindt zich de hoofdingang? ...................................... - Bekijk de namen van een aantal gebouwen in de straat en de straatnamen in de buurt. Welk historisch gebouw stond hier vroeger? .............................................................................. - Waar bevinden zich de linker foto’s? (Foto links) O Op de voorgevel O In de tuin van het begijnhof
(Foto boven bloem) O Op de voorgevel O In de tuin van het begijnhof
O In een zijstraatje van het begijnhof O In de entree
O In een zijstraatje van het begijnhof O de voorgevel van de kapel
- In de 15de eeuw kregen de begijntjes een onderkomen op deze plaats. De witte huisjes stammen uit de 17de eeuw en later. Het laatste begijntje stierf in 1960.Wie zijn die begijntjes? .................................................................................................................. -Welke sfeer hangt hier? .................................................................................................. - Welke functie hebben deze gebouwen nu? .................................................................... Begijnen De bewoonsters van deze hofjes waren ongehuwde katholieke vrouwen die -veelal- niet waren aangesloten bij een kloosterorde. Zij voorzagen in hun eigen levensonderhoud. Deze beweging komst op in de 12de en 13de eeuw. In deze periode waren de steden in volle expansie en net zoals nu veroorzaakte dit heel wat armoede en miserie. Ze besloten de gewone samenleving te verlaten en hun leven ten dienste te stellen van de armen in de steden. Maar zij zochten anderzijds ook een eigen spirituele beleving van het hogere… los van de machtige kloosters. Meestal ontstonden de begijnhoven op een open plek in de stad. In Oudenaarde werd een moerassig stukje grond aan de oever van de Schelde gekozen. Uitstap derdes !
12
Spoor 8 Volg de kasteelstraat naar de Schelde. - Waarom denk je dat Oudenaarde aan de Schelde is ontstaan? ............................................ Langs de rechteroever van de Schelde richtte de Heer van Pamele rond 1100 het middeleeuws stadje Pamele op, dat echter in 1593 opgeslorpt werd door grote buur Oudenaarde. Amper vier eeuwen zelfstandig bestuur lieten echter mooie sporen na, met de O.-L.-Vrouw van Pamelekerk als topper. De eerste kerk van Pamele werd in de 13de eeuw vervangen door de huidige, die in meer dan één opzicht op kunsthistorisch vlak een grote waarde heeft. - In welke stijl is de O.-L.-Vrouw van Pamlekerk gebouwd? ................................. - Teken een raam: Tekening:
Uitstap derdes !
13
Spoor 9 - Probeer op het stadspan de locatie terug te vinden waar de schilder het schilderij maakte? ..................................................................................................................................... - Ga naar het rond punt aan het wielrennersmuseum. Welke functie had de spoorwegverhoging die je nu ziet. Kijk ook op het schilderij................................................ Schilderij van Oudenaarde Oudenaarde is ongeveer 1000 jaar oud. De Schelde was de goedkoopste weg voor de handel. Ze verbond verschillende steden in het graafschap Vlaanderen (Gent, Oudenaarde, Arras). Steden als Oudenaarde lagen op de grote weg van de invasies, waardoor ze door de eeuwen heen van strategisch belang waren. Maar de stad groeide ondanks twee verwoestingen en een brand. Een eerste 'spei' (een primitieve sluis met vaartkom) werd reeds aangelegd in de 11de eeuw voor de toenemende scheepvaart. In die tijden breidde het economisch zwaartepunt zich uit naar het Noorden en Oudenaarde kreeg meer belang als interregionale en regionale handelsplaats. Wellicht hebben de schapenkudden in het onstabiele stroomgebied van de Schelde de wolnijverheid gevoed. Oudenaarde werd een wandtapijtencentrum en bleef dat zeer lang. In een periode van lange bloei en relatieve rust verrezen prachtige kerken, kloosters, patriciërswoningen en hospitalen binnen de ommuurde stad. De graven van Vlaanderen gaven deze stad talrijke voorrechten.
Uitstap derdes !
14
