UITSLAGVERWERKING 1. Inleiding Met de komst van de Ondersteunende Software Verkiezingen (hierna kortweg OSV genoemd) is het voor veel gebruikers niet langer duidelijk hoe de verkiezingsuitslag het meest efficiënt kan worden verwerkt. Met dit document trachten wij hier duidelijkheid te scheppen.
2. Stemmeninvoer met behulp van OSV en/of ISS In het post-stemmachine tijdperk is de uitslagverwerking als vanouds weer opgesplitst. U zult nu eerst starten met het per stembureau ingeven van de –telefonisch- doorgegeven stemtotalen per partij. Tussentijds kunt u dan een voorlopige uitslag bekendmaken. Zodra van alle stembureaus de partijtotalen zijn ingegeven kunt u een voorlopige einduitslag publiceren, waarna de politieke partijen hun college-onderhandelingen kunnen starten. U kunt vervolgens in betrekkelijke rust de stemmenaantallen per kandidaat ingeven. Het is aan u met welke programmatuur de stemmenaantallen worden ingegeven, OSV of ISS. Wij adviseren de stemtotalen per partij met het ISS te verwerken. U kunt dan werken in één, voor u vertrouwde, omgeving en direct uitslagen publiceren. Welk programma u gebruikt voor het berekenen van de uitslag, OSV of ISS, bepaald met welke systeem u de stemmenaantallen per kandidaat ingeeft. U kunt namelijk wél deze stemmenaantallen op kandidaat-niveau exporteren vanuit de OSV naar het ISS, maar niet andersom. Dit komt doordat de databasestructuur van de OSV helaas nog niet is vrijgegeven. Dus als u de officiële uitslag met de OSV wilt berekenen, moet u ook de stemmenaantallen op kandidaat-niveau in de OSV ingegeven. Hieronder de drie mogelijkheden: 2.1 Invoer stemtotalen op partij- en kandidaat-niveau met OSV 2.2 Invoer stemtotalen op partijniveau met ISS en op kandidaat-niveau met OSV 2.3 Invoer stemtotalen op partij- en kandidaat-niveau met ISS Presentatie van de uitslag vindt in alle gevallen plaats met behulp van het ISS. Het officiële Proces-verbaal P22-2 kunt u naar keuze door de OSV of het ISS aanmaken. De eerste instelling die u moet maken in ISS (stadium Voorbereiding -> Gegevens -> Basisgegevens):
Hierna worden de verschillende procedures uitgelegd.
2.1 Invoer stemtotalen op partij- en kandidaat-niveau met OSV
2.1.1 Verwerken stemtotalen per partij t.b.v. tussentijdse presentaties 2.1.1.1 Invoer stemtotalen per partij per stembureau m.b.v. OSV-P4 Voor de werking van OSV programma P4 verwijzen wij naar handleiding_programma_4.pdf. Steeds nadat de uitslag van een stembureau geheel is ingegeven, genereert OSV automatisch een telling stembureaubestand (eml type 510a) voor dit stembureau. Dit bestand wordt geplaatst in de export map van OSV. Bijvoorbeeld: C:\Program Files\OSV\export\P4_PSB\archive\electronische bestanden\stembureaus Deze bestanden kunnen automatisch door ISS worden ingelezen. 2.1.1.2 Selecteer transfer directory In ISS moet u aangeven waar OSV zijn exportbestanden heeft geplaatst. Ga naar stadium Onderhoud -> Onderhoud -> Opties -> Transfer directories En selecteer daar de map zoals beschreven in hoofdstuk 2.1.1.
2.1.1.3 Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus met ISS Ieder telling-bestand dat met OSV wordt aangemaakt kunt u automatisch laten inlezen (scannen) met functie: stadium Invoeren -> Stemmeninvoer -> Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus.
Op ieder moment kunt u het scannen stoppen en tussentijds een voorlopige uitslag presenteren. Met de knop ‘te doen’ kunt u een overzicht afdrukken met daarop de stembureaus die nog niet zijn verwerkt. Zie hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media. 2.1.2 Verwerken stemmenaantallen per kandidaat 2.1.2.1 Invoer stemmenaantallen per kandidaat per stembureau m.b.v. OSV-P4 Voor de werking van OSV programma P4 verwijzen wij naar handleiding_programma_4.pdf. Steeds nadat de uitslag van een stembureau geheel is ingegeven, genereert OSV automatisch een telling stembureau-bestand (eml type 510a) voor dit stembureau. Dit bestand wordt geplaatst in de export map van OSV. Bijvoorbeeld: C:\Program Files\OSV\export\P4_PSB\archive\electronische bestanden\stembureaus Deze bestanden kunnen automatisch door ISS worden ingelezen. Als alle stembureaus zijn verwerkt, kunt u een enkel telling gemeente-bestand (eml type 510b) aanmaken. Dit bestand kunt u in ISS importeren waarna u in één keer de totaaluitslag in ISS beschikbaar heeft. Als u eerst de eml-bestanden 510a heeft gescand, en daarna het totaal telling bestand eml 510b importeert, worden de vorige stemmenaantallen overschreven. Dus het laatst ingelezen bestand telt. U kunt dit op ieder moment herhalen indien er bijvoorbeeld in OSV correcties zijn aangebracht.
2.1.2.2 Selecteer transfer directory Zie hoofdstuk 2.1.1.2 2.1.2.3 Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus met ISS Ieder telling-bestand dat met OSV wordt aangemaakt kunt u automatisch laten inlezen (scannen) met functie: stadium Invoeren -> Stemmeninvoer -> Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus.
Op ieder moment kunt u het scannen stoppen en tussentijds een voorlopige uitslag presenteren. Met de knop ‘te doen’ kunt u een overzicht afdrukken met daarop de stembureaus die nog niet zijn verwerkt. Zie hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media.
2.2 Invoer stemtotalen op partij-niveau met ISS en op kandidaat-niveau met OSV
2.2.1 Verwerken stemtotalen per partij t.b.v. tussentijdse presentaties 2.2.1.1 Selecteer transfer directory In ISS moet u aangeven waar de export-bestanden met stemtotalen worden geplaatst. Ga naar stadium Onderhoud -> Onderhoud -> Opties -> Transfer directories En selecteer daar een map op uw centrale file-server die voor alle werkstations met ISS bereikbaar is.
2.2.1.2 Invoer stemtotalen per partij per stembureau m.b.v. ISS Steeds nadat de uitslag van een stembureau geheel is ingegeven, genereert ISS automatisch een bestand met de stemmenaantallen voor dit stembureau. Dit bestand wordt geplaatst in de map zoals hiervoor beschreven. Deze bestanden kunnen automatisch op andere werkstations worden ingelezen. Zie ook hoofdstuk 2.3.1 over stemmeninvoer op afstand.
2.2.1.3 Verzamel uitslag van ingegeven stembureaus Ieder uitslag-bestand dat via een invoerstation wordt aangemaakt kunt u automatisch laten inlezen (scannen) met functie: stadium Invoeren -> Stemmeninvoer -> Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus.
Op ieder moment kunt u het scannen stoppen en tussentijds een voorlopige uitslag presenteren. Met de knop ‘te doen’ kunt u een overzicht afdrukken met daarop de stembureaus die nog niet zijn verwerkt. Zie hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media. 2.2.2 Verwerken stemmenaantallen per kandidaat m.b.v. OSV-P4 2.2.2.1 Invoer stemmenaantallen per kandidaat per stembureau m.b.v. OSV-P4 Voor de werking van OSV programma P4 verwijzen wij naar handleiding_programma_4.pdf. Steeds nadat de uitslag van een stembureau geheel is ingegeven, genereert OSV automatisch een telling stembureau-bestand (eml type 510a) voor dit stembureau. Dit bestand wordt geplaatst in de export map van OSV. Bijvoorbeeld: C:\Program Files\OSV\export\P4_PSB\archive\electronische bestanden\stembureaus Deze bestanden kunnen automatisch door ISS worden ingelezen. Als alle stembureaus zijn verwerkt, kunt u een enkel telling gemeente-bestand (eml type 510b) aanmaken. Dit bestand kunt u in ISS importeren waarna u in één keer de totaaluitslag in ISS beschikbaar heeft. Als u eerst de eml-bestanden 510a heeft gescand, en daarna het totaal telling bestand eml 510b importeert, worden de vorige stemmenaantallen overschreven. Dus het laatst ingelezen bestand telt. U kunt dit op ieder moment herhalen indien er bijvoorbeeld in OSV correcties zijn aangebracht.
2.2.2.2 Selecteer transfer directory Zie hoofdstuk 2.2.1.1 2.2.2.3 Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus met ISS Ieder telling-bestand dat met OSV wordt aangemaakt kunt u automatisch laten inlezen (scannen) met functie: stadium Invoeren -> Stemmeninvoer -> Verzamel uitslag van in OSV ingegeven stembureaus.
Op ieder moment kunt u het scannen stoppen en tussentijds een voorlopige uitslag presenteren. Met de knop ‘te doen’ kunt u een overzicht afdrukken met daarop de stembureaus die nog niet zijn verwerkt. Zie hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media.
2.3 Invoer stemtotalen op partij- en kandidaat-niveau met ISS
Wij adviseren in ISS gebruik te maken van de werkwijze “Stemmeninvoer op afstand” Met deze functie kan ISS ingedeeld worden in ISS-decentraal en ISS-Centraal. Met ISS-decentraal worden de stemmenaantallen ingegeven. Na het ingeven van de stemmenaantallen per stemlokaal wordt door ISS-decentraal een uitslagbestand van het betreffende stemlokaal in één of meer mappen weggeschreven. Met ISS-centraal kunnen deze bestanden gescand en gepresenteerd worden. Voordelen van deze werkwijze zijn: • De noodzaak om ISS in een netwerk te laten werken is hiermee volledig overbodig geworden. • ISS benut met deze werkwijze de voordelen van een aanwezig netwerk zonder zich geheel afhankelijk te maken van dit netwerk. • De uitslagenbestanden kunnen geplaatst worden in een map op het netwerk. • ISS-centraal kan op iedere plaats (bijv presentatieruimte) werken, daar waar een verbinding met het netwerk aanwezig is. • Vanuit ISS-centraal kan een interactieve presentatie op Inter- of Intranet gemaakt worden, zie beschrijving Internetmodule. • Op meerdere PC’s kunnen de bestanden gelijktijdig ingegeven en gepresenteerd worden. 2.3.1 Inrichting van ISS ISS De-centraal. Ga naar stadium Voorbereiding -> Gegevens -> Basisgegevens -> tabblad Opties. Bij de subfunctie Uitslag uitwisselen bij stemmeninlezen/invoeren De-centraal aanklikken.
Het gebruik van ISS is nu ingesteld op de-centraal (ingave-PC’s). In Iss De-centraal dien(t)(en) vervolgens de map(pen) aangegeven te worden waar de uitslagbestanden weggeschreven dienen te worden. Zie ook hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media.
Stadium Onderhoud -> Onderhoud -> Opties -> Transfer directories – Exportdirectories uitslagbestanden.
Met de knop wijzigen kan de juiste map gezocht worden waar de uitslagenbestanden weggeschreven moeten worden. Voor iedere in te zetten Centrale scan-PC moet een map worden aangewezen. ISS Centraal Ga naar stadium Voorbereiding -> Gegevens -> Basisgegevens -> tabblad Opties. Bij de subfunctie Uitslag uitwisselen bij stemmeninlezen/invoeren Centraal aanklikken.
Het gebruik van ISS is nu ingesteld op Centraal (scan-PC). In Iss Centraal dient één van de De-centraal ingestelde mappen aangegeven te worden waar vandaan de uitslagbestanden inglezen dienen te worden. Zie ook hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media. Stadium Onderhoud -> Onderhoud -> Opties -> Transfer directories – Exportdirectories uitslagbestanden.
Met de knop wijzigen kan de juiste map gezocht worden waar de uitslagenbestanden weggeschreven moeten worden. Voor iedere in te zetten Centrale scan-PC moet een map worden aangewezen. 2.3.2 Verwerken stemtotalen per partij t.b.v. tussentijdse presentaties 2.3.2.1 Invoer stemtotalen per partij per stembureau m.b.v. ISS Steeds nadat de uitslag van een stembureau geheel is ingegeven, genereert ISS automatisch een bestand met de stemmenaantallen voor dit stembureau. Dit bestand wordt geplaats in de map(pen) zoals hiervoor beschreven. Deze bestanden kunnen automatisch op andere werkstations worden ingelezen.
2.3.2.2 Verzamel uitslag van ingegeven stembureaus Ieder uitslag-bestand dat via een invoerstation wordt aangemaakt kunt u automatisch laten inlezen (scannen) met functie: stadium Invoeren -> Stemmeninvoer -> Verzamel uitslag van ingegeven stembureaus.
Op ieder moment kunt u het scannen stoppen en tussentijds een voorlopige uitslag presenteren. Met de knop ‘te doen’ kunt u een overzicht afdrukken met daarop de stembureaus die nog niet zijn verwerkt. Zie hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media. 2.3.3 Verwerken stemmenaantallen per kandidaat m.b.v. ISS 2.3.3.1 Invoer stemmenaantallen per kandidaat per stembureau Steeds nadat de uitslag van een stembureau geheel is ingegeven, genereert ISS automatisch een bestand met de stemmenaantallen voor dit stembureau. Dit bestand wordt geplaatst in de map(pen) zoals hiervoor beschreven. Deze bestanden kunnen automatisch op andere werkstations worden ingelezen. Als u eerst de partijtotalen heeft gescand, en daarna start met scannen van de stemmenaantallen op kandidaat-niveau, worden de vorige stemmenaantallen overschreven. Dus het laatst ingelezen bestand telt. U kunt dit op ieder moment herhalen indien er bijvoorbeeld op een ingave-PC correcties zijn aangebracht.
2.3.3.2 Verzamel uitslag van ingegeven stembureaus Ieder uitslag-bestand dat via een invoerstation wordt aangemaakt kunt u automatisch laten inlezen (scannen) met functie: stadium Invoeren -> Stemmeninvoer -> Verzamel uitslag van ingegeven stembureaus.
Op ieder moment kunt u het scannen stoppen en tussentijds een voorlopige uitslag presenteren. Met de knop ‘te doen’ kunt u een overzicht afdrukken met daarop de stembureaus die nog niet zijn verwerkt. Zie hoofdstuk 3 over het presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media.
3. Presenteren van de uitslagen op meerdere locaties/media. 3.1 Een controle moment Onze jarenlange ervaring met de hectiek op verkiezingsavonden heeft ons er van overtuigd dat het absoluut noodzakelijk is een controle moment in te bouwen. Een tikfout is snel gemaakt, maar ook welke stembureau als eerste worden geteld en de kiezerskarakteristiek van deze wellicht niet representatieve stembureaus kan er voor zorgen dat u tussentijdse een zeer afwijkende verkiezingsuitslag presenteert waarover u vele vragen en reacties kunt verwachten. Om dit te voorkomen adviseren wij dat u in een voor publiek afgesloten kamer een central scan-PC met ISS installeert die enkel wordt gebruikt voor het inscannen van de uitslag-bestanden. Op ieder gewenst moment kunt u het scannen tijdelijk stopzetten en een tussentijdse uitslag bekijken. Pas als u een realistische uitslag constateert, kunt u, eventueel na overleg met de voorzitter van het centraal stembureau, de uitslag naar de presentatie-PC’s overhevelen. Voor het ‘voeden’ van de presentie-PC’s gebruikt u de functionaliteit van parallelle verwerking in stadium Onderhoud.
Indien u de uitslagen op basis van partijtotalen heeft gescand, kiest u voor de functie Bestanden met uitslaggegevens per partij aanmaken (snel). Indien u de uitslagen op kandidaat-niveau heeft gescand, kiest u voor de functie Bestanden met uitslaggegevens per kandidaat aanmaken (duurt iets langer). Wij adviseren om deze uitwisselingsbestanden centraal in een voor alle presentatie-PC’s bereikbare map te plaatsen. Wij adviseren deze centrale map al in de voorbereidingsfase op zowel de scan/controle-PC als de presentatie-PC’s te selecteren, zodat dit op de verkiezingsavond niet steeds opnieuw hoeft en tot fouten leidt.
U stelt deze map in bij: Stadium Onderhoud -> Onderhoud -> Opties -> Transfer directories -> Exportdirectory parallelle verwerking
Zodra een nieuw uitwisselingsbestand is aangemaakt geeft u de presentatie-ruimte een seintje dat er update van de uitslag beschikbaar is. Daar kunnen ze daarna zelf bepalen wat een gunstig moment is de lopende presentatie even te onderbreken. 3.2 Presentatie-PC’s Als u volgens de hiervoor beschreven procedure te werk gaat, kunt u net zo veel presentatie-PC’s inzetten als u noodzakelijk acht. U kunt bijvoorbeeld PC’s inrichten voor: 1. Presentatie in de raadzaal via beeldschermen of een beamer. 2. Afdrukken van diverse overzichten/grafieken 3. Genereren van de uitslagen site (zie document I-Module.pdf in de map handleiding van de ISS-installatie) 4. Verzenden van Tweets naar Twitter. 5. Enz. enz. Natuurlijk kunt bovengenoemde taken ook combineren op een enkele presentatie-PC. Al deze presentatie-PC’s lezen tussentijds een bijgewerkte, maar ook gecontroleerde, uitslag in ook weer via de functionaliteit van parallelle verwerking in stadium Onderhoud.
