uitnodiging NVvE najaarscongres 15 november 2014 Hotel Okura Amsterdam
pijn
voorwoord Pijn! Of het nu gaat om een diagnose stellen, verdovingen geven of pijnklachtentijd reserveren; de aanwezigheid en het voorkomen van pijn zijn voor de tandarts dagelijks werk. Voor patiënten is ‘pijn’ een van de meest geassocieerde woorden met het woord ‘tandarts’. Kortom, het onderwerp pijn valt niet weg te denken uit de tandartspraktijk. Helaas valt pijn niet goed en objectief te meten en wordt het door mensen verschillend ervaren. Dit maakt het een erg lastig onderwerp. Daarbij is het begrijpen van de wijze waarop de pijnsensatie tot stand komt ook nog eens een complex geheel. Het komt daarom regelmatig voor dat er patiënten met onbegrepen pijnklachten lange tijd moeten doorlopen voordat er een diagnose kan worden gesteld. Dit najaarscongres heeft de NVvE fantastische sprekers gevonden die het onderwerp pijn en pijnbestrijding voor u kunnen verhelderen. Dit zodat u meer handvatten heeft bij het behandelen van een pijnklacht. Het zou fantastisch zijn als u na dit congres uw patiënten met pijn nog sneller en meer adequaat kunt helpen en er minder patiënten langdurig met onbegrepen pijnklachten hoeven door te lopen. Daniëlle Boonzaaijer Voorzitter NVvE
sprekers Jan Warnsinck
dr. Arjen van Wijk
Jan Warnsinck is afgestudeerd
Arjen van Wijk is werk-
in 1982 in Groningen, waarna
zaam
hij
als
universitair
algemeen-practicus
hoofddocent bij de sectie
werkzaam is geweest. Vanaf
Sociale Tandheelkunde en
1998 is hij parttime verbonden als docent aan het
Voorlichtingskunde aan het ACTA. Van Wijk
ACTA. In 2003 werd de postacademische opleiding
doet voornamelijk onderzoek naar acute pijn
Endodontologie afgerond en startte hij de
vanuit een psychologisch perspectief, maar ook op
Verwijspraktijk voor Endodontologie in Santpoort-
het gebied van agenesieën en kwaliteit van leven.
Zuid. Sinds 2013 is hij tevens tandarts-gnatholoog.
Daarnaast verzorgt hij onderwijs op het gebied
In 2014 werd de Verwijspraktijk voor Endodontologie
van statistiek en methodologie en is statistisch
overgedragen en is hij in dienst bij de secties
adviseur voor bachelor- en masterstudenten
Endodontologie en Orale Kinesiologie van ACTA.
tandheelkunde.
als
Hij is medeauteur van het leerboek Endodontologie (2010). dr. Reny de Leeuw Reny de Leeuw haalde haar dr. Denise van Diermen
tandartsdiploma
Denise van Diermen haalde
aan de Rijks Universiteit
in
1988
de
van Groningen, waar zij ook
Universiteit van Amsterdam
haar onderzoek naar osteoarthrose en internal
in 1993. Zij werkte als arts-
derangement van het kaakgewricht volbracht in
onderzoeker bij het AMC en het Slotervaart
1994. In 1998 werd zij aan de Universiteit van
Ziekenhuis te Amsterdam. In 1995 verplaatste ze
Kentucky aangesteld als docent/onderzoeker en
haar werkplek naar het ACTA. Sinds 1995 is ze
zij is nu hoogleraar en hoofd van de afdeling
werkzaam als universitair docent bij de vakgroep
Orofaciale Pijn. Zij heeft meer dan 40 publicaties
Mondziekten en Kaakchirurgie/Ziekteleer en
in wetenschappelijke tijdschriften en enkele
MTI. Tevens geeft ze frequent lezingen en
hoofdstukken in boeken geschreven. Zij is
nascholingen voor tandartsen en mondhygiënisten.
redacteur van de 4e uitgave en mederedacteur
Ze is mederedacteur van het boek Ziekteleer
van de 5e uitgave van het boek Orofacial Pain:
voor Tandartsen en publiceert regelmatig in
Guidelines
binnenlandse en buitenlandse wetenschappelijke
Management. Zij is voorzitster geweest van
tijdschriften.
de American Academy of Orofacial Pain en
haar
artsdiploma
aan
for
Assessment,
Diagnosis
and
momenteel is zij diplomate van de American Board of Orofacial Pain. Zij is tevens een van de Board Directors van de American Board of Orofacial Pain. Haar huidige onderzoek richt zich op de relatie tussen psychosociale factoren en aangezichtspijn.
programma 08.00 - 09.00
10.30 - 11.00
Registratie
Koffiepauze, bezoek exposanten en posterpresentaties
09.00 - 09.15
11.00 - 11.45
Opening door de voorzitter van de NVvE, Daniëlle
Chronische aangezichtspijnen: een overzicht Deel 2.
Boonzaaijer en introductie moderator Jan Warnsinck.
Door dr. Reny de Leeuw.
09.15 - 10.30
11.45 - 12.30
Chronische aangezichtspijnen: een overzicht Deel 1.
Pijndiagnostiek, soms gecompliceerder dan je
Door dr. Reny de Leeuw.
denkt… Deel 1. Door Jan Warnsinck.
Deze lezing is gericht op het geven van een overzicht
Bijna dagelijks wordt de tandarts geconfronteerd met
van basale concepten van pijn, pijntransmissie, pijn
patiënten met pijn. In het algemeen wordt orofaciale
modulatie en plasticiteit. Aan de hand van klinische
pijn met een duidelijke oorzaak, zoals de meeste
casussen zullen de verschillende soorten pijn, zoals
tandpijnen, zonder moeilijkheden gediagnosticeerd en
nociceptische pijn, ontstekingspijn, perifere en centrale
behandeld. De nadruk van deze lezing zal echter liggen
neuropathische pijnen worden besproken. Ook de
bij die pijnoorzaken, die lastiger te achterhalen zijn.
principes van “referred” pijn en “site vs source” komen
Mede aan de hand van casuïstiek, zullen onder andere
aan de orde. Daarna zullen de klinische karakteristieken
de volgende zaken besproken worden:
van specifieke aangezichtspijnen worden beschreven en
- Kiespijn, die geen odontogene oorsprong heeft;
de herkenbare verschillen benoemd worden tussen:
- Persisterende kiespijn na een endodontische
- Episodische vs aanhoudende constante neuropathische pijnen; - Migraine vs spanningshoofdpijn vs autonomische
behandeling; - Atypische tandpijn of fantoompijn: Persisterende Dento-Alveolaire Pijn (PDAP).
trigeminus hoofdpijn; - Kauwspieraandoeningen vs kaakgewrichtsaandoeningen.
Het stellen van de juiste of meest waarschijnlijke diagnose in bovenstaande situaties is gecompliceerd en
Aan het einde van de lezing worden de behandel-
het is belangrijk dat de tandarts geen tandheelkundige
strategieën beknopt besproken.
ingrepen uitvoert zonder diagnose. Verder zullen de oorzaken en pijnmechanismen, die aan deze
Leerdoelen
gecompliceerde pijnklachten ten grondslag liggen,
1. Onderscheid kunnen maken tussen de oorzaak
besproken worden, evenals de wijze waarop de anamnese
van pijn en de plek waar de pijn ondervonden
en het onderzoek uitgevoerd wordt om tot de juiste
wordt.
diagnose te komen. Als laatste komen de verschillende
2. Verschillen tussen nociceptische pijn en neuropathische pijn kunnen beschrijven. 3. Inzicht verkrijgen in de verschillen in klinische karakteristieken van specifieke aangezichtspijnen. 4. Kennis vergroten van de behandelmethodes voor de verschillende specifieke aangezichtspijnen.
verwijsmogelijkheden aan de orde.
programma Leerdoelen
Leerdoelen
1. Kennis vergroten over pijn rond de endodontische
1. Kennis opdoen van verschillende in Nederland beschikbare pijnstillers.
behandeling. 2. Begrip en inzicht verwerven in verschillende
2. Inzicht verkrijgen welke pijnstillers geschikt zijn voor welke soort pijn.
pijnmechanismen. 3. In staat zijn een onderscheid te maken tussen
3. Indicaties en contra-indicaties van de verschillende pijnstillers kunnen benoemen.
odontogene en non-odontogene pijn. 4. Kennis verwerven om stapsgewijs de anamnese
4. Inzicht verkrijgen wanneer u de patiënt met pijn moet verwijzen en naar welke deskundige.
en het onderzoek uit te voeren en tot de juiste diagnose te komen bij (gecompliceerde) pijn in
het orofaciale gebied.
15.15 - 15.45
5. Inzicht verkrijgen wanneer u patiënten met non-
Koffiepauze, bezoek exposanten en posterpresentaties
odontoge pijn verwijst naar de juiste deskundige.
15.45 - 16.30 12.30 - 14.00
De psychologie van acute versus chronische pijn toege-
Lunch, bezoek exposanten en posterpresentaties
past op de endodontologie. Door dr. Arjen van Wijk. In deze lezing wordt ingegaan op de psychologische
14.00 - 14.30
aspecten die een rol spelen in de beleving van acute
Pijndiagnostiek, soms gecompliceerder dan je
pijn zoals emoties, verwachtingen en overtuigingen,
denkt… Deel 2. Door Jan Warnsinck.
controle en eerdere ervaringen. Daarnaast worden de psychologische gevolgen die chronische pijn heeft op
14.30 - 15.15
de patiënt besproken. In het laatste gedeelte van de
Pijnmedicatie bij acute en chronische pijn in mond,
lezing wordt onderzocht op welke wijze deze kennis van
hoofd en aangezicht. Door dr. Denise van Diermen.
toepassing is binnen de endodontologie.
Pijnklachten in de mond verdwijnen vaak na een
effectieve tandheelkundige ingreep. Pijnstillers zijn dan
Leerdoelen
vooral geïndiceerd om de napijn van de behandeling te
1. Inzicht verkrijgen in de psychologische processen
verminderen. Als de pijnklachten echter persisteren of
die de beleving van acute pijn verergeren of juist
er kan geen odontogene oorzaak voor de pijn gevonden
verminderen.
worden, is het soms toch mogelijk de pijnklachten te behandelen. Dan worden andere groepen pijnstillers ingezet, die eigenlijk voor andere doeleinden zijn ontwikkeld, zoals antidepressiva of anti-epileptica.
2. Inzicht verkrijgen in de psychologische impact van chronische pijn op de patiënt. 3. Toepassing van bovenstaande inzichten binnen de endodontologie kunnen benoemen.
In deze lezing zal worden ingegaan op de verschillende groepen pijnstillers, de indicaties, de bijwerkingen en
16.30 - 16.45
interacties en hoe u deze middelen kunt inzetten in uw
Discussie
eigen praktijk.
16.45 Borrel
