Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid en andere manieren om recycling op te krikken
IE-net Bouw- en Sloopafval 19 maart 2015 Niet-steenachtig afval: naar afvalvrij bouwen en kopen Mike Van Acoleyen, ARCADIS Belgium Imagine the result
Een bredere kijk Niet: concrete recyclagemogelijkheden, regelgevend kader, OVAM actieplan, concrete cases Wel: hoe waait de wind? Wat kan het beleid worden op middellange of lange termijn EU beleidsdocumenten, studies, stakeholder initiatieven…
2
1
Vier pistes Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid 2.0 Andere economische instrumenten Industriële symbiose Circulaire economie 3
Uitgebreide producenten verantwoordelijkheid 2.0
4
2
EPR Een begrip dat aan uitbreiding toe is
OESO 2001 an environmental policy approach in which a producer’s responsibility for a product is extended to the post-consumer stage of a product’s life cycle.
Visie Verantwoordelijkheid stroomopwaarts bij de producent Incentives voor design Doorheen de levensfasen van een materiaal
Conclusie • Breder dan de aanvaardingsplicht met financiële verantwoordelijkheid • Alle fasen waarin een producent verantwoordelijkheid kan opnemen
5
EPR in Vlaanderen vandaag
type
relevantie
Drukwerkafval
Beperkt tot ja/neen stickers
Niet relevant voor B&S
Afgedankte voertuigen
Aanvaardingsplicht
Niet relevant voor B&S
Afvalbanden
Aanvaardingsplicht
Niet relevant voor B&S
afgedankte elektrische en
Aanvaardingsplicht
Relevant voor B&S
Aanvaardingsplicht
Niet relevant voor B&S
elektronische apparatuur; afgedankte batterijen en accu’s afgewerkte olie
Aanvaardingsplicht
Niet relevant voor B&S
oude en vervallen
Collectief plan
Niet relevant voor B&S
Collectief plan
Niet relevant voor B&S
afvallandbouwfolies
Collectief plan
Niet relevant voor B&S
zwerfvuil
Collectief plan voor verpakte
Relevant voor B&S
geneesmiddelen gebruikte dierlijke en plantaardige vetten en oliën van huishoudelijke oorsprong
verbruiksgoederen
6
gebruikte injectienaalden
Collectief plan
Niet relevant voor B&S
gebruikte wegwerpluiers
Collectief plan
Niet relevant voor B&S
verpakkingsafval
Terugnameplicht cf.
Relevant voor B&S
samenwerkingsovereenkomst
3
EPR Europese basisprincipes leidraad voor een goed EPR systeem
7
EPR in beleids perspectief conclusies
1. Definitie en doelstelling van EPR moet duidelijker worden. 2. Verantwoordelijkheden en rollen duidelijk doorheen de volledige levenscyclus. 3. Dekking garanderen van de volledige nettokost voor selectieve inzameling en verwerking. 4. De bijdrage van een producent dekt de ware afvalkost voor het specifieke product. 5. Duidelijk en stabiel kader om eerlijke concurrentie te garanderen. 6. Performantie van de EPR systemen moet transparant zijn. 7. Sleuteldefinities en rapporteringsmodaliteiten geharmoniseerd op Europees vlak. 8. Lidstaten en betrokken industrie moeten gezamenlijk handhaven
1. Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid zit weer in de lift, Europees en Vlaams. 2. EPR moet geharmoniseerd worden om de markt niet te verstoren 3. De volledige levenscyclus 4. De ware afvalkost voor het specifieke product
8
4
Een volledige levenscyclus
conception
extraction
production
distribution
consumption
waste
post-waste
9
EPR in de ontwerpfase
Strategische beslissingen
conception
Ecodesign = • niet alleen over “hoe maak ik zo duurzaam mogelijk een product (of gebouw, infrastructuur…) waarvoor een markt bestaat of kan gecreëerd worden” • maar ook “hebben we dit product, die markt, wel nodig”. Nadenken tot op het niveau van circulaire economie, nieuwe business modellen…
10
5
EPR in grondstoffen / extractie
Impact van de mijnbouw (levenscyclus)
extraction
‘Hidden costs’ of milieu- en sociale impact in het land van oorsprong … Heffing op bepaalde bouw/grondstoffen … Bonus voor bepaalde gerecycleerde bouw/grondstoffen
11
production
EPR in productie en distributie
distribution
Productie: • Geen “uitgebreide” maar gewone producentenverantwoordelijkheid: BBT, hinder, werkomstandigheden… • Mind the packaging … apply the PPWD Essential Requirements on packaging minimisation Distributie: • Keuze van de verpakkingsstrategie • Essentiële eis; minimaliseer verpakkingsmateriaal tot wat nodig is voor veiligheid, gezondheid en aanvaardbaarheid door de consument
12
… verpakking productnormen
6
consumption
EPR in consumptie
Sleet, herinrichting, flexibiliteit, multifunctionaliteit, aanpasbaarheid, repareerbaarheid … = levensduurverlenging. … maatregelen tegen geprogrammeerde veroudering; levenslange garantie … maatregelen voor levensduurverlenging gebouwen
13
waste
EPR in afval en post-afval
post-waste
afval: het traditionele verhaal terugnameplicht, inzamel- en recyclagepercentages … selectieve sloop … selectieve inzameling … verhoogde recycleerbaarheid … marien litter Post-afval: … Samenstelling van einde-afvalproducten, REACH en RoHS aspecten … ESM (environmentally sound management) in geval van export van einde-afval
14
7
De ware afvalkost
15
België voorbeeldland
Een goed ontwikkeld EPR systeem zorgt voor hoge recyclagecijfers
verpakkingsafval Fost Plus sinds 1994 VAL-I-PAC sinds 1997
16
8
België voorbeeldland
Een goed ontwikkeld EPR systeem zorgt niet voor voor hoge preventiecijfers
verpakkingsafval Fost Plus sinds 1994 VAL-I-PAC sinds 1997
17
niet recycleerbaar + niet van de markt
Consumptieverpakking: yoghurtpotjes botervlootjes capri-sun verpakking rode PET voor spuitwater stenen jeneverkruiken… Bouw en sloop: Cementzakken: • Net als behangpapier voorzien van een synthetische folielaag • Recycleerbare alternatieven integraal in PE zijn beschikbaar
18
9
Individualiseren van collectieve systemen surf mee op de successen van anderen
19
Collectief systeem Fost Plus en VAL-I-PAC: • Collectief recyclagedoel: x% inzamelen en recycleren • Breed lidmaatschap: hele sector treedt toe en betaalt (± gemiddeld) lidmaatschap • Recycleren van gemakkelijke fracties • Recyclagedoel wordt bereikt • Moeilijke fracties hebben hun verplichting afgekocht Individualisatie: • Reële kost in functie van afval en recycleerkost • Lidmaatschapsbijdrage specifiek op maat • Duur voor moeilijke fracties • Incentive voor ecodesign • afvalpreventie
EPR, individueel of collectief BONUS voor het milieu
doel
Wat als individuele bedrijven zelf voor EPR moeten instaan? Markt/sectorgemiddelde 20
Slecht presterend bedrijf, genereert moeilijk recycleerbaar afval Gemiddeld presterend bedrijf Hoog presterend bedrijf, met gemakkelijk recycleerbaar afval
10
EPR, individueel of collectief Doel bereikt, maar niets extra Beter presterende bedrijven dekken de slechtere af
doel
Wat als een collectief systeem de verplichtingen overneemt?
Slecht presterend bedrijf, genereert moeilijk recycleerbaar afval Gemiddeld presterend bedrijf
Markt/sectorgemiddelde 21
Hoog presterend bedrijf, met gemakkelijk recycleerbaar afval
Andere economische instrumenten
22
11
Andere economische instrumenten
Voorbeelden: • Taxen, heffingen en retributies • Subsidies • DIFTAR systemen • Groene overheidsaankopen Belang: • Linaire relatie tussen stortheffingen en recyclageprecentages • De portemonnee werkt beter dan wetgeving, sensibilisering, doelstellingen, engagementen… • EU focus op markt-instrumenten boven nieuwe wetgeving
23
Industriële symbiose
24
12
Industriële symbiose
Definitie: Het uitwisselen tussen industriële partners van materialen die voor de ene een afvalstof of een reststof zijn en voor de andere een grondstof ter vervanging van primaire grondstoffen. Vaak rechtstreeks tussen productiebedrijven, zonder de tussenstap van de afvalverwerkende of recyclage-industrie. Belang: • Inert materiaal in dichtbevolkte regio’s • Plastiek minder; bestaande recyclageindustrie • Hout; stijgend belang
25
Industriële symbiose in de praktijk
Symbioseplatform: matchmaking service platform versie 2.0
Materialenscan: tool en auditsysteem, ARCADIS creatie
26
ecoclusters: industriële symbiose aan de hand van de scan in Olen -> afval van siliconenkokers, bentoniet uit boringen, houtafval en hoogwaardiger aluminiumrecyclage
13
Circulaire economie
27
Circulaire economie in woelige wateren
September 2014: • Europese Commissie, Communicatie “Naar een circulaire economie, een afvalvrij programma voor Europa” • Inclusief recyclagedoelstellingen en stortverboden Januari 2015: • Gehele pakket circulaire economie geschrapt uit agenda Commissie 2015 • Wel nog ambities, maar meer via • Marktinstrumenten • Implementeren wat al bestaat • Wegwerken marktbelemmeringen • Nieuw pakket voor eind 2015
28
14
Circulaire economie in woelige wateren
29
Niet steenachtig bouw en sloopafval een blik in de toekomst van het beleid
30
15
Trends en verwachtingen
• Stijgende producentenverantwoordelijkheid • Samenwerking producenten, verpakkers, aannemers : materiaal doorheen de gehele levenscyclus opvolgen. • Bouwbedrijven = producenten = producentenverantwoordelijkheid; na energie nu ook materialen en afval. • Selectieve sloop als kernelement • Een meer geïndividualiseerde producentenverantwoordelijkheid met ‘reële afvalkost’ : aangepaste verpakking, meer bulk, minder verpakking, beter recycleerbare verpakking, aangepaste afvalverwerking. • Ecodesign van bouwmaterialen, met het oog op latere sloop en hergebruik
31
Trends en verwachtingen
32
• Functieveranderingen van gebouwen, flexibiliteit, aanpasbaarheid en levensduurverlenging. • Stijgende aandacht voor zwerfvuil en voor marien afval, collectieve plannen ook op werven. • Materiaalefficiëntie, bevoorradingszekerheid en milieu-impact: grondstoftaksen, steun voor gebruik van secundaire grondstoffen. • Groene overheidsbestekken genereren groen marktvolume. • Stortheffingen blijven ter aanvulling van stortverboden. • Overheidsinspanningen voor industriële symbiose en eco-clustering. Opportuniteiten voor bouw- en sloopafval • Nieuwe instrumenten gericht op marktmechanismen, financiële instrumenten, wegwerken van marktbelemmeringen.
16
Imagine, the result
Mike Van Acoleyen ARCADIS Belgium
[email protected] 09 241 77 34
33
25 March 2015
17
