JAARGANG 5 NUMMER 4 JULI - AUGUSTUS 2014
EDEIEN H R E D ONPAROCH BIJZD IN E
De Paskerk:
10 Vragen én antwoorden
18
Nieuw onderkomen woongroep
20
H. Tiemessen als budgethouder
22
Geld voor de kinderafdeling
24
Eerste communieviering
26
een religieus kunstobject
Anders en toch hetzelfde
28
Foto’s: Ton Harbers
Zie pagina 15
Belangrijk om te weten Weekwachtnummer:
Inhoud
Locaties: adressen en bankgegevens H. Augustinus / H. Martinus Gaanderen
Pastorale column door Berrie Daalhuizen
4
Op weg naar 2016
5
Interview met Judith Goeman uit Gaanderen
6
Pelgrimage per bus of op de fiets naar Kevelaer
9
Tel. 0314 - 39 18 07
Kerkstraat 72, 7011 CP Gaanderen. Tel. 0315 - 32 32 23.
(uitsluitend voor aanvragen ziekenzalving, ziekenzegen en
E-mail:
[email protected]
melding van overlijden).
Rekeningnummer H. Martinus:
Gastvrijheid in benedictijner geest
10
NL76 RABO 0115 3918 27 (rek. courant)
Van de bestuurstafel
11
Meldpunt Vrijwillige Dienstverlening
12
Walter Rovers als parochiemedewerker in het zonnetje gezet
13
Paus Franciscus, het concilie en wij
15
Pastoraal team:
6
NL17 RABO 0115 3013 21 (kerkbalans) Rekeningnummer H. Augustinus:
Drs. P. B. Ambting, pr.
NL67 RABO 0115 3105 09 (rek. courant)
Dr. Ariënsstraat 3, 7071 AH Ulft. Tel. 0315 - 68 12 19.
Secretariaat: dinsdag 9.30 - 10.30 uur; donderdag 14.00 - 15.00 uur.
E-mail:
[email protected]
Niet opdringen...
Overzicht weekendvieringen en dooprooster
16 en 17
H. Georgius Terborg
Veel gestelde vragen nu de H. Geestkerk is onttrokken aan de eredienst
18
Drs. L. Daalhuizen
Hoofdstraat 75, 7061 CH Terborg. Tel. 0315 - 32 30 60.
Stichting Present Doetinchem heeft nu een projectcoördinator
19
Zwanenveld 37-26, 6538 XX Nijmegen. Tel. 024 - 34 30 389.
E-mail:
[email protected]
Pinksteren 7 juni 2014
20
E-mail:
[email protected]
NL19 ABNA 0470 4689 39 (kerkbalans)
Pinksteren met primeur in Paskerk
21
NL97 RABO 0359 1232 52 (rek. courant)
Aanmelding bezoekersmiddag
22
Eerste H. Communie uit de geloofsgemeenschappen Etten en Terborg
23
Het omgekeerde bezoekwerk
24
Vrienden van Jezus
25
Eerste H. Communie uit de geloofsgemeenschappen St. Martinus/de Huet
26
In memoriam: Antoon Holleman
27
Anders en toch hetzelfde: ervaringen van Ria en Hennie Kock
28
Maandelijks familieviering vanaf 20 september 2014
29
Nieuws voor jongeren en kinderen door Katholieke Jongerengroep Impulz
29
Torentje, torentje bussekruit: heilige huisjes
30
M. Tankink
Secretariaat: woensdag 9.00 - 11.00 uur en volgens afspraak.
Nyssinckkampstraat 14, 7256 AL Keijenborg. M. 06-12387527
[email protected]
Diakens:
9
H. Martinus Etten Dorpsstraat 19, 7075 AC Etten. Tel. 0315 - 34 24 98. E-mail:
[email protected] NL23 RABO 0317 8004 50 (rek. courant)
J. J. M. Brugman
NL82 RABO 0317 8018 13 (kerkbalans)
Vormerijstraat 48, 7011 VE Gaanderen. Tel. 0315 - 32 73 81.
Secretariaat: woensdag 10.00 - 11.00 uur en na vieringen.
Gastvrijheid in stijl
E-mail:
[email protected] H. Martinus Wijnbergen / De Huet Doetinchem J. B. H. M. Visser
Doetinchemseweg 11, 7007 CA Doetinchem. Tel. 0314 - 32 37 37.
Rondweg 2, 7075 EM Etten. Tel. 0315 - 32 98 13.
E-mail:
[email protected]
E-mail:
[email protected]
ING NL45 INGB 0000 8332 16 (rek. courant)
Internet:
NL16 ABNA 0231 9526 86 NL20 RABO 0384 3480 33 (rek. courant Wijnbergen) NL36 RABO 0314 3167 52 (rek. courant/kerkbalans De Huet)
HH Maria en Laurentiusparochie ook op internet.
Secretariaat: woensdag en vrijdag van 9.30 - 11.30 uur.
Kijk op www.maria-laurentiusparochie.nl met o.a. veel informatie over de parochie, de vier locaties en kerkelijk nieuws.
19 Nieuwe website Present
Colofon
OLV. Tenhemelopneming / H. Geest Doetinchem Pr. Hendrikstraat 36, 7001 GL Doetinchem. Tel. 0314 - 39 10 91.
Centraal secretariaat parochie HH Maria en Laurentius Postbusnummer 664, 7000 AR Doetinchem Kantoor: Prins Hendrikstraat 36, 7001 GL Doetinchem Dinsdag- en vrijdagochtend van 09.00 - 12.30 uur en verder volgens afspraak. Email:
[email protected] Tel. 0314 - 39 18 79 / Mobiel: 06 10430165. NL40 ABNA 0414 1676 27
E-mail:
[email protected] Rekeningnummer OLV. Tenhemelopneming: NL 95 ABNA 0533 0352 87 (kerkbalans) NL49 RABO 0314 3738 45 (rek. courant) Rekeningnummer H. Geest: NL88 INGB 0001 0210 10 NL37 ABNA 0533 0377 86 NL82 RABO 0384 3514 76 Secretariaat: maandag, woensdag en vrijdag van 9.30 - 12.00 uur.
2
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Hebt u kopij voor het eerstvolgende nummer van de Bethlehembode, dan kunt u dit voor 10 AUGUSTUS a.s. per e-mail zenden naar een van de locatiecorrespondenten (zie pagina 30). Het eerstvolgende nummer is bestemd voor de periode van 5 SEPTEMBER t/m 16 OKTOBER 2014. Foto’s dienen in een hoge resolutie en in het originele formaat als aparte bijlage (JPG) bij uw tekst te worden meegestuurd.
Hoofdredacteur : Redacteur : Eindredactie : Eindcontrole : Advertenties : Vormgeving : Druk : Oplage : Verspreiding :
pastoor P. Ambting diaken J. Visser J. Hillebrand B. Kothuis G. Bomers (
[email protected]) John Spekschoor, Creatief in Vormgeving - Terborg Senefelder/Misset - Doetinchem 8000 exemplaren 7 x per jaar. Een exemplaar per ingeschreven adres in parochieadministratie, locale gemeenschappelijke openbare plaatsen (bibliotheek, Trefkuul, etc.). BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
3
Pastorale column door Berrie Daalhuizen Vakantie: vrij van… vrij voor… De zomervakantie staat voor de deur. Vakantie roept herinneringen op. Zo was ik in de zomer van 1996 in Italië. We wandelden in de prachtige natuur van Toscane. Ook steden als Florence en Siëna bezochten we. Een van de belangrijkste herinneringen aan deze vakantie was het feit dat ik voor het eerst overal op straat bellende mensen zag. De mobiele telefoon was op dat moment in Nederland nog nauwelijks in gebruik. In de Italiaanse steden zag ik het voor de eerste keer op grote schaal. Nu is het ook hier de gewoonste zaak van de wereld. Er wordt mobiel gebeld op de fiets, in de auto en in de trein. Zelfs in een restaurant ligt de mobiele telefoon op tafel. Het lijkt er soms op dat er geen gesprekken met elkaar meer gevoerd worden. Foto’s, filmpjes worden uitgewisseld onder het eten en ook wordt er voortdurend gekeken of er nieuwe berichtjes binnenkomen. Twitter en Facebook behoren tot het gewone dagelijkse verkeer. Je kunt iedereen volgen en het lijkt erop dat hoe meer volgers/vrienden je hebt op de sociale media, hoe belangrijker je bent. Van alles op de hoogte willen zijn, snel en gevat reageren, altijd en overal bereikbaar willen/moeten zijn, brengt ook veel spanning en druk met zich mee. Digistress heet dat tegenwoordig. Druk, druk, druk, kun je overal horen. Het is dan ook niet gek dat veel mensen manieren zoeken om aan de drukte van alledag te ontkomen. Wandelen, pelgrimstochten, meditatie, yoga en het bezoeken van kloosters zijn voorbeelden van wegen die mensen gaan op zoek naar rust en stilte. In de bekende ‘Kloosterserie’ van de KRO bezoekt Leo Fijen kloosters in binnen- en buitenland. Een van de meest opvallende zaken is wellicht dat je telkens ziet hoe het aantal kloosterlingen in vrijwel alle kloosters in getal afneemt, terwijl het aantal bezoekers toeneemt. Op zoek naar stilte en rust zijn kloosters geworden tot plekken waar mensen op adem komen, zichzelf proberen terug te vinden, los van de hectiek van het dagelijkse leven. De vakantietijd breekt aan. Voor velen van ons betekent dit een paar weken vrij van het werk. Gewend aan de drukte en de hectiek is het nog een hele kunst om het werk, het internet, de telefoon echt achter je te laten, om hier werkelijk vrij van te komen. Dit vrij komen van is nodig om vrij te zijn voor. Alleen als je werkelijk vrij bent, ben je vrij voor de mensen om je heen en zo voor nieuwe ontmoetingen, voor de natuur die je opnieuw gaat zien. Het gewone om je heen zie je met nieuwe ogen. Wanneer je vrij bent, open voor wat er nu op je toe komt, wordt verwondering je deel; je wordt gevoelig voor het Geheim van het leven, dat je ieder moment wordt aangereikt. Als je vrij bent voor wat op je toe komt, heb je echt vakantie. Daarvoor hoef je niet ver weg te gaan, dat kan overal! Ik wens u allen, ook namens mijn collega’s, een goede vakantie toe! Pastor Berrie Daalhuizen
4
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Nieuw reglement
Op weg naar 2016
Harmonisering begraafplaatsenbeleid
Met de benoeming van ondergetekende als pastoor van De Verrijzenis Parochie is er een proces van samenwerking gestart tussen de HH. Maria en Laurentiusparochie en De Verrijzenis Parochie. In dit kader zijn de twee besturen en de twee pastorale teams met elkaar op weg gegaan. Over de bestuurlijke samenwerking heeft aspirant-bestuurslid van de HH. Maria en Laurentiusparochie, Ben Preijer, al een keer verslag gedaan in de Bethlehembode en De Verbinding, maar omdat het proces voortgaat, willen we u ook nu weer even ‘bijpraten’. Eerst iets over de integratie van het pastoraat in de twee parochies, waartoe de pastorale teams in dit eerste halfjaar van samenwerking de nodige stappen hebben gezet. Zo is er sinds het voorjaar nog maar één teamvergadering binnen de parochies en beschouwen we ons op dit moment als één team dat werkzaam is in twee parochies. Het zal niet lang meer duren voor teamleden ook over de grenzen van de parochies heen gaan werken en u dus nieuwe pastores in de parochie kunt tegenkomen. We bekijken nog hoe we het team voor de twee parochies kunnen presenteren. Verder vindt er harmonisering van het pastorale aanbod plaats en is er afgesproken dat al het nieuwe beleid vanaf nu voor de twee parochies gaat gelden. Uit het bestuurlijke overleg kan ik melden dat er voorlopig twee besturen blijven voor de twee parochies. Maar omdat er voor De Verrijzenis Parochie op dit moment, naast de voorzitter, nog maar één bestuurslid is, is het nodig dat er snel een nieuw voltallig bestuur komt. Besloten is om in de aanloop naar een fusie met de HH. Maria en Laurentiusparochie een interim-bestuur in te stellen voor De Verrijzenis Parochie. Voor mij deze zomer de taak om mensen te vinden voor dit interim-bestuur, dat zich na installatie bezig gaat houden met de verdere effectuering van het beleidsplan in De Verrijzenis Parochie en de voorbereiding op de fusie. Het streven is dat medio 2016 de fusie tussen de twee parochies kan plaatsvinden. Een gezonde financiële situatie zal daarbij bijzondere aandacht krijgen. Om als team en besturen op elkaar betrokken te blijven in het proces van samenwerking, zijn we op 7 juni bijeen geweest om met elkaar over de toekomst te spreken. Gespreksleider van de ochtend was Henk Timmermans, oud-voorzitter van het parochiebestuur van Wijnbergen. Hij hielp ons op deze ochtend lijnen naar de toekomst te trekken. De beide besturen werken een en ander in eigen parochie uit en in het najaar komen we weer in deze formatie bijeen en praten we verder. De besturen van beide parochies en het pastorale team zijn in gezamenlijkheid bezig om de overgang naar een nieuwe situatie mogelijk te maken. Ondanks de vele kerksluitingen en de kerkelijke krimp zijn we hoopvol aan het werk om het RK geloof te behouden voor onze regio. Hier hebben we u natuurlijk bij nodig! Wij houden u op de hoogte.
In verband met aanpassing van de wet op de lijkbezorging en harmonisering van beleid binnen de parochie wordt er met ingang van juli 2014 - behoudens goedkeuring van het parochiebestuur, na consultering van de locatieraden en goedkeuring van het aartsbisdom - een nieuw begraafplaatsreglement van kracht voor de HH. Maria en Laurentiusparochie. Tevens vindt er een harmonisering van begraafplaatstarieven plaats binnen de parochie. Het nieuwe reglement was nodig omdat het oude niet meer voldeed na wijziging van de wet op de lijkbezorging. Voor onze parochie betekent dit tevens dat er voortaan één reglement is voor alle begraafplaatsen van de parochie. De harmonisering van tarieven wordt de komende jaren gefaseerd doorgevoerd, zodat ze over enkele jaren geharmoniseerd zijn voor begraafplaatsen binnen onze parochie. Namens het parochiebestuur, Pastoor Peter Ambting
Vieringen thuis meeluisteren Sinds enige tijd kunt u de vieringen in de kerken van Etten, Gaanderen en OLV in Doetinchem meeluisteren of terugluisteren via internet. Door op de website www.kerkomroep.nl de plaatsnaam van de betreffende kerk in te toetsen, verschijnt er een rijtje met kerken in die plaats. Door vervolgens op de betreffende kerk te klikken, kunt u in de rij met datums de viering aanklikken die u wilt horen. U kunt op het moment van uitzending direct meeluisteren of de viering later oproepen. Ouderen die niet handig zijn met internet kunnen een webradio aanschaffen en via de webradio de vieringen volgen. Voor meer informatie over de webradio kunt u contact opnemen met het secretariaat. Het parochiebestuur hoopt met deze eigentijdse mogelijkheid een goede keuze te hebben gemaakt en zo het parochieleven nog toegankelijker te maken.
Parochie HH Maria en Laurentius
Toediening H. Vormsel in Doetinchem Het H. Vormsel in de vier Doetinchemse locaties wordt, zoals gebruikelijk in onze parochie, in het najaar toegediend en wel op 16 november om 10.30 uur in het Eucharistisch Centrum (locatie: OLV Tenhemelopneming). De kinderen die geboren zijn tussen 1 oktober 2002 en 30 september 2003 komen in principe in aanmerking voor het H. Vormsel. Het gaat dus om de kinderen die in november 2014 in groep 8 zitten.
Aanmelding
De kinderen die in aanmerking komen voor het H. Vormsel worden aangeschreven door middel van een brief van de Vormselwerkgroep Doetinchem, die zich baseert op de gegevens van de administraties van de locaties. U ontvangt deze aanmeldingsbrief voor de grote vakantie. Hebt u geen brief ontvangen van de Vormselwerk groep en wilt u graag dat uw kind het H. Vormsel ontvangt, dan kunt u uw kind opgeven bij het secretariaat van de locatie (zie Bethlehembode) of bij de coördinator van de Vormselwerkgroep (Ada Loeven, tel. 0314 - 34 28 22). Wij vragen u om uw kind per omgaande op te geven door het ontvangen aanmeldingsformulier in te sturen of uw kind aan te melden bij het secretariaat van uw locatie of de coördinator van de vormselwerkgroep.
Informatieavond
Woensdag 3 september is er een informatieavond over het H. Vormsel. Deze avond wordt gehouden op de locatie H. Martinus in Wijnbergen en begint om 19.30 uur. Ook als u er nog niet zeker van bent of uw kind deel gaat nemen aan het H. Vormsel, bent u van harte welkom op de informatieavond. Behalve de ouders zijn ook de jongeren van harte welkom op deze avond! De kinderen worden op het H. Vormsel voorbereid door Vormselwerkgroep Doetinchem in nauwe samenwerking met de ouders van de vormelingen. De inzet van zowel de werkgroep als de ouders is belangrijk voor het slagen van een goede voorbereiding! Vormselwerkgroep Doetinchem Pastor Berrie Daalhuizen
Namens het pastorale team en de parochiebesturen, Pastoor P.B. Ambting BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
5
Interview met Judith Goeman door Ton Notten Ze is gedreven, maar bedachtzaam tegelijk. Ze kiest haar woorden zorgvuldig. Soms valt er even een stilte. Daarna nuanceert ze een uitlating van even tevoren. Ik praat met Judith Goeman, sinds negen jaar als geestelijk verzorger verbonden aan het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem. Judith Goeman woont in Gaanderen, is gehuwd en heeft drie kinderen, van respectievelijk vijftien, dertien en zes jaar oud.
Judith Goeman is min of meer toevallig in aanraking
gekomen met het ziekenhuispastoraat. Het was december 1995. Ze was in Utrecht met het laatste jaar van haar studie theologie bezig, toen ze een telefoontje kreeg van de ziekenhuispastor van het Diaconessen Ziekenhuis. De man was ziek geworden, zocht iemand die hem zou kunnen vervangen en was zo terechtgekomen bij Judith. Het ging om een baan voor twaalf uur in de week. Die zou ze goed kunnen combineren met haar afstudeerscriptie. Het ging aanvankelijk om een job voor maximaal een half jaar. Het werd een heel jaar. Daarna belandde Judith in het parochiepastoraat, het doel dat zij zich ooit voor ogen had gesteld toen ze aan de studie begon. Daar kwam ze in aanraking met zo’n beetje alle leeftijdsgroepen en dat boeide haar wel, vooral omdat ze in het ziekenhuis toch voornamelijk met ouderen te maken had gehad. Na een poos vond Judith het tijd om, zoals ze dat noemt, haar situatie te herijken. „Ik was in de parochie wel heel erg veel met vieringen, werkgroepen en vergaderingen bezig. Aan persoonlijke contacten met mensen kwam ik amper toe. Op het laatst kwam ik alleen nog maar bij mensen thuis voor een uitvaart.” Toen negen jaar geleden de functie van geestelijk verzorger in het Slingeland vacant kwam, stapte ze erin. Judith heeft hier nu een baan van 32 uur per week. Ze is in dienst van het ziekenhuis, maar wel met een zending van de bisschop. Het mag misschien lijken dat hier sprake is van twee heel verschillende ‘bazen’, van een spagaat, maar zo ervaart ze dat zelf niet. De constructie heeft in de afgelopen negen jaar in ieder geval niet tot wrijvingen geleid. „We hebben een beleidsplan ingediend bij de directie en we leggen verantwoording af over waar we mee bezig zijn. Ik vind dat de gewoonste zaak van de wereld. We zijn in het ziekenhuis aan het werk, worden door het ziekenhuis betaald. Mag dat dan ook iets over ons werk te zeggen hebben?” De geestelijke verzorging in het Slingeland doet ze samen met haar protestantse collega Kim Jansen. Ze hebben de verschillende ziekenhuisafdelingen ook onder elkaar verdeeld. Dit betekent overigens niet dat patiënten geen 6
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
vrije keuze hebben. Als een katholiek op de ‘afdeling van Kim’ met Judith wil praten, kan dat geregeld worden.
Primair
Ons gesprek gaat aanvankelijk alleen over de zorg voor patiënten. Zo gek is dat ook niet. „De geestelijke verzorger is er primair voor de patiënt”, zegt Judith aan het begin. Later in het gesprek zal blijken dat ze vindt dat daarmee een veel te eenzijdig beeld van haar werk wordt geschetst. Maar daarover verderop meer. „Het laatste wat ik zou doen, is me opdringen aan een patiënt. Het liefst heb ik dat het initiatief van hem of haar komt. Het is ook nog wel eens zo dat een arts of verpleegkundige me adviseert met deze of gene contact op te nemen. In die gevallen vind ik het wel fijn als men daarover vooraf met de patiënt heeft gesproken.” Hoe loopt zo’n gesprek? Judith: „Dat bepaalt de patiënt in principe zelf. Mijn rol is vooral een luisterende. Ik heb meestal meer vragen dan antwoorden. Trouwens, we werken als geestelijk verzorger niet per se vanuit een probleem. Dit onderscheidt ons van artsen en andere zorgverleners. Die moeten een probleem oplossen. Zorgen dat iemand beter wordt of ten minste niet nog zieker. En verpleegkundigen hebben de taak een patiënt goed te verzorgen. Een oplossing voor problemen waarmee we geconfronteerd worden, heb ik ook niet. En als er al een oplossing is, dan kan ik hooguit de patiënt helpen die zelf te vinden.” Judith is er goed van doordrongen dat mensen die in een ziekenhuis terechtkomen, heel wat meemaken. Het leven wordt helemaal op de kop gezet. Je voelt je machteloos. Je moet je helemaal overgeven. Dat is nogal wat. Hoe ga je daarmee om? Judith: „In Twente, waar ik vandaan kom, zeggen we dan: ‘Dat je er met hen mot doon’. Dat vind ik beter uitgedrukt dan te zeggen dat je het een plek moet geven. Die uitdrukking suggereert dat je iets als het ware in een doos kunt doen en in de kast kunt zetten. Alsof het dan klaar is. Maar zo is het niet. Het gaat erom dat de patiënt voor zichzelf een manier vindt om om te gaan met wat er in zijn leven gebeurt. Daarbij willen we helpen.” Gelovig of niet, patiënten krijgen allemaal te maken met existentiële vragen, met vragen rond zingeving. In het ziekenhuis komen ze tot rust. Ze gaan nadenken, piekeren vaak. Waarom moest mij dit overkomen? Waar heb ik dit nou aan te danken? Het antwoord of troost zoeken ze alleen niet allemaal op dezelfde plek. Wanneer een arts heeft aangegeven dat hij niet zoveel meer kan doen, is de opstelling van de geestelijk verzorger sterk afhankelijk van de reactie van de patiënt. „Vaak zal die het heel erg vinden, wat hij te horen heeft gekregen. Ik beaam dat dan ook. ‘Het is ook heel erg’, zeg ik dan. Soms is de reactie ook die van berusting. Zo van ‘Ik ben 88 jaar en heb een mooi leven gehad. Eens gaan we allemaal dood.’ Hoe er ook gereageerd wordt, ik ben aanvankelijk heel
Parochie HH Maria en Laurentius stil. Als een zieke zich kan schikken in zijn lot, ga ik hem niets aanpraten. Mensen zeggen ook wel eens: ‘Ik weet waar ik naartoe ga, als ik sterf. Ik zie mijn man’, ‘ik zie mijn kind weer terug’, of ‘ik ga naar God.’ Ik vul dat dan niet in vanuit mijn eigen geloof. Ik tast af wat mensen daarmee bedoelen. En daarover kunnen we in gesprek gaan. Alleen als ik het gevoel heb, dat iemand echt last heeft van een godsbeeld of gelovige regels, misschien wel vanuit vroeger, dan zal ik proberen daar op in te gaan en te kijken of er ook godsbeelden aan te reiken zijn die mensen wat meer rust kunnen geven.”
Bang
Judith komt regelmatig mensen tegen die aangeven bang te zijn voor de dood. „Ik vraag dan vaak waarvoor ze bang zijn. Is dat voor de pijn? Voor de doodstrijd? Voor de onzekerheid over wat er gaat gebeuren? Of zijn ze bang
voor een oordeel? Als blijkt dat de grootste angst de wijze van sterven betreft, dan kan ik daar als geestelijk verzorger niet zoveel mee. Daarover moet de patiënt dan vooral met de arts praten.” Maar wanneer angsten te maken hebben met loslaten van dierbaren, of met geloofsthema’s, of verwante zaken, is het vaak zinvol om daarover in gesprek te gaan. Natuurlijk krijgt Judith soms ook te maken met euthanasie. „Als dit ter sprake komt, probeer ik af te tasten, waarom mensen daar juist met mij over willen praten. Wat willen ze weten van mij? Hoe de kerk erover denkt of hoe ik erover denk. Het standpunt van de Kerk is heel helder. Die verbiedt het. Maar soms wil men weten hoe ik erover denk. Toch gaat het eigenlijk niet om mijn mening hierover. Daarom stel ik vaak een wedervraag: Hoe denkt u er zelf over? In die gevallen heb ik een aanknopingspunt om er met de betrokkene serieus over te praten. Waarom wil iemand euthanasie? Wat ligt er achter die vraag? En hoe past die vraag in het leven en bij de overtuiging van die patiënt? Hij mag erom vragen, maar het is aan anderen, de artsen, om er al dan niet op in te gaan. In ieder geval zie ik het gesprek over euthanasie als een allerlaatste optie en vind ik het belangrijk dat de vraag erom van de patiënt zelf komt. Het moet niet van buitenaf worden aangereikt als een ‘gewone’ mogelijkheid.” En dan is er nog de kwestie van de ziekenzalving. „Iemand die erom vraagt, verwijs ik meestal in eerste instantie naar de eigen parochie. Maar het komt steeds vaker voor dat mensen daar al niet zo’n band meer mee hebben. Ze kennen de pastoor niet en weten niet wie ze moeten benaderen. In die gevallen kunnen geestelijk verzorgers de ziekenzegen geven.” Judith legt uit: „Na het Tweede Vaticaans Concilie is er ten aanzien van de ziekenzalving ook wel wat veranderd. Daarvoor was het gebruik dat de laatste heilige sacramenten pas in de eindfase van een ziekteproces werden toegediend. Het leek daarmee een soort toegangsbewijs voor de hemel geworden. Sinds dat concilie wordt het in een eerder stadium toegediend. Het sacrament is meer een steuntje in de rug in het geval van een ernstige ziekte of voortschrijdende ouderdom geworden.”
Familie
Contacten met de familie van patiënten zijn er vele. Judith komt zelden of nooit bij hen aan huis, maar ontmoet hen aan het ziekbed. Dan wordt er gepraat over onderwerpen die door die familieleden zelf worden aangedragen. En ook dan wil de geestelijk verzorger graag een luisterend oor zijn, aandacht hebben voor de zorgen en vragen van de familieleden van een patiënt. We komen ook te spreken over de vieringen op zondag in het auditorium van het ziekenhuis. Eens per maand gaat Lees verder op pagina 9 BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
7
Parochie HH Maria en Laurentius
Vervolg van het interview van pagina 7
Judith daarin voor. Ze vindt die vieringen belangrijk, vooral omdat ze voor de mensen die in het ziekenhuis liggen een rustpunt zijn. Dit geldt niet alleen voor degenen die er lijfelijk bij aanwezig zijn, maar ook voor hen die de viering vanuit hun bed via de tv volgen. Het bezoek aan de vieringen in het ziekenhuis wisselt heel sterk. „Vroeger kon je elke zondag toch wel op zo’n twintig mensen rekenen. Toen lagen mensen gemiddeld twee dagen langer in het ziekenhuis en gingen ze in een betere conditie naar huis dan nu. Vrijdags gaan de vrijwilligers de ziekenzalen af om te vragen wie op zondag opgehaald wil worden. Het komt voor dat mensen die dit aangeven, zondags al thuis zijn of dat hun gezondheidstoestand intussen is verslechterd, zodat het bezoeken van de viering uitgesloten is. Kort gezegd, tegenwoordig is er geen peil op te trekken hoeveel mensen je in de viering mag verwachten.”
Wij zijn er voor u. Wij nemen graag uw zorgen rondom het regelen van de uitvaart uit handen.
Scholing en ethiek Monuta Achterhoek. We zijn 24 uur per dag bereikbaar op 0314-32 59 17. Ook als u niet bij ons verzekerd bent. U kunt ons op afspraak bezoeken op de Keppelseweg 40 te Doetinchem. Kijk ook op www.monuta.nl.
De steun bij iedere uitvaart.
Ik kom op het moment in het gesprek dat ik aangeef een compleet beeld denk te hebben van het werk van Judith. Zij verstoort die illusie. „Jij hebt geen idee van wat we allemaal nog meer doen.” Het schiet me te binnen dat Judith, nog voor ons gesprek in de stilteruimte van het ziekenhuis was begonnen, een opmerking had gemaakt over een voorlichting aan verplegenden over multiculturaliteit. „Ja, dat is zo’n aspect. We geven scholing aan verpleegkundigen en artsen in opleiding over multiculturaliteit en de gevolgen die verschillende geloofsover tuigingen kunnen hebben voor de zorg, over de inhoud van ons eigen vak en over ethiek. We zijn in de praktijk ook veel bezig met ethiek. Dat gebeurt in gesprekken aan het bed, vooral als het gaat over de vraag of iemand door wil gaan met behandelen of niet. Die vraag komt door alle medische mogelijkheden steeds meer naar boven. Veel patiënten worstelen daarmee en hun dokters niet zelden ook. De vraag ‘tot hoever ga je?’ is actueel, het antwoord is niet voor iedereen hetzelfde. En de vraag naar euthanasie komt in dit verband dus ook wel eens aan de orde. Daarnaast zijn we betrokken bij het ethiekbeleid van het ziekenhuis. Een van de geestelijk verzorgers is lid van de Medisch Ethische Commissie van het Slingeland. Op dit moment ben ik dat. We zijn bezig vragen rond ethiek in beeld te brengen en denken na over ethische thema’s die leven in de zorg van ons ziekenhuis. Zowel in situaties aan het bed als in het maken van beleid geldt: ethische kwesties vragen om nadenken en een genuanceerd antwoord.” Judith rondt ons gesprek af met dezelfde reactie die ze gaf, toen ze voorafgaand daaraan gauw nog een paar dingetjes wilde regelen. „Yes, never a dull moment here” (Ja, nooit een saai ogenblik hier). Ton Notten
Pelgrimage per bus of op de fiets Op bedevaart naar Maria in Kevelaer Het Broederschap van Kevelaer Oude IJssel streek gaat zondag 7 september met enkele bussen en per fiets op bedevaart naar Kevelaer. Voor buspelgrims is er ook nog gelegenheid om de laatste vijf kilometer te voet af te leggen, vanaf kasteel Wissen bij Weeze. Ze zijn dan op tijd in Kevelaer voor de eucharistieviering. Na aankomst in Kevelaer trekken de overige pelgrims in processie naar de Genadekapel. Daar wordt de broederschapskaars gezegend en aangeboden. Het is voor de 128ste keer dat deze bedetocht wordt gemaakt. In de Biechtkapel wordt om 12.00 uur de eucharistie gevierd. Om 15.00 uur wordt gemediteerd bij de kruiswegstaties in het park en in Forum Pax Christi. Tijdens het sluitingslof, om 17.30 uur in Forum Pax Christi, worden de devotionalia gezegend.
Thema
Het thema van de bedevaart is dit jaar: ‘Een huis vol glorie ziet men al over onze aarde’. Het is de eerste regel uit een pelgrimslied onderweg naar Kevelaer. Het thema is gekozen vanwege het 150-jarig bestaan van de Mariabasiliek op de Kapellenplatz. Bedevaartrector Rolf Lohmann: „Het ontwerp van de basiliek en de neogotische architectuur nodigen ons uit om hier de vreugde van ons geloof te vieren. De basiliek biedt ons met al haar schilderingen en beelden de mogelijkheid om vertrouwd te raken met de geheimen van ons geloof.” De rector nodigt ons uit het lied te zingen en eraan mee te werken dat het geloof in Jezus Christus authentiek en overtuigend wordt geleefd en doorgegeven. „Maria helpt ons haar Magnificat, haar loflied op de Heer, mee te zingen en het tot de melodie van ons leven te laten worden. Zo laten wij ons als levende bouwstenen invoegen in het huis van de Kerk”, aldus de rector.
Informatie
De kosten voor de buspelgrims zijn € 19,25 (inclusief €3,50 organisatiekosten) voor volwassenen en €9,75 voor kinderen van de basisschool. Gebruikers van inklapbare rolstoelen kunnen ook mee. Volledig rolstoelgebonden pelgrims kunnen mee op basis van beschikbaarheid van een aangepaste bus. Indien nodig dient zelf voor begeleiding te worden gezorgd. Lees verder op pagina 10 BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
9
Vervolg van pagina 9
De opstaptijden voor buspelgrims zijn: - 8.10 uur Wijnbergen, kerk; - 8.20 uur Doetinchem, treinstation De Huet; - 8.30 uur Doetinchem, Graafschapcollege (Dr. Huber Noodtstraat); - 8.45 uur Gaanderen, Martinuskerk; - 8.50 uur Gaanderen, Ganderije; - 8.55 uur Terborg, Rabobank; - 9.00 uur Etten, parkeerplaats naast de kerk.
Opgave pelgrims
Bij opgave kunnen ook intenties worden afgegeven in een gesloten envelop. Daarin kan tevens een vrijwillige bijdrage worden gedaan. Bij de voorbede in de eucharistieviering worden de overledenen genoemd. De overige intenties worden genoemd in het sluitingslof. Opgave is mogelijk tot en met zondag 31 augustus bij: - Doetinchem en Wijnbergen: Ineke Koeleman, Slotlaan 28, tel. 0314 - 34 49 02, en Fien Weijenberg, Mozartlaan 17, tel. 0314 - 32 48 24. - Gaanderen: René Bouwmeister, Leuverinkstraat 13, tel. 0315 - 32 90 76. - Terborg: kerksecretariaat, Hoofdstraat 71, tel. 0315 - 32 30 60. - Etten: diaken Johan Visser, Rondweg 2, tel. 0315 - 32 98 13, en Wim Westerhof, Oldenhove 15, tel. 0315 - 32 30 81. Op genoemde adressen kunnen zich ook pelgrims melden die op eigen gelegenheid gaan en in Kevelaer bij de bedevaart willen aansluiten. Van hen wordt een bijdrage verwacht van €3,50 vanwege de organisatiekosten, zoals koor, misdienaars en processiekaars. Hiervoor ontvangen zij tevens een boekje met het dagprogramma en de teksten van de vieringen.
Fietsbedevaart
De fietsbedevaart start om 6.45 uur op het Kerkplein in Gendringen. In Kevelaer wordt samen met de buspelgrims de eucharistie gevierd en de kruisweg gelopen. Het vertrek uit Kevelaer is rond 16.00 uur. De bedevaart wordt onderweg afgesloten bij een Mariakapel. De kosten zijn €7,50, te voldoen bij vertrek. Zowel op de heen- als terugreis is er een koffiepauze, waarbij een versnapering wordt aangeboden. De bedevaart wordt begeleid door een volgauto met EHBO-materiaal en reservefietsen. Opgave en meer informatie tot en met zondag 31 augustus bij Maurice Hoksbergen, tel. 0315-685653, of Esther Oude Elberink, tel. 0315-377387. Zij nemen ook intenties in ontvangst. 10
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Gastvrijheid in benedictijner geest Gastheren en gastvrouwen gezocht voor Kasteel Slangenburg Al ruim zestig jaar biedt Kasteel Slangenburg een vorm van exclusieve gastvrijheid die voor iedereen toegankelijk is. In de periode 1945-1952 werd Slangenburg bewoond door een groep jeugdige benedictijner monniken, die van daaruit eigenhandig elders op het landgoed een nieuw klooster bouwden: de huidige Sint Willibrordsabdij. Het kasteel konden de broeders van de staat blijven huren om er een bijzonder gastenhuis in te richten, in aanvulling op de gastenvoorzieningen in en bij het klooster zelf, zoals het huidige veelbezochte Stiltecentrum Bethlehem. „Iedere gast moet opgenomen worden als de Heer zelf”, zo zegt Benedictus’ Regel voor monniken, en dat principe wordt ook in Slangenburg serieus genomen. In de openingstoespraak in juni 1953 door de toenmalige overste pater Cees Tholens wordt een voor die tijd opmerkelijk ruime doelgroep aangegeven: een gastenhuis ‘voor mannen en vrouwen, voor katholieken, protestanten en andersdenkenden, voor arbeiders en intellectuelen, voor gehuwden en alleenstaanden’. Sindsdien is er op Slangenburg natuurlijk veel veranderd op het gebied van inrichting, voorzieningen en comfort, maar de band met de abdij en de ruime doelstelling zijn gebleven. In de soms eenvoudige en soms ook zeer grote en weelderig beschilderde gastenkamers logeren jaarlijks ruim 2.000 gasten voor enkele of soms ook meer dagen, in een rustig, mooi, ‘digiluw’ en evenwichtig geordend klimaat. De samenstelling is nog steeds zo gevarieerd als de openingstoespraak van pater Tholens al aangaf: in de eetzaal zie je soms personen uit vier generaties zitten, van oudere tieners tot gasten die in de negentig zijn, succesvolle ondernemers en mensen met een uitkering, geleerden die een nieuwe publicatie voorbereiden en een groep vriendinnen die gewoon van een goed verzorgd weekend in de mooie natuur willen genieten, frequente abdijgangers en gasten zonder enige kerkelijke binding. Iemand noemde Slangenburg eens ‘een écht feestje van nivellering’. Er is een kleine professionele staf voor de dagelijkse leiding, de keuken, de huishouding en de boekhouding. Maar de zorg voor de eigenlijke gastvrijheid ligt in de handen (en harten) van een groot aantal vrijwilligers die als gastheer en gastvrouw werkzaam zijn. Zij ontvangen de gasten, laten hen kennismaken met het kasteel (voor zover nodig, want 80 procent van de gasten komt – minstens – jaarlijks terug), zorgen voor thee, koffie en
Parochie HH Maria en Laurentius een aperitiefje, gaan met gasten in gesprek, openen en sluiten de maaltijd, en bieden enige ondersteuning van de huishouding. Daarnaast is er steeds een ‘inwonend’ lid uit een team van pastores als vrijwilliger werkzaam, om zonodig wat extra aandacht te schenken aan gasten die een ervaren en getraind pastoraal ‘oor’ kunnen gebruiken. Onze gastvrouwen en gastheren zijn – gelukkig – heel verschillend, maar ze hebben enkele kwaliteiten gemeen: heel wat levenservaring, teneinde zo goed om te kunnen gaan met de eveneens zeer verschillende gasten en om het klimaat in huis waakzaam te bewaren, een dienstbare instelling, regelmatige beschikbaarheid, en – niet in het minst – affiniteit met de ideële en spirituele doelstellingen van het gastenhuis. Een deel van hen, de zogeheten ‘internen’, verblijft ook zelf vier (of soms meer) etmalen op Slangenburg, een ander deel is regelmatig beschikbaar om een of twee dagdelen de ‘internen’ af te lossen en bij te staan. Onze vrijwilligers zijn minstens zo trouw als de gasten, maar door leeftijd, verhuizing, of nieuwe andere taken, is er ook een ‘natuurlijk verloop’ in deze groep. Gastenhuis Kasteel Slangenburg is dan ook op zoek naar nieuwe gastheren en gastvrouwen. Mocht u zich door deze taak aangesproken voelen, neem dan contact op met een van ons beiden, voor nadere informatie (zie alvast www.kasteelslangenburg. nl) of voor een kennismakingsbezoek. Wil Derkse: directeur Gastenhuis Kasteel Slangenburg en oblaat van de Sint Willibrordsabdij. Tel. 0315 - 76 90 22,
[email protected] Gerry Schuurman: hoofd gastvrouwen en -heren, coördinator reserveringen. Tel. 0315 - 29 82 00,
[email protected]
p de dag van het schrijven van deze column (11 juni) O staan we letterlijk aan de vooravond van het WK voetbal in
Van de bestuurstafel
Brazilië. Als u deze column leest, zijn we bijna aan de finale toe (13 juli). Een voor velen zeer interessante en inspirerende tijd. Dat hebben we op zondag 29 juni ook weer beleefd. We hebben ons parochiefeest gevierd in een mooie en inspirerende viering met medewerking van het pastorale team, de gezamenlijke koren en andere vrijwilligers van de diverse locaties binnen onze parochie. Met daarna een feest van en voor alle parochianen. Het parochiefeest is tevens de afsluiting van het werkjaar 2013-2014. De vakantie staat immers voor de deur. We hopen na een fraai voorjaar op voortzetting van het mooie weer. Ook in het afgelopen werkjaar is er binnen onze parochie het nodige gebeurd. Zonder uitputtend te willen en kunnen zijn, wil het parochiebestuur toch een aantal zaken benoemen waaraan in het afgelopen werkjaar is gewerkt. Na de eerdere sluiting en verkoop van De Wingerd aan de Protestantse Gemeente Doetinchem is dit jaar de Heilige Geestkerk gesloten en verkocht aan de Nederlands Gereformeerde Kerk. Verder is dit voorjaar de laatste Eucharistieviering in de Augustinuskerk in Gaanderen gehouden. Net als voor de - eerder - gesloten Georgiuskerk in Terborg, wordt er voor dit gebouw een goede herbestemming gezocht. Hoewel u er misschien niet zoveel van hoort en ziet, werken verschillende mensen hard aan een passende herbestemming voor deze gebouwen. Door de sluiting van kerken zijn diverse werkgroepen geïntegreerd (locatieraden, koren, voorbereidingsgroepen etc.). Gelukkig hebben heel veel mensen de verandering als uitdaging gezien en weten zij zich nu betrokken in een andere kerk. De sluiting van de Heilige Geestkerk bracht ook met zich mee dat het Centrale Secretariaat is verhuisd naar de kerk van Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming en dat pastoor Ambting is verhuisd naar Ulft. De verhuizing van pastoor Ambting hing ook samen met zijn benoeming als pastoor van buurtparochie De Verrijzenis. Deze benoeming vormde tevens het begin van een samenwerking van de twee parochies die in de toekomst op een fusie moet uitlopen. Om dit proces goed op gang te brengen is er op bestuurlijk vlak overleg tussen beide parochiebesturen. Vanzelfsprekend zijn er ook zaken die u als parochiaan helemaal niet waarneemt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan overleg met de locatieraden, het maken van een financiele begroting en de verantwoording door middel van de jaarrekening en de veiligheid in en om de gebouwen. Het parochiebestuur kan al deze en nog veel meer activiteiten niet doen zonder de vele vrijwilligers die de parochie telt. Daarvoor wederom onze hartelijke dank. Mocht u graag als vrijwilliger binnen de parochie een taak op u willen nemen, dan kunt u zich bij de locale secretariaten melden. Zij ontvangen u met open armen. Namens het parochiebestuur wens ik u een hele fijne vakantieperiode toe! Rob Eijkelkamp BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
11
Diaconie in vele vormen: omzien naar elkaar... Diaconale markt op zaterdag 8 november Elf november is het weer de feestdag van St. Martinus, waar drie kerken van onze parochie naar vernoemd zijn. In die kerken wordt jaarlijks aandacht aan die patroonheilige besteed, ook rond komende 11 november. Maar dit jaar krijgt de feestdag daarnaast een parochieel karakter, nl. met een diaconale markt op zaterdag 8 november van 14.00 - 17.00 uur in de OLV-kerk. Hieronder een eerste informatie daarover. Het plan is dat alle groepen die binnen de Maria-Laurentiusparochie actief zijn op het gebied van diaconie, zich presenteren, iets laten zien en horen van wat ze doen. Ook diaconale activiteiten die niet direct vanuit de kerk worden georganiseerd, maar wel een band hebben met mensen uit de kerk, zijn er te zien en te horen, zoals voedselbank en wereldwinkel. We denken aan een soort “markt”, met marktkramen, geplaatst tussen de buitenmuren en de grote pilaren in de OLV-kerk. Het is bedoeld voor de hele parochie en ook koren zal gevraagd worden aan deze manifestatie mee te werken. Het doel is om door middel van deze markt vol informatie en uitwisseling duidelijk te maken, dat diaconie een van de hoofdpijlers is van onze Maria-Laurentiusparochie.. Mensen kunnen zien dat diaconie een heel breed veld van vrijwilligers en aandachtspunten heeft binnen onze parochie. Zo kunnen mensen kennis maken met wat diaconie is en ervaren dat de kerk naast een vierende, lerende ook een dienende kerk is! Er moet nog heel wat georganiseerd worden; we denken dat wel meer dan 20 groepen zich kunnen presenteren. Er gebeurt meer in en vanuit de kerk dan velen beseffen. Het is goed om dat eens te laten zien en het is goed daar kennis van te kunnen nemen als informatie, maar mogelijk ook als uitnodiging daar een bijdrage aan te leveren. Een vastenactie van de MOV bij voorbeeld komt dan nog dichterbij. Maar ook het bezoekwerk komt zo meer in beeld. De BeleidsAdviesgroep Diaconie van de parochie is o.l.v. pastor Mia Tankink de dag aan het voorbereiden. In een volgende BethlehemBode leest u er meer over. BeleidAdviesgroep Diaconie van de parochie
12
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Caritas
Meldpunt Vrijwillige Dienstverlening
Als je 75 jaar wordt…
Schakel tussen hulpvraag en aanbod
Voor dinsdag 17 juni is Walter Rovers uitgenodigd in de vergadering van ons team. Hij vraagt van tevoren nog even welke ingang hij in de PP kerk van Ulft moet nemen. Want wat hem bijna nooit overkomt, deze kerk is voor Walter vreemd. Al snel komen wij samen in gesprek en Walter laat in een notendop voorbijkomen, wat hij als parochiemedewerker aan werkzaamheden verricht heeft. Ongelofelijk in hoeveel werkgroepen en organisaties hij in de afgelopen jaren actief was. Een man, een mens met een enorm groot diaconaal hart. Altijd in de weer voor de mensen in de samenleving die hulp nodig hebben. De mensen om hem heen enthousiast maken en wakker houden, altijd op zoek naar samenwerking en in gesprek blijven. Toen ik ruim twee jaar geleden in onze parochie mijn werk begon, was daar Walter. Hij heeft mij mee op reis genomen door het grote landschap van de diaconie. Mijn linker- en rechterhand, voortrekker en adviseur. Bedankt daarvoor Walter. Nu is hij 75 jaar geworden en dan volgt er automatisch leeftijdsontslag voor een parochiemedewerker. En Walter vertelde zelf dat hij dit ook goed vond. Voor hem de tijd om ook eens naar zijn takenpakket te kijken en ook her en der wat taken af te stoten. Maar het takenpakket dat over blijft, is op zijn minst indrukwekkend te noemen. Dus we worden hem niet kwijt. Hij zal zijn ervaringen en kennis blijven inbrengen, vooral op het gebied van communicatie en beleid. Wij hebben Walter heel hartelijk bedankt voor al zijn werk, inzet en bevlogenheid, zijn grote diaconale hart en zijn liefdevol omzien naar mensen in nood. Een handdruk en een kleine blijk van attentie voor de vele uren van inzet.
Ruim twee jaar geleden heeft een tiental organisaties in Doetinchem het Meldpunt Vrijwillige Dienstverlening (MVD) opgezet. Bij dit meldpunt kunnen inwoners van Doetinchem terecht met (hulp)vragen. Vrijwilligers van het MVD fungeren als schakel tussen vraag en aanbod van vrijwillige hulp- en dienstverlening door vragenstellers in contact te brengen met de juiste persoon of organisatie. Ook de kerken zijn betrokken bij dit meldpunt via WORLD (Werkoverleg Overheid, Religies en Levensbeschouwingen Doetinchem). Het Meldpunt Vrijwillige Dienstverlening is bedoeld voor alle inwoners van de gemeente Doetinchem, met name voor kwetsbare mensen en groepen in de samenleving. De kwetsbaarheid kan een gevolg zijn van een fysieke of psychische beperking of van een maatschappelijke beperking, bijvoorbeeld door minimale inkomsten. De hulpvragen zijn zeer uiteenlopend. Voorbeelden zijn: begeleiding naar arts/ziekenhuis, bezoek aan huis, boodschappen doen, kleine klus, gesprek van mens tot mens, formulieren invullen, hulp bij de pc, Nederlandse taalles, oppas, steun bij verlies en rouw, telefonisch contact, vervoer met begeleiding, wandelen met of zonder rolstoel of rollator, hulp bij verhuizing, middagje er tussenuit, informatie over hulpmogelijkheden, ondersteuning bij tuinonderhoud, ophalen van voedsel pakket of hulp bij instellen van apparaten. Een aanvraag kan worden gedaan door de hulpvrager zelf, maar ook door familie, kennissen of instanties, zoals thuiszorg, WMO en dergelijke. Het Meldpunt Vrijwillige Dienstverlening, MVD, werkt vanuit Wijkservicecentrum ’t Trefpunt, Nieuweweg 143, 7009 HB Doetinchem. Het is van maandag t.e.m. donderdag van 9.00-12.00 uur bereikbaar per telefoon: (0314) 34 56 71 of per e-mail:
[email protected].
Namens alle werkgroepen diaconie, Pastor Mia Tankink
Bericht uit en over Wijnbergen en de Huet
Bijzonder bezoek bij viering in Gaanderen
De eerste vergadering is al weer achter de rug. Het programma voor de komende ziekendag voor Wijnbergen en de Huet staat al weer in grote lijnen vast. Op donderdag 16 oktober beginnen wij in de Wingerd met een eucharistieviering. Pastoor Ambting zal in de viering voorgaan. Er is ook gelegenheid om het Sacrament der zieken te ontvangen. Het belooft een fijne dag te worden. U hoort nog wel meer over deze dag. Maar wilt u alvast de datum in uw agenda noteren? Van harte welkom.
In verband met een werkbezoek was er eind mei een delegatie uit La Libertad (Nicaragua) in Doetinchem, dit in het kader van de stedenband van Doetinchem met La Libertad. In Doetinchem is dit onder de naam DOS, Doetinchemse OntwikkelingsSamenwerking. Zaterdagavond namen zij deel aan de eucharistieviering in de St. Martinus in Gaanderen, mensen van DOS samen met de burgemeester van La Libertad, Damarys Lopez en Hector Kauffman, de voorzitter van de stedenband daar. Ze zijn speciaal verwelkomd, ook in het Spaans en mevouw Damarys Lopez heeft de eerste lezing gelezen
Namens de groep, Pastor Mia Tankink
uit Handelingen 8, in het Spaans. Ze vond het fijn zo bij de viering betrokken te worden. Het gemengde koor zong in verband met de bijzondere gasten o.l.v. Ben Simmes de Missa Criolla. ”Ze zongen de sterren van de hemel”, zo zei een van hen nadien. In 2010 heeft het koor dezelfde Missa Criolla gezongen tijdens een benefietconcert voor La Libertad, met een opbrengst van € 5.000,- . Na de viering hebben de gasten nog gezellig koffie gedronken samen met mensen van de locatie. Walter Rovers
Coventry Gebed ook in Doetinchem Iedere vrijdag om 12.15 komen wij samen in de Drie koningenkapel om te bidden voor vrede en verzoening. De voorgangers komen uit de RK parochie en uit de PKN gemeente. U bent van harte welkom. De viering duurt ongeveer 15 minuten. In Nederland bestaat een netwerk van kerken met ervaringen van oorlog en geweld, die werken en ijveren voor vrede en verzoening. Ze zijn lid van de internationale Gemeenschap van het Cross of Nails (spijkerkruis, Nagelkreuz) van Coventry, een wereldwijd netwerk van plaatsen waar mensen hiermee bezig zijn. Soms zijn er vier, soms zijn er tien mensen. Breekt ergens in de wereld oorlog uit, dan komen er zomaar opeens meer mensen. Het zijn fijne bijeenkomsten, even een moment van rust, bidden voor vrede. U bent van harte welkom.
Hulp nodig? Misschien via de PCI. De PCI (Parochiële Caritas Instelling) van de parochie kan mogelijk bijspringen, hulp bieden, als andere instanties daar geen mogelijkheden meer voor hebben. Voor diaconale (materiële) noden kunt u contact opnemen met: Forty Elbers - Doetinchem (Loc. OLV / H. Geest) Telefoon : 0314 - 33 55 94 Email :
[email protected] Martin Liefrink - Doetinchem (Loc. OLV / H. Geest) Telefoon : 0314 - 32 36 29 Email :
[email protected] Wim Loeven - Wijnbergen (Loc. H. Martinus / De Huet) Telefoon : 0314 - 34 13 82 Email :
[email protected] Gerard Branderhorst - Gaanderen (Loc. H. Aug. / H. Mart.) Telefoon : 06 - 13 844863 Email :
[email protected] Wilma Elfrink - Terborg (Loc. H. Georgius) Telefoon : 0315 - 32 98 04 Email :
[email protected] Ben Preijer - Etten (Loc. H. Martinus) Telefoon : 0315 - 32 78 86 Email :
[email protected] BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
13
Wij verkopen uitsluitend Scharrelvlees
VOOR PUUR EN (H)EERLIJK VLEES
Wilhelminastraat 22, 7001 GW Doetinchem. Tel. 0314 324 212 www.slagerijviets.nl
[email protected]
dragen uit liefde Dag en nacht bereikbaar, zeven dagen per week, uit liefde. Bel 0314-324667 of kijk op agelinkuitvaart.nl
Jansen Terborg Aannemingsbedrijf B.V. Ettensestraat 1, 7061 AA Terborg Tel. 0315-323107 E-mail:
[email protected]
Voor al uw verbouw, aanbouw, nieuwbouw, renovatie en onderhoud
Paus Franciscus, het concilie en wij Zo kort als het bezoek van paus Franciscus aan het Heilige Land was, zo kort zijn ook zijn boodschappen. Het is kenmerkend voor de nieuwe paus dat hij niet houdt van lange weinigzeggende betogen, maar van korte doch heel inhoudsvolle boodschappen. Tijdens zijn reis aan het Heilige Land bracht hij een aantal van die boodschappen. De belangrijkste boodschap van de paus was – volgens hemzelf – een oecumenische boodschap. Deze boodschap werd bekrachtigd in de ontmoeting met de oecumenische patriarch Bartholomeus van Constantinopel (het huidige Istanboel), bij gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de historische ontmoeting van paus Paulus VI met de oecumenische patriarch Athenagoras. Het historische treffen van de paus en de patriarch, ten tijde van het Tweede Vaticaans Concilie, was een eerste belangrijke stap in de toenadering tussen de kerk van het Oosten en de kerk van het Westen. Franciscus en Bartholomeus hebben bij hun ontmoeting op 25 mei nadrukkelijk de wens uitgesproken, dat de moeilijke maar voortgaande toenadering uiteindelijk mag leiden tot eenheid onder de christenen. Een andere belangrijke boodschap van de paus is zijn oproep aan religies om, in en buiten het Heilige Land, te dialogiseren. Franciscus weet dat alleen door het gesprek aan te gaan met andere godsdiensten begrip en waardering kunnen ontstaan voor elkaar en voor wat heilig is bij de ander. De paus gaf zelf het goede voorbeeld, want hij werd op zijn reis vergezeld door twee vrienden uit Argentinië, een imam en een rabbi. Aandacht voor de dialoog tussen religies is nodig om het hoofd te bieden aan mensen en groepen binnen religies die andere religies en de leden daarvan liever zien verdwijnen. Dat juist
De Paskerk: een religieus kunstobject
Parochie HH Maria en Laurentius Franciscus’ bezoek aan het Heilige Land door sommige ultra-orthodoxe joden als een provocatie werd opgevat en reden werd om brand te stichten in een kerk, maakt de noodzaak van dialoog des te meer duidelijk. Met zijn pleidooi voor eenheid onder de christenen en voor interreligieuze dialoog benadrukt paus Franciscus twee belangrijke thema’s van het Tweede Vaticaans Concilie, dat nu vijftig jaar geleden gaande was. De paus onderstreept de oecumene en bidt met zijn Heer dat alle christenen een mogen zijn. Ook de interreligieuze dialoog kreeg een impuls op het concilie. De daar besproken nieuwe en meer open kijk naar andere religies heeft de dialoog een flinke impuls gegeven. Volgend jaar viert de kerk dat het vijftig jaar geleden is, dat het document waarin de nieuwe kijk op andere religies beschreven staat, Nostra Aetate, het daglicht zag. Als we naar de houding van paus Franciscus kijken, zien we dat het een houding is die naar buiten gericht is. Een houding die niet bang is voor het vreemde of de vreemdeling. In plaats van weg te kruipen achter de muren van het Vaticaan wil hij in gesprek met christenen van andere kerken, met joden en met moslims. De loftuitingen in ons land en ook in onze parochie voor deze paus zijn groot, omdat zijn naar buiten gekeerde houding blijkbaar veel mensen aanspreekt. Wat echter minder goed gezien wordt, is dat Franciscus ons een grote spiegel voorhoudt. Hebben wij immers niet vaak de neiging tot het tegenovergestelde, tot een naar binnen gerichte en verkrampte houding? Een houding die door de paus wordt vergeleken met iemand die krom loopt en daardoor Pastoor Peter Ambting naar zichzelf kijkt en ziek is.
BIJZONDERHEDEN IN DE PAROCHIE
Hoewel de Doetinchemse Paskerk weinig kunstobjecten van bijzondere waarde kent, is de kerk zelf als religieus kunstobject zeer de moeite waard om gezien te worden. De monumentale kerk, van architect H.W. Valk uit Den Bosch (zie de houtsnede van de valk op de foto van de voorpagina), dateert van 1934, maar doet vanwege de klassieke, massieve bouw (neo-romaans), de breedtewerking (het middenschip betrekkelijk kort, de dwarsbeuken met basilicale opbouw erg breed, het koor laag), de vorm en de kleur van de gebruikte steen en het metselwerk, klassiek en veel ouder aan. De kerk is een kruiskerk volgens het grondmodel van een Latijns kruis. Valk noemt kerken als deze Christocentrische kerken. De hele architectuur vindt zowel van buiten als van binnen haar zwaartepunt op het snijpunt van de kruisbalken en is daarmee gericht op de plaats waar de Eucharistie gevierd wordt. Daar, in het centrum van het bouwwerk en niet in de apsis, is ook het altaar geplaatst en wordt de Heer present gesteld in de eucharistie. Om de vieringtoren met tentdak boven de centrale plaats beter tot zijn recht te laten komen, is de hoofdtoren in verhouding tot de vieringtoren betrekkelijk laag gehouden. De vieringtoren is 25,5 meter, de klokkentoren 37,5 meter hoog. De gedrongen, massieve klokkentoren (De naam des Heren is een sterke toren; Spr. 18,10) kent vier geledingen en overhoekse steunberen die de toren extra zwaar maken. Met de bouw van de kerk werd in 1933 begonnen en reeds op de vierde zondag van de advent in 1934 heeft de inwijding plaatsgevonden. Bouwpastoor was W. F. Amse (van 1933 tot 1965 pastoor in Doetinchem) en de aannemer was NV S. J. van der Kemp en zonen uit (Tekst Bert Lamers, bewerkt door pastoor Peter Ambting) Silvolde. BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
15
Overzicht weekeindvieringen van 5 juli t.e.m. 7 september 2014 Weekeinde
OLV. Tenhemelopneming / H. Geest Doetinchem
H. Martinus Wijnbergen De Huet Doetinchem
Zaterdag 5 juli Zondag 6 juli 14e zondag door het jaar (A)
Zaterdag 5 juli 17.30 uur Gebeds-/ Familieviering M. Tankink Kk. ‘The Singing Kids’
Zaterdag 5 juli 19.00 uur Communieviering J. Visser Dameskoor
Dooprooster najaar 2014 H. Augustinus / H. Martinus Gaanderen
H. Martinus Etten
Zaterdag 5 juli 19.00 uur Eucharistieviering V. Zemann Kerkkoor Zondag 6 juli 10.30 uur Communieviering J. Visser Liberate
Zondag 6 juli 10.30 uur Eucharistieviering (einde schooljaar) V. Zemann / M. Tankink Herenkoor OLV In Laudem Dei Zaterdag 12 juli Zondag 13 juli 15e zondag door het jaar (A)
Zondag 13 juli 10.30 uur Eucharistieviering V. Zemann Samenzang + organist
Zaterdag 12 juli 19.00 uur Communieviering M. Tankink Herenkoor
Zondag 13 juli 9.00 uur Eucharistieviering V. Zemann Gemengd koor
Zondag 13 juli 10.30 uur Communie-/Gezinsviering J. Visser Schoolkoor / einde schooljaar
Zaterdag 19 juli Zondag 20 juli 16e zondag door het jaar (A)
Zondag 20 juli 10.30 uur Eucharistieviering P. Ambting Samenzang + organist
Zaterdag 19 juli 19.00 uur Eucharistieviering P. Ambting Dameskoor
Zondag 20 juli 10.30 uur Communieviering J. Visser Gemengd koor
Zondag 20 juli 9.00 uur Eucharistieviering P. Ambting Kerkkoor
Zaterdag 26 juli Zondag 27 juli 17e zondag door het jaar (A)
Zondag 27 juli 10.30 uur Eucharistieviering M. Smits Samenzang + organist
Zaterdag 26 juli 19.00 uur Eucharistieviering M. Smits Samenzang
Zondag 27 juli 10.30 uur Communieviering J. Visser Kerkkoor
Zaterdag 2 augustus Zondag 3 augustus 18e zondag door het jaar (A)
Zondag 3 aug. 10.30 uur Eucharistieviering A. Morsink Cantor + organist
Zaterdag 2 augustus 19.00 uur Communieviering J. Visser Samenzang (+ organist)
Zondag 3 augustus 10.30 uur Communieviering J. Visser Samenzang
Zaterdag 2 augustus 19.00 uur Eucharistieviering P. Ambting Kerkkoor
Zaterdag 9 augustus Zondag 10 augustus 19e zondag door het jaar (A)
Zondag 10 aug. 10.30 uur Eucharistieviering P. Ambting Cantor + organist
Zaterdag 9 augustus 19.00 uur Communieviering M. Tankink Samenzang
Zondag 10 augustus 9.00 uur Eucharistieviering P. Ambting Samenzang
Zondag 10 augustus 10.30 uur Communieviering M. Tankink Kerkkoor
Zaterdag 16 augustus Zondag 17 augustus 20e zondag door het jaar (A)
Zondag 17 aug. 10.30 uur Eucharistieviering/Maria Hemelvaart P. Ambting Herenkoor OLV In Laudem Dei
Zaterdag 16 augustus 19.00 uur Eucharistieviering P. Ambting Samenzang
Zondag 17 augustus 10.30 uur Communieviering J. Visser Samenzang
Zondag 17 augustus 09.00 uur Eucharistieviering P. Ambting Kerkkoor
Zaterdag 23 augustus Zondag 24 augustus 21e zondag door het jaar (A)
Zondag 24 aug. 10.30 uur Eucharistieviering M. Smits Gemengd koor Volare
Zaterdag 23 augustus 19.00 uur Eucharistieviering M. Smits Samenzang
Zondag 24 augustus 10.30 uur Communieviering J. Brugman Cantor
Zaterdag 30 augustus Zondag 31 augustus 22e zondag door het jaar (A)
Zondag 31 augustus 10.30 uur Eucharistieviering P. Ambting / J. Visser Bernulphuskoor Oosterbeek
Zaterdag 30 augustus 19.00 uur Communieviering Parochianen Herenkoor
Zaterdag 30 augustus 19.00 uur Eucharistieviering P. Ambting / J. Visser Samenzang
Geen viering
Zaterdag 6 september Zondag 7 september 23e zondag door het jaar (A)
Zondag 7 september 10.30 uur Eucharistieviering V. Zemann Herenkoor OLV In Laudem Dei
Zaterdag 6 september 19.00 uur Communieviering J. Brugman Dameskoor
Zondag 7 september 10.30 uur Communieviering J. Brugman Gemengd koor
Zondag 7 september 10.30 uur Communieviering / Nat. Ziekendag M. Tankink Kerkkoor
16
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Geen viering
Geen viering
Parochie HH Maria en Laurentius
DOOPROOSTERS NAJAAR 2014
OLV. Tenhemelopneming / H. Geest Doetinchem - 28 september 2014 13.00 uur - 23 november 2014 13.00 uur
J. Visser T. ten Bruijn
H. Martinus Wijnbergen - 21 september 2014 - 16 november 2014
P. Ambting T. ten Bruijn
13.00 uur 13.30 uur
H. Augustinus / H. Martinus Gaanderen - 5 oktober 2014 12.30 uur - 14 december 2014 13.00 uur
J. Brugman P. Ambting
H. Martinus Etten - 12 oktober 2014 - 30 november 2014
J. Visser J. Brugman
12.30 uur 11.00 uur
IN DE MAANDEN JULI EN AUGUSTUS ZIJN ER GEEN DOOPVIERINGEN EN GEEN DOORDEWEEKSE VIERINGEN IN KERKLOCATIES EN ZORGCENTRA.
Deze overzichten kunt u ook vinden op www.maria-laurentiusparochie.nl onder VIERINGEN
H. Augustinus / H. Martinus
In memoriam Johan Bronkhorst Op 6 mei 2014 is Johan Bronkhorst op 89-jarige leeftijd overleden. Johan was een bijzondere parochiaan. Bijzonder in zijn manier van geloofsbeleving, die hij niet onder stoelen of banken stak. Maar Johan was ook een zeer betrokken parochiaan. De parochie is hem dan ook veel dank verschuldigd. Het is daarom gepast te memoreren wat hij allemaal voor de parochie heeft gedaan. In tijden dat het de parochie financieel minder goed ging, was het Johan Bronkhorst die opstond en aanbood de Actie Kerkbalans nieuw leven in te blazen, waardoor de parochie er financieel weer goed voor kwam te staan. Vervolgens heeft Johan jarenlang de financiële administratie van de Actie Kerkbalans gevoerd. Maar ook de ledenadministratie van de parochie heeft hij opnieuw opgezet en geautomatiseerd. Hiervoor schafte hij zelfs een computer aan. Het maken van ons zo vertrouwde parochieblad was aan zijn zorgen toevertrouwd, alsmede de distributie hiervan onder de parochianen. Johan is koorzanger geweest en hij was een groot voorstander van de volkszang. Mede hierdoor werd hij cantor en leidde als zodanig menigmaal de volkszang. In dit verband mag ook genoemd worden dat hij deel uitmaakte van de groep van lectoren. Met zijn heldere en overtuigende stem kwamen de lezingen goed bij de parochianen over. Onze dank gaat mede uit naar zijn vrouw Annemie, die Johan bij al zijn werkzaamheden voor de parochie altijd tot steun is geweest. Moge Johan rusten in de vrede van de verrezen Heer. De locatieraad
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
17
Veel gestelde vragen
Stichting Present Doetinchem
Hoe gaat het verder nu de H. -Geestkerk is onttrokken aan de eredienst?
Projectcoördinator aangesteld
Op zondag 23 maart hebben we voor de laatste keer eucharistie gevierd in de H.-Geestkerk. Wat betekent dit nu concreet voor de parochianen van de geloofsgemeenschap van de locatie H. Geest? Op een aantal veelgestelde vragen vindt u hieronder een antwoord.
Per 1 mei is Josefien Nahuis aangesteld als projectcoördinator voor Present Doetinchem. Zij gaat projecten op een professionele wijze begeleiden, zodat Present goede kwaliteit kan bieden.
1. Waar kunnen we nu eucharistie vieren? Iedere zondag is er in onze parochie een eucharistieviering in het Eucharistisch Centrum, locatie Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming in Doetinchem, en wel om 10.30 uur. Daarnaast bent u welkom bij vieringen op andere locaties in onze parochie. Het overzicht van de weekendvieringen staat vermeld in de Bethlehembode. 2. Waar kan ik mijn kindje laten dopen? Op vier locaties wordt in de parochie gedoopt volgens een bepaald schema. De locaties zijn: H. Martinus, Etten; H. Martinus, Gaanderen, H. Martinus Wijnbergen en de OLV Tenhemelopneming, Doetinchem. U kunt zich aanmelden via de locale secretariaten. Het dooprooster vindt u in de Bethlehembode, evenals de openingstijden en telefoonnummers van de locale secretariaten. 3. Kan mijn kind de Eerste Communie doen? Al enige tijd wordt er bij de voorbereiding van de kinderen op de Eerste Communie nauw samengewerkt door de werkgroepen Eerste Communie van de H. Geest en de Onze Lieve Vrouw. Ook de komende jaren gaat deze voorbereiding op deze wijze door, zodat uw kinderen gewoon de Eerste Communie kunnen doen. De Eerste Communie vindt in onze parochie in het voorjaar plaats. U wordt hierover geïnformeerd via de Bethlehembode. 4. Kan mijn kind het Vormsel ontvangen? Natuurlijk kan uw kind het Vormsel ontvangen. Voor de Doetinchemse locaties is er een gezamenlijke werkgroep die de jongeren, die in aanmerking komen voor het Vormsel in Doetinchem, samen voorbereiden. Het Vormsel wordt in onze parochie in het najaar toegediend. Via de Bethlehembode wordt u nader geïnformeerd over de voorbereiding en het Vormsel zelf. 5. Kunnen we trouwen in de H.-Geestkerk? Omdat de kerk van de H. Geest is onttrokken aan de eredienst, kan er niet meer getrouwd worden in deze kerk. Maar in de andere vijf kerken van onze parochie kunt u natuurlijk wel trouwen. De locaties waar u kunt trouwen zijn: H. Martinus, Etten; H. Martinus, Gaanderen, H. Georgius, Terborg, H. Martinus Wijnbergen en de OLV Tenhemelopneming, 18
H. Geest - Doetinchem
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Doetinchem. Om u aan te melden kunt u contact opnemen met het Centrale Secretariaat van de parochie. De secretaresse stuurt een inschrijfformulier waarop behalve de trouwdatum ook de gewenste kerk ingevuld kan worden. 6. Kan ik nog begraven worden vanuit de H.-Geestkerk? Nu de H. Geestkerk niet meer in gebruik is voor de eredienst, kunt u niet meer vanuit deze kerk begraven worden. Natuurlijk kunt u wel kerkelijk begraven worden vanuit de Onze Lieve Vrouw Tenhemelopneming of een andere kerk binnen de parochie. Ook kan een voorganger van de parochie voorgaan in een gebedsviering elders, bijvoorbeeld in het crematorium. 7. Kan ik nog een misintentie opgeven? Natuurlijk kunt u nog misintenties opgeven, maar omdat er geen vieringen meer worden gehouden in de H. Geest, kunnen de intenties alleen gelezen worden op een van de andere locaties binnen de parochie. U kunt uw intenties bijvoorbeeld laten lezen in de Onze Lieve Vrouw. U kunt uw intenties opgeven via het secretariaat Onze Lieve Vrouw/H. Geest. 8. Krijgen we de Bethlehembode nog ? Hierin verandert niets. De Bethlehembode zal ook na de sluiting van de kerk op de gebruikelijke wijze verspreid worden op de locatie H. Geest, zodat u op de hoogte blijft van de activiteiten op de locatie en binnen de parochie. 9. Hoe gaat het met de Actie Kerkbalans? De Actie Kerkbalans gaat gewoon door. Deze vindt in het voorjaar plaats en ook het komend voorjaar zal een beroep gedaan worden op u om een geldelijke bijdrage ter ondersteuning van de activiteiten in de parochie, zowel op locaal als parochieel niveau. Immers: kerk-zijn kun je niet alleen en we hebben elkaars steun hard nodig! 10. Kan ik nog op het secretariaat terecht? Voor vragen, misintenties e.d. kunt u terecht op het secretariaat Onze Lieve Vrouw/H. Geest. Het secretariaat is geopend op maandag-, woensdag- en vrijdagmorgen van 9.30 uur tot 12.00 uur. Het nieuwe e-mailadres is: olv.
[email protected]. Het telefoonnummer is ongewijzigd gebleven, namelijk: 0314 - 39 10 91. Namens het pastorale team, Pastor Berrie Daalhuizen
Nieuwe website
Met trots presenteren we u onze nieuwe website: www. presentdoetinchem.nl. Kijkt u eens rustig rond op onze nieuwe site. We wensen u veel leesplezier en hopen dat u wilt overwegen om u aan te melden met een groepje of als deelnemer van een flexgroep!
Even opfrissen
Stichting Present Nederland is een succesvolle landelijke stichting met bijna 70 plaatselijke afdelingen, waarvan Doetinchem de jongste is. Zij zet zich in midden in de maatschappij, vanuit een sociaal-christelijke motivatie. In het oecumenische bestuur zitten afgevaardigden van verschillende kerken, onder anderen pastoor Ambting vanuit de RK Kerk.
Wat doet Stichting Present?
Stichting Present slaat bruggen tussen mensen die iets te bieden hebben en mensen die daarmee geholpen kunnen worden. Kleine groepen mensen die zich eenmalig of incidenteel willen inzetten voor een ander kunnen zich bij ons aanmelden. Present gaat dan op zoek naar iemand die die hulp goed kan gebruiken. Daarvoor hebben we contacten met hulpverlenende instanties. Het gaat om het verlenen van praktische of sociale hulp gedurende een dag of een dagdeel voor iemand of voor een gezin dat zelf weinig netwerk, geld en/of gezondheid heeft. Een voorbeeld van praktische hulp kan zijn dat een wijkkring op een zaterdag een overbelaste alleenstaande moeder gaat helpen door samen met haar de huiskamer een fris nieuw verfje te geven. Een voorbeeld van sociale hulp kan zijn een spelletjesochtend organiseren voor eenzame ouderen. Het is goed om de handen in elkaar te slaan om elkaar
Parochie HH Maria en Laurentius te blijven zien en helpen. Het kan voor iemand een enorme bemoediging zijn als een groep mensen bereid is zich een dag in te zetten om een aantal klussen te doen, waar hij of zij niet toe in staat is.
Wat betekent dit voor de kerk en voor mij?
Een opdracht die steeds terugkomt in de Bijbel is het zorg dragen voor de zwakkeren en het uitdragen van recht. Zo krijgen Gods liefde en genade handen en voeten op aarde. Present geeft christenen, en ook andere mensen die graag willen geven, de mogelijkheid om dat daadwerkelijk te doen. Present werkt laagdrempelig en professioneel. Vrijwilligers kunnen er dus zeker van zijn dat hun hulp goed terechtkomt. Ook kan het uw blik verruimen om in contact te komen met iemand die u anders niet zomaar zou ontmoeten. Als laatste kan het heel opbouwend zijn voor een groep om eens iets anders met elkaar te doen en elkaar in een andere setting te ontmoeten.
Waar vind ik informatie?
Zoals genoemd kunt u veel informatie vinden op www.presentdoetinchem.nl. Ook kunt u ons volgen op twitter: @PresentDchem of via Facebook: www.facebook.com/PresentDoetinchem. Voor specifieke informatie kunt u e-mailen naar:
[email protected] of bellen met 06-48608993.
Mariafeest in Vethuizen en Doetinchem Het Hoogfeest van Maria ten Hemelopneming wordt in onze kerk gevierd op 15 augustus. Als wij dit feest vieren, ter herinnering aan de tenhemelopneming van Maria, wordt ons ook in herinnering gebracht dat wij zijn voorbestemd voor een toekomst in de hemel. Het feest is officieel in 1950 ingesteld door paus Pius XII. Het is een traditie dat jaarlijks op het Hoogfeest van Maria ten Hemelopneming een openluchtmis wordt
gevierd bij de Mariakapel in Vethuizen. Ook dit jaar is er op 15 augustus om 19.00 uur weer een viering rond de kapel in Vethuizen. Dit jaar is pastoor Ambting de celebrant. Omdat de Doetinchemse Paskerk is toegewijd aan Maria Tenhemelopneming, is dit het patroonsfeest van de kerk en wordt het gevierd op de zondag erna. Op zondag 17 augustus om 10.30 uur zijn parochianen uitgenodigd om dit feest mee te vieren. BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
19
Terborg vindt nieuw onderkomen Vanaf december 2012 zit er in de pastorie naast de kerk een woongroep die passende huisvesting biedt aan jongvolwassenen met gedragsproblemen als autisme en PDD-NOS. Wij vinden het fijn dat onze pastorie op deze wijze nog dienst kan doen voor de samenleving, in het bijzonder voor deze jonge mensen.
De afgelopen jaren was er altijd uitstekend contact met de begeleider van de woongroep, Rudy Jörissen. Veel praktische zaken gaan in goed overleg. Vanwege ruimtegebrek ontvingen wij van Stichting Buitengewoon het verzoek om de gehele pastorie te mogen huren, dus ook onze secretariaats- en vergaderruimtes. Omdat wij de stichting een warm hart toedragen, hebben wij gezocht naar een oplossing. Die hebben we inmiddels gevonden in ons eigen Jorishuis. Per 15 juni is het secretariaat verhuisd naar het voorste deel van het Jorishuis. De kaartclub heeft gelukkig zijn medewerking verleend en ‘schudt de kaarten’ nu in de ruimte aan de achterzijde van het Jorishuis. Uiteraard heeft het deel dat we in gebruik hebben genomen een flinke opknapbeurt gekregen en het ziet er weer fris uit. De vrijwilligers die hieraan op wat voor wijze dan ook hebben meegeholpen, zijn wij zeer dankbaar. Iedere keer krijgen we toch weer van vele kanten de nodige steun en dat geeft een goed gevoel. Dank allen. De deuren van ons secretariaat staan iedere woensdagochtend open. Komt u een keer kijken? U bent van harte welkom! De volledige adres-/contactgegevens: - Geloofsgemeenschap Heilige Georgius Hoofdstraat 75, 7061 CH Terborg Tel. 0315 - 32 30 60
[email protected] Adresbord nieuw secretariaat adres Georgius Geloofsgemeenschap Jorishuis (foto’s: Henk Vinkenvleugel)
20
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Pinksteren 7 juni 2014
Uitnodiging
Ook rondom Pinksteren werd door de werkgroep Nieuw Begin een ontmoetingsbijeenkomst gehouden in onze kerk. Zoals u weet zijn er in onze kerk geen Eucharistievieringen meer, maar is onze kerk nog wel in gebruik voor uitvaar ten, huwelijksinzegeningen en de ontmoetingsbijeenkomsten die de werkgroep regelmatig organiseert. Op de betreffende zaterdag in het pinksterweekend was het bijzonder fraai weer. Waarschijnlijk een reden dat er dit keer wat minder bezoekers waren dan anders: de teller bleef steken op zo’n 45 parochianen. Toch was het weer een fijne en hartverwarmende bijeenkomst rond het vuur van Pinksteren. Ook nu dus weer een bijzonder en sfeervol samenzijn met inspirerende woorden en zeer mooie liederen onder begeleiding van Anita Simmes op orgel. Het ‘Adem Ons Open’ blijft een waar kippenvelmoment. Prachtig. En een opvallend detail: voor de derde opeenvolgende keer hadden we gelovigen van buiten onze eigen parochie te gast. Waren er met Palmpasen nog mensen uit Irak aanwezig, dit keer was er een echtpaar uit Bemmel. Zij logeerden enkele dagen in de Roode Leeuw en hadden op de buitendeur van de kerk de aankondiging gezien. Zo zie je maar weer: we zijn geen gesloten gemeenschap (adem ons open!), maar het christendom gaat over alle grenzen heen en spreekt alle talen. Pinksteren ten voeten uit. In de ontmoetingsbijeenkomst werd uitvoerig inge gaan op het vuur en de geest van Pinksteren. Het verhaal van Pinksteren - dat niet zo makkelijk te vatten is - werd tastbaar gemaakt. Ten slotte werd vanaf de Paaskaars een toorts aangestoken, de Paaskaars uitgeblazen en werd de toorts van hand tot hand doorgegeven. Uiteraard beginnend bij onze vrienden uit Bemmel. Aldus ontstond letterlijk een lopend vuur: zegt de goede boodschap voort. Niet alleen in de kerk, maar ook en vooral in het dagelijkse leven. De eerstvolgende ontmoetingsbijeenkomst is in september. Er gebeurt vast weer iets heel moois. U komt toch ook?
Parochieavond op woensdag 24 september 2014
Werkgroep Nieuw Begin, Jos Kunze
H. Georgius - Terborg
Graag nodigen wij alle parochianen uit voor de parochieavond: dit jaar niet op de derde dinsdag van september, maar op woensdag 24 september. Al enkele decennia is het een goed gebruik om in september het nieuwe werkjaar te openen. Dit gebeurde altijd samen met al onze vrijwilligers. Vanaf dit jaar willen wij de avond openstellen voor alle belangstellenden. Iedereen die actief betrokken is bij de geloofsgemeenschap Terborg of die zich op wat voor manier dan ook betrokken voelt bij het wel en wee van onze geloofsgemeenschap. We starten met een ontmoetingsbijeenkomst om 19.00 uur in onze kerk, waarna we de avond voortzetten in het Jorishuis. We zullen u informeren over alle lopende activiteiten en u de stand van zaken melden omtrent ‘een dak boven ons hoofd’. Een hapje en drankje zullen niet ontbreken; we willen er een gezellige avond van maken. U komt toch ook? Ingevouwen in de volgende Bethlehembode treft u een uitnodiging aan. Deze kunt u begin september retourneren. Zet u de datum alvast in uw agenda: 24 september. De werkgroep Nieuw Begin
Data ‘Ontmoetingsbijeenkomsten’ in de Georgiuskerk, Terborg
- Zondag 21 september, 10.00 uur: oecumenische dienst in de hervormde kerk - Woensdag 24 september, 19.00 uur: start werkjaar (zie aparte bijdrage) - Zondag 19 oktober: 10.30 uur: Mariaviering - Zondag 2 november, 19.00 uur: Allerzielen - Zondag 21 december, 10.30 uur: Tussen Advent en Kerst. Zoals gebruikelijk zijn data en tijdstippen onder voorbehoud. Houd de Bethlehembode, de Gelderse Post, het Oude IJsselstreekvizier (digitaal) en de deur van de kerk in de gaten! Wij hopen weer velen van u te ‘ontmoeten’! Werkgroep Nieuw Begin
VERJAARDAGEN:
-
Mevrouw M. Beijer-Kolks Mevrouw J. Knikkink-Diekmann Mevrouw J. Heuskes Mevrouw M. Thissen-Braun Mevrouw W. Niesink-Ubbink Mevrouw W. Jansen-Alofs
OVERLEDEN: - De heer G. Rabelink
Parochie HH Maria en Laurentius
Pinksteren met primeur in Paskerk Op zondag 8 juni vierde de kerk het Pinksterfeest. Dit hoogfeest werd in onze parochie op meerdere locaties gevierd, maar heel bijzonder was het Pinksterfeest in ons Eucharistisch Centrum, de Doetinchemse Paskerk. In een bijna volle kerk zong het Gemengde Kerkkoor van Gaanderen op deze zondag de Kleine Orgelmesse van Jozef Haydn. Het Gaanderense koor, dat onder leiding van Ben Simmes deze mis voor het eerst ten gehore bracht, werd bijgestaan door een ensemble van jeugdige strijkers uit Gaanderen, Anita Simmes op het orgel en Julian Simmes op de piano. De solopartij, tijdens het Benedictus, werd prachtig gezongen door Ans Weide. De Kleine Orgelmesse van Haydn ontleent haar naam aan de orgelpartij die klinkt tijdens het Benedictus. Pastoor Peter Ambting refereerde in zijn preek aan de actuele discussie over energiebronnen als zonneen windenergie, atoomenergie en schaliegas. Terwijl deze energiebronnen zoveel besproken zijn, wordt er maar weinig gesproken over geestelijke energiebronnen, die ook zeer noodzakelijk zijn. Hij stelde dat de Heilige Geest onze geestelijke energiebron is en dat deze ons kan aanzetten tot het verdiepen en waarmaken van het evangelie.
(87 jaar) (92 jaar) (91 jaar) (88 jaar) (88 jaar) (89 jaar)
(86 jaar) BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
21
Henk Tiemessen benoemd tot budgethouder Ben ter Horst heeft na jarenlange trouwe inzet besloten om te stoppen als budgethouder van onze geloofsgemeenschap. Ben heeft vele jaren op ‘onze centen’ gepast en we zijn Ben dan ook veel dank verschuldigd voor zijn werkzaamheden. Gelukkig is Henk Tiemessen (Ulftsestraat) bereid gevonden om per 1 juni 2014 de functie van Ben over te nemen. Graag stelt Henk (zie foto) zichzelf aan ons voor. Een paar maanden geleden belde Peter Ketelaar met de vraag of ik geïnteresseerd zou zijn om de vacature als budgethouder in de locatieraad van de H. Martinus in Etten in te vullen. De raad was op zoek naar iemand met een financiële achtergrond. Ik gaf aan dat ik niet degene ben die elke zondag vooraan in de kerk te vinden is, maar best wel een bijdrage wilde leveren aan de (geloofs)gemeenschap. Een afspraak met de locatieraad was snel gemaakt voor een kennismaking en een nadere toelichting van de rol van budgethouder. Ik ontmoette een aantal gedreven mensen en nam kennis van het grote aantal vrijwilligers dat zich inzette voor de H. Martinus in Etten. Op basis van dit gesprek volgde een kennismaking met pastoor Ambting en de penningmeester van de parochie. En met ingang van 1 juni jl. heeft de officiële benoeming plaatsgevonden. Ik ben Henk Tiemessen en ben woonachting aan de Ulftsestraat in Etten. Getrouwd met Eugenie en vader van twee dochters en een zoon en werkzaam als financial controller bij de Rabobank. Hier draag ik onder andere zorg voor de financiële begroting, de samenstelling en analyse van de periodieke financiële verslaglegging (maand-, kwartaal- en jaarrekening). Thuis ben ik te vinden in de tuin of tussen de paarden. Ook bezoek ik graag de voetbalwedstrijden van Etten 1. Inmiddels ben ik gestart met het inwerken. Dit met ondersteuning van mijn voorganger Ben ter Horst. Ik hoop dan ook zo snel mogelijk een volwaardig lid te zijn van de locatieraad H. Martinus Etten. Henk Tiemessen
Wij wensen Henk veel succes en plezier bij het vervullen van het budgethouderschap. 22
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Aanmelding bezoekersmiddag
Eerste Communie Etten-Terborg
In de vorige editie van de Bethlehembode hebt u kunnen lezen dat de ‘omgekeerd-bezoek’-middag zeer geslaagd is. Daarom willen wij hier graag een vervolg aan geven. Besloten is dat het een ‘omgekeerd-bezoek’-seniorenmiddag wordt. Dat wil zeggen dat iedereen die zich geroepen voelt van harte welkom is. Er is geen leeftijdsgrens en er worden geen persoonlijke uitnodigingen verstuurd, zoals dat voor de eerste bijeenkomst wel is gedaan. De seniorenmiddag zal tweemaal per jaar plaatsvinden in onze Mariakapel en wel in april en oktober. De eerstvolgende seniorenmiddag is op vrijdag 17 oktober 2014 van 13.30 tot 16.30 uur. Er zal ruimschoots de mogelijkheid zijn om met elkaar in gesprek te gaan en ‘gemüdelek bi-j te proaten’. Ook kunt u daarbij aangeven of u nog steeds bezoek wenst te ontvangen van een van de vrijwilligers van onze geloofsgemeenschap. Daarna zullen de aanwezigen weer wat informatie krijgen over onze parochie, waarbij uiteraard de mogelijkheid bestaat om vragen te stellen. Dit alles onder het genot van een hapje en een drankje. We sluiten de middag af met een Mariaviering, voorgegaan door diaken Johan Visser en pastoraal werker Mia Tankink. U bent toch ook van de partij?
Op 18 mei 2014 hebben 19 kinderen hun Eerste Heilige Communie ontvangen (zie foto). Het waren negen kinderen uit de geloofsgemeenschap Etten en tien kinderen uit de geloofsgemeenschap Terborg. Het was een prachtige viering in een mooi versierde kerk, waarbij kinderkoor Keitof heeft gezongen. De voorganger in de communieviering was pastoor Peter Ambting. De voorbereiding van de communicantjes en de viering stonden in het teken van het thema ‘samen delen’. In het kader van dit thema hebben de communicantjes gespaard voor het project van de PCI (Parochieel Charitas Instelling). Het ingezamelde geld is tijdens de viering overhandigd. Bij de voorbereiding van de communicantjes was pastor Mia Tankink betrokken. De kinderen hebben met veel plezier op een aantal zondagochtenden de voorbereidingslessen gevolgd. Op de vrijdag voorafgaand aan de communieviering hebben we een gezellige broodmaaltijd met de kinderen gehad, waarbij de zelf gebakken broodjes bij bakkerij Namens de communiewerkgroep Terborg/Etten Ebbers zijn genuttigd.
U kunt zich vóór 1 oktober opgeven bij: - Marion Leyzer, Mozartlaan 3, 7075 BH Etten, tel. 0315 - 32 93 06 of 06 30953959; - Marleen Pierik, Strik 27, 7075 AH Etten, tel. 0315 - 32 50 17. Of via het secretariaat van de kerk, tel. (0315) 34 24 98. Opgave per e-mail is ook mogelijk: -
[email protected] -
[email protected]
Koffiedrinken na de viering Zoals u waarschijnlijk inmiddels weet, is er één keer per maand koffie/thee drinken in de Mariakapel. Het is een gemoedelijk gebeuren, waarbij gezellig met elkaar gesproken wordt. Bent u al geweest? De eerstvolgende data zijn (wijzigingen voorbehouden): • Zondag 13 juli • Zondag 17 augustus • Zondag 14 september • Zondag 19 oktober • Zondag 9 november • Zondag 14 december Afwisselend is er koffiedrinken na de viering om 09.00 of 10.30 uur. Wanneer er koffie drinken is, wordt dit ook vermeld in de Gelderse Post.
Misdienaarsuitje geslaagd Nina en Emma vertellen ons graag meer over het misdienaarsuitje dat traditiegetrouw op Tweede Pinksterdag heeft plaatsgevonden. “We zijn eerst naar de kerk in Doetinchem geweest en daar moesten we dienen. Dat deden we met acht misdienaars en twee acolieten. Daarna gingen we naar het openluchtmuseum in Arnhem en daar deden we een speurtocht met allerlei opdrachtjes. We gingen in twee groepen; de een iets moeilijker dan de ander. We gingen in allemaal huisjes die heel oud waren. Het was wel gezellig. Je mocht ook op een hele gekke fiets (met een groot en een klein wiel) fietsen (zie foto). We moesten met een oude tram naar de stadjes voor de opdrachtjes. In het ziekenhuis van vroeger moesten we in het magazijn spulletjes zoeken en de naam opschrijven. Onder de speurtocht ging het heel hard onweren en toen moesten we schuilen in een café. Het was er heel
H. Martinus - Etten
erg druk, want alle mensen wilden naar binnen. Later op de middag gingen we lekker patat eten. We hebben veel gelachen, het was een leuke dag”. Nina ter Voert en Emma Leijzer
VERJAARDAGSKALENDER: Tot en met 17 juni vierden de volgende 80-plussers van onze geloofsgemeenschap hun verjaardag: Mevrouw J.M. Berendsen-Jansen 29 april 82 jaar De heer Th.A. Bouwman 8 mei 83 jaar Mevrouw M.J.A. Huijink-ten Have 24 mei 90 jaar De heer J.F. van Dulmen 25 mei 81 jaar Mevrouw M.J. Rikken-Verheij 29 mei 99 jaar Mevrouw J.B.M. Kruese-Kock 30 mei 90 jaar De heer Th.J. Pastoor 31 mei 80 jaar De heer H.B. Jansen (Ulftsestraat) 1 juni 86 jaar De heer A.J.H. Geuijen 17 juni 90 jaar Mevrouw H.W.M. Helmink-van Hal 17 juni 89 jaar Allen van harte gefeliciteerd en nog vele gezonde jaren gewenst. GEDOOPT: Door het H. Doopsel zijn op 25 mei in onze geloofsgemeenschap opgenomen: - Mees en Duko Reukers, zoons van Thijs Reukers en Lisette Reukers-Helmink, Mozartlaan 22, Etten - Daan Schuiling, zoon van Frank Schuiling en Marloes Ketelaar, Bethlehemstraat 20, Gaanderen - Lars Kraan, zoon van Martijn Kraan en Nicole Ketelaar, Loo 35, Etten. Van harte welkom in onze geloofsgemeenschap! BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
23
Het omgekeerde bezoekwerk Mensen bezoeken die ziek zijn of graag een keer bezocht willen worden, is in onze geloofsgemeenschap al een heel oude gewoonte. Het zijn de mensen van de ziekenen/of roosjesgroep die dit op zich nemen. Maar het aantal mensen dat eigenlijk bezocht moet worden, wordt steeds groter, terwijl dat niet geldt voor het aantal ‘contact’-vrijwilligers. Daarom is in overleg met en op initiatief van pastor Mia Tankink het omgekeerde bezoekwerk ontwikkeld. Dit houdt in dat wij niet naar u toekomen, maar u komt naar ons toe. Uiteraard blijft de mogelijkheid bestaan om mensen thuis te bezoeken. Op dinsdag 10 juni werd de omgekeerde bezoekmiddag voor parochianen van 75 jaar en ouder voor de eerste keer gehouden in het parochiecentrum van de Augustinuskerk. Dertig belangstellenden hadden zich voor deze middag aangemeld. Geen gek resultaat voor de eerste keer. Na de koffie en het openingswoord door de voorzitter van de ziekengroep, Riekie Thuis, nam pastor Mia Tankink het initiatief en gaf tekst en uitleg over de doelstelling van deze middag, waarbij de nadruk lag op het elkaar ontmoeten en met elkaar in gesprek komen. Uiteraard mag daarbij de gezelligheid niet ontbreken. Daarna vertelde ze de aanwezigen over het reilen en zeilen in onze parochie, waarbij pijnlijke onderwerpen - zoals de sluiting van diverse kerken niet werden vermeden. Ze wees de aanwezigen op de vele hulpinstanties die door of vanuit de parochie worden aangestuurd en waarop in geval van nood een beroep kan worden gedaan. Als voorbeelden werden genoemd: de
Bedankt Langs deze weg willen wij alle kinderen van de H. Augustinus- en de H. Martinusschool bedanken voor het bezorgen van de Bethlehembode bij de parochianen in het achterliggende schooljaar en wij hopen ook in het nieuwe schooljaar weer een beroep op jullie te mogen doen. Ook gaat onze dank uit naar alle vrijwilligers van onze locatie, die op enigerlei wijze een bijdrage hebben geleverd aan het reilen en zeilen van onze locatie. Jullie zijn voor ons van onschatbare waarde. De locatieraad
Parochiële Caritas Instelling (PCI), de Voedselbank, Stichting Present, Meldpunt Vrijwillige dienstverlening en vele andere. Ook vestigde zij de aandacht op de moderne armoede die zich als gevolg van werkloosheid kan voordoen en noemde tragische voorbeelden die op de aanwezigen grote indruk maakten. Aansluitend aan Mia’s betoog volgde onder het genot van een hapje en een drankje een gezellig samenzijn. De middag werd afgesloten met een korte gebedsdienst waarin uiteraard Mia voorging. Rond half 5 kwam er een eind aan deze middag, nadat er nog gelegenheid werd geboden vragen te stellen, waar dankbaar gebruik van werd gemaakt. Dat van een geslaagde middag kan worden gesproken, bleek wel uit de (positieve) reacties van de bezoekers. De omgekeerde bezoekmiddag zal dan ook zeker een vervolg krijgen. Gerard Vollenberg
Geld voor een goed doel
Dopen
Met de Eerste Communie hebben we geld opgehaald. Dat geld ging naar de kinderafdeling van het Slingeland Ziekenhuis. Ik ging met twee andere kinderen naar de kinderafdeling. We gaven het geld aan de baas van de kinderafdeling. En op de kinderafdeling daarbuiten was een soort kinderboerderij. We gingen nog vragen stellen aan de baas van de kinderafdeling. We kregen ook nog een ijsje. En we gingen op de foto. Het was een leuke middag.
Op 24 mei 2014 zijn door het doopsel in onze parochiegemeenschap opgenomen Guus, Aafke en Josje, respectievelijk een zoon en dochters van Joost Pieter en Marieke Salemink-van der Burg. Doopheer was pastoor Peter Ambting. Guus, Aafke en Josje, van harte welkom in onze geloofsgemeenschap.
Merel, mede namens alle andere kinderen: Floor, Trijntje, Loes, Jet, Demi, Fréderique, Karlijn, Bas, Lasse, Hugo, Wout, Twan, Nick en Perre. 24
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
H. Augustinus / H. Martinus
Ouders die hun kind willen laten dopen, kunnen dit telefonisch melden bij het secretariaat, op dinsdag van 9.30 tot 10.30 uur en op donderdag van 14.00 tot 15.00 uur, telefoon 0315 - 32 32 23. Ook is het mogelijk rechtstreeks contact op te nemen met mevrouw Riek Wolsink, telefoon 0315 - 32 48 49.
Vrienden van Jezus Op een winderige zondagmorgen in mei kwamen 15 kinderen achter de muziek aan de kerk binnen en ontstaken hun doopkaarsen aan de paaskaars, het Licht van Jezus. Na een intensieve voorbereiding was het zover: deze kinderen waren klaar om hun eerste H. Communie te ontvangen. Wekenlang hadden ze gezongen, gebeden, gelezen, geluisterd, geknutseld, gezaaid en geoogst, brood gebakken en samen gedeeld. Maar ze hadden vooral Jezus beter leren kennen. Hoe Hij gedoopt werd in de Jordaan, aan tafel ging met tollenaars, de blinde Bartimeus weer liet zien, met 5 broden en 2 vissen een grote menigte te eten gaf en voor het laatst met zijn vrienden aan tafel ging. In de kinderkruisweg volgden ze Hem op zijn lijdensweg en weten nu waarom we Pasen vieren. Kortom: ze zijn vrienden van Jezus geworden en mochten nu voor het eerst samen met Hem aan tafel. Het werd een mooie viering en we hopen hen nog vaak te mogen ontmoeten in onze kerk. Er zitten vast wel enkele toekomstige misdienaars bij… Foto: Coen Heveling
Overleden Op dinsdag 6 mei 2014 is overleden Johannes Augustinus Bronkhorst (Johan), echtgenoot van Annemie Bronkhorst-Thuis. Hij werd 89 jaar en woonde laatstelijk aan de Oranjestraat 30 in Varsseveld. Op zaterdag 10 mei 2014 vond voor hem de uitvaartdienst plaats, waarna hij is begraven op ons kerkhof. Heer, geef hem de eeuwige rust. Op zondag 11 mei 2014 is overleden Antonius Johannes Holleman (Antoon), echtgenoot van Lies Holleman-Jansen. Hij werd 77 jaar en woonde aan de Pelgrimstraat 57. Op donderdag 15 mei 2014 werd tijdens de avondwake voor hem gebeden en op vrijdag 16 mei 2014 vond voor hem de uitvaartdienst plaats, waarna hij is begraven op ons kerkhof. Moge hij rusten in de vrede van de verrezen Heer. Op zaterdag 17 mei 2014 is overleden Theodorus Antonius Maria Kemperman (Theo), echtgenoot van Carolien Kemperman-Schreur. Hij werd 73 jaar en woonde aan de Ligusterstraat 35. Op donderdag 22 mei 2014 vond in het crematorium van de Slangenburg voor hem de uitvaartdienst plaats. Dat hij moge rusten in vrede. Op donderdag 22 mei 2014 is overleden Florentius Wilhelmus Maria Ernst (Florenz). Hij werd 63 jaar en woonde aan het Vijverpad 12 in Gendringen. Op dinsdag 27 mei 2014 werd tijdens de avondwake voor hem gebeden en op woensdag 28 mei 2014 vond voor hem de uitvaartdienst plaats, waarna hij werd begraven op de Slangenburg. Heer, geef hem de eeuwige rust. Op vrijdag 30 mei 2014 is overleden Theodorus Hendrikus Gerardus Wieggers (Theo), echtgenoot van Maria Wieggers-Visser. Hij werd 80 jaar en woonde aan de Warnersstraat 62. Op woensdag 4 juni 2014 vond in het crematorium van de Slangenburg voor hem de uitvaardienst plaats. Dat ook hij moge rusten in vrede. Op donderdag 5 juni 2014 is overleden Petronella Christina Garritsen-Zant (Nellie), weduwe van Piet Garritsen. Zij werd 82 jaar en woonde aan de Frans Bultstraat 2. Op donderdag 12 juni 2014 vond voor haar de uitvaartdienst plaats, waarna zij werd begraven op ons kerkhof. Heer, geef haar de eeuwige rust. BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
25
H. Martinus - De Huet
Eerste communieviering St. Martinus/ De Huet Op 25 mei 2014 deden 19 kinderen van de locatie St. Martinus/De Huet hun Eerste Heilige Communie in de kerk van OLV Tenhemelopneming. De viering werd voorgegaan door pastor Zemann. De vlaggen hingen uit voor deze feestelijke gebeurtenis. Iedereen moest onder de boog van gele en witte ballonnen naar binnen. Ook de kerk was prachtig versierd met wit/gele ballonnen en de wolken die de communicanten van zichzelf hadden gemaakt. De kinderen hebben gespaard voor de Vastenactie met als doel Sierra Leone. Na een jarenlange burgeroorlog krabbelen de mensen in dit Afrikaanse land weer op. Ze proberen hun trauma’s te verwerken en de samenleving weer op te bouwen. Daarbij krijgen ze veel hulp, onder andere van de zusters van Cluny. De zusters willen de kwetsbare, getraumatiseerde kinderen van Koidu helpen een thuis en een toekomst op te bouwen in hun eigen land. Veel kinderen gingen door de oorlog niet naar school. De zusters leren hen lezen en schrijven en basisvaardigheden als eten koken. Met verschillende programma’s bereiden de zusters de kinderen voor op een plaats in de samenleving. De kinderen hebben € 124,07 gespaard. De collecte voor dit doel heeft € 228,85 opgebracht. Daarnaast hebben de kinderen weer mobieltjes gespaard voor het project dat pastor Tankink ondersteunt in de Congo. Door deze mobieltjes in te leveren kunnen we ervoor zorgen dat kinderen de gevaarlijke grondstoffen voor mobieltjes niet meer hoeven te delven. Pastor Tankink nam tijdens de viering een mand met 28 mobieltjes in ontvangst. Het werd een mooie, ongedwongen en gemoedelijke viering waarin alle aandacht voor de communicanten was. Wij danken pastor Zemann voor de wijze waarop hij in deze viering voorging. Wij bedanken het kinderkoor The Singing Kids voor hun bijdrage aan deze viering. Daarna was er op 7 juni nog een familieviering, waarbij de eerste communicanten speciaal werden uitgenodigd. De kinderen kregen tijdens deze viering de mogelijkheid om actief mee te doen. Deze viering vormde een fijne afsluiting van het project. Luca, Elke, Luca, Ruth, Jasper, Ise, Liedewij, Vyenna, Wessel, Floor, Zarah, Elke, Dominique, Thomas, Mare, Nerena, Luca, Maud en Gabriel, van harte gefeliciteerd. Wij hopen dat we jullie nog vaak mogen zien. Coördinatiegroep Eerste Communie 2014
26
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
Wij hopen nog op post van u! Dit is waarschijnlijk geen titel die u verwacht bij een artikeltje over de Actie Kerkbalans. Maar na lezing zal het u duidelijk worden. Dit jaar waren wij door gebrek aan menskracht genoodzaakt tante pos te hulp te roepen. In diverse wijken is de envelop met materiaal over de kerkbalans wel door enkele vrijwilligers bezorgd, maar is de betrokkenen gevraagd de retourenvelop per post op te sturen. Een postzegel plakken was niet nodig, deze zat er al op. De respons in deze wijken was zo laag dat wij ons niet voor kunnen stellen dat slechts zo weinigen de kerk financieel willen steunen. Wij gaan er voorlopig vanuit dat de Actie Kerkbalans bij deze parochianen gewoon in het vergeethoekje is terechtgekomen. Daarom de titel van dit stukje: ‘Wij hopen nog op post van u!’ Mocht u nog niet hebben gereageerd, uw bijdrage is nog altijd van harte welkom. Inmiddels zijn alle toezeggingen verwerkt. Het voorlopige resultaat laat zien dat het totaal aan toezeggingen ongeveer gelijk ligt met dat van vorig jaar. Daarvoor alvast onze hartelijke dank. Tussen toezegging en bijschrijving op onze rekening hebben we de hulp van de banken nodig. We hebben gemerkt dat het werken met een IBAN-nummer voor de nodige hoofdbrekens heeft gezorgd. De invulling op de acceptgiro’s was in veel gevallen niet volgens de regels. We hopen dat de banken hier coulant mee omgaan, anders moeten we in de loop van het jaar misschien nogmaals een beroep op u doen. Werkgroep kerkbalans H.Martinus/De Huet
GEDOOPT: - Luciano Walraad - Milana en Brian Gaertner - Margano, Djaylano en Xarya Lenting OVERLEDEN: - mevrouw Kraaijeveld, 69 jaar - Henk Bleumer, 89 jaar - Anna Böcker-Tempel, 88 jaar
H. Augustinus / H. Martinus
In memoriam Antoon Holleman Op maandag 12 mei 2014 bereikte ons het schokkende bericht dat onze collega-vrijwilliger van de dinsdagmorgengroep, Antoon Holleman, plotseling was overleden. Het was even niet te bevatten dat Antoon niet meer in ons midden zou zijn. Zijn gemis was al direct voelbaar. Antoon was een zeer toegewijde vrijwilliger op wie altijd en nooit tevergeefs een beroep kon worden gedaan. Hij had een grote kennis van zaken op een breed terrein van het parochieleven. Het maakte hem niet uit of hij werkzaamheden moest verrichten in de tuin, in het kerkgebouw of boven in de toren. Ook de aard van de werkzaamheden deed niet ter zake. Hij pakte werkelijk alles aan. Antoon was ook sterk oplossingsgericht. Voor elk probleem vond hij een oplossing en hij heeft daardoor menigmaal een collega-vrijwilliger uit de brand geholpen. Door zijn rustige karakter straalde Antoon een natuurlijk leiderschap uit, dat door de mensen om hem heen als vanzelfsprekend werd ervaren. Samen met Joop Meijer was hij beheerder van het kerkhof. Ook de hieraan verbonden werkzaamheden waren hem op het lijf geschreven. Mede dankzij zijn inzet lag het kerkhof er altijd pico bello bij. Ook binnen het collectantencollege was Antoon een graag geziene gast. In vergaderingen gaf hij duidelijk zijn mening en hij stoorde zich mateloos aan allerlei futiliteitjes die door de verantwoordelijken voor de collectanten steeds bedacht werden. Wij zullen Antoon Holleman blijven herinneren als een hele fijne collega-vrijwilliger, maar bovenal als een goed mens en goede vriend. Wij wensen Lies, zijn kinderen en kleinkinderen veel sterkte toe dit grote verlies te dragen. De vrijwilligers van de dinsdagmorgengroep
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
27
Anders en toch hetzelfde
Maandelijkse familieviering
Kerkbalans 2014
Ervaringen van Ria en Hennie Kock
Zaterdag 5 juli was al een voorproefje, maar vanaf 20 september vindt er maandelijks op zaterdagavond een familieviering plaats.
Begin dit jaar waren de OLV en de H. Geest nog gescheiden locaties. Hun inzameling voor de Kerkbalans ging administratief op de oude voet door. De opbrengsten waren jarenlang aan elkaar gewaagd, tot voor een jaar of drie ruim € 60.000,- per locatie. Door dezelfde oorzaken, met name grotere sterfte van deelnemers dan aanwas, is de opbrengst gedaald. In de OLV stond de teller begin juni op bijna € 36.000,-; voor de H. Geest was de stand niet exact bekend, maar lag boven de € 30.000,-. Beide bedragen zullen doorgroeien, maar bereiken niet ‘vanzelf’ de oude hoogten. Daarvoor is wat extra’s nodig. U begrijpt het: de natuurlijke afname kan alleen gestopt worden door nieuwe deelname. Bent u jong en doet u niet mee, overweeg eens of u een steentje kunt bijdragen. Bent u ouder en geen deelnemer, voel u jong genoeg voor uw steentje als bijdrage. Ónze OLV-geloofsgemeenschap en ónze kerk hangen af van óns, vrijwilligers en financiële ondersteuners. Zonder gaat het niet. Hartelijke dank!
Hoe gaat het met de H.-Geest geloofsgemeenschap na de sluiting van haar kerk? Hoe gaat het ieder individueel? Het antwoord daarop is uiteraard verschillend, maar je hoort nogal eens dat het gemis groter en meer voelbaar is dan verwacht, waarna je gelukkig vaak ook hoort, dat het met het samengaan met de OLV best goed zit. Het vinden van je plek en je rol in de nieuwe omgeving vraagt enige overgangstijd. Voor Ria en Hennie Kock is het ogenschijnlijk vlot gegaan. Tijdens het gesprek hierover valt zelfs het woord ‘ingerold’. Hennie doelt hiermee vooral op zijn eerste vrijwilligers karwei, een jaar of tien geleden, waarvoor pastor De Haan hem vroeg. “Gerard kan het goed brengen.” De voegen van de tuinmuur moesten worden uitgehakt en hersteld. Kennelijk wist hij dat Hennie, van opleiding en beroep timmerman, ook kon metselen, tegels zetten en zo meer. Naast dit soort klussen is er sindsdien van alles gevolgd: collecteren, evenals Ria Bethlehembodes rondbrengen en samen met haar de inkoop van koffie, thee e.d. verzorgen, tuinonderhoud, meehelpen aan de verplaatsing van de keuken. Na de komst van pastoor Peter werd hij acoliet, vervolgens ook in de OLV-kerk, toen deze Eucharistisch Centrum werd. En daar collecteerde hij ook. Sinds een jaar oefent Hennie zijn beroep niet meer uit en is hij nog meer beschikbaar voor van allerlei. Bijna logisch dat hem werd gevraagd leiding te geven aan het ontruimen van de H.-Geestkerk en de verhuizing van de inventaris.
Effectieve leiding en de eigen handen uit de mouwen. Nauwelijks verrassend dat hij zich ook bij de tuinploeg heeft geschaard en met de nieuwe heggenschaar de heg om de begraafplaats al flink te grazen heeft genomen. Het vrijwilligersverhaal van Ria begint ongeveer dertig jaar geleden, toen de beide kinderen bij het kinderkoor gingen, dat toen nog niet The Singing Kids heette. Als een van de volwassenen gaf Ria het koortje vocale ondersteuning, maar deed ook allerlei voorbereidend en begeleidend werk. Dat is allemaal tot het eind doorgegaan. Vierentwintig jaar was ze ook lid van dameskoor Cantate Domino, totdat dit bij de sluiting van de H.-Geestkerk als kerkkoor werd opgeheven. Ria stapte met een aantal anderen over naar Volare om in de OLV-vieringen te zingen. En zo stapte ze ook over van het uitvaartkoor van de H.-Geestkerk naar het pas opgerichte Laurentiuskoor, dat de uitvaarten in o.a. de Paskerk zingt. Ook hier weer allerlei voorbereidende en begeleidende taken. Het was eigenlijk niet vreemd dat Marjan Hakvoort haar eens vroeg: “Kom je koffie schenken?” Veel behoefte aan grote woorden over hun inzet hebben geen van beiden, maar ze willen graag kwijt dat de samenwerking met de andere vrijwilligers in de OLV hen bevalt en dat ze zich thuis voelen. Kennelijk vinden ze het heel gewoon wat ze doen en zijn ze van nature in staat in het nieuwe niet op de eerste plaats het onbekende en vreemde te zien, maar het vertrouwde: anders dan in de H.-Geestkerk maar toch hetzelfde. Ria en Henny Kock hebben inkopen gedaan
Pastor Tankink en de Werkgroep Familievieringen ontvouwden aan ons, Locatieraad en Pastoraatgroep, het plan om de stap van eerste communicantjes en vormelingen, maar ook van de kinderen in het algemeen naar de gewone eucharistieviering beter mogelijk te maken. De kloof is nu te groot, er moet een overgang gemaakt worden, waardoor de route begaanbaar wordt. Wij zijn blij met dit initiatief en hopen dat de opzet niet alleen de kinderen, maar evenzeer hun ouders zal aanspreken. Het gaat om op kinderen gerichte gebedsvieringen met zogenoemde liturgische catechese: het samen vieren, de liturgie, staat voorop en is de basis voor uitleg, de catechese. De eerste viering, op 20 september, is in de Mariakapel, om het ook ruimtelijk overzichtelijk en vertrouwd te maken. Op grond van de opgedane ervaringen kunnen de vieringen worden aangepast en uitgebreid. Het kinderkoor, The Singing Kids, o.l.v. Lenie Verbeek en op de piano begeleid door May Steentjes, is het ‘huiskoor’. Kerstavond, 24 december, is voorlopig de laatst geplande viering. Eigenlijk zijn het er die avond twee: eerst een korte viering voor de allerkleinsten, gevolgd door een familieviering, zoals we die al langer kennen op kerstavond. Na deze eerste reeks volgt de evaluatie en op basis daarvan kan een aangepaste voortzetting gevonden worden. Als de nieuwe opzet slaagt, is, zo hopen we, een weg gevonden die de kinderen na hun ervaring met de eerste communie en het vormsel naar de ‘liturgie van de grote mensen’ leidt. Daarvoor is niet alleen hun enthousiasme nodig, maar ook dat van hun ouders. U hoort er meer van!
OLV Tenhemelopneming
GEDOOPT - - - -
Marit Tenker, Harz 65 Haily-Jade Wanrooy, Caenstraat 464 Miley Gerrits, Surinamestraat 39 Sam Edelman, Koninginnelaan 61
OVERLEDEN
- Ben Engelen, 90 jaar, Hengelo Gld - Theo Willems, 87 jaar, Schavenweide
Katholieke Jongerengroep Impulz
Nieuws voor jongeren en kinderen Periode 11 juli t.e.m. 4 september 2014
Locatieraad en Pastoraatgroep
Vrijwilligersavond H.-Geestlocatie op 20 september 2014 Het is nog maar een vooraankondiging, nader bericht volgt: zaterdag 20 september houden we onze laatste vrijwilligersavond. Eind maart is alle aandacht gegaan naar het afscheid, de sluiting en de ontruiming van de H.-Geestkerk en de overdracht aan de NGK. Rond de vele, trouwe vrijwilligers bleef het stil. Dat laatste maken we 20 september goed. 28
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
IMPULZ (Katholieke Jongerengroep) Contactpersoon
[email protected] KIEK-INFO (Kind en Kerk) Contactpersoon:
[email protected] OLV Tenhemelopneming - H. Geest Doetinchem
Zaterdag 20 september om 18.30 uur Communie/Gebedsviering, Voorganger: M. Tankink Koor: The Singing Kids H. Martinus Wijnbergen en De Huet Doetinchem
Zondag 13 juli om 10.30 uur Communieviering, Voorganger: J. Visser Koor: Schoolkoor
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
29
et zal u niet ontgaan zijn dat eind april twee bijzondere H heiligverklaringen hebben plaatsgevonden in Rome. Op
Heilige huisjes
volgens de verhalen is gestenigd en je nu nog geconfronteerd wordt met gevallen van steniging in bepaalde culturen… Je zou spontaan Stefanus aanroepen om bij God te bemiddelen in ieder geval dit primitieve gebruik na zo’n 2000 jaar de wereld uit te helpen. Wanneer ik, in vroeger dagen, in de dagelijkse kerkgang wat minder geïnspireerd was, mocht ik graag in m’n missaal de geschreven verhalen over de vele heiligen doorlezen. Wat een schier onbereikbare heldhaftigheid, dapperheid en goedertierenheid werd daarin opgesomd! In een romantische eruptie van goede wil trachtte je met enige regelmaat, vooral na het biechten, deze voorbeelden ten leven na te volgen. Nooit gelukt natuurlijk, maar dat zult u begrijpen. Misschien ook maar beter, want een ‘heilig boontje’ wilde je ook weer niet zijn. Heiligen hoeven, wat mij betreft, geen wonderen verricht te hebben. Daar hoeft dan ook niet zo ingewikkeld naar gezocht te worden. Wonderen bestaan niet, wonderbaarlijke zaken wel, maar daar hoef je geen heiligheid aan te ontlenen. Heiligen hoeven van mij ook niet heilig verklaard te worden. Mijn moeder was een heilige, maar geen boontje. Mijn vrouw begint haar al heel aardig te benaderen. Maar om haar als zodanig aan te roepen vind ik toch wat overdreven… Ik sta niet met een sandwichbord op het St. Pietersplein met: ‘Pater Frans van der Lugt santo subito’! Maar ik vind het wel. En als het gaat om de invloed die bepaalde personen aanwenden om veranderingen in positieve zin teweeg te brengen, wil ik ook best paus Fransicus ooit aanbevelen. Alleen vind ik dat hij zijn voorgangers Paulus XXIII en Johannes Paulus II niet in dezelfde categorie en zo snel had moeten nomineren. Dat riekt iets te veel naar marchanderen. En daar kunnen we onze heiligen toch niet voor misbruiken. Wanneer we er met z’n allen van overtuigd zijn dat er aan iedere heilige ook wel een of meer duistere kantjes zitten, dan wil ik eventueel mijn kandidatuur wel overwegen… Steven van Woerkom Subito.
Locatiecorrespondenten Bethlehembode
STUS
2014
het gevaar af verketterd te worden, moet ik toch kwijt dat ik het een beetje moeilijk heb met het fenomeen ‘heilig’ en vooral met het uitgebreide proces dat daar gewoonlijk aan vooraf gaat. Door omstandigheden heb ik me wat meer kunnen verdiepen in de historie van de procesgang (vanaf 1955!) rond de zalig- en heiligverklaring van pater Titus Brandsma. Het is duidelijk dat deze carmeliet in zijn leven en in zijn deternering en kampbestaan tot aan zijn dood in juli 1942 in woord, schrift en daad een bron van inspiratie is geweest en nog steeds is voor velen. Maar ‘heilig’ is hij nog niet. Het is letterlijk en figuurlijk een lang proces. Als ik pater Brandsma was, zou ik zeggen: „Het hoeft voor mij niet meer!” Dat bij de heiligverklaringen van de pausen Johannes XXIII en Johannes Paulus II op opvallende wijze wat minder secuur met de doorgaans gebruikelijke, langdurige procesgang rond zalig- en heiligverklaringen is omgegaan, zou je bijna oneerbiedig onder klassenjustitie kunnen scharen… Waar staat het begrip ‘heilige’ eigenlijk voor? Ik wil u mijn persoonlijke, beperkte opvatting daarover niet onthouden. Een heilige is een persoon die staat voor het goede, voor onbaatzuchtigheid, eenvoud, gerechtigheid en allerlei andere mooie, menselijke eigenschappen; kortom een persoon die voor ons in brede positieve zin een voorbeeld is. Een heilige inspireert je, daagt je uit tot navolging en geeft je hoop op een betere toekomst. Dat kan in het kleine, maar ook in het grote. In het laatste geval is de uitstraling van die ‘heiligheid’ groter. Destijds in de paaswake baden/zongen we, mijn twee ouders met hun tien kinderen, vanwege de bankenpacht gepropt in een bank met plaats voor acht personen, de litanie van alle heiligen. Wanneer de heiligennaam van één van onze tien genoemd werd, kreeg het ‘ora pro nobis’ de nodige stemverheffing van ons. Al ruim voor ‘Sante Stephane’ was ik mijn energie daarvoor aan het opbouwen en reken er maar op dat deze protomartelaar zijn aandacht kreeg. Hoewel, als ik me nu bedenk om welke reden hij
Torentje, torentje bussekruit
Diaconie : H. Augustinus, Gaanderen : H. Geest, Doetinchem : H. Georgius, Terborg : H. Martinus, Etten : H. Martinus, Gaanderen : H. Martinus, Wijnbergen/ de Huet Doetinchem : OLV Tenhemelopneming, Doetinchem :
JAAR
GANG
5 NU M
MER
4 JUL I - AU GU
BIJZONDERHEDEN IN DE PAROCHIE
De Pasker 10 Vragen Nieuw ond H. Tiemesse Geld voor
orden
erkomen wo
n als budg
de kinder
ongroep
20 22 24
26 28
een religi
Zie pagina
Foto: Ton
30
k:
18
ethouder
afdeling munievie ring toch hetzel fde
Eerste com Anders en
én antwo
Harbers
eus kunsto
15
bject
BETHLEHEMBODE JULI-AUGUSTUS 2014
M. Tankink M. Robben G. Bomers (vacant) E. Bakker S. Jansen G. Vollenberg
[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]
J. Caerteling
[email protected]
I. Emaus
[email protected]
Hebt u kopij voor het eerstvolgende nummer van de Bethlehembode, dan kunt u dit per e-mail zenden naar een van de hiervoor genoemde locatie correspondenten. Foto’s dienen in hoge resolutie formaat (JPEG) als aparte bijlage bij uw tekst te worden meegestuurd.
Korte Heezenstraat 14, 7001 BN Doetinchem. Tel./Fax (0314) 34 45 51.
Het juiste adres voor de modebewuste vrouw die kiest voor kwaliteit, persoonlijk advies, uitstekende service en betaalbare prijzen.
voel je goed bij herman... bel 0315 330 596
Zorg voor een uitvaart die precies bij u past, die een blijvende en persoonlijke herinnering achterlaat bij uw geliefden. Welke overtuiging of levensstijl u ook hebt, Herman Tomesen Uitvaartverzorging regelt uw uitvaart naar wens. www.hermantomesen.nl
Herman regelt en verzorgt via uitvaartcentra in de regio.