Het Spel Klaverjassen is een kaartspel dat gespeeld wordt door vier personen in twee paren. De twee tegenover elkaar zittende personen vormen een team. De naam is afgeleid van het oude begrip jas, dat staat voor de boer als hoogste troef. Hoewel klaverjassen doorgaans met vier spelers wordt gespeeld, bestaan er ook varianten die gespeeld worden door twee, drie of vijf personen.
Geven Alleen de 32 kaarten van 7 en hoger, inclusief de azen, worden gebruikt. De kaarten worden met de klok mee gedeeld, iedere speler ontvangt er 8, er 3-2-3 gedeeld (één voor één delen wordt als not-done beschouwd). Een complete wedstrijd bestaat uit 16 spellen (boompje) waarbij alle vier spelers vier keer delen.
Twee hoofdvarianten in de regels van het bekennen Klaverjassen wordt in huiselijke kring voornamelijk in twee varianten gespeeld: Amsterdams (waar de officiële internationale wedstrijdreglementen van zijn afgeleid) en Rotterdams. Deze varianten hebben betrekking over de verschillende opvattingen over de troefplicht (zie beneden): Amsterdams gaat er vanuit, dat men van de plicht tot in/overtroeven wordt ontslagen als de slag aan de maat ligt (zie verder onder troefplicht). De Rotterdamse opvatting zegt dat men een maatslag moet introeven of overtroeven als men niet kan bekennen.
Puntenwaardering De kaarten hebben een puntenwaarde die meteen ook de relatieve hoogte van de kaart bepaalt. Troef
Niet-troef
Boer: 20
Aas: 11
Negen (nel): 14
Tien: 10
Aas: 11
Heer: 4
Tien: 10
Vrouw: 3
Heer: 4
Boer: 2
Vrouw: 3
Negen: 0
Acht: 0
Acht: 0
Zeven: 0
Zeven: 0
Extra punten Laatste slag: 10 Roem (in één slag te behalen)
Driekaart (3 kaarten op een rij van dezelfde kleur): 20 roem
Vierkaart (4 kaarten op een rij van dezelfde kleur): 50 roem
Stuk (vrouw en heer van troef): 20 roem
Vier gelijke kaarten (van 7 t/m aas): 100 roem Pit Als je alle slagen haalt met je maat, terwijl je zelf troef gekozen hebt, heb je een pit (ook wel (door)mars genoemd) en krijg je 100 extra roem
Nat Wanneer degene die troefkleur heeft bepaald niet de helft +1 van het aantal behaalde punten heeft behaald inclusief roem dan zijn ze NAT en ontvangen ze 0 punten en het andere team 162 plus het door beide partijen behaalde roem. Clara & Bert 44 punten + 120 roem = 164 Laurens & Gert 118 punten + 20 roem = 138 Wanneer Laurens & Gert troefkleur hebben bepaald zijn ze nat en ontvangen dus 0 punten. Clara & Bert ontvangen deze ronde 302 punten. De troef negen heet de nel. Vroeger werd ook de term jas voor de troef-boer gebruikt. Vandaar de term "klaverjassen", de hoogste kaart in het eerste spel van de wedstrijd (vroeger was klaveren de troefkleur, waarop in de eerste ronde werd gespeeld).
Spelen van het spel De kaarten worden in slagen uitgespeeld: te beginnen met de speler links van de gever en met de klok mee legt iedere speler een kaart op tafel. Wie de slag wint, mag met de eerste kaart van de volgende slag uitkomen.
Troefplicht Bij klaverjassen moet men de gevraagde kleur altijd bekennen. Heeft men geen kaarten meer in die kleur dan moet men troeven. Deze zogenaamde troefplicht kent drie regels: 1. Als er troef gevraagd wordt moet men een troef bijspelen die hoger is dan de hoogste troef op tafel, als men kan.
2. Men moet als men niet meer kan bekennen introeven, dan wel overtroeven. 3. Ondertroeven mag alléén als men geen andere kaarten dan lagere troeven in handen heeft indien een slag is ingetroefd of als er troef wordt gevraagd en men moet bekennen, zonder dat men hogere troeven heeft. Het niet mogen ondertroeven heeft soms onplezierige gevolgen, zoals het volgende voorbeeld laat zien: stel speler A komt in de zesde slag uit met harten 7 en schoppen is troef. Speler B troeft met schoppenvrouw, speler C heeft schoppen 8, 7 en ruitenaas, speler C moet nu verplicht ruitenaas aan de tegenpartij weggeven. Een ander voorbeeld: u heeft troef 8 en klaverenvrouw. In de zevende slag komt uw linker tegenstander uit met hartenvrouw, uw maat heeft geen troef en gooit schoppenvrouw weg. Uw rechter tegenstander troeft met troefvrouw en omdat u niet mag ondertroeven als u nog andere kaarten heeft moet u nu klaverenvrouw spelen, wat de tegenpartij 100 roem oplevert.
Verschil tussen Amsterdams, Utrechts en Rotterdams Het verschil tussen Amsterdams en Rotterdams ligt in het feit dat bij Amsterdams een slag niet ingetroefd of overtroefd hoeft te worden als de hoogste kaart tot dan toe in die slag door de partner (maat) gespeeld is. In dit geval zou dus een hoge kaart van een andere kleur bijgelegd kunnen worden als men er zeker van is dat men de slag binnen heeft, of juist een heel lage, als een sein, of omdat het vrijwel zeker is, dat de vierde man de slag toch zal nemen. Daarnaast geldt bij Amsterdams dat degene na de "gever" verplicht is om troef te maken, terwijl er bij Utrecht en Rotterdams vaak troef gedraaid wordt vanaf een stapel kaarten. Het verplicht spelen van de speler na de "gever" wordt soms ook in de Rotterdamse variant gebruikt. Rotterdams verplicht spelen.
Puntentelling In totaal zijn er 162 punten in het spel: 62 voor de troefkaarten, drie keer 30 voor de niettroefkaarten en het behalen van de laatste slag levert nog eens 10 punten op. Het spelende paar moet meer dan de helft hiervan (81 punten) zien te behalen. Als er roem valt (zie verderop) wordt dit meegenomen in de telling. Als de tegenpartij meer of hetzelfde aantal punten heeft dan de spelende partij dan zijn de spelers nat en gaan alle punten, inclusief alle roem, naar de tegenpartij. Indien alle slagen bij het spelende paar belanden heet dat een doormars (of pit) en krijgen ze 100 roem extra.
Roem Het spel wordt meestal met roem op tafel gespeeld. Roem is de aanduiding voor een opeenvolgende serie kaarten. Een driekaart in dezelfde kleur levert 20 punten op. Een vierkaart levert 50 punten op. Voor het bepalen van de volgorde geldt weer de standaardvolgorde A-H-VB-10-9-8-7. Vier gelijke kaarten (7 t/m aas) in dezelfde slag leveren 100 punten roem op. De roem telt mee als het er om gaat te bepalen of het spelende paar al dan niet nat is. Zij moeten namelijk meer dan de helft van de totale puntenopbrengst, inclusief roem, van het spel zien te veroveren. Om deze reden is het soms verstandig om roem niet te melden, als je weet dat dat de roem toch al naar de tegenstander zou gaan.
Stuk De combinatie Heer en Vrouw van troef heet stuk en levert 20 punten extra op. Het stuk is altijd geldig. Een vierkaart waarin het stuk zit, bijvoorbeeld Aas, Heer, Vrouw, Boer van troef levert dus 50 roem + 20 punten = 70 punten op.
Fouten tijdens het spelen Een speler kan op verschillende manieren een fout maken (ook verzaken genoemd). Al naargelang met het mes op tafel wordt gespeeld of niet wordt bepaald wat de sanctie is. Meestal zal het spel verloren worden verklaard, een andere sanctie is dat de verzakende partij standaard "nat" speelt (ongeacht de behaalde punten) inclusief 100 strafpunten: een totaal van 262 punten tegen bij verzaken dus. Mogelijke fouten: Er wordt geen kleur bijgelopen terwijl men die wel in de hand heeft. Er wordt niet getroefd terwijl men wel een troef heeft. Er wordt een, in een slag waarin troef is gevraagd, een lagere troefkaart bijgelegd dan die al op tafel lag (ondertroeven), terwijl men wel degelijk een hogere troef in handen heeft. Er wordt in een slag, die al is afgetroefd een lagere troefkaart bijgelegd dan die al op tafel lag (ondertroeven), terwijl men óf wel degelijk een hogere troef in handen heeft óf nog kaarten van een andere kleur. Als troef is gevraagd, moet men die bekennen, ook al kan men dan niet anders dan ondertroeven. De plicht om altijd te bekennen weegt zwaarder dan het verbod om onder te troeven. Het verbod om onder te troeven weegt weer zwaarder, dan de plicht om te troeven als men een de gevraagde kleur niet heeft.
Een rekenvoorbeeld met roem Stel dat de spelende partij 90 punten heeft behaald. Zonder roem zou het spel zijn gewonnen en heeft de tegenpartij de overige 72 punten. Maar als de tegenpartij 20 punten roem heeft behaald, hebben ze in totaal geen 72 maar 92 punten. De spelende partij heeft dus minder punten dan de tegenpartij en is nat.
Seinen Er zijn manieren om de maat te laten weten in welke kleuren men sterk is en in welke kleuren men niets heeft. Als men Amsterdams speelt en de maatslag niet hoeft in te troeven als men niet meer kan bekennen, schept dat extra mogelijkheden om informatie uit te wisselen. Door een kleine kaart van een andere kleur bij te spelen, laat u de maat weten dat u in die kleur het aas heeft of wilt dat partner die kleur speelt. Speelt men echter een 10, Heer, Vrouw of Boer bij, wil dat zeggen :'ik heb niets/niet veel in die kleur'. (Loop bij het 'spekken' van een 10 eerst de kans na, dat uw linkertegenstander ook niet meer kan bekennen en de slag met uw 'mooie 10' alsnog aftroeft!) Als men echt erg sterk is in een kleur, bijvoorbeeld het bezit van Aas, 10, Heer, 8, dan seint u niet met de 8 maar met het Aas; u laat uw maat dan weten, dat u die kleur zo kunt oprapen. Hij zal dan ook als hij van slag gaat altijd in uw kleur uitkomen, als hij die heeft. Bij het seinen van een Aas geldt natuurlijk hetzelfde als voor een 10, dat men het gevaar kan lopen, dat de linker tegenstander de slag aftroeft.
Tegenkleur seinen Bij tegenkleur sein je met een kaart, terwijl je eigenlijk de tegenkleur van zwart of rood wilt hebben. Als je harten seint wil je ruiten hebben en als je klaver seint wil je schoppen hebben. Het voordeel van het tegenkleur seinen is dat je lange kaart lang blijft en je hebt meer kans om een pit te spelen omdat je dan nog een kaart van de vrije lange kleur kan spelen en zo een extra slag kan maken.
