Turkije Sectoren met groot potentieel Marktbenadering Aanbevelingen Economisch en handelsattaché Sabih AKAY
Contact:
[email protected] [email protected] 00 90 212 249 27 99 00 90 212 249 28 26
Sectoren met een groot potentieel De voornaamste mogelijkheden De Turkse markt groeit sterk en biedt reële kansen voor de Belgische ondernemingen in talrijke sectoren. De ondernemingen die zich in Turkije willen vestigen, zullen een multi-directionele
aanpak
moeten
hebben
om
hun
aanbod
aan
de
lokale
omstandigheden en specifieke kenmerken aan te passen, ze zullen hun doelstellingen nauwkeurig moeten afbakenen en het distributiekanaal kiezen dat het best is aangepast
aan
hun
strategie
en
ontwikkelingspotentieel.
De
economische
aantrekkingskracht van Istanbul pleit doorgaans voor het zoeken naar een partner in die stad; het is echter heel belangrijk andere steden en regio’s in Turkije zoals Mersin, Adana, Gaziantep, Konya en Kayseri (dat sinds de financiële crisis van 2001 een economische bloei kent) zeker niet te verwaarlozen, zonder daarbij Ankara, Bursa en Izmir te vergeten, de andere 3 pijlers van de Turkse economie.
Bouw, engineering en ecologisch bouwen Bouwkundige consultancy voor transport, de stedenbouw en de residentiële bouw. De projecten die door internationale instellingen zoals de Wereldbank, de Europese Investeringsbank enz. gefinancierd worden bieden de beste vooruitzichten voor de ondernemingen. De ondernemingen zouden de voorkeur moeten geven aan joint ventures met Turkse bedrijven om voordeel te halen uit de lage Turkse loonkosten en de goede kennis van de lokale bureaucratie. De restauratie, de renovatie en de versteviging van bouwwerken, m.a.w. ecologisch bouwen is ook een groeiende markt, mede door de bewustwording van de aardbevingsrisico’s. Bovendien worden verschillende werven opgestart in de grootsteden om het historisch erfgoed tot zijn recht te laten komen en voor de herinrichting van de steden. Bouwmaterialen: de ondernemingen zullen blijven genieten van een “boom” in de woningsector in Turkije. De meeste internationale projecten voor de ontwikkeling van het toerisme in Turkije en in de Centraal-Aziatische republieken zullen een beroep blijven doen op bouwmaterialen en -bevoorradingen die uit het buitenland komen. 2
Milieu – Energie – Alternatieve en hernieuwbare energie - Behandeling en zuivering van afvalwater - Bouw en renovatie van de zuiverings- en drinkwaternetten - Beheer en opruiming van vast, vloeibaar en ziekenhuisafval - Renovatie en bouw van stortplaatsen - De Turkse energiemarkt heeft een groot aanbod aan elektriciteitsproducten en allerlei
energiebronnen
en
fabriceert
machines
en
voorzieningen
(Turkije
is
wereldleider wat betreft de bouw van windmolens en tot vandaag benut het maar 15% van zijn potentieel). - De producten m.b.t. “hernieuwbare energie” en de voorzieningen die het mogelijk maken het waterverbruik te beperken bieden ook mogelijkheden, voornamelijk in de metropolen zoals Ankara, Istanbul en Izmir - Consultancydiensten voor de talrijke Turkse bedrijven en groepen die actief zijn in de energiesector
Medische uitrusting en Gezondheidszorg Sterke vraag naar geavanceerde uitrusting voor geneeskunde en chirurgie met inbegrip van de systemen voor medische beeldvorming en radiologie want Turkije blijft het aantal privéziekenhuizen opvoeren en de aankoop van geavanceerd medisch materiaal zal voortgezet worden. Bovendien is de Turkse gezondheidszorg vandaag goed voor 60 miljard dollar en dat zou 160 miljard moeten zijn tegen 2023. Een van de vele factoren die Turkije aantrekkelijk maakt voor buitenlandse leveranciers van gezondheidszorgen is de hervorming van de gezondheidssector door de regering. Investeren in de sector van de gezondheidszorg werd gemakkelijker met de
recente
goedkeuring
van
een
wet
die
publiek-private
samenwerkingsovereenkomsten aanmoedigt bij de levering van diensten in de gezondheidszorg.
3
Consumptiegoederen - Modeaccessoires (voornamelijk luxeartikelen) - Vernieuwende informaticaproducten - Brillenfabricage en optica. - Cosmetica en apotheekproducten De plaatselijke productie van cosmetica richt zich hoofdzakelijk op hygiëne- en makeupproducten van een gemiddelde prijsklasse. Turkije blijft afhankelijk van het buitenland
voor
cosmeticaproducten,
in
het
bijzonder
voor
parfum,
verzorgingsproducten en make-up. De luxe-industrie neemt een hoge vlucht in Turkije. Er is sprake van een snelle groei in bepaalde winkelcentra die zich op het luxesegment richten.
Voedingsmiddelensector Turkije doet momenteel dienst als draaischijf voor de productie, verwerking en export van levensmiddelen op grote schaal naar de Europese markten en het Midden-Oosten. - Sinds enkele jaren groeit de Turkse voedingsmiddelensector onophoudelijk. Het is een van de meest aantrekkelijke sectoren voor buitenlandse investeerders geworden, die aanzienlijke hoeveelheden directe buitenlandse investeringen (DBI) heeft aangetrokken, ongeveer 4 miljard dollar in de afgelopen 10 jaar. -
De levensmiddelen- en drankenindustrie draagt ook bij aan de Turkse export, met
een omzet van 8,7 miljard dollar in 2012, ofwel 6% van de totale export. -
De
demografische
groei,
de
verhoging
van
de
inkomens,
wijzigende
consumptiepatronen en de toename van het voltijdse werken bij vrouwen hebben de belangstelling van de consument voor verpakte, voorbereide en diepvriesproducten (“kant-en-klaarmaaltijden of diepgevroren levensmiddelen”) gestimuleerd.
Financiën Turkije heeft een sterke bankensector, goed gekapitaliseerd en nog altijd zeer rendabel. De Turkse financiële markt is zeer geliberaliseerd. De Centrale Bank van de Staat Turkije (TCMB) beschikt over doeltreffende instrumenten om de liquiditeit en de flexibiliteit te beheren. 4
- Met een plan voor een Financieel centrum in Istanbul wil men de stad in tien jaar tijd omtoveren in een regionaal financieel centrum en binnen enkele tientallen jaren in een mondiaal financieel centrum. Het zal om een van de grootste projecten wereldwijd gaan. - Om financiële investeringen aan te trekken zal de Turkse regering voortdurend het fiscale systeem verbeteren, alsook de juridische en fiscale omgeving, de politieke en economische stabiliteit en het systeem van reglementering van het land.
Het toerisme - Het aantal buitenlandse toeristen dat Turkije bezocht, is tussen 2012 en 2013 met 22,5% toegenomen tot 4,2 miljoen personen. - 27,3 miljoen toeristen bezochten Turkije in 2012 en 24 miljoen in 2011. Die cijfers plaatsen Turkije in 2012 wereldwijd op de zevende plaats van de meeste bezochte landen. - De doelstelling van de toerismesector is om tegen 2023 bij de vijf eerste landen wereldwijd te horen, zowel op het vlak van het aantal toeristen als qua inkomsten uit toerisme. - De toeristische infrastructuur van Turkije is hoofdzakelijk gebaseerd op massatoerisme aan de kusten van de Egeïsche en Middellandse Zeeën, maar in de loop van de komende dertig jaar zal Turkije proberen om meer bekendheid te verwerven als een culturele en historische bestemming om zijn inkomsten in dit domein te verhogen. - Istanbul in het bijzonder is steeds meer een eersteklas bestemming sinds het in 2010
werd
verkozen
tot
“Europese
Cultuurhoofdstad”.
De
investeringen
zijn
bovendien gericht op de uitbreiding van het hotelbestand, voornamelijk in Istanbul.
5
Marktbenadering De Turkse economie is een open economie waarin buitenlandse handel meer dan de helft van het BBP vertegenwoordigt. De Europese Unie is de eerste handelspartner. De Turkse economie vertoont veel kenmerken van een dynamische en stabiele economie die goed geïntegreerd is in de regionale en de wereldeconomie. De 5 grootste steden van het land (Istanbul, Ankara, Izmir, Kocaeli en Bursa) herbergen 30% van de bevolking en genereren 45% van het BBP (23% voor Istanbul met 13 miljoen inwoners). Turkije is erg afhankelijk van de internationale handel
en beschikt over een sterk
ontwikkelde industriesector, die vooral in Istanbul en de regio van de Marmarazee gevestigd is (75% van de Turkse buitenlandse handel). De handel, in het bijzonder met de Europese Unie, is vervijfvoudigd sinds de toetreding van Turkije tot de Douane-unie op 1 januari 1996. Aandeel van de belangrijkste activiteitensectoren in het BBP (2012) : - Diensten -> 57,7% (51,4% van de actieve bevolking) - Industrie -> 27,2% (19,9% van de actieve bevolking) - Landbouw en visserij -> 9,4% (22,5% van de actieve bevolking) - Bouw -> 5,7% ( 6,2% van de actieve bevolking) De verwerkende nijverheid – met name de textielsector die de belangrijkste werkgever van het land is – is met 11,3 miljard dollar de grootste netto exporteur van goederen. De Turkse kledingindustrie heeft zich op de voorgrond gewerkt. Sinds 2000 bekleedt de automobielsector de tweede plaats wat de export betreft, een plaats die tot dan door de voedingsmiddelensector werd ingenomen. De volgende plaatsen worden ingenomen door de export van chemische producten (9%) en van ijzer- en staalproducten (8,5%). Anderzijds
importeert
Turkije
voornamelijk
de
volgende
producten:
aardolie,
brandstof, gas, machines, chemische producten, halffabricaten, transportmiddelen. De Turkse economie levert al acht jaar opmerkelijke prestaties die gekenmerkt worden door een continue groei. Dankzij een stevige macro-economische strategie gepaard met voorzichtige fiscale maatregelen en grote structurele hervormingen sinds 2002, heeft de Turkse economie een plaats weten te veroveren in een geglobaliseerde 6
omgeving en het land om te vormen tot een van de meest gegeerde bestemmingen in de regio voor directe buitenlandse investeringen. Voor 2012 bedraagt de Turkse economische groei ongeveer 2,2%. Na 2 jaren recordgroei (8,9% in 2010, 8,8% in 2011), gestimuleerd door de binnenlandse vraag die het Turkse handelstekort heeft doen oplopen, probeert Turkije nu een “zachte landing” van zijn economie voor te bereiden en ze meer op de export te richten. Het handelstekort is in 2012 met 20,7% gedaald ten opzichte van 2011, tot 84 miljard dollar (62 miljard euro), met een toename van de export met 13,1%, tot 152,6 miljard dollar en een daling van de import met 1,8%, tot 236,6 miljard dollar. De regering verwacht een groei van 4% in 2013. Turkije staat momenteel wereldwijd op de 17de plaats wat het BBP betreft. Het Turkse BBP bedroeg in 2012 786,3 miljard dollar (613,7 miljard euro). Voornaamste troeven • Brug en energiecorridor tussen Europa en Azië • Toegankelijke, opgeleide en goedkope arbeidskrachten • Douane-unie met de EU, kandidaat voor toetreding • Buitenlandse ondernemingen genieten dezelfde financiële steunmaatregelen als de Turkse • Gelijke juridische behandeling van Turkse en buitenlandse ondernemingen • Invoering van een systeem van zwevende wisselkoersen en een liberale regelgeving m.b.t. de import die gericht is op de bevordering van buitenlandse investeringen • Groeiende rol van de banken in de financiering van projecten • Nieuw handelswetboek goedgekeurd door het Parlement Fiscale omgeving In principe zijn er zes middelen om de Turkse markt te benaderen: 1. rechtstreekse verkoop aan de klant (direct marketing) 2. verkoop via een plaatselijke agent 3. verkoop via een verdeler 4. opening van een vertegenwoordiging 5. franchise 6. oprichting van een Turkse vennootschap (zelfstandig of in een joint venture) of participatie
7
Juridisch kader - De internationale rechtspraak voor de regeling van geschillen wordt erkend wanneer een van de partijen van buitenlandse oorsprong is; - De beslechting van geschillen voor Turkse rechtbanken neemt gemiddeld 2 à 3 jaar in beslag; - Op 01/07/2012 werd een nieuw Handelswetboek van kracht dat aan de internationale normen beantwoordt. Het nieuwe Handelswetboek streeft naar een verhoogde transparantie van handelsvennootschappen en een afstemming van de Turkse wetgeving op de Europese. De grote doelstellingen van het wetboek zijn de volgende: De transparantie in het zakenleven bevorderen Ondernemingen moeten een website aanmaken Boekhoudkundige documenten van ondernemingen moeten worden onderworpen aan een notariële echtverklaring van opening. Instellen van mechanismen voor het bestuur van ondernemingen Het
nieuwe
wetboek
ondernemingen
wil
de
bevorderen.
professionalisering
Voortaan
zijn
van
het
bestuurders,
bestuur
die
van
de
natuurlijke
of
rechtspersonen kunnen zijn, niet langer verplicht hun hoedanigheid van vennoot aan te tonen. Het Handelswetboek afstemmen op de standaarden van het Recht van de Europese Unie Het Turkse handelsrecht kent voortaan eenpersoonsbedrijven. De
wet
versoepelt
bepaalde
regels
van
investeringen te vergemakkelijken.
8
het
handelsrecht
om
buitenlandse
Aanbevelingen Handelspraktijken Turkije wordt gekenmerkt door een economie die zowel modern als traditioneel is. De handelspraktijken kunnen modern en westers ogen, maar bevat een grote culturele complexiteit. Voor hen die van plan zijn op die markt te werken, is het dus ten zeerste aangeraden
op
de
hoogte
te
blijven
van
de
zeden
en
gewoonten
in
de
handelspraktijken. Het persoonlijk contact is zeer belangrijk in de handelstransacties. Om een duurzaam vertrouwen in de relaties op te bouwen is het daarenboven noodzakelijk een persoonlijke relatie met zijn Turkse partner te ontwikkelen. De Belgische exporteur krijgt soms te maken met onophoudelijke en zeer specifieke vragen omtrent de documentatie en het product. Veel Turkse invoerders en verdelers geven de voorkeur aan rechtstreekse contacten met de fabrikant of de exporteur.
Enkele tips voor een eerste benadering die nageleefd moeten worden - Vermijd delicate of passionele onderwerpen. Ga geen gesprekken aan over sociopolitieke kwesties in Turkije die voor misverstanden zouden kunnen zorgen en de handelsbetrekkingen zouden kunnen schaden. - De Turkse markt werkt met netwerken: alléén op die markt werken, zonder lokale tussenpersoon of Turks personeel, is moeilijk. - Het is sterk aangeraden op de hoogte te blijven van de recente evoluties in een land waar alles sneller/te snel vooruitgaat. - Zeden en gewoonten in de handelspraktijken: goed Engels spreken, zijn voorkomen verzorgen, becijferde en concrete projecten voorstellen, een zekere ervaring hebben, zich kunnen aanpassen aan de lokale vraag die snel kan evolueren, enz. - Zonder twijfel vormt een prospectiemissie een essentieel startpunt voor de verovering van de Turkse markt. 9
- Daarenboven houden Turken niet erg veel van e-mails. Beter gaat men regelmatig ter plaatse om te zorgen voor een face-to-face gesprek over zaken. Turken zijn loyale zakenpartners en nemen graag hun tijd. - De affectieve dimensie in zakenrelaties is zeer belangrijk in Turkije. Het persoonlijk
en
individueel
contact
en
de
vertrouwensrelatie
vormen
een
onontbeerlijke basis. Wanneer het vertrouwen een feit is, wordt het gegeven woord werkelijk gerespecteerd. Geschreven stukken zijn duidelijk minder courant dan in West-Europa. Het is evenwel ten zeerste aangeraden de onderhandelingen te formaliseren, ten minste in een intentiebrief. Behoud nagenoeg permanent contact met uw partners, uw verdelers of uw agent. Goede relaties met een Turkse partner kunnen enkel werken via regelmatige mondelinge contacten en mogen zich in geen geval beperken tot louter briefwisselingen. - Aarzel niet om regelmatig ter plaatse te gaan kijken om uw verdeler of agent te motiveren en de verkoop beter te controleren.
Uw reis naar Turkije goed voorbereiden: - Reis: Istanbul is slechts 3 uur van Brussel verwijderd (verschillende dagelijkse vluchten) - Tijdsverschil: + 1 uur t.o.v. België, winter en zomer - Formaliteiten: voor Belgische onderdanen: identiteitskaart of paspoort dat nog minstens 6 maanden geldig is na de terugkeer (voor een verblijf van minder dan 3 maanden) - Munt: Turkse lira – muntcode: TRL – wisselkoers: ± 2,70 TRL voor 1 € (november 2013). - Betalingsmiddelen: het gebruik van kredietkaarten is wijdverbreid. Talrijke wisselkantoren en geldautomaten. Geld wisselen in de luchthaven om de taxi te betalen. - Lokale verplaatsingen: taxi luchthaven naar centrum van Istanbul: 60 TRL - Huur van voertuig met chauffeur – ten zeerste aangeraden – vanaf € 95 per dag volgens het model voertuig - Tamelijk dicht binnenlands luchtvaartnet: vanaf TRL 250 voor een retourvlucht Istanbul – Ankara
10
- Logies: hotels vanaf € 90 (voor een 3 ***). Opgelet voor de grote internationale evenementen in Istanbul (congressen, sport,…): dan kunnen de kamerprijzen verdubbelen. - Maaltijden: zeer divers, rijk en tamelijk goedkoop - Kledij: aangeraden: lichte of tussenseizoenskledij en regenkledij in de winter. In het binnenland: warmere kledij. Het pak met hemd en das is de aanbevolen en meest geschikte kledij voor zakelijke ontmoetingen. - Talen: Engels is doorgaans de voertaal in de zakenmilieus. Een tolk kan evenwel noodzakelijk blijken. Heel wat zakenlui praten ook Frans. - Openingsuren: o
Banken: van 9.00 u. tot 12.00 u. en van 14.00 u. tot 17.30 u., van maandag tot vrijdag
o
Ministeries en zakenmilieus: van 8.30 u. tot 12.00 u. en van 13.00 u. tot 17.30 u., van maandag tot vrijdag. Sommige ondernemingen werken ook op zaterdag
o
Winkels: van 9.00/10.00 u. tot 20.00/22.00 u., van maandag tot zaterdag (de zondag is afgekondigd als sluitingsdag, maar de meeste winkels zijn open)
- Minder geschikte perioden om afspraken te maken: juli en augustus (en meer bepaald op maandag en vrijdag) en de ramadan (juni/juli 2014) en de dagen voor religieuze feestdagen - Feestdagen: niet-confessionele feesten: Nieuwjaar, 23 april – Feest van het Kind, 19 mei – Feest van de Jeugd en de Sport, 30 augustus – Overwinningsfeest, 29 oktober – Feest van de Republiek; religieuze feesten: het Suikerfeest (duurt drie dagen en sluit de ramadan af), het Offerfeest (duurt vier dagen en herdenkt het offer van Abraham). De banken en administraties sluiten de dag ervoor om 13.00 u. - Klimaat: afhankelijk van de regio: o
Mediterraan (warme zomers en zachte winters) in de zuidelijke kustgebieden
o
Enkel de regio’s in het zuiden en aan de Zwarte Zee zijn ook regenachtig in de winter
o
In het centrum van Anatolië (Ankara, Konya, enz.) is het weer zeer hard: warm en droog in de zomer, strenge winters
In het oosten is het tamelijk koud met lange sneeuwperioden en een zeer warme winter.
11
