Natuur in de tuin
Tuinen groot en klein
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Tuinen in Vlaanderen • Niet minder dan 8,4% van het Vlaamse grondgebied wordt ingenomen door privé-tuinen • Gemiddelde tuin in Vlaanderen 571m²
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
6
Tuin om van te genieten • Een tuin is er in de eerste plaats voor jezelf!
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
7
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Tuin om van te genieten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
9
Help de natuur een handje
1. 2. 3. 4. 5.
Inrichting Planten Geen pesticiden Zuinig Respect voor spontane natuur Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
10
1.Inrichting: Geniet…maar maai met mate
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
11
2.Juiste plant, juiste plaats
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
2.Juiste plant, juiste plaats
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
13
3. Geen pesticiden! Durf tuinieren zonder! www.velt.be www.durftuinierenzonder.be
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
4. Zuinig met water, energie, grondstoffen,…
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
15
5. Spontane natuur !
Herderstasje
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
16
5. Spontane natuur ?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Spontane natuur
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Levensvereisten • Voedsel • Veiligheid • Voortplanting
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
20
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
48
Vlinders
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
49
Levensvereisten • Voedsel • Veiligheid • Voortplanting
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
50
Nectarbar
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
51
Vlinderplanten • • • • • • • • • • •
Vlinderstruik Beemdkroon Hemelsleutel Ijzerhard Wilde marjolein Gulden sleutelbloem Lavendel Zinnia Koninginnekruid Kaasjeskruid Damastbloem Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
52
Hooiland of gazon?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Voedsel voor de rupsen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
54
Inheemse planten
Zomereik
Amerikaanse eik
155 soorten nachtvlinders
<10 soorten nachtvlinders
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
55
Grote brandnetel • • • • • •
Dagpauwoog Atalanta Kleine vos Landkaartje Gehakkelde aurelia (Distelvlinder)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Levensvereisten • Voedsel • Veiligheid • Voortplanting
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
57
Een plekje onder de zon
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
58
Een plekje uit de koude
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
59
Levensvereisten • Voedsel • Veiligheid • Voortplanting
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
62
1
3
2
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
4
Bij of Wesp? Bijen
Wespen
- Stuifmeel en nectar (larvenvoedsel)
- Dierlijk larvenvoedsel
- Verzamelapparaat
-Geen verzamelapparaat
- vroege soorten
-Later op het jaar
- meestal behaard (vertakte haren)
-Meestal kaal
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Samenwonen of happy single? Sociaal
Solitair
1 koningin (voortplanting)
Ieder vrouwtje plant zich voort
Werksters met strikte taakverdeling
Geen werksters
Leven samen in 1 nest
Elk vrouwtje eigen nest
+- 22 soorten hommels en 1 soort Honingbij
+- 300 soorten solitaire bijen in Vlaanderen Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Happy single • Het overgrote deel van de wilde bijen maakt een eigen nest en leeft alleen. • 1 vrouwtje staat in voor de nestbouw en voedselvoorziening
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Happy single • ‘Eenzame bijen’, maar leven vaak toch in ‘kolonies’
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
(Clepto-)Parasieten • • • •
Eten eitje/larve gastheer op en “stelen” stuifmeel Worden ook wel ‘koekoeksbij’ genoemd Vaak specifieke interactie (1 op 1) +- 85 soorten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Solitaire bijen steken niet!?
- Angel meestal niet sterk genoeg - Ontwijkingsgedrag Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Solitaire bijen steken niet!? - Mannetjes hebben geen angel
Foto : Nicolas Vereecken Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Nestbouw • Zelfgegraven nesten in de grond (51%) – Zandbijen, zijdebijen
• Uitgeknaagde nesten (5%) – Stengelmerg : Blauwe ertsbij, Andoornbij – Dood hout : Blauwzwarte houtbij
• Holle ruimten (14%) – – – –
Stengels Kevervraatgangen (Tronkenbij) Gallen (Hylaeus pectoralis) Slakkenhuisjes (Osmia bicolor/aurulenta) Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Grondnesten Tekening : Jeroen de Rond
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Steilwanden: Gewone sachembij
Foto : Maarten Jacobs Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Bijzondere steilwand
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Sachembij
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
83
Leemwand
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
84
Leemmodule - 4 leem, 4 zand, 1 kalk - Weinig water! - Kleine vlakken
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
86
Hout : Blauwzwarte houtbij
Foto : Nicolas Vereecken
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Dood hout : Andoornbij
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
88
Holle stengels • Holle stengels of met merg – Riet, bamboe, sedum, framboos, vlier,…
• « knoop » ad achterkant • Opletten voor splijten: – Ijzerzaag, slijpschijf, snoeischaar
• Eventueel samenbinden of –klemmen • Geen plastiek/glas Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
89
Geen plastiek
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
90
Verticale stengels
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
91
Nestplaats : houtgangen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Foto : Nicolas Vereecken
Rosse metselbij
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Boorgangen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
94
Boorgangen • Boorgaten 3-4-5-6-8-(10) • Hard, duurzaam hout – Eik, Robinia, Kastanje, (es)
• Langshout • Kopshout best gekliefd • Proper boren : geen gerafelde randen – Eventueel afschuren Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
95
Boorgangen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
96
Steenboor • Kan ook in baksteen • Niet in « Ytong » • Snelbouwbaksteen is niet efficiënt
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
97
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
98
Aandachtspunten – Hang je bijenkast naar het zuiden – In de zon (uit de regen) – Proper maken hoeft niet – Vogels kunnen stengels wegpikken kippengaas
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Creatief met bijenhotels
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
100
Afwerking van het nest • Vele soorten ‘personaliseren’ hun nieuwe nestruimte. Zo beschermen ze hun larven tegen parasieten.
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Metselen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Zijden vliesbehang
Foto : Nicolas Vereecken Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Bladerbehang
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
105
Wolbehang (plantenharen)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Levenscyclus Tronkenbij Poppen ♂♂ ♀♀ Eieren Larven Rustlarve in cocon Jan
Feb
Maart
April
Rustlarve in cocon Mei
Juni
Juli
Aug
Sept
Okt
Nov
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Dec
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Ontpoppen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Eerst komt, eerst maalt? - Mannetjes meestal vroeger dan vrouwtjes - Mannetjes liggen aan het uiteinde !
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
« Keuze » van geslacht
-Moeder beslist : - Bevruchte eicel wordt dochter - Onbevruchte eicel wordt zoon Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Nectar drinken -
Nectar bevat veel suikers en zorgt voor energie Lange tongen bezoeken diepe bloemen Korte tongen bezoeken ondiepe bloemen. Honingbijen bewaren geconcentreerde nectar als honing. Met deze energie verwarmen ze hun nest.
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Lange of korte tong?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Nectar: diepe en ondiepe bloemen diepe bloemen Hommels - lange tong
ondiepe bloemen zijdebijen - korte tong
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Nectar: enkelvoudige bloemen enkelvoudige bloem veel nectar veel insecten
3-dubbele bloemkroon weinig nectar onbereikbaar voor insecten
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Stuifmeel eten - Stuifmeel bestaat grotendeels uit eiwitten en dat zijn de bouwstenen van een nieuw bijenlichaam. - Honigbijen maken er met behulp van speciale klieren koninginnebrij van, een soort krachtvoer.
Foto : Nicolas Vereecken Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Stuifmeel verzamelen
pootharen
klompjes
buikharen
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Alleseter of fijnproever? - Sommige soorten eten om het even welk stuifmeel, een groot deel van de soorten is gespecialeseerd op 1 plantensoort, -genus, of -familie. Asbij, alleseter
Grijze zandbij, gespecialiseerd op wilg Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Specialist : Klimopzijdebij Foto : Maarten Jacobs
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Lathyrus(bij)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Klokjes(bij)
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Enkele topplanten • • • • • • • • •
Wilg Meidoorn Vingerhoedskruid Slangekruid Kattestaart Ossetong Klokjes Rolklaver - lathyrus Salie – tijm- marjolein
Oosterse sterhyacint
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
Wat hebben we nu geleerd? • 1. Plant de juiste (streekeigen) plant op de juiste plaats • 2. Geen bemesting, noch pesticiden • 3. Creëer structuur op micro-schaal • 4. Verdraagzaamheid mag!
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
123
Meer info?
Met de steun van de Vlaamse minister van Cultuur, Natuur en Milieu
124
