..En wanneer één van de partners buitenkerkclijk: ongelovig is? Dit is een van de moeilijkste punten. Het in kerkelijk verband samen beleven van je geloof is niet aanwezig.Als echter één van beide partners grÍrag de zegen over lret huwelijk wil zal dat nooit geweigerd worden. Vaste regels zijn er overigensnauwelijks te geven. Het is het besteals je er samen Ínet de predikant eerlijk en openhartigover praat. Ook de vragen die gesteldworden, zul je zorgvuldig moeten bekijken. Denkbaar is dat in de vraagstellingnaar voren komt dat de ongelovige partner belooft respect te hebben voor de geloofsbeleving van de partner en daar alle ruimte voor geeft en arm meewerkt. flet respect voor de geloofsbeleving van de partner houdt ook in het respect voor de God van de partner. Dan kan geknield worden en de zngen van de Heer onWangenworden.
Handreiking voor het Pastoraat
nr.z7
Trouwen en de kerk
..En wanneer één (of beiden) een echtscheidíng achter de rug heeft? Ook in dit geval is het het beste als je van tevoren er goed over praat. Aan de ene kant klinken de woorden: "Wat God dan heeft samengevoegd,scheide de mens niet.' Aan de andere kant geldt dat mensen ménsen njn. Je kunt weliswaar kiezen voor elkaar. En tóch kan het fout gaan. En dan kun je Ínoeten zeggen: het is beter uit elkaar te gaan dan bij elkaar te blijven. Maar een echtscheidingis een ingrijpend gebeuren. En dat heeft ongetwijfeld invloed op een nieuwe relatie. Het zou goed zijn als nrcnscnook
-voor
het Aangezichtvan dc Hcer"
z o u d e nk u n n e ns c h c i d c n .D a t d e k c r k e l i j k Èg È m È È n toÈo k d a n n a a s th e n g a a t s l . a a n .M a a r d a t g e b e u í n a u w e l i j k s . E e n h u w e l i j k k a n o o k n i e t kerkelijk worden ontbonden.Dat zou mogelijk moeien zijn. Een nieuwe relatie kan gemakkelijk belast worden met de negatieve e r v a r i n g e nu i t e e n v o r i g h u w e l i j k . N i e t z e l d e n z i e j e h o e p r o b l e m e ni n een eerste huwelijk zich in een nieuwe relatie herhalen. Vandaar dat een goede voorbereidingin onderling gesprek van groot belang is:,
Dit is een publikatie van het Samenwerkingsorgaan voor het Pastoraat waarin samenwerken de Raad voor de Herderlijke /,org en de Raad voor de Zaken van Kerk en Gezin van de Nederlandse Hervormde Kerk en de Sectie Pastoraat van het Deputaatschap Gemeenteopbouwvan de GereformeerdeKerken in Nederland. Adressen: Postbus19,3970 AA Driebergen. T e l . 0 3 4 3 8 - i 7 3l 4 ( d s . T h . M . L o r a n ) Postbus203,3830 AE Leusden. Tel. 033-960310(ds. H. Kuvk
t2
bijvooóeeld: de preck, de inzegening en de uitrciking van de huwelijksbijbel. In de rooms-katholieke kerk zijn dat bijvooóeeld:
de
uitwisseling van de huwelijksbeloffen, de ringwisseling en de "antwoord'-gebeden. Ook bij deze dienstenis het niet nodig dat priester én predikant samen de diensl lieden. Daarmee maak je ook hier geÈn oecumene. Maar de verschillen tussen beide tradities zijn wel groot. En daarom kan het soms goed zijn wanneerhet wél gebeuí.
Je hebt elkaar leren kennen. Je besluit samen verder door het leven te gaan. Door de tijd zul je elkaar beter leren kennen. En tegelijk zul je merken hoe verschillend ieder is.
Vroeger was het zo dat beide ouders moestenbeloven dat kinderen die geboren zouden worden "rooms-katholiek" werden gedoopt en opgevoed. Nu is afgesprokendat de ouders daarin vrij kunnen liezen. Het is goed om hier in het gesprekmet predikant en priester bij stil te staan. Voor de meêste rooms-katholiekenhoort bij iedere echte eredienst de viering van eucharistie/avondmaal.Dat is ook mogelijk. In de afspraken tussen de rooms-katholiekekerk en de nederlandsehervormde en de gereformeerde kerken staat hierover vermeld dat avondmaal of eucha-
Wie benje? Wie kan het diepste in het leven echt begrijpen? Waarom leefje? Waarheen leefje?
ristie dan wordt gevierd, wanneÈr de wederzijdse families bereid zijn daaraan deel te nemen. In ieder geval vindt de communie onder lwee gestaltendus met brood én wijn plaats. Maar áls het gebeurt, moet het ook
onder gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Je viert het
v o l l e d i g s a m e no f j e v i e r t h e t n i e t . Tenslottenog een punt van orde. Het huwelijk kan in beide kerken
Wat zoekje bij een ander? Wat is liefde? Waí is touw?
worden ingeschreven. Wel moet in het kerkelijke register worden a a n g e t e k e nd a t h e t o m e e n k e r k e l i j k g e m e n g dh u w e l i j k g a a t .
u
Een zogenaamde "consensus" (=
overeenstèmming-erkenning) bestrat
tussende hervormde kerk en de gcreformeerdekerken in Nederland, de
TNLEIDING
evangelisch-lutherse kerk en de remonstrantsebroederschap. Omdat deze wederzijdseerkenning er is, hoevcn er geen twec prcdikanten te zijn. Bijvooóeeld een hewormde en een gereformeerdepredikant '
die samen de dienst leiden. Dat lijkt wel oecumenisch,maar dat is het niet echt, want zo benadrukje juist de vcrscheidenheid. Het kan ook zijn dat één van beiden bij een kerk hooí waarmee geen 'consensus" bestaat.Dan moet je met beide kerkeradenoverleggenwat het beste is. De inschrijving van je huwelijk kan bij beide kerken gebeurcn.
..En als één van beide partners roons-katholiek is? Tussen de rooms-katholieke kerk en de nederlandse hervormde kerk en de gereformeerde kerken in Nederland is de wederzijdse erkenning minder vergÍrand. De opvattingenover het huwelijk lopen te veel uite€n. Binnen de roorÉ-katholieke kerk is het huwelijk een sacrament, een heilige handeling. Voor protestantengeldt dat niet. Officieel erkent de rooms-katholiekekerk het burgerlijk huwelijk ook niet. Het is nu e€nmaalverplicht, maar het huwelijk is pas een huwelijk als het in de kerk geslotenis. Toch is een oecumenisch huwelijk ook in dit geval mogelijk. Tussende hervormde en gereformeerdekerken is met de roomskatholiekekerk daarovereen overeenkomstsesloten.
vooÍ het PastoDeze handreiking van het Samenwerkingsorgaan raat "Trouwen en de kerk" is bedoeld als voorbereidingvan het pastorale gesprek àat de predikant heeft met het aanstaande echtpaar. Wanneer de predikant de huwenden deze handreiking tijdig ter hand stelt, kunnen zij zich over de inhoud en de vonn van de trouwdienstoriênteren. De brochure bevat geen theologievan het huwelijk. De theologische aspectenkomen in het gesprekmet de predikantaan de orde. Deze handreiking is het gemakl<elijkstzo te gebruikendat eerst de grote letters gelez.enworden. De kleine letters geven aanvulling en achtergrondinformatie. Het geheelbevat drie delen: l. Trouwen 2. De huwelijksdierst 3. Suggestiesvoor de dierst. We hopen de bezinning op de huwelijksdiensten de creativiteit hierbrj gestimuleerdte hebben. voor het Pastoraat, Namens het Samenwerkingsorgaan
In l97l is er eÈn overÈenkomstgeslotentussèn een aantal protestantse kerken en de rooms-katholiekekerk. In 1974 heeft de hervormde kerk daar een aantal richtlijnen Àan toegcvoegd.
ds. H. Kuyk en ds. Th.M. Loran, secretarissen.
Voorop staat dat je samen moet zoeken naar wat de kerken verenigt. Er is zo mogelijk één dienst in een van beide kerken. En in dat geval kan de dienst ongeveÈrzo zijn als daar gebruikelijk is. Als daar duidelijk aanleiding voor is kan de dienst ook onder verantwoordelijkheid van b e i d ek e r k e ng e h o u d e nw o r d e n . Het is goed wannèer prcdikant en priester samÈn mel het bruidspaar alles doorpraten. Her zoeken van de licdereÀ is bijvoorbeeld heel b e l a n g r i j k . O o k i s h e t b e l a n g r i j k o m a a n d a c h rt e g e v e n a a n t y p i s c h e proiestantse o f k a t h o l i e k ee l e m e n t e n .l n d e p r o t e s t a n t s ek e r k z i j n d a t
l0
Driebergen,november 1992
I. TROLWEN Je hebt beslotenom te trouwen. In jullie nieuwe verbondenleid leef je midden in de samenleving. Je bouwt een thuis in het grote huis van de wereld. De overheid bevestigtje ja-woord.
Je kunt ook uitkijken naar een wat kleiner en gezelliger kerkje. Maar wát je ook wilt en doet, probeer de spelregelsvan de kerk te volgen. En dat betekent dat je alles in overleg met je eigen geme€nte(de kerkeraad) doet. Dan blijkt er veel mogelijk. De spelregelsvan de kerk vind je in de kerkorde van de kerk. Daarover het volgende: Je vraagt de bevestiging en inzegening van je huwelijk aan bij de
Officieel is het zo dat een man en vrouw zelf hun huwelijk sluiten. De
kerkeraad van de gemeentewaar je wilt trouwen en zegt welke predi-
ovcrheid sluit het huwelijk niel, maar rnrn en vrouw docn dat zelf ten
kant je hei liefst hebt. Dat moet minstensdrie weken voor je trouwdag
overstaanvan de ambtenaarvan de burgerlijke stand.
gebeuren. Zodra de aanvraag binncn is, wordt het op zondag a8n de gemeente
De overheid De overheid is zakelijk. Ze vraagt niet waarom je trouwt, ze vraagt niet dóór op liefde en trouw. Ze vraagt ook niet of je van elkaar houdt. De overheid laat je Ja" 7Êggen,tegenover elkaar. Dat wordt in een akte vastgelegd. 'Bruidegom
en bruid verklaardentot elkander lÈ nemen tot êchtgenoten
en getrouwelijkalle plichten te zuÍ[en vervullen, welke de door wet aan de huwelijksestaatverbondenzijn. Daarop heb ik, in naam der wet, uitspraak gedaandat zij door de echr aan elkaorzijn verbonden.Als getuigenwaren aanwezig....."
Afspraken, rechtenen plichten. Daarover spreêktde overheid. Dat is een huwelijk, zakelijk geien. Maar, wie wil alleenzakelijk kijken? I n N e d c r l a n dt r o u w t b i j n a i c d e r c c n ' i n g c m e e n s c h a pv a n g o e d e r e n . ' Men vindt dat gewoon. Dit blijkt echter ecn aantal onrechtvaardige gevolgen te kunnen hebben. In de meeste landen is de zakelijke kanl v a n h e t h u w e l i j k d a n o o k a n d e r sg e r e g e l d .l n N e d e r l a n dk e n n e nw e d e "huwelijkse voorwaarden'. Deze huwelijkse voorwaarden zijn niet gebaseerdop wantrouwen, wat veelal gedacht wèrdt. Het is een veilig stellen ten opzichte van elkaar. Het is verstandigje daarover te lsten voorlichten.Iederenotaris kan je daar gratis over adviseren.
bekend gemaakt. Zo worden de gemeenteledener ook bij betrokken. lemand die bezwaren heeft kan dat dan aan de kerkeraad latèn weten. Wanneer je niet in je eigen gemeentetrouwt, dan moet de eigen kerkeraad wel bericht krijgen. Dat moet de kerkeraad doen waar je je aanvraag hebt ingediend (uiterlijk 14 dagen voor de trouwdag). Dan kan het ook in je eigen gÈmeenteworden bekendgemaakt. Hoe
gaat
het
als je
uit
twee
verschillende
protestantse
kcrkeil
komt? Het is niet zo datje beiden lid van één en dezelfde kerk moet zijn of worden. Je kunt er dus voor kiezen om ieder bij de eigen kerk te blijven. Dat kan soms heel verrijkend zijn. Je leert van elkaar. Je kunt het beleven als oecumenein het klein. In één van de huwelijksformulieren is sprake van
'eenheid
van het
geloof . Vaak is dat uitgelegd als eenheid van kerkgenootschap.Maar d a t h o e f i h e t a l l e r m i n s tt e b e ( e k e n e n H . e t b e t e k e n tw e l d a t i e s a m e n w è È t d a t d e H e e r e e n b a n d r n e ti u l l i e h e e f t .
Voor de kerkdienst hoeft deze oecumene in de regel ook geen problemente geven. De meeste proteslantse kerken erkennen elkaars ambten. Dat betekentdat de predikantenover en weer de dienst mogen leiden. Ook in dat geval kun je dus gewoon kerk en predikant zelf kiezen. Uiteraard in overleg met je kerkeraad.
Sommigen
zullen zeggen: Liefde en trouw kun je niet in een contmct
vsstleggen. Trouw zijn aan elkaar betekent dat er steeds opnieuw voor elkaar gekozen moet worden. Zie hierover
de pastorale handrciking
van het Samenwerkingsorgaanvoor
"Sarnengevoegd en ge*heiden"
het Pastoraat.
De kcrk in de wereU Geloven en trouwen. Trouwen gebeurt in het gemeentehuis. Daar zegje ja tegen elkaar. En sommigen z.eggendan: de kerk hoeft niet meer. Wat moet er. in de kerk gebeuren?
Het gaat over beloften, over "het koninkrijk van God'. En daarin gaat het over jou. Wie ben je? Wat doe je? Hoe kijk je naar elkaar? Hoe kijk je tegen de'toekomstaan? Dat alles heeft met geloven te maken. En dan klinken er grote woorden: vrede en onvrede: genadeen ongenade; vrij-zijn of slaaf zijn; heil en onheil: heelheid en gebÍokenheid; recht en onrecht.
Ook in kerkelijke kring wordt door sommigen een kerkelijke bevesriging van het huwelijk afgewezen.Er valt niets meer te bevesrigen.Het huwelijk is gesloten op hÈl gemÈÈnrehuis.Dar huwelijk is werrig en crkend. Dan is, zoals men zegt, een kerkelijke bevesrigingeen achter-
Grote woorden die mensennooit helemaalbegrijpen. Geloven is een proces, nooit kom je daarmeeklaar' Evenals het huwelijk, daar kom je óók niet mee klaar.
haaldezaak.
Anderen zaggen:.juist de gemeenschapvan de kerk is de plaats van het huwelijk. Daar wordt je relatie geplaatstin het verbond van God en mensen. Wat de ambtenaarvan de burgerlijke srand op het gemeentehuisgedaan heeft is af. Hij heefi oíficieel de man en de vrouw naastelkaar gezet cn het huwelijk geregistreerden wettig verklaard. In het midden van de gemeenlevan Christus, waar het bruidspaar deel van uitmaakt, wordt w8t door de ambtenaarverbonden is vastgÈmaakl,verstevigd. Daar
Je blijft zoeken,hopelijk en je verwonderen. De bevestigingen inzegeningvan het huwelijk is niet het eindpunt. Het is het beginpunt van een verbond dat je sámengaat ervaren. Dat is niet gemakkelijk. Daarom vraagje in de dienstGods zegen,de "inzegening'. En je vraagt of God mede-partnerin je verbond wil zijn, de "bevestiging".
worden dimensiesaan verbonden die er voor de overheid niet toe doen en door de overheid niet gesteld kunnen worden: liefde, zorg, respect, trouw. En juist omdat mensen weet hebben van het risico van hct
2. DE HTIWELUKSDIENST
leven, het loslaten van een verbond, wordt aan de Heer gevraagd om
Trouwen in de kerk betekent meestal een aparte kerkdienst- Ze volgt op het gebeurenin het gemeentehuis.Op een doordeweekse dag. Dat lijkt voor de hand te liggen. Maar je eigen kerkelijke gemeentekan er dan nauwelijks brj zijn. Sommigen kiezen daarom voor een avonddienst.Of gewoon op zondagmorgen,in de dienstvan je eigen gemeente.
als derde in het verbond aanwezig te zijn. Hij is mede-paíner. En dat komt lot uitdrukking in de zegen over het paar. , In de kerk
gaat het niet om een zakelrjk
mensen en hun God.
6
gebeuren.
Het gaat over
Frn aparte diensl op de lrouwdag zelf zal in de meestegevallen niel een dienst van de eigen gemeenlezijn' Meestal zijn er familieleden, kcnnissen en vrianden. Het is mogelijk dat veel aanwezigenvolstrekt onkerketijk, misschien zelfs anti-kerkelijk zijn. Het kan voorkomen dat de eigcn gemeente slechts door de ouderling van dienst en dc predikanr veÍtegenwoordigdis. Het is dan geên dicnst van dc gewone kerkelijke gemecntc mecr' Het is cen samenkomst van een aantrl nrens€n rondom èn met gehuwdcn, waarin gebeden wordt, waarin Cods zegen gevraagd en gegeven wordt' Je kunr je dan aforagen wat dat drn voor een gemeente is' Want de hervormde kerk en de gereformeerdekcrken kcnncn geen getuigcn bij het huwelijk (zoats de rooms-katholiekekerk). De gemeenteals totaliteit is getuige en kan als zodanigrangesprokenwordcn. Zo ligt het voor de hand dat sommigen ervoor kiezen om hun huwcl'rjk tc Íaten bevestigenen inzegenenin de zondagmorgendienstin de eigen gemeÈnte. Anderen kiezen voor een diensl op cen avond, Ook in dat gcval kunnen er meestal veel meer mensen uit de eigen gemecnte bij zijn. In vcel gevallen worden die mogelijkhedentc weinig ovendacht'
Wanneerje kiest (en soms moet je daarvoor wel kiezen) voor een apartekerkdienst, dan kunnen er tal van vragen komen. Op welk tijdstip? In welke kerk? Wie zal de predikant zijn? Met wie overleg je daarover? Het is het eenvoudigste als je beiden bii dezelfde kerkelijke gemeentebent aangesloten.Dan ligt het voor de hand je eigen domineeen eigen kerkgebouw te kiezen, al hoeft dat niet' Anders ligt het als je niét uit dezelfde kerkelijke gemeentekomt' Wat doe je dan? Er is een traditie om dan te kiezen voor de (wijk)kerk van de bruid. Maar ook dat hoéft natuurlijk niet' Over het algemeenben je vrij om zelf een predikant te vragen en een kerkgebouw te zoeken. Je kunt dus ook een predikant vragen die je "ligt'. Een predikant die je beiden goed begrijpt en je aanvoelt. 8
De wereld waarírr we leve,l Je bouwt een thuis. Dat thuis staat in de wereld. Die wereld is groter dan enkel onze samenleving, die wereld is aardeen hemel, vogels en vlssen' heuvels en dalen, zoh, maan en sterren. Die wereld is schepping:één groot geheim. Wie kan alles begrijPen? Verschillendevolken, rassenen culturen, mannen en vrouwen. leder mens is weer anders. Ieder mens is uniek. En velen kiezen ervoor om getweeën te gaan. Zij ervaren liefde aan elkaar, willen samen verder gaan, zoeken trouw bij elkaar. Trouw zoeken bij elkaar hoéfl niet alleen in de vorm van een huwelijk' Zo kan niet gezegdworden dat een mens pas als mens "afl is als hij/zij getrouwd is. Een mens is mens als hij/zij leeft in relatie tot een ander of anderen. Her is niet goed om het huwelijk te zien als de goddelijke roeping voor ieder mens. Er zijn meer vorÍnen van veóond en verbondeóeid met elkaar.
Maar mensenzijn verdeeld. Oorlog en doodslag,haat en geweld, uitbuiting en onrecht' Mensen kwetsen elkaar; zij verachten elkaar; zij discrimineren elkaar. Veel blijkt dan niet vanzelfsprekendte zijn: liefde en trouw; openheiden aandacht; respecten waardering. Liefde is een gave, een geschenk. Liefde samen met trouw en elkaar is ook een opgave; dat eaat niet vanzelf. Tegenwoordig kiczen veel mensen ervoor om te Saansamenwonen'zÈ w i l l e n n i e t h e t h u w e l i j k s c o n t r a c (h, e t " b o t e r b r i c Í 1 e' " D a a r k u n n e n v c r s c h i l l c n d er e d e n e nv o o r z i j n .
