Trends in het agrarisch bedrijf
Krijn J. Poppe LEI Wageningen UR
LEI Wageningen UR Plant Sciences Group
Animal Sciences Group
Wageningen University Research Institutes (DLO) Applied Research
Agrotechnology and Food Sciences Group
Environmental Sciences Group
Social Sciences Group
Social Sciences Department LEI
De rode draad:
Trends zijn vooral herkenbaar als je even omkijkt: ● 6 megatrends in de afgelopen 25 jaar
Waar staan we nu in de lange golf van de economie? ICT als dominante trend voor komend decennium ● Met gevolgen voor organisatie van de keten ● En het gezinsbedrijf?
Uitwerking op specifieke bedrijfstakken: in de discussie
Voor het herkennen van trends helpt een terugblik van 25 jaar: terug naar 1988
USSR: Perestroika Start van Nederland-3 (TV) IBM Portable Intel 386 1e virus Internet-Worm
4
1988 in agro
104.000 boeren en tuinders Met vertrouwde zekerheden als het IJzeren Gordijn, de IJzeren (Groene) driehoek, LNV, de gulden / de franc
Het beleid had net de kanteling van prijs- naar volumebeleid gemaakt:
● Interimwet (1984) en mestboekhouding (1987) ● Melkquota (1984) ● Set-aside in akkerbouw (1988)
Afschaffing MKZ inenting (in te voeren per 1.1.1992) Verbod op kistkalveren (1988)
6 Mega-trends die de 25 jaar markeren
Beleid Markt Internationalisering Vermaatschappelijking Institutionele vernieuwing Techniek en management Professionalisering door gedwongen marktgerichtheid, met de handrem op volume
Megatrend 1: Beleid
Landbouwbeleid: ● van prijsbeleid naar inkomenstoeslagen ● Minder micro management, 5 jaarlijkse hervorming ● Quotering, die nu tot einde komt ● Graanbeleid: voordeel graanvervangers afgebroken
Milieubeleid: blijvende worsteling met mest ● Mestboekhouding, Minas, dierrechten, derogatie ● Mestverwerking is een lastige weg gebleven ● Opkomst duurzaamheidsverslaggeving ● Beregening zandgronden, bestrijdingsmiddelen
Ruilverkavelingen uit beeld verdwenen
Megatrend 2: Markt
Opkomst keten-denken: ● Om Schone Zakelijkheid (1989) ● Wasserbomben (tomaten) ● Aandacht voor ketenorganisatie (AKK) en voor ● Agro-complex (“10% economie, 1:3 vrachtauto’s”)
Doorgaande trend van fusies (Melkunie, Campina, RFC; Dumeco, Vion)
Eerst veel aandacht voor macht A-merk, recenter: retail Rijkere consumenten die gesegmenteerd kunnen worden met duurdere producten (zuiveldrankjes, biologisch)
Megatrend 3: Internationalisering
Val van de muur (1989) >> grotere EU, goedkope arbeidskrachten uit het Oosten
ICT en lage reiskosten: the world is flat (Thomas Friedman): globalisering
Sterk Europa: Witboek Delors, Euro Internationalisatie cooperaties (CRV, RFC, ForFarmers, Agrifirm, Vion)
Ook van boeren (Denemarken, Oosten EU); semigratie Opkomst van BRICs Maar WTO in coma geraakt opkomende zorgen over 9 miljard in 2050
Mega-trend 4: Institutionele vernieuwing
Jaren 80: Reagan & Thatcher: neo-liberaal "minder samen onder de deken van het overleg, meer directe deals"
Verdwijnen Landbouwschap, LNV, Productschappen Federatieve structuren hebben het lastig, kinderen worden groot: Cebeco, LTO, FNV, Belgie.
Opkomst aktiegroepen / NGO Grote veranderingen in Agr. Kennis & Innovatiesysteem: ● Verdwijnen Rijkslandbouwvoorlichting ● Sluiten van proefboerderijen ● Fusie van DLO en WU in Wageningen UR ● Van input financiering naar output, naar PPS
Mega-trend 5: Vermaatschappelijking
Niet alleen groter, beter, elders, maar ook Anders ● Ruimte uit quotering (2e tak, 4e gewas) ● Markt voor zorg, natuur, bio, recreatie ● Rol hoger opgeleide partner
Voedselveiligheidschandalen: dioxine, BSE, paardenvlees Humane gezondheid: milieu, Q-koorts, Antibiotica Dierwelzijn op de agenda ● Door dierziektecrises ● Grote kloof burger-boer ● Castratie-dossier, koe in de wei ● Plof-kip en megastallen
Mega-trend 6: Techniek en management
ICT van PC via www tot smart phone en melkrobot Genetics (en van FH naar HF en de duurzame koe) Grotere bedrijven met meer specialisatie, soms meerdere vestigingen
Van Operationeel en Tactisch management naar Strategisch management en
Business modelling
6 Mega-trends die de 25 jaar markeren
Beleid Markt Internationalisering Vermaatschappelijking Institutionele vernieuwing Techniek en management Professionalisering door gedwongen marktgerichtheid, met de handrem op volume Wat nemen we mee naar de toekomst ?
Specific Competences
Delta with good soils
High level of knowledge
Climate, light
Efficiency of scale
Social capital
International oriented
Infrastructure rural area
New land (polders)
Homogeneous, highly educated population
Cheap (water) transport
Knowledge system
Breeding material
Large NW European consumer market
Diversity in production + trade: complete offer
Lobbying power
Cooperatives
Efficient capital market
Competitive advantage
Investments
Het klassieke model van waardecreatie in de Nederlandse landbouw
High productivity and low cost price
Supportive general policy
High volume Good in productdifferentiation
High Marketshare
Financially healthy
Cheap capital
Important in export en GDP
High land prices
Strong export position
image abroad
High wages
Environmental issues: pressure to innovate
Multifunctional landscape
Results
(c) Poppe et al, 2009
Klassieke Nederlandse model
Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten Intensivering daar waar bedrijven te weinig grond hebben
Ook gebaseerd op geimporteerd veevoer
Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeem gebaseerd op waarde-creatie, beleving.
Cochrane’s Tredmolen Bedrijven stoppen niet maar verlagen kostprijs
Toeleveranciers en onderzoek maken nieuwe technologie
Hun lagere kostprijs leidt tot lagere marktprijs
Eerste toepassers hebben tijdelijk voordeel
Technologie is vaak arbeidsbesparend
Verhoogt arbeidsproductiviteit Houdt inkomen in stand Maar vraagt om grotere schaal: ● Meer hectares voor zelfde bedrijfstype ● Of producties die meer arbeid per ha vragen (zoals tuinbouw in plaats van akkerbouw, biologisch in plaats van gangbaar)
Of om een andere activiteit erbij (akkerbouw met kippen; multifunctioneel)
Technologie is veelal hogere vaste kosten
Aantrekkelijk om over grotere productie te verdelen
Grote bedrijven hebben ook andere
schaalvoordelen: ● Andere vaste kosten kunnen gedeeld (de accountant is voor 200 ha niet veel duurder dan voor 50 ha)
● Er kan in de huidige arbeidsmarkt een scheiding optreden tussen dure management-arbeid en goedkopere (geimporteerde) uitvoerende arbeid
● Bulk-toeslagen: ook ketenpartijen willen op
transactiekosten besparen – is even duur om 1000 ton aan te kopen dan 100 ton.
Grotere bedrijven kunnen (financieel) ook kwetsbaarder zijn
Productie concentreert op minder bedrijven (NL)
Percentage productie
100 80 60 40
20 0 0
25
50 75 Percentage bedrijven 2006
2012
100
Mate van verspreiding van technologische revolutie
Draaipunt
Installatie periode
Financiele bubble Onevenwichtigheden Polarisatie arm en rijk 1771 water , textile
Uitrol periode
Institutionele
crash
1797 1847 1893 1929 2008
innovatie
SYNERGIE
Techniek bereikt grenzen Marktverzadiging Teleurstelling en gemakzucht
1829 steam, railways
1875 steel
Door1908braak car, oil,
massproduction 1971 ICT chip
RIJPHEID
EXTASE
Gouden eeuw Coherente groei Toenemende externalities
INDRINGER
Volgende golf
Werkeloosheid Stilstand oude bedrijfstakken Kapitaal zoekt nieuwe techniek
tijd Naar Perez, 2002
De stormachtige ICT Trends:
Satelliet en remote sensing technologie, geo-informatie Sensortechnologie en robotica, ook in tractoren en machines; computervision;
Bio-sensoren en bio-informatica Internet of Things (alles krijgt een chip), o.a.via RFID Service delivery via (broadband) infrastructuren Smart phones en tablets met data ‘in the cloud’ Sociale media (Facebook, Twitter, Wiki, etc.) Drones en besturing op afstand van bv. tractoren Web of data, Linked Open data, ‘big data’. E-knowledge, E-science
BIG DATA
OPEN DATA
Social media - Unstructured - Event-driven
Informatiesystems–Structured - Transaction-driven
BIG DATA: • 3 V’s: Volume, Velocity (real time), GATHER INTER Variety (unstructured) PRETERE • N= all instead of sample • Accept noise instead of perfect data • Correlation instead of Causality COMBINE (recommend items like books on Amazon.com)
OPEN DATA AGGRE • Not centralised anymore GATE but linked ANONY in the cloud MISE • Everybody responsbile for their own data • Apps in Platforms MAP that combine data from different sources • Multi-sided markets: buyers of the information on both sides
STRUCTURE
Tuinbouw Digitaal © 2013
TRANSFORM
Al in 2020 zijn DATA-stromen....
net zo belangrijk als GELD- en GOEDERENstromen
Dankzij de stormachtige ICT-trends
Agrarische productieprocessen worden steeds beter regelbaar Dit betekent nieuwe business modellen en organisatievormen (als je de grasoogst kunt plannen en kwaliteit kunt vaststellen, kun je een melkveebedrijf opsplitsen) Het betekent dat sommige processen door anderen op afstand overgenomen kunnen worden
Smart Farming E-agriculturist Service for spraying potatoes, greenhouse
External Services
Spraying, Greenhouse Services
Meteorological Service
Machine Breakdown Service
State and Policy Information Service
FMIS
Public Repository Registry
Centralized Cloud Service NKUA’s Premises
Internet Cloud FMS
Local FMS
Data sources (OKEPEPE/MTT/ CropInfra & JD) Task Controller Service Machine Status Service
Greenhouse sensors, actuators
26
FIspace bouwt aan het volgende: • • •
Grote ondernemingen zijn digitaal, met ERP, CRM etc. Maar met MKB en boeren gaat de uitwisseling op papier Terwijl er behoefte is meer data uit te wisselen (sensor data etc.) There is a need for ABCDEF’s: Agri-Business Collaboration and Data Exchange Facility
Het FIspace platform heeft daarom als ideaal: Bedrijven kunnen zich met elkaar verbinden als in de sociale media (LinkedIn, Twitter, Facebook) En eventueel een contract specificeren, incl. data-uitwisseling. Bedrijven kunnen dan data laten stromen– net als een video op Google+ Data: facturen, Internet of Things’ sensor data met standaarden als EDI, XBRL e.d. Maar met meer controle over toegang en gebruik data (via web services, en toegangsrechten), Centrale oplslag data niet nodig.
Bedrijven kunnen apps downloaden die op de data-stroom werken en zulke “open” (and big) data gebruiken in adviezen.
Food chain approach to re-new business models, eg with ICT Input industries
Software Provider
Farmer
Transport
GRIN
Small
Feed the growing world
Food processor
Transport
Cost price
Service
Sustainability
Precision Farming: better control Better management decision Sophisticated Technology, More advise
Logistics solution providers
Retail / consumer
Transport
cope with retail
loyalty
Food Safety
Health
Segment products and input suppliers; Benchmark with competitors
Better service concepts, e.g. in store replenishment
Consumer decision support (pre- and after sales)
Trends voor de boer: niet zonder ketens
29
SCAR Collaborative Working Group AKIS
Scenarios: qua vadis? Strong government
Conserve
Develop
Room for markets and networks
(c) Poppe et al, 2009
Gezinsbedrijven: de theorie
De markt genereert welvaart door specialisatie mogelijk te maken in de functies van arbeider, manager, verpachter, investeerder,
maar het gezinsbedrijf combineert deze functies, omdat de markt onvoldoende aanzet tot specialisatie vanwege te hoge transactiekosten (o.a. door moral hazard en wetgeving)
en laag rendement bij een behoorlijk risico (door slecht
werkende factormarkten: arbeid verlaat niet snel de sector omdat in het gezinsbedrijf de totale beloning telt)
● BLIJFT DAT OOK IN DE TOEKOMST ZO ??
Gezinsbedrijven alloceren productiemiddelen (resources) uit bedrijf, gezin en vanuit de markt naar gebruik binnen en buiten bedrijf • toenemende schaal
• specialisatie gezinsleden
• risico management
• pluri-activity
• ketenintegratie met contracten
• asset management
• transactiekosten bepalen structuur
• plattelandswoning en hobby farming
• scheiding van management en uitvoerend werk Supply Labor Capital (land) Management
Farm Operators & Households
Farm Business
contracten
Agrarische ketens
Income Increases in Asset & Equity Values
Beinvloedt allocatie
Earn
Factor markten
beinvloedt: Management structuur Besluitvormingsproces Claims op toegevoegde waarde
Idee van 1 bedrijf = 1 locatie = 1 ondernemer = 1 gezin is achterhaald
Ontwikkeling naar meerdere vestigingen vanwege
schaalgrootte en ruimtelijke ordeningsproblematiek
Ontwikkeling naar meerdere activiteiten op 1 plek (multifunctioneel bedrijfsconcept of meerdere vaardigheden gezinsleden)
Experimenten met collectieve exploitatie van meerdere bedrijven (specialisatie ondernemers)
Toenemende specialisatie op basis landhuur Toename van binding aan industrie / retail (contracten)
ICT, Genetica: landbouw meer beheersbaar; rijkere consumenten willen variatie
ICT en Genetics: proces wordt beter waarneembaar en programmeerbaar: minder moral hazard
Rijkere consumenten: willen productvariẽteiten ● Met hogere specificiteit van productiemiddelen en meer samenwerking tussen producenten ● Zie de markten: dagmarkten worden vervangen door langere contracten, joint ventures en zelfs deelnemingen in de keten.
Organisatorische arrangementen veranderen Programmability
Low
High
Asset specifity Low
High
Low
spot
long-t.
spot
joint
market
contract
mrkt
venture
cooperation
coop./ vertical
inside contract
vertical owner-
High
Contribution partners separable
High
Low © Boehlje
ownership
ship
4 aspecten voor 5 ketenorganisatievormen
Complexiteit transactie
CodificeCompetenren ties transactie leveranciers
Mate van expliciete coordinatie en machtsassymetrie
Type governance
Laag
Hoog
Hoog
laag
markt
Hoog
Hoog
Hoog
modulair
Hoog
Laag
Hoog
relationeel
Hoog
Hoog
Laag
Gevangene (‘captive’)
Hoog
Laag
Laag
hoog
(C) Gereffi et al, 2005
hierarchie
Gezinsbedrijven gedijen bij een goede supporting structuur • • • •
Dienstverlening Cooperaties OVO drieluik Productschappen
Helpen schaalgrootte – probleem op te lossen Via zelf-organisatie En op basis van hun lobby via de stembus
Research
Gouden driehoek
Business
Overheid en ngo
Nog meer ongunstige trends ??
Om beloning M/HBO-niveau van ondernemers te realiseren is schaalvergroting nodig; structuur is niet aangepast aan huidige technologie
Agribusiness en boeren willen besparen op
management: je verkoopt even makkelijk 100 ton dan 10 ton. Een jaarrekening is voor 500 koeien niet veel duurder dan voor 50 koeien
Weer scheiding tussen voor en achter: eigen baan partner (het huwelijk is ook niet zonder risico’s)
Goedkope uitvoerende ‘Poolse’ arbeid, ICT, liberale pacht, financieringsvormen, risk management maken schaalvergroting en specialisatie in management mogelijk ● Bedrijven krijgen dus MKB trekjes.
Ontwikkeling van bedrijfssystemen n.t.w. / ha Landb beleid
Gezinsbedrijf (family farm) Keuterboeren (subsistence farm)
AKIS.gov
Plantages latifundia, kolchoze
Agr. Familieonderneming (mkb) –ag. family firm 3rd gen. uni
Stadslandbouw
Hobbyboeren
Tijd
Metropolitan agriculture
AgriFood Netwerken
De glazen bol voor de discussie:
Aantal bedrijven zal bijven dalen, rest wordt groter Opnieuw een scharnierpunt: quota verdwijnen Zuivel zal het beter doen dan intensieve veehouderij ● Zeker bij transatlantische handelsdeal
Transnationals en NGO nemen rol over van overheid ICT zet zeer sterk door ● Zal het ook organisatievormen veranderen? ● Zullen social media en transparantie de kloof met de burger overbruggen?
Grote onbekende: hoe denkt burger in 2030 over platteland en voedselketen (en EU subsidies) ??
● En de law of the unintended consequences
Dank voor de aandacht, vragen en discussie?
[email protected] www.lei.wur.nl
Effect op landbouwkundig onderzoek
Traditionele AKS is nu AKIS, en straks ? Van gerichtheid op productieverhoging naar verlaging milieu-effecten (van verlagen private kostprijs naar verlagen sociale kostprijs)
Van mono-disciplinair naar multi- en interdisciplinair En nu ook naar transdisciplinair ? Grotere rol van bedrijfsleven in financiering? ● In Nederland: Topsectorenbeleid: PPP? ● EU: FI-PPP in ict, BRIDGE in biobased .,....
Overheid wil dat onderzoek past in het innovatiebeleid
