Petra Berkhout
Onderzoeker, Onderzoeksinstituut LEI Wageningen UR
GRONDONTWIKKELINGEN IN PERSPECTIEF
Grondontwikkelingen in perspectief Grondgebonden Ondernemen, 17 november 2015 Petra Berkhout
Structuur
Ontwikkeling landbouw (1950=100) 120 100
Areaal
80 60 40
Arbeid
20 0
Bedrijven 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2014
Ontwikkeling landbouw (1950=100)
450 400
Dieren
350 300 250 200 150
Areaal
100
Arbeid Bedrijven
50 0 1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
2014
Gem.opp. melkvee- en akkerbouwbedrijf euro/ha
ha/bedrijf
60000
60
50000
50
40000
40
30000
30
20000
20
agrarische grondprijs (euro/ha) akkerbouwbedrijven (ha/bedrijf) melkveebedrijven (ha/bedrijf)
10000
10
0
0 80
82
84
86
88
90
92
94
96
98
00
02
04
06
08
10
12
14
Bedrijfsontwikkeling 2000-2014
Hoe minder grondgebonden des te sterker de teruggang in het aantal bedrijven
In veehouderij sneller dan in akkerbouw Daling het grootst in glastuinbouw Akkerbouw het minst afgenomen
Ontwikkeling aantal bedrijven 25000
20000
Akkerbouwbedrijven 15000
Melkveebedrijven Intensieve veehouderijbedrijven
10000
Glastuinbouw- en champignonbedrijven 5000
0 2000
2005
2010
2014
Benutting landbouwareaal (1.000 ha) 1.200,00 1.000,00 800,00
Grasland Snijmaïs Akkerbouw Tuinbouw
600,00
400,00 200,00 0,00 2000
2014
Gebruikstitels van landbouwgrond 1.200
1.000
800
Eigendom Erfpacht
600
Pacht totaal Overige gebruikstitels a) 400
200
0 2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Handel en prijzen
Grondtransacties particulieren 80000,0 70000,0 60000,0 50000,0 40000,0 30000,0 20000,0 10000,0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
-
Grondtransacties niet-particulieren 25000,0
20000,0
15000,0
Provincies Gemeenten BBL
10000,0
Vennootschappen
-
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
5000,0
Prijs onverpacht gras- en bouwland 2005-2015 (2e kwartaal) 60000
55000
50000
45000
40000
35000
Gemiddelde per kwartaal 30000
Voortschrijdend gemiddelde vier kwartalen
25000
20000 05-4
06-2
06-4
07-2
07-4
08-2
08-4
09-2
09-4
10-2
10-4
11-2
11-4
12-2
12-4
13-2
13-4
14-2
14-4
15-2
Regionale verschillen grondprijs Gemiddelde prijs per landbouwgebied, 2012-2015
Grondprijs: internationale vergelijking 50.000
45.000 40.000
Nederland Denemarken
35.000
Duitsland
30.000
Frankrijk
25.000 20.000
15.000 10.000 5.000 0
Ontwikkeling grondprijs
Afgelopen decennia is grondprijs meer gestegen dan de inflatie
Grondprijs is ook meer gestegen dan het gemiddelde inkomen per hectare
Stijging sterk bepaald door de doorgaande bedrijfsvergroting
Agrarische grondprijs bepaald door marginale grondinkomen, niet het gemiddelde inkomen
Andere factor: de sterke verlaging van de rentevoet sinds eind jaren tachtig
Grondprijs versus toegevoegde waarde (1970=100) 1300 1200 1100 1000 900
Prijs onverpacht gras- en bouwland Netto toegevoegde waarde melkveehouderij Netto toegevoegde waarde akkerbouw
800 700 600 500
400 300 200 100 0 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Toekomst?
Grondmarkt: bijzondere kenmerken Geen homogene markt: ieder perceel is uniek
Grond is niet maakbaar: schaarste leidt tot prijsstijging Externe effecten kunnen bepalend zijn voor de waarde
Door specifiek grondgebruik ontstaan ook publieke goederen (open ruimte, landschap)
Een en ander leidt tot overheidsbemoeienis: ruimtelijke ordening, infrastructuur, milieu, landbouw, natuur
Invloeden agrarische grondmarkt
Algemeen-economische ontwikkelingen, waaronder werkgelegenheid buiten landbouw en rentevoet
Vraag naar ruimte voor andere functies dan landbouw: bedrijven, infrastructuur, wonen, natuur en water
Landbouwontwikkelingen, mede onder invloed van overheidsbeleid voor landbouw en milieu
Grondgebondenheid melkveehouderij
Melkveewet => voorwaarden aan toename
fosfaatproductie boven referentie (grond of verwerken)
AMvB => om grondgebondenheid te bevorderen Verwachting tot 2 juli: vraag naar grond neemt toe, vooral in Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel
Grondgebondenheid melkveehouderij
Sinds 2 juli: fosfaatrechten => productierechten Grote onduidelijkheid over effecten, per bedrijf anders Hebben de groeiers genoeg rechten? Kunnen ze groei opvangen met verlagen fosfaatexcretie?
Gaat het geld in de grond of in de rechten?
Toekomstige ontwikkelingen
Schaalvergroting zet door Perspectieven grondgebonden sectoren? Milieuwetgeving invloed, exacte effect zal per regio en bedrijf anders zijn
Trend grondprijs is stijgend, maar dat sluit (tijdelijke) prijsdalingen niet uit
Risicoanalyse!
Dank voor uw aandacht
Nieuwe Database Agrarische Grondmarkt Doel: Kadaster en LEI Wageningen UR publiceren in
beknopte vorm en op regelmatige basis over de agrarische grondmarkt. En leveren maatwerk aan externe partijen (w.o. voor berichten ASR vastgoed).
Basis: Overboekingsdatabase (OVB), aangevuld met geografische en administratieve gegevens
Overige bronnen: Digitale Kadastrale Kaart (DKK),
Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) (bebouwing), Landbouwtelling en de Basisregistratie Percelen (BRP)
Mestwetgeving
Wet Verantwoorde groei Melkveehouderij (1-1-2015) ● toename fosfaatproductie boven de
melkveefosfaatreferentie van 2013 op eigen grond plaatsen, voor 100% verwerken of een combinatie
AMvB ● Begrenst mestverwerking voor bedrijven met melkvee die uitbreiden
Fosfaatrechten ● Ref.jaar 2014 plus veranderingen tot 2 juli 2015
Prijs los land: onverpacht en verpacht 60000 50000 40000
Prijs onverpacht los land Prijs verpacht los land
30000 20000 10000 0
65 67 69 71 73 75 77 79 81 83 85 87 89 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09 11
