Transitiekaart Binnensingelgebied Enschede
van leegstand naar mogelijkheden
in opdracht van
Inventarisatie Analyse Concept Realisatie
Inventarisatie
Boddenkamp
LasonderZeggelt
Laares
Schuttersveld De Bothoven
Centrum Stadsweide
HorstlandenVeldkamp
Janninkkwartier
Centrum Zuid Hogeland Noord Getfert
11 deelgebieden
Centrum Omgeving Stadscentrum tussen spoorlijn, De Ruyterlaan/ Ripperdastraat, Boulevard 1945 en Oldenzaalsestraat Oude centrum van de stad met oorspronkelijk stratenpatroon Kernwinkelgebied van Enschede; sterke menging van een grote variatie aan functies
Leegstand 99 leegstaande gebouwen 1 braakliggend terrein (Walstraat/Zuiderhagen) Grote variatie in duur leegstand Hoofdzakelijk winkels, enkele horecapanden, veel kantoren aan westzijde Concentratie in Noorderhagen, De Heurne, Piet Heinstraat/Nijverheidslaan/Tromplaan Veel leegstaande appartementen/ woningen boven winkels en horeca
Opvallende locaties • Telefooncentrale PTT – Kruispunt de Graaff • • • • • • • •
Kantoorgebouw – Kalanderplein Schouwburg – Langestraat vm. SLO-kantoor – Beltstraat Zuidmolen Irenepromenade en Hofstraatpassage Voormalige bankvilla’s – Tromplaan Café de Poort van Kleef – Oude Markt Lunatic – Oude Markt
Toekomstige leegstand • De Maere – de Ruyterlaan • Openbare Bibliotheek – Pijpenstraat
Centrum Zuid Omgeving Gebied met grootschalige stedelijke voorzieningen, hoofdzakelijk gebouwd tussen jaren 60 en 90 van de vorige eeuw Wijkvoorzieningen langs Kuipersdijk Leegstand 19 leegstaande gebouwen 1 braakliggend terrein (Ledeboerstraat) Gemiddeld langer dan 3 jaar leeg Hoofdzakelijk kantoren, enkele winkels, een groot restaurant Concentratie aan uiteinden Kuipersdijk en Brinkstraat Opvallende locaties • Braakliggend terrein Mooienhof/Spelbergsweg • Winkel-/kantoorruimte onder nevengebouw Alphatoren: nog nooit verhuurd geweest • Restaurant Seasons Toekomstige leegstand • Huidig hoofdkantoor Domijn/ voormalig Postkantoor – Boulevard 1945
Schuttersveld Omgeving Voormalige locatie textielfabriek Schuttersveld (van Heek); villa en park nog aanwezig Meubelboulevard (begin jaren 90)tussen spoorlijn, Hengelosestraat en Tubantiasingel Grote winklelloodsen/showrooms, twee verdiepingen Verouderde architectuur en inrichting openbare ruimte Leegstand 12 leegstaande gebouwen Gemiddeld langer dan 3 jaar leeg 11 winkelloodsen/bedrijfsruimtes en een voormalig schoolgebouw Concentratie aan de achterzijde van het terrein, verder weg van de Hengelosestraat Opvallende locaties • Voormalig gebouw ROC
Boddenkamp Omgeving Wijk gelegen tussen spoorlijn, Hengelosestraat, Deurningerstraat en Boddenkampsingel Gemengde wijk uit begin 20ste eeuw: wonen, industrie, stedelijke voorzieningen Gevarieerde en bijzondere architectuur Veel industrie is gesloopt, om plaats te maken voor woningbouw of nieuwe bedrijvigheid Wijkvoorzieningen langs Deurningerstraat Leegstand 18 leegstaande gebouwen 4 braakliggende terreinen Gemiddeld langer dan 3 jaar leeg Voormalig industrieterrein: veel braakliggend terrein, grote en kleine gebouwen Concentratie aan Boddenkampstraat, Hengelosestraat en Kottendijk Opvallende locaties • Ambachtsschool – Boddenkampstraat • Melkhal – Kottendijk • Garagebedrijf tussen Kottendijk en Deurningerstraat • voormalig Connexxion-terrein Toekomstige leegstand • Rabobank – Raiffeisenstraat
Lasonder-Zeggelt Omgeving Woonwijk (eerste decennia twintigste eeuw) tussen spoorlijn, Deurningerstraat, Oldenzaalsestraat en Lasondersingel Privéwoningen , aaneengesloten of vrijstaand, gebouwd in particulier opdrachtgeverschap Appartementencomplexen aan zuidzijde wijk Verscheidenheid in architectuur Voorzieningen (winkels e.d.) aan radialen De Cultuurmijl (Blijdensteinlaan) loopt door het hart van de wijk Leegstand 24 leegstaande gebouwen, verschillende categorieën 6 braakliggende terreinen Meestal langer dan 3 jaar leeg Concentratie aan Molenstraat en Deurningerstraat Opvallende locaties • Voormalig Arkegebouw – Deurningerstraat • Garage en winkels – Deurningerstraat • Detakerk – Blijdensteinlaan • Voormalige bloemenwinkel Eeuwige Lente – Molenstraat • Fabriekshallen – Visserstraat/Niermansgang Toekomstige leegstand • ITC-appartementengebouw – Benthemstraat • Flatgebouwen – Molenstraat
Laares Omgeving Woonwijk (eerste decennia twintigste eeuw) tussen spoorlijn, Oldenzaalsestraat en Laaressingel Kleinere privéwoningen, meestal aaneengesloten en gebouwd door coöperaties Grootschalige sloop en nieuwbouw (recent) Voorzieningen (winkels e.d.) aan Oldenzaalsestraat, vroeger ook Leliestraat en Rozenstraat; buurtvoorzieningen zijn grotendeels verdwenen Veel kamerverhuur in voormalige eengezinswoningen en winkels Leegstand 8 leegstaande gebouwen – winkels 8 braakliggende terreinen – ontwikkeling woningbouw Gebouwen meestal langer dan 3 jaar leeg, terreinen langer dan 3 jaar braak Opvallende locaties • Grote braakliggende terreinen – Laaresstraat, Korenbloemstraat en Rozenstraat • voormalige school, in gebruik als ateliers – Minkmaatstraat
De Bothoven Omgeving Woonwijk tussen spoorlijn, Oldenzaalsestraat, Gronausestraat en Oliemolensingel Deels privéwoningen, gebouwd in beginjaren 20ste eeuw Tattersall en Transburg: sociale woningbouw uit jaren 80, op voormalige fabrieksterreinen Grootschalige bouw appartementencomplexen voor ouderen, doorlopend vanaf jaren 60, in zuidelijk deel van de wijk Voorzieningen (winkels e.d.) aan Oldenzaalsestraat , Lipperkerkstraat/de Klomp, Gronausevoetpad en Oliemolensingel Leegstand 32 leegstaande gebouwen – verschillende categorieën Gebouwen meestal langer dan 3 jaar leeg Opvallende locaties • Watertoren – Hoog & Droog • Voormalige ABN-AMRO – Oldenzaalsestraat • Kantoorruimtes en winkels aan Lipperkerkstraat (oud en nieuw) • Kunsthuis van het Oosten – Gronausevoetpad • Polaroidfabriek, in herontwikkeling als Polaroid Performance Factory • Bothofschool, in gebruik als ateliers B93 • TheeHuis Enschede – Gronausevoetpad Toekomstige leegstand • Drinkwaterzuivering Hoog & Droog
Hogeland Noord Omgeving Woonwijk tussen Gronausestraat, Mooienhof, Kuipersdijk en Hogelandsingel Privéwoningen , aaneengesloten of vrijstaand, gebouwd in particulier opdrachtgeverschap Voorzieningen (winkels e.d.) aan Brinkstraat en Kuipersdijk Goed functionerende, welvarende wijk Leegstand 12 leegstaande gebouwen – winkelruimte en restaurant Zeer weinig leegstand; gebouwen staan in het algemeen kort leeg Concentratie aan Kuipersdijk en Brinkstraat Toekomstige leegstand • Gebouw Nationale Reisopera – Perikweg
Getfert Omgeving Woonwijk tussen Zuiderval, Haaksbergerstraat, MST, Celebesstraat, Kuipersdijk en Getfertsingel Arbeiderswoningen, gebouwd in beginjaren 20ste eeuw Grootschalige woningbouw op voormalig industrieterrein tussen Getfertweg en Zuiderval Voorzieningen (winkels e.d.) aan Wooldriksweg en Kuipersdijk Leegstand 40 leegstaande gebouwen/ruimtes – winkels en bedrijfsruimtes 8 braakliggende terreinen Duur leegstand wisselend Concentratie aan Haaksbergerstraat, Getfertweg en Wooldriksweg Ontwikkeling Hardick & Seckel gestagneerd – grootschalige braakligging Opvallende locaties • Kantoorcomplex – Getfertstraat/ Zuiderspoorstraat • Hardick & Seckelterrein – Kalimantanstraat • De Hofwachter (kantoor b.g.) – hoek ZuidervalGetfertsingel
Janninkkwartier Omgeving Oud industrieterrein (Jannink)tussen Zuiderval, Haaksbergerstraat en Varviksingel Bouw van grote bedrijfshallen op deel van voormalig industrieterrein (Gamma, autoshowrooms, e.d.), deels alweer gesloopt Voormalige Janninkfabriek grotendeels getransformeerd tot wooncomplex met startersappartementen Leegstand 4 leegstaande gebouwen/ruimtes – fabriekshal en bedrijfsgebouwen 5 braakliggende terreinen Langdurige leegstand en braakligging >3 jaar; in afwachting van planontwikkeling Janninkkwartier (woningbouw, bedrijven, onderwijs, kantoren, winkels, horeca) Concentratie aan Zuiderval Opvallende locaties • Janninkfabriek – hoek HaaksbergerstraatZuiderval • Braakliggende terreinen tussen Zuiderval en Cromhoffsbleekweg
Horstlanden-Veldkamp Omgeving Woonwijk voor arbeiders, rondom de fabrieken waar deze werkten, tussen Emmastraat, Haaksbergerstraat en Pathmossingel Woningen voor beter gesitueerden en voorzieningen aan de randen Veel van de fabrieken zijn inmiddels gesloopt, o.a. voor de nieuwe woonwijk Groene Bogen De overgebleven fabriekshallen staan nu leeg of leiden een marginaal bestaan Voorzieningen vanouds aan Emmastraat, Blekerstraat en Haaksbergerstraat – steeds verder teruglopend Leegstand 15 leegstaande gebouwen/ruimtes – fabriekshal en bedrijfsgebouwen 4 braakliggende terreinen Langdurige leegstand en braakligging >3 jaar Concentratie aan Haaksbergerstraat en Blekerstraat Opvallende locaties • Robitexfabriek – Blekerstraat • Machinefabriek – Blekerstraat
Stadsweide Omgeving Oude villawijk rond Volkspark, tussen spoorlijn, De Ruyterlaan/Ripperdastraat, Emmastraat en Volksparksingel Grootschalige voorzieningen (ziekenhuis/Saxion hogeschool en Stadsmatenziekenhuis) en omvangrijke appartementencomplexen zijn later toegevoegd Wijkvoorzieningen langs Emmstraat Leegstand 19 leegstaande gebouwen/ruimtes – fabriekshal en bedrijfsgebouwen 1 braakliggend terrein – in gebruik als parkeerterrein van Saxion Langdurige leegstand en braakligging >3 jaar Concentratie aan Ripperdastraat en Volksparksingel Opvallende locaties • Winkels – Volksparksingel • Villa’s – Ripperdastraat • Slachthuisvilla – Volksparksingel
Toekomstige leegstand • Stadsmatenziekenhuis – Ariënsplein • Ledeboervilla – Kortenaerstraat
>350 leegstaande gebouwen en braakliggende terreinen
Uitgelicht
Detakerk
Ambachtsschool
vm. Arke
Bedrijfspand Schuttersveld
Leegstaand gebouw
Braakliggend terrein
Ambachtsschool Melkhal Brandweerkazerne Meubelplein (meerdere) ROC Schuttersveld Arke Deurningerstraat Lunatic Hofpassage Irenepromenade Kantoor Kalanderplein ABN-AMRO Kunsthuis v/h Oosten Schouwburg Telefooncentrale SLO Zuidmolen De Maere Restaurant Seasons Machinefabriek Robitexfabriek Janninkfabriek De Hofwachter
Snuverink Twepa Connexxionterrein Laares Mooienhof Cromhoffsbleekweg Zuiderspoor Hardick & Seckel
Laares
Toekomstige leegstand Rabobank Raiffeisenstraat Openbare Bibliotheek Stadsmatenziekenhuis Voormalig Postkantoor (nu hoofdkantoor Domijn)
(Tijdelijk) hergebruik Polaroid Performance Factory Fabrieksschool Robsonterrein Langestraat 43 Speelterreinen + hondenrenvelden
Irenepromenade
Janninkfabriek
Beperkte inventarisatie De inventarisatie beperkt zich tot de commerciële gebouwen en de braakliggende terreinen binnen de singel De leegstand en de daarmee verbonden problemen beslaan echter de gehele gemeente en meer categorieën bebouwing
Voor een succesvolle transitie in de gemeente Enschede is verdere inventarisatie noodzakelijk: Woningen binnen de singel Bebouwde kom buiten de singel Landelijk gebied Redenen/factoren hergebruik vastgoedeigenaren
Analyse Concentraties Lijnen Radialen Hoofdstraten wijken en buurten Straten centrum Opvallend Zeer weinig leegstand langs de Singel, Oldenzaalsestraat, Gronausestraat en in Hogeland
Gebieden Industrie- en bedrijventerreinen (incl. voormalige) Herontwikkelingsgebieden woningbouw
Conclusies Leegstand in het gebied komt hoofdzakelijk geclusterd voor Leegstand is veel te vinden in oude voorzieningenstraten en verouderde bedrijventerreinen In de directe omgeving van leegstand bevinden zich veel standaardisatie, outletwinkels en kamerverhuur Rondom de leegstand gaan ook de leefbaarheid, de staat van onderhoud en de kwaliteit van de voorzieningen in de omgeving achteruit Oorzaken van leegstand en braakligging zijn verplaatsing van voorzieningen naar de periferie en overaanbod van ruimte
Geschiktheid voor hergebruik van kansloos tot kansrijk Kansloos Geen
Kansarm Volledig hergebruik van een aaneengesloten braakliggend terrein Gebouwen en ruimtes in zeer slechte staat van onderhoud Gebouwen en terreinen waarvoor de veiligheid niet gegarandeerd kan worden in geval van een calamiteit Gebouwen en terreinen in de periferie, niet omringd door woonbuurten of bedrijvigheid Veel gebouwen – voor een groot aantal vormen van gebruik of standaardoplossingen
Goede kans Groot deel van de gebouwen en terreinen, ingeval van maatwerk, initiatiefnemers en vruchtbare coalities
Kansrijk Grote, flexibel indeelbare gebouwen op centrale locaties – meerdere functies Kleine, centraal gelegen gebouwen of ruimtes – klein aantal functies Individuele braakliggende kavels
Koers053 Minder ruimtelijke en economische ontwikkeling Meer en langduriger leegstaande gebouwen en braakliggende terreinen
Meer behoefte aan alternatieve vormen van ontwikkeling Meer mogelijkheden voor andere vormen van ruimtegebruik
Nieuwe vormen van gebruik selectie van resultaten totnogtoe
gebouw terrein Tijdelijk hotel
De Kracht van Vlas 2011 Recitalpaviljoen
Tetem kunstruimte
Polaroid Performance Factory
Kunst in het Volkspark
Enschede aan Zee
Abondantus gigantus
TheeHuis Enschede Galerie Quinta Bies
SHOW
Service2Media + PIT
Fabrieksschool
Stadscamping
Concept Leegstaande gebouwen en braakliggende terreinen gebruiken om
De maatschappij en de bedrijvigheid op een andere manier te organiseren Ruimte te bieden aan nieuwe ondernemingen, culturele activiteiten en wijkeconomie
Nieuwe vormen van ruimtegebruik en economie te ontwikkelen Voorwaarden Interactie tussen verschillende bedrijven en instellingen Participatie van en co-creatie met bewoners en ondernemers Matching tussen eigenaren en initiatiefnemers Maatwerk Economische en/of maatschappelijke opbrengsten
Kansen grootschalig hergebruik Toepassen van nieuwe vormen van gebruik op verschillende zones in de stad en verschillende categorieën van gebouwen en terreinen Innovatie + productie + werkgelegenheid Combinatie van ontwikkeling van innovatieve technologie en ondernemerschap met (hoogwaardige) productie, werkgelegenheid en leerlingstelsels/onderwijs UT en Saxion verbinden met buurten, bevolking en ondernemers Technologieshowroom + duurzaamheidscentrum Innovatiepark bouwmethoden Ingenieursbureau Twente Stadslandbouw – grootschalig en intensief Wonen + zorg Nieuwe combinaties van wonen en zorg Collectief particulier opdrachtgeverschap – wonen en ondernemen Studentenhuisvesting + innovatieve bedrijvigheid Woonwerkgemeenschappen
Winkels + horeca Culinair cluster Kleine hotels en hostels geïntegreerd in andere voorzieningen Combinaties van winkels met horeca en (live) kunst Internetwinkelshowroom Kunst Cultureel centrum – kunst, welzijn en samenleving Depotexpositieruimte Productie van kunstwerken samen met buurtbewoners Kunstreproductie Street Art Centrum Art Brut Centrum Buurtvorming + maatschappij Buurtuinen, moestuinen en tijdelijke parken Jeugdcultuur In allerlei vruchtbare combinaties
Initiatiefnemers + (her)gebruikers Ondernemers Startende ondernemers – nieuwe ideeën + interactie Ervaren ondernemers – voortzetting bedrijf/verbreding/samenwerking Bedrijven – nieuwe formules winkels + horeca Bedrijven – onderzoeks- en productiecentra nieuwe technologie Recreatie- en toerismeondernemers Kunstenaars Individuele kunstenaars Kunstenaarscollectieven Hobbykunstenaars Bewoners Buurtvoorzieningen Wijkeconomie Buurtuinen + moestuinen Maatschappelijke instellingen Ruimte(s) voor samenwerking Onderzoeks-/onderwijsinstellingen Onderzoekscentra Studentenhuisvesting Spin-offbedrijven als testcentra en inkomstengenerators
Aanpak Afstemmen mogelijkheden gebied en nieuwe vormen van gebruik Matchen initiatiefnemers met gebouwen en terreinen Betrekken buurt – bewoners, ondernemers, instellingen
Bouwen van een wijdvertakt netwerk dat de initiatieven ondersteunt en ervan profiteert Combineren van gebruik – maatwerk
Financiering d.m.v. een breed spectrum aan sponsoren en crowdfunding Klein beginnen en toepassen groeimodel Combineren van meerdere locaties t.b.v. buurtontwikkeling
Bijvoorbeeld – culturele/commerciële/sociale centra
Garage Notweg – Amsterdam
Pakhuis de Zwijger – Amsterdam
Sectie C – Eindhoven
Schieblock – Rotterdam
NUtrecht – Utrecht
Le Lieu Unique – Nantes
SESC Pompéia – São Paulo
Rote Fabrik – Zürich
Perspectief tijdelijk gebruik multifunctioneel + tijdelijk hergebruik als startmotor voor herontwikkeling en nieuwe vormen van organisatie
ideastore + interactie ondernemers
voorzieningen winkelhart
cultureel centrum tijdelijk openbaar groen: moestuinen, lanen, parken, natuur
De mogelijke gevolgen van tijdelijk gebruik Eindhoven
Havengebied Rotterdam
IJ-oevers Amsterdam Arnhem
Meatpacking District New York
Realisatie PIT – Langestraat 43 Verschillende ondernemers en ontwerpers – Walstraat in ontwikkeling
Verschillende ondernemers – Langestraat 43A In ontwikkeling
Arkegebouw – Deurningerstraat in overleg
