Training van impulscontrole bij oudere bestuurders: Effecten op impulscontrole en rijvaardigheid

Training van impulscontrole bij oudere bestuurders: Effecten op impulscontrole en rijvaardigheid Ariane Cuenen Ellen M.M. Jongen Tom Brijs Kris Brijs Robert A.C. Ruiter Ramona Guerrieri Geert Wets

Vlaams Congres Verkeersveiligheid (VCV) 13 mei 2014, Oostende

Overzicht

Inleiding Stoppen met rijden  sociaal isolement en depressie (Marottoli et al, 1997; Ragland et al, 2005)  Mobiliteit bewaren = cruciaal Veroudering  daling in cognitieve vaardigheden die belangrijk zijn voor rijden (West, 1996):  Impulscontrole = vaardigheid om automatische reacties te onderdrukken wanneer noodzakelijk (Miyake et al, 2000)

Inleiding Relatie tussen impulscontrole en specifieke rijmaten bij jongere bestuurders (Jongen et al, 2011; Ross et al, 2014) Geen relatie tussen impulscontrole en algemene rijprestatie van oudere bestuurders (Adrian et al, 2011) Tot op heden: Geen onderzoek naar een relatie tussen impulscontrole en specifieke rijmaten bij oudere bestuurders

Inleiding Cognitieve training bij ouderen zorgt voor een verbetering in:  Cognitieve vaardigheden (o.a. Ball et al, 2002, 2007, 2013)  Rijvaardigheid (o.a. Ball et al, 2010, 2013) Tot op heden: Geen onderzoek naar een specifieke cognitieve training van impulscontrole bij oudere bestuurders Wel in andere domeinen bij jongeren:  Consumptie van alcohol (Houben, 2011)  Consumptie van hoog calorie voedsel (Houben et al, 2011)

Onderzoeksvragen

1) Wat is de relatie tussen impulscontrole en specifieke rijmaten bij oudere bestuurders? 2) Zorgt een training van impulscontrole voor een verbetering van impulscontrole bij oudere bestuurders? 3) Vertaalt een verbetering in impulscontrole zich naar een verbetering in rijden?

Overzicht

Inclusie criteria ≥ 65 jaar Actieve bestuurder Geen beroerte in de afgelopen 4 maanden Mini-Mental State Examination (MMSE) score ≥ 25

59 vrijwilligers  42 deelnemers Willekeurige toewijzing aan:  Controle conditie: N=20  Experimentele conditie: N=22 Rijvaardigheid en impulscontrole 2x gemeten:  Pre-test  Post-test

Impulscontrole Stop Signaal Taak (SST; Logan and Cowan, 1984): “Reageer zo snel mogelijk op een go signaal, of onderdruk de reactie bij een stop signaal”

Maat van impulscontrole = Stop Signaal Reactie Tijd (SSRT): Tijd dat deelnemers nodig hebben om hun oorspronkelijke reactie te onderdrukken na het horen van het stop signaal

Rijsimulator

Rijsimulator Situaties die moeilijk zijn voor de oudere bestuurder:  Links afslaan op een kruispunt (Yan et al, 2007)  Voorrang van rechts geven (Zhang et al, 1998)  Reacties op kritieke gebeurtenissen (Horswill et al, 2009)

Specifieke rijmaten:  Hiaatacceptatie (s)  Voorrang van rechts geven (ja of nee)  Detectie van kritieke gebeurtenissen (s)  Oranje licht stoppen (ja of nee)  Ongevallen (aantal)

Impulscontrole training Aangepaste versie van de SST Thuis uitgevoerd via internet 25 sessies: 1 sessie / dag Toenemende moeilijkheid wanneer deelnemers verbeterden in impulscontrole

Controle conditie:  Begint elke sessie op niveau 0  Maximum niveau 2 haalbaar Experimentele conditie:  Begint elke sessie op het niveau van de vorige sessie  Maximum niveau 9 haalbaar

Overzicht

Deelnemers

Volledige groep

Controle conditie

Experimentele conditie

Leeftijd 73.95 jaar (SD=6.14)

Leeftijd 74.85 jaar (SD=5.62)

Leeftijd 73.14 jaar (SD=6.60)

MMSE 28.81 (SD=1.04)

MMSE 28.95 (SD=1.15)

MMSE 28.68 (SD=0.95)

Training: sessies

Volledige groep

Controle conditie

Experimentele conditie

Aantal sessies 22.86

Aantal sessies 22.70

Aantal sessies 23.00

Training: niveau

1: Relatie tussen impulscontrole en rijden Een verhoogde impulscontrole gaat gepaard met:

 Frequenter voorrang verlenen  Snellere detectie van kritieke gebeurtenissen

2: Effect van training op impulscontrole Iedereen een betere impulscontrole tijdens post-test dan tijdens pre-test

3: Effect van impulscontroleverbetering op rijden Vergeleken met de pre-test, tijdens de post-test, iedereen:

 Kleinere hiaatacceptatie  Frequenter voorrang aan rechts verlenen  Frequenter stoppen voor een oranje licht

3. Effect van impulscontroleverbetering op rijden Degene met een grote verbetering in impulscontrole tijdens de post-test:

 Minder ongevallen

 Snellere detectie van kritieke gebeurtenissen

Overzicht

1. Relatie tussen impulscontrole en rijden Een goede impulscontrole is verbonden aan een goede rijvaardigheid bij oudere bestuurders  Onderzoek naar specifieke rijmaten is belangrijk

2. Effect van training op impulscontrole Impulscontrole bij oudere bestuurders kan verbeterd worden door een training van impulscontrole  Zelfs een beperkte training kan effect hebben: Veelbelovende methode bij preventie/interventie van afname in impulscontrole  Degene met een lage impulscontrole hebben het meeste baat bij een training  Klinisch gebruik

3. Effect van impulscontroleverbetering op rijden Prestatie op specifieke rijmaten kan verbeterd worden door een verbetering in impulscontrole bij oudere bestuurders Veelbelovende methode bij preventie/interventie van afname in rijvaardigheid Prestatie op specifieke rijmaten kan verbeterd worden  Rijsimulatortraining

Conclusie De training had een:  Direct effect op impulscontrole  Indirect effect op sommige specifieke rijmaten (ongevallen en detectie van kritieke gebeurtenissen)

Component van een multidisciplinaire interventie: Veelbelovend voor training rijvaardigheid

Vragen?

Bedankt voor uw aandacht! [email protected]