Trainershandboek Man actief Activering van allochtone mannen in een kwetsbare positie
Trainershandboek Man Actief Activering van allochtone mannen in een kwetsbare positie
Perihan Utlu en Wil Verschoor
MOVISIE is hét landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor maatschappelijke ontwikkeling. We bieden toepasbare kennis, adviezen en oplossingen bij de aanpak van sociale vraagstukken op het terrein van welzijn, participatie, zorg en sociale veiligheid. In ons werk staan vijf actuele thema’s centraal: huiselijk & seksueel geweld, kwetsbare groepen, leefbaarheid, mantelzorg en vrijwillige inzet. Vizyon is een landelijk werkend adviesbureau voor innovatieve sociale, culturele en maatschappelijke ontwikkeling. Vizyon initieert, ontwikkelt, begeleidt en voert projecten uit in opdracht van en in samenwerking met gemeenten en instellingen op het gebied van managen van culturele diversiteit. Vizyon richt zich op de volwaardige participatie van nieuwe Nederlanders in de samenleving.
Colofon Deze publicatie is tot stand gekomen met subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, directie Emancipatie. Lokale financiering is verstrekt door de gemeente Utrecht, gemeente Rotterdam, stadsdeel Osdorp (Amsterdam) en Fonds 1818 (Den Haag).
Auteurs: Perihan Utlu en Wil Verschoor Eindredactie: Gerard Haverkamp Fotografie: Sijmen Hendriks Vormgeving: Avant la lettre Drukwerk: A-D Druk Bestellen: www.movisie.nl of www.vizyon.nl ISBN: 978-90-8869-034-1
© MOVISIE/Vizyon, maart 2009
Inhoudsopgave Introductie
5
Cursusprogramma
7
Week 1: Persoonlijke doelen
8
Dag 1: Kennismaken
9
Dag 2: Vaststellen van de persoonlijke doelen
14
Dag 3: Praktijk - feestelijke ondertekening van de persoonlijke doelen
18
Week 2: Identiteit en cultuur
19
Dag 1: Identiteit: wie ben ik?
20
Dag 2: Cultuur en migratie: ervaringen met succes en frustratie
24
Dag 3: Praktijk
28
Week 3: Identiteit en samenleving
29
Dag 1: Verantwoordelijkheden in gezin en maatschappij
30
Dag 2: Samenleving; mijn plaats daarin
34
Dag 3: Praktijk
37
Week 4: Man-zijn
38
Dag 1: Mannelijkheid en mannelijkheidscoderingen
39
Dag 2: Opvoeding
43
Dag 3: Praktijk
46
Week 5: Het gezin
47
Dag 1: Gezin en mijn rol daarin
48
Dag 2: Huiselijk geweld
51
Dag 3: Praktijk
54
Week 6: Het geloof
55
Dag 1: De invloed van het geloof (1)
56
Dag 2: De invloed van het geloof (2)
60
Dag 3: Praktijk
63
Week 7: Gezondheid
64
Dag 1: Gezondheid en allochtoon-zijn
65
Dag 2: Gezond blijven
68
Dag 3: Praktijk
71
Week 8: Arbeid
72
Dag 1: De betekenis van (vrijwilligers)werk
73
Dag 2: Stand van zaken van de persoonlijke doelen
76
Dag 3: Praktijk
79
Week 9/10: Verdieping, uitwerking, evaluatie en afsluiting
80
Achtergrondinformatie
81
Week 3: Identiteit en samenleving
29 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 1: Verantwoordelijkheden in gezin en maatschappij 1. Opening Tijdsduur 15 minuten
Doelgroep Bekend
Leerdoel • Terugkijken op de vorige week, vooruitkijken op deze week en vandaag • Sfeer van vertrouwen behouden • Als dat nodig is: herinneren aan regels en kaders
Werkvorm Plenair
Middelen Kistje met een slot/sleuteltje, naambordjes, tape
Korte beschrijving werkwijze • Beginnen met de dagelijkse opwarmer: de Gordiaanse knoop. De trainer maakt met tape een kleine cirkel op de grond. De deelnemers moeten een voor een in de cirkel komen staan en zorgen dat zij twee handen op de grond neerzetten. • Terugkijken op de vorige week: wat is er besproken, zijn er nog vragen, wat heeft het met de deelnemers gedaan? • Opening van het kistje. Dit geeft aan dat wat in de training besproken wordt vertrouwelijk blijft en niet naar buiten gaat. • Vooruitkijken op vandaag: welk thema gaan we bespreken en hoe gaan we dat doen? • Als dat nodig is: huishoudelijke mededelingen, de deelnemers wijzen op de regels en afspraken. • Afspraken maken voor de praktijkdag.
Aandachtspunten Vragen om bevestiging van de groep.
30 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 1: Verantwoordelijkheden in gezin en maatschappij 2. Je verantwoordelijkheid als man in het gezin en in de maatschappij Tijdsduur 150 minuten + 15 minuten pauze (2.45 uur)
Doelgroep Bekend
Leerdoel Bewustwording van de eigen verantwoordelijkheden, met focus op het eigen kunnen en inzicht in de eigen keuzes
Werkvorm • Selecteren van foto’s • Discussie en vertellen van eigen ervaringen • Vraag en antwoord • Korte rollenspellen
Middelen Veel verschillende kranten (Nederlandse en buitenlandse) van de afgelopen week, tijdschriften met veel foto’s
Korte beschrijving werkwijze • De trainer legt alle kranten en tijdschriften op tafel en vraagt de deelnemers om in groepjes van twee of drie een foto te zoeken van een man of vrouw, die naar hun mening verantwoordelijkheid in de maatschappij draagt. De trainer stelt vragen: wat weet je van deze man of vrouw, welke verantwoordelijkheid draagt hij of zij, wat vind je van deze persoon, hoe zou hij of zij verantwoordelijkheid dragen in de eigen huiselijke kring? • De trainer vraagt de deelnemers vervolgens hun eigen ervaringen te vertellen over genomen verantwoordelijkheid (als man, in het gezin, in de maatschappij), het succes dat daarbij is behaald en de keren dat het niet goed ging. • Kernvragen die kunnen worden gesteld: -- Wat is verantwoordelijkheid voor jou, wat versta je er onder (in gezin en maatschappij); welke keuzes heb je gemaakt? -- Hoe uit zich dat, in gezin en maatschappij? -- Wat bereik je ermee? -- Heb je je doel bereikt; kan het anders en zo ja hoe? • De trainer benadrukt steeds het positieve denken, het feit dat zij zelf keuzen hebben gemaakt of kunnen maken (‘Een ander doet het niet voor je’). De trainer daagt de deelnemers uit dit naar voren te brengen.
31 • trainershandboek man actief
• Bij een aantal vragen kunnen korte rollenspellen worden ingelast, bijvoorbeeld bij de vraag hoe de mannen verantwoordelijkheid uiten in gezin en maatschappij en hoe het eventueel anders kan.
Afsluitend motto ‘De sleutel tot alles zit in jezelf.’
Aandachtspunten De trainer focust steeds op de rijkdom van de mannen, dat wat ze al zijn, wat ze hebben aan eigenwaarde, hun persoonlijke en culturele bagage. De boodschap is: je bent een goede vader, onvervangbaar, geslaagd als moslim, als vader, als echtgenoot. En: je kunt niet EN een succesvol vader zijn EN tegelijkertijd het slachtoffer van discriminatie.
32 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 1: Verantwoordelijkheden in gezin en maatschappij 3. Evaluatie Tijdsduur 10 minuten
Doelgroep Bekend
Leerdoel Terugkijken
Werkvorm Plenair
Middelen Kistje met slot/sleuteltje
Korte beschrijving werkwijze • De trainer geeft een samenvatting van wat is besproken. De deelnemers schrijven voor zichzelf op wat ze hebben geleerd. Is er iets blijven liggen? Wat vond men er van? Wat neemt men mee naar huis? • Het kistje wordt gesloten en opgeborgen. Dit betekent dat alles wat vandaag besproken is binnenskamers blijft. • Vooruitblik op de dag van morgen: wat gaan we doen, wat moet er eventueel nog worden voorbereid?
33 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 2: Samenleving - mijn plaats daarin 1. Opening Tijdsduur 30 minuten
Doelgroep Bekend
Leerdoel • Terugkijken op de vorige dag, vooruitkijken op vandaag • Sfeer van vertrouwen behouden • Als dat nodig is: herinneren aan regels en kaders
Werkvorm Plenair
Middelen Kistje met een slot/sleuteltje, naambordjes
Korte beschrijving werkwijze • Beginnen met de wekelijkse wandeling. Gezamenlijk twintig minuten stevig doorwandelen; aan het begin en aan het eind nemen de mannen hun hartslag op en noteren die in de deelnemersmap, vergelijken met de hartslag van vorige week; wat zijn de verschillen? • Terugkijken op de vorige dag: wat is er besproken, zijn er nog vragen, wat heeft het met de deelnemers gedaan? • Opening van het kistje. Dit geeft aan dat wat in de training besproken wordt vertrouwelijk blijft en niet naar buiten gaat. • Vooruitkijken op vandaag: welk thema gaan we bespreken en hoe gaan we dat doen? • Als dat nodig is: huishoudelijke mededelingen, de deelnemers wijzen op de regels en afspraken.
Aandachtspunten Vragen om bevestiging van de groep.
34 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 2: Samenleving - mijn plaats daarin 2. Jij en de samenleving Tijdsduur 120 minuten + 15 minuten pauze (2.15)
Doelgroep Bekend
Leerdoel Inzicht krijgen in de eigen positie in de samenleving
Werkvorm • Tekeningen (cirkels) maken • Groepsdiscussie
Middelen Vellen A3-papier, stiften of kleurpotloden, whiteboard of flap-over, een schaal met verschillende soorten fruit
Korte beschrijving werkwijze • De trainer legt uit dat het met culturen is als met het fruit in de fruitschaal: allemaal verschillende soorten en toch heet het allemaal fruit. • De trainer tekent een cirkel op het bord en legt uit: als dit de maatschappij is dan sta ik hier, dit is mijn gezin, mijn werk, familie, buren, buurt, de moskee, mijn Nederlandse netwerk, et cetera. • De trainer vraagt vervolgens aan de deelnemers om op een vel papier hun eigen situatie in de maatschappij aan te geven. • In de discussie komen een aantal kernvragen aan bod: waar sta jij in deze maatschappij, waar staat je gezin, de familie, de moskee, de Turkse gemeenschap, de buren, de buurt, je werk, je Nederlandse netwerk, et cetera. • Hoe sta je in contact met al deze mensen? Zijn het losse of vaste verbanden, hoe sterk zijn ze, hoe veilig of onveilig, geaccepteerd of niet-geaccepteerd? En ben je een eenling in de maatschappij? Het middelpunt? Een schakel? • Wat wil je zijn in de samenleving? Bereik je dat vanuit waar je nu zit? Is dit de plek waar je wilt zijn? Als dat niet zo is kan het anders en hoe kun je dat bereiken? Wat is daar voor nodig? • Hoe ziet de samenleving jou? Hoe plaatst de samenleving jou in de cirkels? Zoals jij het ziet, zien de anderen dat ook zo? Geef voorbeelden. • Als zij jou op een andere plaats zien, wat doet dat met jou? Bereik je je doel? Kan het anders? • De trainer eindigt weer met de verwijzing naar de fruitschaal.
35 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 2: Samenleving - mijn plaats daarin 3. Evaluatie Tijdsduur 10 minuten
Doelgroep Bekend
Leerdoel Terugkijken op de dag
Werkvorm Plenair
Middelen Kistje met slot/sleuteltje
Korte beschrijving werkwijze • De trainer geeft een samenvatting van wat is besproken deze week. De deelnemers schrijven voor zichzelf op wat ze hebben geleerd. Is er iets blijven liggen? Wat vond men er van? Wat neemt men mee naar huis? • Gezamenlijk de stand van zaken doornemen van de gestelde doelen: -- Wie heeft wat gedaan? -- Wat zijn de volgende stappen? -- Hoe kunnen de mannen elkaar helpen? Afspraken maken hierover. -- Per deelnemer benoemen wat de volgende stap is die moet worden genomen. • Het kistje wordt gesloten en opgeborgen. Dit betekent dat alles wat vandaag besproken is binnenskamers blijft. • Vooruitblik op de dag van morgen: wat gaan we doen, wat moet er eventueel nog worden voorbereid? • Vooruitblik op volgende week: deelnemers vragen een symbool voor mannelijkheid meenemen: wat is voor jou het symbool dat staat voor man en wat is het verhaal daar achter?
36 • trainershandboek man actief
Week 3: Identiteit en samenleving Dag 3: Praktijk Voorbeeld van praktijkinvulling • Bezoek aan een koffiehuis • Theatervoorstelling, filmhuis of bioscoop • Bezoek aan een kringloopwinkel • Bezoek aan een huis voor daklozen • Bezoek aan een gevangenis
37 • trainershandboek man actief
