Veranderingen doorvoeren is niet eenvoudig
Tot slot Halve eeuw van stabiele economische groei en welvaart
Uitgangspunt aanbevelingen De kernopdracht die voortvloeit uit deze opgaven en uitdagingen is het creëren van een lerende economie.
Ruw wakker geschrokken door
Aanbevelingen
Levensstandaard in Nederland toch nastrevenswaardig
Inleiding Nieuw innovatiebegrip
Toch oplettendheid geboden
Een drietal conclusies De uitdaging is om met vormen te komen die passen bij de komende decennia, die gebaseerd zijn op Hoe ziet dat er on de praktijk uit? (per sector / organisatie / afdeling / functie)
Wat is onze rol in deze snel veranderende wereld? Opgave 3: naar een lerende economie
Nieuwe randvoorwaarden aan de mogelijkheden om economisch beleid te voeren
Goed innovatiebeleid is dan ook primair: de sterkte van het innovatie-ecosysteem vergroten. Economie Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Verdienvermogen Nederland onlosmakelijk verbonden met processen van globalisering Natuurlijke hulpbronnen en mensen zullen schaars zijn en de beschik‐ baarheid van kapitaal is niet te voorspellen.
Waar liggen dan de meeste kansen? Met name productiviteit‐ sontwikkeling in de dien‐ stensector, meer in het bijzonder in de collectieve sector (gezondheidszorg en het onderwijs), dient meer aandacht te krijgen.
Investeren in de groei van productiviteit van
Daaruit ontstaat meteen een beeld van de economie anno 2013 Hoe kunnen overheden de economie van hun land het beste stimuleren? Nederland is onderdeel van een wereld die steeds sterker verweven raakt
Dat heeft consequenties voor het verdienvermogen van Nederland
De arbeidsproductiviteit in Nederland is in internationale vergelijking nog erg hoog
In het rapport Naar een lerende economie wordt uitgebreid geschetst hoe de economische structuur van Nederland zich over langere tijd heeft ontwikkeld.
Verdienvermogen centraal
En daarnaast door de beschik‐ baarheid van de benodigde bronnen voor productie
De nieuwe opgave neer op investeren in productiviteitsgroei: met minder meer doen
Toekomst (economisch gezien) minder rooskleurig
Economische groei in het Westen de komende decennia minder vanzelfsprekend
Opgave 2: Productiviteit Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Terwijl de samenwerk‐ ing er niet eenvoudiger op wordt
Dit vraagt om goed doordacht Overheden hebben een strategie nodig om te kunnen omgaan met de onzekerheden die verbonden zijn met deze groeiende internationale afhankelijkheden Landen gevoeliger dan ooit voor destabiliserende externe schokken
Halve eeuw van stabiele economische groei en welvaart 80 % van de Nederlandse bevolking is opgegroeid in een situatie waarin groei min of meer voor zich sprak De financiële crises Ruw wakker geschrokken door
Europese schuldencrisis Meervoudige recessie
Toekomst (economisch gezien) minder rooskleurig
Stijgende werkloosheid Levensstandaard in Nederland toch nastrevenswaardig Westerse economieën in zwaar weer Groep opkomende economieën
Inleiding
Tot slot
Aanbevelingen
Opgave 3: naar een lerende economie
Westen echter niet langer het centrum van mondiale, economische groei
Maar ook zuid-amerikaanse landen In technologisch en innovatief vermogen nu nog een voorsprong
Toch oplettendheid geboden
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Met name in Aziatische landen
Nederlandse bedrijfsleven kampt met problemen
Opgave 2: Productiviteit
Wat is onze rol in deze snel veranderende wereld?
Oude, multinationals houden zich steeds moeilijker staande Jongere, grote bedrijven hebben moeite de buitenlandse markten te betreden
De vraag die in ieder geval op tafel ligt : hoe kan Nederland op de langere termijn zijn brood verdienen? De WRR formuleert aanbevelingen voor het versterken van een lerende economie Financiële ruimte voor nieuw beleid beperkt
Nieuwe randvoorwaarden aan de mogelijkheden om economisch beleid te voeren
Economie
Verdienvermogen centraal
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Politieke landschap fragmenteert Politieke voorkeuren worden minder stabiel
Twijfels over verdergaande globalisering en europeanisering
Inleiding In het rapport Naar een lerende economie wordt uitgebreid geschetst hoe de economische structuur van Nederland zich over langere tijd heeft ontwikkeld. Enerzijds een hoogwaardige dienstensector (ongeveer 75 % van de nederlandse economie) Grotendeels zakelijke dienstverlening Een sterk gespreid specialisatiepatroon
Maar ook (semi)publieke dienstverlening Anderzijds de industriële sector (ongeveer 25 % van de Nederlandse economie) Bouw, landbouw en delfstoffenwinning
Tot slot
Aanbevelingen
Opgave 3: naar een lerende economie
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Economie
Een betrekkelijk constante sector-structuur Daaruit ontstaat meteen een beeld van de economie anno 2013
Het toont dat het moeilijk is voor nieuwe sectoren om door te breken in de export En dat bestaande sectoren (met name voedingsmiddelen, industriële producten en hightechsystemen en -materialen) goed zijn in het bewaren van hun positie. Ons totale aandeel in de wereldwijde export is meer dan drie procent De import en export zijn in internationaal vergelijkend opzicht erg groot ten opzichte van het BBP
Een sterke internationale oriëntatie Opgave 2: Productiviteit
Handelspatronen zeggen vooral iets over de sectoren waarin een land goed is in verhouding tot zijn omgeving. Zij zeggen nog weinig over het vermogen van een economie om mee te bewegen en nieuwe producten te ontwikkelen, wat een belangrijk kenmerk is van het verdienvermogen van een land.
Een beperkte complexiteit
De diversiteit en complexiteit van het exportpakket van een land is uitermate belangrijk, omdat het iets zegt over de aanwezige menselijke en organisatorische netwerken die kennis bevatten en die combineren tot producten Uit onderzoek in opdracht van de WRR is verrassend genoeg gebleken dat de economische complexiteit van de export van Nederland minder groot is dan de hoogte van het inkomen per hoofd van de bevolking zou doen vermoeden
En meer ondernemerschap dan vaak wordt aangenomen Verdienvermogen centraal
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
De Nederlandse economie kent een aantal grote bedrijven met een lange bestaansgeschiedenis, Maar wordt steeds meer gekenmerkt door nieuwe, kleinere ondernemingen en ZZP’ers
Inleiding
Economie Lineaire voorspellingen worden daarbij vaak gevolgd Daarbij wordt geprobeerd om uit het heden te extrapoleren wat in de toekomst interessante markten, sectoren en/of technologieën zijn, om vervolgens beleid te ontwikkelen dat daar op is afgestemd Dat is, zeker op de iets langere termijn, een riskante strategie De beste voorspelling is immers dat zaken anders zullen lopen dan wij nu denken Er is echter nog een ander spoor: dat van het versterken van het verdienvermogen. Dit is een optelsom van het vermogen om toekomstige kansen te benutten en toekomstige bedreigingen het hoofd te bieden. Hoe bepaal je deze kansen (en bedreigingen)?
Tot slot
Aanbevelingen
Opgave 3: naar een lerende economie
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Het gaat er daarbij om infrastructuur, instituties eb menselijk kapitaal toe te rusten dat ze adequaat kunnen inspelen op wisselende omstandigheden Verdienvermogen centraal
Hoe kunnen overheden de economie van hun land het beste stimuleren?
De meest robuuste kans op economische groei Voor de nederlandse economie levert dit 'spoor' op termijn
Het past bij een steeds complexere wereld En het biedt bovendien de beste mogelijkheden voor het voeren van eigenstandig beleid
Opgave 2: Productiviteit Het sleutelbegrip bij het organiseren van verdien‐ vermogen is responsiviteit
Drie opgaven die van belang zijn voor de Nederlandse economie 1) productiviteitsopgave
Context Nederlandse economie
2) Toenemende internationale verwevenheid 3) Inspelen op het snelle en veelvormige karakter van hedendaagse innovatiepro‐
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Moet meer met minder gebeuren
Inleiding
Economie
Verdienvermogen centraal
Nederland is onderdeel van een wereld die steeds sterker verweven raakt
En in mondiaal perspectief een kleine speler. Dat heeft de nodige consequenties Door de groei en ontwikkeling van opkomende landen
Economische groei in het Westen de komende decennia minder vanzelfsprekend
En door de organisatie van de productie van goederen en diensten in grensoverschrijdende productieketens Door technologische ontwikkelingen en globalisering worden meer functies automatiseerbaar en / of verplaatsbaar naar andere landen. Nationaal beleid Adequate internationale samenwerking
Dit vraagt om goed doordacht
Tot slot
Aanbevelingen
Opgave 3: naar een lerende economie
Opgave 2: Productiviteit
Coördinatie van economisch en sociaal beleid Om te kunnen komen tot duurzame en inclusieve globalisering
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Verschillende landen zijn de afgelopen jaren aan de gang gegaan om hun afhankelijkheden Op het gebied van energie en grondstoffen
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Op het gebied van water en voedsel
Overheden hebben een strategie nodig om te kunnen omgaan met de onzekerheden die verbonden zijn met deze groeiende internationale afhankelijkheden
Beter in kaart te brengen Echt beleid rond onderlinge afhankelijkheden wordt nog weinig gemaakt
Terwijl de samenwerk‐ ing er niet eenvoudiger op wordt
De eerste opgave die de toekomst aan ons verdienver‐ mogen stelt: regerend en reagerend omgaan met afhankelijkheden. Er zijn tal van onoverzichtelijke afhankelijkheden Het iconische voorbeeld is de recente bankencrisis De aanslagen op 11 september 2001 Landen gevoeliger dan ooit voor destabiliserende externe schokken
Etc. Daarnaast versterkt de informatie snelheid directe mondiale reacties en schokken in de economie Bovendien is een substantieel deel van deze schokken niet van tevoren te voor-spellen We groeien in dat opzicht van een wereld van risico’s naar een wereld van onzekerheden
Tot slot
Aanbevelingen
Opgave 3: naar een lerende economie Verdienvermogen Nederland onlosmakelijk verbonden met processen van globalisering Natuurlijke hulpbronnen en mensen zullen schaars zijn en de beschik‐ baarheid van kapitaal is niet te voorspellen.
Kapitaal Natuurlijke hulpbronnen En mensen
En daarnaast door de beschik‐ baarheid van de benodigde bronnen voor productie
Inleiding
Dat heeft consequenties voor het verdienvermogen van Nederland Dingen slimmer doen en nieuwe diensten en producten ontwikkelen
De nieuwe opgave neer op investeren in productiviteitsgroei: met minder meer doen
Maar de groei ervan is gestaag afgenomen in de laatste decennia van de vorige eeuw
Opgave 2: Productiviteit
Ondanks ingezette veranderingen op het gebied van De arbeidsproductiviteit in Nederland is in internationale vergelijking nog erg hoog
Niet uit te sluiten valt dat deze ontwikkelin‐ gen teniet werden gedaan door andere ontwikkelingen in tegengestelde richting.
Waar liggen dan de meeste kansen? Met name productiviteit‐ sontwikkeling in de dien‐ stensector, meer in het bijzonder in de collectieve sector (gezondheidszorg en het onderwijs), dient meer aandacht te krijgen.
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Mensen Kapitaal En natuurlijke hulpbronnen
Investeren in de groei van productiviteit van
Economie
Verdienvermogen centraal
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Tot slot
Aanbevelingen
Een nieuwe gedaante van innovatie heeft een aantal karakteristieken Geen lineair begrip van kennisontwikkeling Nu complexe innovatienetwerken centraal Het circuleren en ab‐ sorberen van bestaande kennis wordt daarmee steeds belangrijker
Kennis kan overal in de productieketen ontstaan
Nieuw innovatiebegrip
Inleiding
Speelt hierbij met name de vraag waar innovatieve ideeën - en de daaruit voortvloeiende kennis - voortkomt centraal? Geschetste overgang van Opgave 3: naar een lerende economie
1) Organisaties, relaties en carrièrepatronen dienen zich zo te ontwikkelen dat de circulatie van kennis maximaal is Kennis als grondhouding wordt daarentegen steeds belangrijker
3) wanneer innovatie steeds vaker een netwerkvorm aanneemt, vergt dat een daartoe geëigende vorm van governance
Hoe ziet dat er on de praktijk uit? (per sector / organisatie / afdeling / functie)
En dat betekent
Economie
Verdienvermogen centraal
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Een drietal conclusies
2) Innovatiebeleid dient contextspecifiek te zijn
Snelle veranderingen
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
De uitdaging is om met vormen te komen die passen bij de komende decennia, die gebaseerd zijn op
Goed innovatiebeleid is dan ook primair: de sterkte van het innovatie-ecosysteem vergroten.
Opgave 2: Productiviteit
Tot slot
Het managen van afhankelijkheden Het bevorderen van productiviteit En het centraal stellen van kennisabsorptie
Volgens de WRR zijn de belangrijkste opgaven bij de verdere ontwikkeling van het verdienvermogen van
Uitgangspunt aanbevelingen
In een kenniseconomie stond de ontwikkeling van nieuwe kennis centraal, de focus vooral lag op een (kleine) groep toptalenten En richt de aandacht op de volgende vragen Welke typen kennis zich kunnen ontwikkelen? Hoe kan die kennis worden uitgewisseld? En iedereen moet om kunnen gaan met nieuwe ideeën en veranderende om‐ standigheden.
En hoe kan er in brede zin worden geleerd?
Inleiding
Etc. Welke kunnen wij nog bedenken?
Aanbevelingen Een lerende economie is breder georiënteerd
'Tacit knowledge' in beeld krijgen
De kernopdracht die voortvloeit uit deze opgaven en uitdagingen is het creëren van een lerende economie.
Beleidsleren Wat is dat? Binnen organisaties / instituties leren
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Economie
Verdienvermogen centraal
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
Door
Vaardigheden leren Analytisch leren, technisch leren Van consumenten, toeleveranciers, etc. Het verbeteren van de instituties die kennis genereren en laten circuleren (koptekst) Lerend werken (Koptekst) Responsieve instituties Opgave 3: naar een lerende economie
Opgave 2: Productiviteit
Nederland doet het echter in internationaal vergelijkend perspectief goed als het gaat om het tot stand brengen van structurele transformaties De lange traditie van 'polderen' maakte Nederland uiteindelijk betrekkelijk wendbaar. Nederland doet het echter in internationaal vergelijkend perspectief goed als het gaat om het tot stand brengen van structurele transformaties
Veranderingen doorvoeren is niet eenvoudig
Inleiding
Tot slot
De opgave die nu voor ons ligt, is ook anders dan in het verleden.
Naar een lerende economie Investeren in het verdienvermogen van Nederland synopsis van WRR - rapport 90
Economie
Verdienvermogen centraal
Aanbevelingen
Opgave 3: naar een lerende economie
Opgave 2: Productiviteit
Opgave 1: Omgaan met afhankelijkheden
