Topregio voor een Topsector
Inhoud
Uniek foodcluster van wereldniveau
3
Uniek foodcluster van wereldniveau
Food Valley is een unieke en omvangrijke Wereldwijde concurrentie vereist
4+5
Regio FoodValley: sterker maken wat sterk is
clustering op wereldniveau van kennis en
6 + 7
Dynamische regio met perfect vestigingsklimaat
8+9
Omvangrijke opgaven voor een topregio
10
Een sterke regio door samenwerking
11
Partners en studies
wetenschap, bedrijven en onderzoeks instituten met één focus: voeding. Wageningen Universiteit en Research centre is het kloppend kennishart. Food Valley ontwikkelen tot hét agrofoodcentrum van Europa, de internationale topregio voor kennis en innovaties op gebied van gezonde en duurzame voeding. Dat is de belangrijkste doelstelling van de initiatiefnemers van de FoodValley Ambitie 2020.
De Nederlandse agrofoodsector bekleedt een internationale koppositie. Ze is onderdeel van de oplossing voor (inter)nationale uitdagingen rond voedselzekerheid, armoedebestrijding, energie, water, klimaat, vrede en stabiliteit. De sector verdient versterking, nationaal, Europees en mondiaal. Gerichte investering in innovatie en verduurzaming in agrofood, tuinbouw en visserij is ook nodig om de koppositie te behouden. Een goede wisselwerking tussen kennis, praktijk en beleid blijft een sleutelfactor voor succes in innovatie. Alle agrofoodsectoren verdienen ontwikkelingsperspectief, richting innovatie en verduurzaming. (Uit het Regeerakkoord – september 2010)
Een gouden driehoek gaat aan de slag Regio FoodValley is het bestuurlijke antwoord van acht samenwerkende gemeenten op deze ambitie, waarmee drie partijen elkaar hebben gevonden in een gouden driehoek: de overheid om een goed vestigingsklimaat en een hoogwaardige leefomgeving te creëren, kennis- en onderzoeksinstellingen om innovaties te ontwikkelen, het bedrijfsleven om deze te vermarkten. Regio FoodValley is specialist in kennis van Food, biedt werkgelegenheid, goed onderwijs en goed wonen in een mooi landschap van Vallei, Heuvelrug en Veluwe. De Regio is ondernemend, innovatief en verbindend. Food Valley sluit aan op beleid van de rijksoverheid. Die heeft agrofood aangewezen als één van de topsectoren in Nederland. Niet voor niets is Food Valley opgenomen in het Regeerakkoord. En de motie Verburg (november 2010) vraagt het kabinet regio’s te betrekken bij het ontwikkelen van dit beleid.
2
samenwerking
Verregaande samenwerking – nationaal en regionaal – is noodzakelijk. Vanwege de wereldwijde concurrentie tussen kennisregio’s als vestigingsplaats voor internationaal opererende bedrijven én vanwege de kracht en dynamiek van de Europese kenniseconomie. Er is meer nodig: economische groei, bereikbaarheid uit binnen- en buitenland, aantrekkingskracht op kenniswerkers, hoogwaardige faciliteiten, natuur en landschap, kunst en cultuur, sociale voorzieningen, vrije tijd en recreatie. Regio FoodValley is er gekomen met steun van de provincies Gelderland en Utrecht. Steun van de rijksoverheid is ook hard nodig. Steun zoals die omschreven staat in het Regeerakkoord. Om alle voorwaarden te creëren, die zorgen voor innovatieve bedrijvigheid, werkgelegenheid, vernieuwend onderwijs en goed wonen.
Omdat wij vinden dat bij een topsector een topregio hoort In dit document schetsen wij als Regio FoodValley onze ambitie. We willen onze internationale positie versterken. We hebben een onderscheidend kennisprofiel op de wereldmarkt en dat moet zich structureel gaan vertalen in een krachtige regionale economie. Met een subliem vestigingsklimaat voor wonen, werken, ondernemen en studeren. Waar zakelijk toerisme bloeit. Daarom presenteert dit document ook een aantal opgaven. Een vergezicht dat de regio nodig heeft om van Food Valley het internationale kenniscentrum van food te maken.
3
Sterker maken wat sterk is
Regio FoodValley in vogelvlucht
De Food Valley regio is een gebied met steden, dorpen en veel groen, ingeklemd tussen twee
Rhenen
stuwwallen, de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe.
Barneveld
Ede
Het beslaat het grondgebied van de gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen. Er wonen circa 330.000 mensen. De relatief jonge bevolking woont in een echte groeiregio. Het zuidelijk deel heeft een stedelijk karakter met twee intercitystations, Ziekenhuis Gelderse Vallei, megabioscoop Cinemec en Wageningen UR. Ede, Veenendaal en Wageningen zijn steden met een eigen karakter. Dat gebied telt ook de meeste bedrijven en kennisinstellingen en voor Food Valley relevante voorzieningen, zoals campussen en ICT-bedrijven. Het noordelijk deel is weidser en groener. Hier is de agrarische bedrijvigheid prominent aanwezig. In Barneveld en Nijkerk zijn concentraties van industriële verwerkende en toeleverende bedrijven, maar ook (inter) nationale logistieke centra. Barneveld is vestigingsplaats van Dutch Poultry Centre, het samenwerkingsverband van de Nederlandse industriële pluimveesector. De Food Valley regio heeft een rijke historie, aantrekkelijke natuur en landschappen, een comfortabele woon-
4
Nijkerk
Renswoude
en leefomgeving, uitstekende voorzieningen en ongekende recreatiemogelijkheden. Het vestigingsklimaat is top, de arbeidsmoraal bijzonder hoog. En creatieve energie is dagelijks voelbaar. De menselijke maat van het gebied maakt de Food Valley regio onderscheidend. Sterker maken wat sterk is, is het adagium.
Food Valley regio 330.000 inwoners. Acht gemeenten. 165 duizend banen. Eén universiteit, drie hogescholen en drie ROC’s. Intercitystations Ede-Wageningen en Veenendaal-De Klomp. Spoorlijnen Arnhem-Utrecht, RhenenUtrecht, Arnhem-Amersfoort (Valleilijn), Zwolle-Utrecht. Snelwegen A1, A12, A28, A30. 14 snelwegafslagen. Stedelijke voorzieningen, natuur en landschap. Veelzijdig woon-, werk- en leefklimaat.
Barneveld 53.000 inwoners. Groei naar 70.000 inwoners. Wereldwijd bekend als centrum voor pluimveehouderij. Groot en modern bedrijventerrein en kantorengebied gelegen aan A1 en A30, uitstekend bereikbaar met openbaar vervoer. Ruimte voor bedrijvigheid met als speerpunten agribusiness, transport en logistiek en zakelijke
Scherpenzeel
Veenendaal
Wageningen
dienstverlening. Een ruim aanbod van verblijfsrecreatie. Veel mondiaal opererende bedrijven in de feed- en foodsector. Het bedrijf Moba is wereldmarktleider eiersorteermachines.
Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Een prachtig hoogwaardig woon- en leefmilieu grenzend aan bossen, Rijn en Binnenveld. De zuidelijke ontsluiting van de regio loopt via de N233 door Rhenen.
Ede
Scherpenzeel
108.000 inwoners. Groei naar 125.000 inwoners met woon-, werk- en leefwijk Veluwse Poort op voormalige kazerneterreinen bij intercitystation. Het Nationale Park De Hoge Veluwe met Kröller-Müller Museum. Transferium intercitystation Ede-Wageningen. Onderwijscampus vmbo, mbo en hbo. Groen, gezond en actief. De Heus Diervoeders, wereldwijd actief in 40 landen. NIZO Food Research, onderzoeksinstituut op gebied van duurzame en gezonde voeding.
9.300 inwoners. Ontsluiting via N224 en N802. Een groene, veilige en betrokken gemeente met veel voorzieningen, een historische dorpskern en een schitterend buitengebied. Kulturhus De Breehoek, Grebbelinie, Kasteel en Huize Scherpenzeel, klompen paden, kunstroute. VION Food Nederland, onderdeel internationaal voedingsmiddelenbedrijf, producent hoogwaardige voedingsmiddelen voor mens en dier, gemaakt van natuurlijke producten van agrarische oorsprong.
Nijkerk 40.000 inwoners; groene ontwikkelgemeente tussen Randstad en Veluwe. A1 en A28 + spoorlijn UtrechtZwolle en Valleilijn. Nabij Lelystad Airport. Ontwikkelt én koestert landschappen. Nationaal landschap en Belvedère gebied: Polder Arkemheen. Sterke landbouwsector. Groeiende werkgelegenheid, lage werkloosheid. Nieuwe bedrijfsterreinen Arkerpoort + De Flier. Havengebonden bedrijvigheid, nieuwe jachthaven. Recreatie. Arla Foods, Struik Europe, Epos, Bieze Food Groep.
Renswoude 4.750 inwoners. Liefelijk kasteeldorp omgeven door de Grebbelinie. Wonen en wandelen in het groen. Agrarische ontwikkeling. Dynamische (agrarische) bedrijvig heid. Verenigingsleven. Hoofdkantoor Kruidvat Benelux.
Rhenen 18.000 inwoners. Recreatieve en cultuurhistorische parel van de regio, met trekpleisters als Ouwehands Dierenpark, de Grebbeberg, de Blauwe Kamer, de Cuneratoren en Kwintelooyen, de poort tot het
Veenendaal 62.000 inwoners. Groei naar 75.000 inwoners. Stedelijke voorzieningen, dorpse allure. Groen. Jonge bevolking. Woonopvangfunctie inwoners Heuvelrug. Ondernemend. Hoofdrol voor ICT. Regionaal winkelcentrum. Pilotstad Nieuw Winkelen. Regiofunctie basis- en voortgezet onderwijs. Profwielerklassieker Dutch Food Valley Classic. KenderThijssen (ICT), Infosupport (landelijke ICT-opleidingen), Nucletron (medische apparatuur), Dishman (vitamines en cholesterol), Hatchtech (broedmachines).
Wageningen 38.000 inwoners. City of Life Sciences. Kloppend kennishart van Food Valley. Wageningen Universiteit en Research centre. Onderwijs, wetenschap en technologie. Campus. Stad der Bevrijding, gelegen aan de Rijn. Snelle verbinding met station Ede-Wageningen. Rijnhaven (vooral overslag agribulk). Friesland Campina Research en Development. Keygene, een biotechnologisch onderzoeksbedrijf dat DNA-expertise ontwikkelt en toepast voor moleculaire plantengenetica en voeding.
5
Ondernemend, innovatief en verbindend
Dynamische regio met perfect vestigingsklimaat
Steden en dorpen in een ring rond de Randstad. De lusten van de stad, de rust en ruimte van het platteland. De Food Valley regio heeft een combinatie van deze kwaliteiten: een aantrekkelijk woon- en leefklimaat met stedelijke voorzieningen, goed bereikbaar en ingebed in prachtige landschappen. De Food Valley regio ligt op een uur rijden van Randstad, Schiphol en Ruhrgebied. Het is de perfecte uitvalsbasis voor bedrijven die zich aan de rand van de Randstad willen vestigen. Die goed bereikbaar willen zijn. Die werknemers de kans willen geven om te wonen in een veelzijdige omgeving.
Een aantrekkelijk alternatief voor de Randstad Kortom: de Food Valley regio is een aantrekkelijk alternatief voor de Randstad. Sterker: de regio is een noodzakelijk alternatief voor de Randstad. Waar de ruimte schaars is. Waar het druk is. En waar de bestuurlijke drukte hoog is. De contouren van economische groeigebieden in Nederland verschuiven. Binnen de omlijning wordt de komende jaren de meeste groei verwacht, vooral in de kenniseconomie. De vraag naar woningen zal hier ook het grootst zijn ten opzichte van andere gebieden. Bron: Prof. mr. Friso de Zeeuw, 2009.
6
bedrijven, expats en studenten. Een fantastische plek voor bezoekers van internationale congressen.
Zwaartepunt economie verschuift Deze opgaven passen precies bij de FoodValley Ambitie 2020. Kenniswerkers, bedrijven, ze zijn allemaal op zoek naar goed onderwijs van vmbo tot universiteit, aantrekkelijke woonwijken, moderne bedrijventerreinen, recreatie en toerisme, stedelijke voorzieningen als shoppingcentra, theaters en bioscopen. Dat Food Valley alle kansen heeft, is ook op te maken uit diverse verwachtingen dat het zwaartepunt van bedrijvigheid, van werkgelegenheid, van het aandeel in de economie gaat verschuiven van de Randstad naar de regioschillen er omheen. Naar de Food Valley regio, precies in het midden van Randstad en het Ruhrgebied.
Topsector succesvol in regionaal ecosysteem Een topsector is pas succesvol in een topregio, waar heel Nederland van profiteert. Waar kennis excelleert. Waar het bedrijfsleven innoveert. Waar onderzoeks instituten kennis ontwikkelen. Waar de overheid doorgroei van succesvolle bedrijven faciliteert en ondernemerschap bevordert. In zo’n regionaal ecosysteem van food-gerelateerde bedrijvigheid komt een topsector voor 100 procent tot zijn recht.
Regio FoodValley wil haar ruimtelijke opgaven benutten om een kwaliteitssprong te maken. Ze wil de regio laten uitgroeien tot een prachtige plek, voor bewoners,
7
Omvangrijke opgaven voor een topregio
Kennis, onderzoek en onderwijs. Foodgerelateerde bedrijvigheid. Landbouw. Maar ook de ondersteunende logistieke sector. De wetenschap ontwikkelt kennis, het bedrijfsleven innoveert. En Regio FoodValley faciliteert. Kortom: veel opgaven. e Regio heeft de rijksoverheid vooral nodig voor de D noodzakelijke ruimtelijke investeringen om het gebied te ontwikkelen en tegelijkertijd de bestaande menselijke maat daarvan in stand te houden. Dat kan door kennis en innovatie te stimuleren, de positie van Wageningen UR helpen te versterken en onderwijsvoorzieningen uit te breiden en te verbeteren. Om zo de regio als (inter)nationaal topgebied te presenteren. Overheden moeten doorzettingsmacht kunnen tonen om procedures te verkorten.
8
Strategische Agenda
Onderwijs en bedrijfsleven verenigen
Om dit proces handen en voeten te geven werkt Regio FoodValley aan een Strategische Agenda 2011-2015. Deze bevat de volgende acht beleidsvelden: 1) economie, food en innovation, 2) klimaat, energie en afval, 3) ruimtelijke ontwikkeling/leefbaarheid, 4) recreatie, toerisme en cultuur, 5) sociaal domein, 6) sport, onderwijs en arbeidsmarkt, 7) wonen en 8) verkeer en vervoer.
Eén van de opgaven is de clustering van onderwijs en bedrijfsleven op de campus van Wageningen voor wetenschappelijk onderwijs en die van Ede voor onderwijs van vmbo tot hbo. Een voorbeeld is de Sapfabriek op de campus in Ede, waar studenten een bedrijf leiden in samenwerking met het bedrijfsleven. Tussen beide campussen zal een constante uitwisseling ontstaan tussen allerlei soorten onderwijs, de doorlopende leerlijn. Wageningen is aangewezen als een campus van nationaal belang.
Mensen verleiden om zich te binden Deze agenda moet leiden tot behoud en verdere ontwikkeling van de veelzijdige woon-, werk- en leefomgeving. Een keiharde voorwaarde om mensen te binden aan de regio. Om bedrijven te verleiden zich te vestigen. Om studenten en expats duidelijk te maken dat de regio veel meer is dan kennis en onderwijs. Een groeiende internationale mix van nieuwe kennis, technologie en ondernemerschap ontstaat alleen in een regio waar kwaliteit en duurzaamheid van voeding en leefomgeving centraal staan. In een regio die zeer goed bereikbaar is. Een regio die onderneemt, innoveert en verbindt.
Brug Rhenen, knooppunt Hoevelaken, HOV Wageningen-Ede De Food Valley regio is vanuit het oosten en het westen goed bereikbaar. Er zijn twee belangrijke bovenregionale knelpunten: de noordelijke verbinding via het Knooppunt Hoevelaken en de zuidelijke verbinding via de brug over de Rijn bij Rhenen, waar verkeer dagelijks vast staat. Verbeteringen door alternatieven met aansluiting op de nood-zuid as in de regio, de A30, zijn hard nodig. Er is een dringend appèl richting overheid om mee te doen aan het oplossen van deze knel
punten. Hoogwaardig openbaar vervoer is gewenst tussen de Wageningen UR en station Ede-Wageningen.
Aantrekkelijk voor internationale kenniswerkers Mooie wijken. Gevarieerde woonvormen. Aantrekkelijke bedrijventerreinen. Internationaal onderwijs. Studenten, expats, kenniswerkers en jonge gezinnen kijken kritisch waar zij zich vestigen. Regio FoodValley doet alles om het vestigingsklimaat te perfectioneren. Door te bouwen, uit te breiden en te herstructureren vanuit een hoge standaard voor ruimtelijke kwaliteit. Door te zorgen voor aantrekkelijke stedelijke en landelijke voorzieningen, met behoud van natuur en landschap.
Nationaal draagvlak is noodzakelijk Food Valley is veel meer dan een regionaal initiatief. Food Valley regio is dé plek voor Nederland die concentratie van innovatiegerichte kennis binnen het cluster agrofood nastreeft. Een breed nationaal draagvlak is noodzakelijk. Draagvlak in de regio is er: de gouden driehoek van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Het Rijk volgt nu met haar beleid rond topsectoren, waarvan agrofood er één is.
9
Regio FoodValley wil verbinden
Een sterke regio door samenwerking
Regio FoodValley omarmt integrale gebiedsontwikkeling. Steden en dorpen zijn steeds meer op elkaar aangewezen. De Regio werkt nauw samen met bedrijfsleven en kennisinstellingen en investeert in strategische allianties met omliggende regio’s. Goed voor de kracht van de regio, én noodzakelijk. Fruit en bloemen Binding met Flevoland wordt de komende jaren sterker als gevolg van de agro-productie daar. Rivierenland kent veel food-gerelateerde bedrijven, die zich concentreren op fruit, bloemen en planten. Bedrijfsleven in de Food Valley regio werkt hiermee samen of heeft er nevenvestigingen. Al deze bedrijven hebben relaties met Wageningen UR.
Sport en voeding Ook met regio’s ten oosten en ten westen worden banden versterkt. Met de regio Arnhem-Nijmegen wordt gewerkt aan versterking van het internationaal onderwijs. Met de Hogeschool Arnhem-Nijmegen en sportcentrum Papendal Arnhem krijgen sport- en voedingsprogamma’s impulsen.
10
Wageningen UR werkt samen met ziekenhuis Gelderse Vallei Ede en het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen aan projecten op gebied van preventie en bewegen, voedingsvoorlichting en onderzoek. De alliantie wil uitgroeien tot voorbeeldregio voor voedingszorg. Ook zijn er jeugdprojecten die zich richten op overgewicht en alcoholpreventie. Hiermee ondersteunt Regio FoodValley een gezonde regio.
HealthValley, Stedendriehoek en Amersfoort De Food Valley regio wordt aan de oostkant begrensd door het Knooppunt Arnhem-Nijmegen, een nationaal stedelijk netwerk. Nijmegen profileert zich als HealthValley. Noordoostelijk ligt de stedendriehoek Apeldoorn-Zwolle-Deventer, een regionaal economisch centrum. Aan de westkant ligt de Regio Amersfoort, een stedelijke gebied met een sterke diensten- en adviessector.
Universiteit Utrecht en Technovalley Enschede Kennis en innovatie in de agrofood hebben veel relaties met andere sectoren, zoals de maakindustrie, dienstverlening, ICT en logistiek. Deze cross-overs zorgen voor veel dynamiek in de Food Valley regio, die leiden tot uitwisselingen met de Universiteit Utrecht en de Universiteit Twente. Met Bestuur Regio Utrecht is er aandacht voor goede verbindingen tussen Randstad en Food Valley regio.
Partners en studies Stichting Food Valley
FNLI-rapport De Stille Kracht
Stichting Food Valley creëert een voedingsbodem voor verdere innovatie door kennis en ondernemerschap doelgericht samen te brengen. Ook verzorgt de stichting de internationale acquisitie en bekendheid. De stichting is een netwerk van bedrijven werkzaam in de agrofoodsector en functioneert als kennismakelaar tussen bedrijven en kennisinstituten. Er is samenwerking met de provincie Gelderland en Oost NV. Ook met Food Nutrition Delta en het Topinstituut Food en Nutrition. En de stichting Food Valley werkt samen met diverse foodclusters in het buitenland. Zie www.foodvalley.nl
De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie gaf november 2010 met de publicatie van ‘De Stille Kracht - route voorwaarts voor de Nederlandse levensmiddelenindustrie’ een langetermijnvisie op haar concurrentiekracht. De FNLI beschrijft hoe zij uitdagingen op gebied van vergrijzing, duurzaamheid en maatschappelijke wensen van de consument het hoofd gaat bieden. De FNLI is verheugd over de inzet op de zogenaamde ‘gouden driehoek’, de krachtige wisselwerking tussen industrie, overheid en kennis instellingen. Door kennis te bundelen, die binnen deze driehoek aanwezig is, kan de concurrentiekracht van het Nederlands bedrijfsleven optimaal worden versterkt.
FoodValley Ambitie 2020 Wageningen UR, Stichting Food Valley, Oost NV, Biopartner Wageningen en Rabobank hebben de FoodValley Ambitie 2020 geschreven. Doel: de Food Valley regio ontwikkelen tot hét agrofoodcentrum van Europa. Samen met regionale overheden optimale condities creëren voor bedrijven en kennisinstellingen zodat deze blijven innoveren op gebied van gezonde en duurzame voeding.
Food Valley Perspectief 2040 Het Food Valley Perspectief 2040 zal inzicht bieden in de ontwikkelingsmogelijkheden van de Food Valley regio in relatie tot haar ambitie en haar ligging ten opzichte van de Randstad en de stedelijke knooppunten in het oosten. Het is een oproep aan overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven om eigen rol en positie te bepalen aan de hand van ontwikkelingen in de regio. Het is een pleidooi voor een gemeenschappelijke visie op integrale opgaven voor economische ontwikkeling, vestigingsklimaat en leefomgeving. Opdrachtgevers voor dit perspectief zijn Regio FoodValley en provincie Gelderland.
Rabobank: Economische kracht van de Vallei De Rabobank presenteerde november 2010 het rapport ‘De economische kracht van de Vallei’. Hierin beschrijft de Rabobank dat Food Valley het concept is voor een duurzame toekomst. Om die duurzame toekomst te realiseren is het nodig betere verbindingen te maken en deze te versterken. Tussen kennisclusters en andere bedrijven, kennisclusters en de internationale buiten wereld. Kennis en beroepsbevolking zijn volgens de rapportage onlosmakelijk aan elkaar verbonden. Kennis verwerven betekent dus blijven investeren in mensen in de breedte van het hele gebied.
11
Regio FoodValley Bergstraat 4, 6711 DD Ede Postbus 9022, 6710 HK Ede (0318) 680 667
[email protected] www.regiofoodvalley.nl Dit is een uitgave van Regio FoodValley. April 2011.
