Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Bijlagen 1. 2. 3. 4. 5.
Database . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lijst van meren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaarten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beoordeling van selecties van meren . . . . . . . Voorstel databasemodel en uitwisselingformat
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. . . . .
. 63 . 65 . 69 . 75 109
61
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
62
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Bijlage 1. Database De database bestaat uit een aantal files die onderling zijn gerelateerd zoals aangegeven in hoofdstuk 2. 1. Meren Dit bestand bevat de informatie over gehele meren. 2. Meetpunten Dit bestand bevat de informatie over koppeling van monsterpunten aan meren; de codering voor de monsterpunten komt eventueel in verschillende varianten en met soms afwijkende coördinaten voor. 3. Monsters Dit bestand bevat de feitelijke waarnemingsdata, met behalve een monstercode en datum bij elke waarneming ook een meetpuntcode waarmee de koppeling met de andere bestanden mogelijk is. 4. Oordelen Dit bestand bevat de beoordeling van de gegevens in het vorige bestand. Deze gegevens zijn per jaar en per meer geaggregeerd en daarom direct koppelbaar aan het bestand Meren. Aanvullend zijn KML-files opgenomen om de locatie van de meren en de meetpunten in Google Earth weer te kunnen geven. De files worden separaat van het rapport beschikbaar gesteld op de websites van de auteur en van de opdrachtgever en ook op de website van Limnodata Neerlandica. < < <
Roelf Pot: www.roelfpot.nl/eutrofieringsenquete Werkgroep Routekaart Heldere Meren: www.helpdeskwater.nl þ overlegkaders þ platform meren þ routekaart Limnodata Neerlandica: www.limnodata.nl þ onderzoeksresultaten
63
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
64
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Bijlage 2. Lijst van meren Meren die in dit onderzoek zijn beoordeeld. De nummering van de meren sluit aan bij de nummering in de eerdere eutrofiëringsenquêtes. De meren met de nummers < 400 zijn ook door Hosper et al. (2007) geanalyseerd, de hogere nummers zijn in deze studie toegevoegd.
Nr
Naam
X-coord Y-coord
Type
Beheerder
Aantal jaren beoordeeld Fys-Ch Fytpt Macft Macev Vissn
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
Bergumermeer Zandmeer (Oude Venen) Pikmeer Sitebuurster ee Wijde ee Oudegaasterbrekken Sneekermeer Lauwersmeer (F) Smalle eesterzanding Sondelerleien Slotermeer Langweerderwielen Koevordermeer Heegermeer Fluessen Morra - Fluessen, Galamadammen Brandemeer Groote brekken Tjeukemeer Boornbergumer petten Piekemeer Groote wielen Veluwemeer Eemmeer Gooimeer IJmeer Ketelmeer Zwartemeer Vossemeer Wolderwijd Nuldernauw Drontermeer IJsselmeer Veluwemeer / Drontenmeer Wolderwijd / Nuldernauw Markermeer Haringvliet Amstelveense Poel Braasemmermeer Broekvelden en Vettenbroek Haarlemmermeer, zandwinplas hoofddorp Kaag, Norremeer Kaag, 't Joppe Noordeind en geer- noordplas Noordeind en geer- geerplas Mooienel Nieuwkoop en noorden, noordeinderplas Nieuwkoop en noorden, zuideinderplas Nieuwemeer Reeuwijk, plas Elfhoeven Reeuwijk, plas Klein Vogelenzang Reeuwijk, plas Nieuwenbroek Reeuwijk, plas ‘s Gravenkoop Vlietlanden Westeinder Wijde Aa (Oudendijk) Oosterduinmeer Voorhof Zegerplas Reeuwijk, plas Groot Vogelzang Uitdammer Die Alkmaardermeer Alkmaardermeer, Uitgeestermeer Amstelmeer Stootersplas in Twiske Kinselmeer ‘t Zwet De Poel Zuidlaardermeer Leekstermeer
198880 190900 186200 188660 193680 164590 179470 208220 197500 170850 171600 178000 175320 168610 165580 160120 174030 175840 182700 196920 168420 186680 174780 152848 142019 134598 178000 193000 186675 167309 165000 187000 157000 174780 167309 143610 63400 118000 105180 111700 106150 97150 95600 109430 109650 106840 114500 112570 116120 109850 111250 111850 112150 91100 109650 102100 95000 93550 106800 111370 132951 112000 110915 123800 121147 129800 116890 115370 242300 224300
578320 571240 567560 567970 568800 556469 560860 603050 569240 541520 547660 553240 551490 552100 550250 545840 544720 543900 545300 566680 557640 581560 490352 476830 481676 486553 512000 516000 506700 484672 477000 502000 527000 490352 484672 504350 427600 479300 468280 451650 482350 469450 467500 467440 468580 490980 462920 460000 482900 449500 450000 449220 450240 458780 472750 465450 477450 468050 461200 449780 492113 508000 505176 543160 496336 489300 502270 502000 572000 577180
M14 M14 M27 M27 M27 M14 M14 M30 M27 M25 M14 M27 M14 M14 M14 M14 M14 M14 M14 M25 M11 M27 M14 M14 M14 M20 M20 M14 M14 M14 M14 M14 M21 M14 M14 M21 M20 M27 M27 M20 M16 M27 M27 M27 M25 M30 M27 M27 M20 M27 M25 M27 M27 M20 M27 M20 M16 M16 M20 M25 M27 M20 M20 M30 M20 M27 M27 M27 M14 M14
WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS RWS HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHNK HHNK HHNK HHNK HHNK HHNK HHNK HHNK WHA WN
25 26 26 18 26 15 26 21 18 17 28 26 19 26 26 24 21 28 26 24 15 27 29 29 29 27 29 29 29 29 29 29 29 0 0 27 29 27 29 29 27 29 29 27 28 28 29 28 27 27 17 29 27 28 28 26 23 24 27 19 16 27 27 27 18 19 15 13 27 19
3 2 1 0 1 1 4 0 0 1 4 1 1 1 1 1 0 1 1 3 1 1 3 3 2 2 3 2 2 3 0 0 3 0 0 3 3 11 13 8 6 10 8 18 13 6 19 18 12 15 7 12 5 5 10 2 6 6 7 6 3 12 10 14 1 8 5 9 11 0
6 11 3 0 3 1 6 0 1 8 11 3 1 7 6 2 3 6 6 12 2 6 13 12 17 17 17 14 17 16 17 13 17 0 0 12 0 3 4 4 4 5 6 4 3 3 3 2 4 5 3 4 5 3 3 2 4 3 2 2 2 3 1 4 3 4 4 0 5 0
0 0 0 0 0 0 1 1 0 3 0 0 0 0 0 1 0 0 0 7 0 0 4 3 4 5 6 4 4 4 4 4 5 0 0 7 7 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 4 4 8 2 3 4 2 6 0
1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 3 2 2 0 2 2 2 3 3 3 28 9 10 28 0 0 1 1 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
65
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Nr
Naam
X-coord Y-coord
Type
Beheerder
Aantal jaren beoordeeld Fys-Ch Fytpt Macft Macev Vissn
72 73 74 75 76 77 78 79 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 165 166 167 168 169 170 171 173 174 175 176 177 179 180 181 182 183 184 185 186
66
Schildmeer Paterswoldsemeer Beulakerwijde Kadoelermeer bij Kadoelersluis Venemate Noorddiep Vollerhovermeer Bovenwijde Abcoudermeer Gaasperplas Botshol 2 (Kleine wije) Het Hol Botshol 1 (Grote wije) Wijde gat Loosdrechtseplassen Grote Maarsseveense plas Naardermeer (Wijde- of Bovenste Blik) Naardermeer (Groote meer) Breukeleveense Plas Spiegelplas Hollands Ankeveense plassen Stichtse Ankeveense plassen Vinkeveense plassen Ouderkerkerplas Zwemlust, Nieuwersluis Zijdelmeer Wijde blik Bommeer Oostmadeplas, Loosduinen Oranjeplas Oude pldr v Pijnacker, Plas van Buysen Plas van der Ende Plas Prinsebos Tedingerbroekpolder, Plas van Reef Rijswijk, Put te Werve Delftse Hout, Grote plas Plas Hoekje van alle winden Akkerdijksche polder, Voorplas (A) Akkerdijksche polder, Grote plas Akkerdijksche polder, Achterplas (F) Put Delfland Plas Tedingerbroekpolder Het Weegje Bergse Voorplas Bergse Achterplas Kralingse plas Rottemeer zuid Zevenhuizerplas Vijver Lage Bergse Bos Vijver Bleiswijkse Zoom, Galgje Vijver Bleiswijkse Zoom, Zeeltje Schoonrewoerdse Wiel Waalboezem bij surfplaats aan Waalweg Binnenbedijkte Maas Brielse meer+Bernisse Quackjeswater Breede water Vroonplas, Renesse Ouwerkerksekreek Schelphoek Serooskerke Bruintjeskreek Zwaaksche Weel Binnenschelde Volkerak Zoommeer Anewiel, Hommerts Botmeer De Deelen 11, Deelgebied 1 De Deelen 2 t.z.v. Oude Deel De Deelen 8, Oude Deel De Deelen 4, petgat De Deelen 5, petgat Nannewijd Oude Venen 2, Hoannekritte Oude Venen 5, t. Sleatten Oude Venen 7, 40-med Oude Venen 9, 18-med Oude Venen 10, Princehof Oude Venen 11, Izakswiid Oude Venen 14, Izakswiid oost Rottige Meenthe 6, petgat n Rottige Meenthe 5, petgat z Scharrewiel Witte/Zwarte Brekken Friesche Veen
252100 234600 199400 195090 198500 187500 193700 202820 126334 128000 123338 134075 123491 134140 133001 133947 137483 136410 134244 132500 134640 134060 126124 124000 129012 116467 132806 80710 74740 74120 89630 88565 73250 86140 82114 85780 72250 87450 88260 87830
588435 575810 522500 519200 519600 512000 523000 526790 476780 479800 473756 470101 473168 471950 466536 461911 477585 479300 465900 475500 476350 475930 471963 478100 467287 472146 471074 439080 450380 439720 446780 452167 447230 452400 451434 448560 447434 443730 443670 443870
85620 105500 93683 93032 95370 97730 98380 94870 97210 97545 137436 99000 93020 67640 64770 62840 42880 58000 45380 68140 49350 76900 75750 74400 173400 187391 190372 190902 190509 189722 189070 187040 191830 192325 191269 189200 190934 189733 189767 189950 190654 180400 174660 234230
452340 447630 440733 441049 438390 445750 443730 442940 445590 446725 436532 429900 423200 438370 429600 434880 417000 404280 413500 405420 385200 389440 406440 387850 555480 565585 559539 559659 559670 559793 589490 551650 570340 569483 572551 571040 570496 571485 571783 538710 540344 556870 557440 574950
M14 M14 M27 M14 M25 M11 M14 M27 M27 M20 M30 M27 M30 M27 M27 M20 M14 M14 M27 M20 M27 M27 M20 M20 M11 M27 M20 M11 M11 M11 M11 M16 M11 M16 M16 M16 M11 M11 M11 M11 M11 M11 M25 M27 M27 M27 M14 M20 M11 M11 M11 M16 M20 M20 M20 M11 M11 M11 M31 M31 M11 M11 M14 M20 M20 M25 M11 M25 M25 M25 M25 M25 M27 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M14 M14
WHA WN WRW WGS WRW WGS WRW WRW WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA WA HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHD HHSK HHSK HHSK HHSK HHSK HHSK HHSK HHSK HHSK WRL WHD WHD WHD WHD WHD WZE WZE WZE WZE WZE WBD RWS RWS WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WHA
19 15 28 26 27 12 17 18 16 21 25 28 22 28 27 29 28 28 22 24 28 28 0 23 19 26 25 17 28 23 13 13 28 17 18 29 26 16 15 14 11 11 25 25 24 23 23 22 22 15 24 11 29 29 23 29 29 19 29 22 17 12 19 23 23 8 8 8 13 16 18 10 18 10 12 11 6 10 15 12 9 9 9 16 6
6 0 7 0 9 2 0 1 0 1 1 1 1 0 1 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 0 1 1 3 4 3 1 3 3 2 13 3 4 4 4 0 3 8 8 8 8 0 0 0 0 0 0 6 14 19 7 6 2 0 1 4 3 4 3 3 1 1 0 2 3 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0
5 0 7 0 11 6 2 1 0 0 18 0 17 1 3 1 1 1 2 1 1 1 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 3 4 3 8 3 3 3 0 7 7 3 2 3 1 0 1 3 4 0 17 17 5 2 8 5 9 16 9 12 11 13 12 4 8 13 8 7 7 2 5 1
1 0 1 0 6 2 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 1 1 1 2 0 1 1 0 1 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 4 5 4 0 0 2 3 3 2 1 2 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 4 5 1 4 4 2 1 5 0 7 7 7 5 2 3 3 0 0 0 0 1 2 0 0 1
0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 0 1 0 1 1 1 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Nr
Naam
X-coord Y-coord
Type
Beheerder
Aantal jaren beoordeeld Fys-Ch Fytpt Macft Macev Vissn
187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 199 200 208 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 227 232 233 234 235 301 302 304 305 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 515 516 517 518 519 520 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 553 554 557 558 559 560 562 564 566 567
Duinigermeer Mastenbroekerkolk Schutsloterwijde Zuideindiger Wijde Gouwzee Fortgracht Edam Fortgracht Veldhuis Holysloter Die Twiske Spartelvijver Natuurbad Wijdewormer Loodrechtse plas, Vuntus Dobbeplas De Boezem 1 Flauwersinlaag Zandwinput s Gravenpolder Goese Meer Kreken Nollebos De Pluimpot noordelijk deel Sloekreek Schouwersweel Terluchtse Weel Veerse Kreek Inlaagweg Wevers Inlaag Westkapelsekreek De Kuil De Leijen Belterwijde Oost Belterwijde West Hofvijver Den Haag Plas van Poot Koornmolengat Giethoornse meer Kiersche Wijde Grote plas Leeuwterveld Kleine plas Leeuwterveld Petgat Schinkelland Petgat Landen achter Het Singel Petgat Stobbenkolkje Petgat Lokkenpolder Petgat Meentegat Petgat Nederland Petgat Riethove Petgat Schut en Grafkampen, Derde petgat Petgat Wiertoom Zandwinplas Veeningen Anne Ruardiekolk Petgat Leeuwterveld midden in gebied Vossebelt middenin De Blauwe Meren Gat van Blijdestein Zandveen, Boswachterij Dwingeloo Visplas Onna Kliplo Ven Doldersumseveld Driesumermeer Zandput, Suawoudsterveld Kattepoel, loksleane Wijnjewoude Zwettepoel, Joure Stobbepoel, Haerlaan Tronde Petgat lindevallei west Petgat lindevallei oost Zandput Bekhoftille Zandput Lindepolder Zandput van der Meulen- van de Wiel Zandput Nijkspolder Rottige meenthe 8, petgat zuid Zandput 6, Panhuyspoel Zandput 10, Langweer Zandput 26, Merriemaden Zandput 30, Parrega Zandput 38, Gravepoeltje Zandput i, Terwispel Vinkegavaartplas Zandput Oldelamer, Oude Maden/De Weeren Zandput De Deelen, p.g. Otterweg De Deelen, pb-1 westelijk gebied Polder w en o Schar, zandplas Het Zwin, Oudega 1 plas Teroelstersypen, Langweer De koele, poel Laagduurswoude Put makkinga Vlieland, kroons polder 1 Vlieland, ijsbaan bij Oost-Vlieland Terschelling, Kroonpolders Terschelling, ijsbaan bij hoorn
196300 199400 202000 201900 134500 133230 108780 129850 121509 119356 134065 87580 66390 47940 52200 51800 27580 64100 39413 46500 47300 34460 47500 22090 107880 200100 202500 201300 81320 95350 98160 196500 205600 196170 196240 199500 200920 201820 194840 191860 193400 193660 190060 192680 220860 191000 196020 198840 223800 212200 225900 205779 225900 213120 199280 189750 210660 180730 211840 197600 198700 207420 198400 198630 196300 189930 193850 179600 192600 160500 178850 198500 201540 188998 190640 189810 188840 166550 177300 212920 208900 127030 133720 141780 152050
526100 519600 520200 524100 497000 503340 501440 491900 496581 498213 468979 450030 393760 411590 388460 393500 386500 395620 388865 386100 391420 397550 412200 394620 404000 574860 521300 522100 455220 451300 447100 527400 522600 524230 523880 518900 518500 519000 534300 532080 529910 534350 533760 531370 522050 529800 523740 520300 544500 524600 538300 530770 539100 546180 591480 576970 562880 555740 552420 541440 542380 549640 542780 564380 539930 538850 573200 552900 539300 556800 554800 561250 543980 543336 558460 559860 547770 548160 550850 555240 555500 586520 590320 598830 601930
M25 M25 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M25 M31 M11 M31 M31 M31 M31 M30 M31 M30 M31 M31 M16 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M27 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M25 M16 M16 M25 M25 M16 M16 M26 M16 M26 M26 M30 M16 M11 M25 M25 M25 M25 M16 M16 M16 M16 M25 M16 M16 M16 M16 M16 M16 M25 M16 M16 M25 M27 M27 M27 M11 M16 M30 M11 M11 M11
WRW WRW WRW WRW RWS HHNK HHNK HHNK HHNK HHNK WA HHD WZE WZE WZE WZE WZE WZE WZE WZE WZE WZE WZE WZE WBD WF WRW WRW HHD HHSK HHSK WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WRW WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF
17 6 15 5 24 3 5 5 6 5 27 16 14 14 2 17 6 4 5 5 5 8 6 12 10 19 17 13 13 19 17 10 13 3 10 13 3 4 12 3 10 7 2 14 0 2 2 3 1 1 1 0 7 0 9 1 7 5 3 8 5 8 11 7 6 9 1 2 2 2 2 2 7 7 12 6 4 6 1 8 8 4 4 2 4
6 0 5 0 2 1 0 3 0 0 1 4 5 6 1 1 1 3 1 1 1 0 1 3 0 2 4 6 9 0 0 4 0 1 3 9 1 2 9 1 4 7 1 9 1 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 0 0 1 2 0 1 0 0 0 1 1 0 1
10 2 5 0 14 0 0 2 0 1 2 0 2 2 0 1 0 2 2 1 1 3 3 3 0 11 4 5 0 7 7 5 3 4 6 8 3 3 8 4 8 7 4 8 1 2 3 5 1 1 0 0 0 0 7 1 5 1 3 8 5 6 2 2 2 6 1 1 1 1 1 1 5 5 3 5 3 4 2 7 7 4 4 2 4
4 1 2 0 4 0 0 3 0 2 1 0 3 4 0 1 1 3 2 1 3 3 3 5 0 1 1 1 2 0 0 0 3 3 4 3 3 3 4 3 5 4 3 3 1 2 1 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 2 7 5 0 1 2 1 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 2 1 2 2 4 4 2 4
1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
67
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Nr
Naam
X-coord Y-coord
Type
Beheerder
Aantal jaren beoordeeld Fys-Ch Fytpt Macft Macev Vissn
568 569 570 574 577 578 579 580 581 582 584 585 586 587 588 590 591 592 593 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 627 628 629 630 631 632 633 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 652 654 655 656 657 658 660 661
68
Ameland, oosterwijde & lange sloot Schiermonnikoog, westerplas Waskemeer, Duurswouderheide De veenhoop, petgat oost Duursmas dobbe, Duurswoudsterheide Schiermonnikoog, ijsbaan Schiermonnikoog, kooiplas Dijkshoek, kleiput ifg Terschelling, wiel de keag Terschelling, waterplak Berkenplas, schiermonnikoog Vinkeveense Noordplas Vinkeveense Zuidplas Vinkeveense Kleine plas Tienhovense plas (noord) Naardermeer (Veertig Morgen) Noorder-IJpolderplas Kleine Maarseveense plas Recreatieplas Geestmerambacht Plas Hultenseweg Zandwiel (Haagse dijk) De Barend De Beek De Roode Weel De Zanderijen Wiel 1 bij Capelle Plas bij Waspik Put Eendrachtpolder Wiel bij Waspik Wiel 1 bij Hoeve Willem Alexander Domeinput Zwaluwse Polder NoordWiel bij hoeve Willem Alexander Gat van de Ham Markiezaatsmeer Kaag; Kever Nieuwkoop/Noorden, Petgaten Westeinder (Kleinepoel) Klinkerbergerplas Amsterdamse Bos, Grote Vijver De put van Vink Zuid en Noord Spaarndammer pld Westbroekplas Sloterplas Valkenburgsemeer Vlietlanden, extra zuidplas Noorden, Petgaten oost Reeuwijk, Plas Ravensberg Reeuwijk, Gravenbroek Reeuwijk, Sloenen Houtrak, Spaarnwoude Bosbaan Kaag, Molenplas Nieuwe Driemans, Benthuizerplas Haarlemmermeer, plas Tolenburg Oppad zuid (Kortenhoef) Oost Indië (Kortenhoefse Plassen) Nijkerkernauw Akkerdijksche polder Lange plas (B) Akkerdijksche polder Boschplas (E) Akkerdijksche polder Oude Leedsche plas Akkerdijksche polder Ronde plas (D) Akkerdijksche polder Zwemplas (C) Aalkeet-Buitenpolder Krabbeplas Plas in natuurreservaat Koudenhoek Welvliet Tenallaplas-Duinzoom Middenplas (Kortenhoefse Plassen) Nollekreek Rammekenskreek Inlaag Keihoogte, Wissenkerke Kleine Beulakerwijde Oldambtmeer Terkaplesterpoelen
175270 205845 212800 194680 211788 206301 208815 165288 151262 146987 207300 125125 126016 125290 134150 136520 119500 133341 109935 125500 104650 82400 84760 83280 80900 129440 123680 119590 124750 110040 109540 110180 110400 75570 99220 115900 111397 93556 116854 103960 108059 106300 117040 90400 89500 118318 110900 110193 110700 111172 117398 105080 96400 104699 135253 135043 159000 87612 87618 88005 87786 87731 80408 57011 78956 64195 134910 27280 34430 41264 197500 264800 182090
604740 609778 562700 567950 563984 611065 611072 585839 599525 601159 611330 472480 471109 470063 464880 478100 493000 461250 505106 396000 404060 403610 400820 400820 391160 411290 411980 410550 410080 412580 412900 412630 414500 387830 469300 463000 475164 468567 481745 485558 493481 493400 487040 464500 456846 463585 450920 450235 451770 489289 482100 484300 454600 479249 470824 472381 474000 443578 443769 444060 443608 443482 437079 425007 427317 435556 472210 386700 386480 401983 523000 577300 559579
M30 M11 M11 M25 M11 M11 M11 M30 M30 M11 M11 M20 M20 M20 M25 M14 M30 M16 M20 M16 M11 M30 M11 M30 M16 M25 M16 M16 M16 M11 M16 M16 M11 M30 M27 M25 M25 M16 M11 M16 M30 M30 M27 M20 M20 M25 M27 M27 M27 M30 M11 M27 M30 M30 M27 M27 M14 M11 M11 M11 M11 M11 M11 M30 M30 M11 M27 M31 M31 M31 M27 M14 M27
WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WF WA WA WA WA WA WA WA HHNK WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD WBD HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR HHR WA WA RWS HHD HHD HHD HHD HHD HHD WHD WHD WHD WA WZE WZE WZE WRW WHA WF
4 6 11 5 2 2 2 2 3 2 9 27 21 12 6 20 0 29 0 2 6 11 10 5 3 4 2 1 4 3 2 1 5 8 2 2 2 5 6 1 1 6 0 7 2 1 1 1 4 1 6 7 1 7 3 0 0 5 2 3 2 2 15 11 7 0 12 3 4 3 0 3 0
1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 7 0 2 3 1 2 1 1 1 0 0 1 1 0 2 3 1 0 1 4 4 1 0 3 1 4 2 0 1 1 1 0 0 4 5 2 0 1 0 2 2 4 2 2 4 7 0 3 0 1 7 1 0 2 0
4 4 5 4 2 2 2 2 2 2 1 2 1 0 4 1 0 0 3 1 5 6 4 3 2 4 2 1 2 2 2 1 4 3 2 2 1 1 3 1 1 3 1 3 0 0 1 2 4 1 0 4 6 2 1 1 4 0 0 0 0 0 0 8 3 0 1 1 3 1 0 0 0
4 4 3 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 2 0 0 0 0 1 4 0 3 3 2 3 1 0 2 2 0 1 4 3 1 2 0 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 3 4 4 4 5 4 0 0 0 0 0 1 6 1 0 0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Bijlage 3. Kaarten
Alle meren Locatie van de meren die in dit onderzoek zijn beoordeeld in geel. De nummers verwijzen naar bijlage 2. Ondergrond: Google Earth, ooghoogte 320 km.
69
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Fytoplankton Locatie van de meren die in dit onderzoek zijn beoordeeld op fytoplankton. De nummers geven het aantal jaren dat beoordeling heeft plaatsgevonden.
70
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Macrofyten Locatie van de meren die in dit onderzoek zijn beoordeeld op macrofyten. De nummers geven het aantal jaren dat beoordeling heeft plaatsgevonden.
71
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Macrofauna Locatie van de meren die in dit onderzoek zijn beoordeeld op macrofauna. De nummers geven het aantal jaren dat beoordeling heeft plaatsgevonden.
72
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Vissen Locatie van de meren die in dit onderzoek zijn beoordeeld op vissen. De nummers geven het aantal jaren dat beoordeling heeft plaatsgevonden.
73
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Fysisch-chemische waarnemingen Locaties van de meren waarvan in dit onderzoek gegevens bekend waren van chlorofyl, doorzicht, stikstof en fosfor (witte prikkers). De nummers geven het aantal jaren dat beoordeling heeft plaatsgevonden. De meren zijn die alleen in de eerdere studies (Hosper et al., 2007) werden beoordeeld zijn ook aangegeven (lila prikkers), voor zover daarvan de coördinaten bekend waren (van enkele was de locatie onduidelijk).
74
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Bijlage 4. Beoordeling van selecties van meren Sommige analyses zijn ook voor deelsets uitgevoerd. Deze deelsets kunnen op allerlei manieren worden geselecteerd. In deze bijlage worden de analyses van deelsets gepresenteerd waaruit algemene conclusies kunnen worden getrokken. Analyses per waterbeheerder of regio of zelf afzonderlijke meren zijn ook mogelijk met behulp van de data uit bijlage 1, maar zijn hier niet uitgewerkt. De selecties worden onderscheiden op diepte en op grootte, maar omdat brakke wateren niet zodanig zijn onderscheiden worden die als aparte selectie behandeld: Selecties: < ondiepe meren = (minder dan 3 meter diep:) typen M11, M14, M25, M26 en M27. < diepe meren = (meer dan 3 meter diep:) typen M16, M20, M21. < brakke meren = M30 en M31 < kleine meren = (minder dan 0,5 km2) typen M11, M16, M25 en M26. < grote meren = (meer dan 0,5 km2) typen M14, M20, M21 en M27.
75
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
1 Aantal meren per jaar met fysisch-chemische beoordeling
figuur 1. Aantal alle meren (figuur 1 in hoofdtekst).
figuur 2. Aantal ondiepe meren.
figuur 3. Aantal diepe meren.
76
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 4. Aantal brakke meren.
figuur 5. Aantal kleine meren.
figuur 6. Aantal grote meren.
77
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
2 Mediane waarden en cummulatieve gemiddelde verandering Doorzicht
figuur 7. Doorzicht in alle meren (figuur 3 in hoofdtekst).
figuur 8. Doorzicht in ondiepe meren.
figuur 9. Doorzicht in diepe meren.
78
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 10. Doorzicht in brakke meren.
figuur 11. Doorzicht in kleine meren.
figuur 12. Doorzicht in grote meren.
79
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Chlorofyl
figuur 13. Chlorofyl in alle meren (figuur 5 in de hoofdtekst).
figuur 14. Chlorofyl in ondiepe meren.
figuur 15. Chlorofyl in diepe meren.
80
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 16. Chlorofyl in brakke meren.
figuur 17. Chlorofyl in kleine meren.
figuur 18. Chlorofyl in grote meren.
81
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Totaal fosfor
figuur 19. Totaal P in alle meren (figuur 6 in de hoofdtekst).
figuur 20. Totaal P in ondiepe meren.
figuur 21. Totaal P in diepe meren.
82
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 22. Totaal P in brakke meren.
figuur 23. Totaal P in kleine meren.
figuur 24. Totaal P in grote meren.
83
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Totaal stikstof
figuur 25. Totaal N in alle meren (figuur 7 in de hoofdtekst).
figuur 26. Totaal N in ondiepe meren.
figuur 27. Totaal N in diepe meren.
84
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 28. Totaal N in brakke meren.
figuur 29. Totaal N in kleine meren.
figuur 30. Totaal N in grote meren.
85
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
3 Trendberekening door medianen en percentielen Doorzicht
figuur 31. Doorzicht in alle meren (figuur 8 in hoofdtekst).
figuur 32. Doorzicht in ondiepe meren.
figuur 33. Doorzicht in diepe meren.
86
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 34. Doorzicht in brakke meren.
figuur 35. Doorzicht in kleine meren.
figuur 36. Doorzicht in grote meren.
87
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Chlorofyl
figuur 37. Chlorofyl in alle meren (figuur 9 in de hoofdtekst).
figuur 38. Chlorofyl in ondiepe meren.
figuur 39. Chlorofyl in diepe meren.
88
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 40. Chlorofyl in brakke meren.
figuur 41. Chlorofyl in kleine meren.
figuur 42. Chlorofyl in grote meren.
89
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Totaal fosfor
figuur 43. Totaal P in alle meren (figuur 10 in de hoofdtekst).
figuur 44. Totaal P in ondiepe meren.
figuur 45. Totaal P in diepe meren.
90
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 46. Totaal P in brakke meren.
figuur 47. Totaal P in kleine meren.
figuur 48. Totaal P in grote meren.
91
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Totaal stikstof
figuur 49. Totaal N in alle meren (figuur 11 in de hoofdtekst).
figuur 50. Totaal N in ondiepe meren.
figuur 51. Totaal N in diepe meren.
92
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 52. Totaal N in brakke meren.
figuur 53. Totaal N in kleine meren.
figuur 54. Totaal N in grote meren.
93
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
4 Klasseverdeling Doorzicht
figuur 55. Doorzicht in alle meren (hoofdstuk figuur 12).
figuur 56. Doorzicht in ondiepe meren.
figuur 57. Doorzicht in diepe meren.
94
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 58. Doorzicht in brakke meren.
figuur 59. Doorzicht in kleine meren.
figuur 60. Doorzicht in grote meren.
95
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Chlorofyl
figuur 61. Chlorofyl in alle meren (figuur 13 in de hoofdtekst).
figuur 62. Chlorofyl in ondiepe meren.
figuur 63. Chlorofyl in diepe meren.
96
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 64. Chlorofyl in brakke meren.
figuur 65. Chlorofyl in kleine meren.
figuur 66. Chlorofyl in grote meren.
97
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Totaal fosfor
figuur 67. Totaal P in alle meren (figuur 14 in de hoofdtekst).
figuur 68. Totaal P in ondiepe meren.
figuur 69. Totaal P in diepe meren.
98
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 70. Totaal P in brakke meren.
figuur 71. Totaal P in kleine meren.
figuur 72. Totaal P in grote meren.
99
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Totaal stikstof
figuur 73. Totaal N in alle meren (figuur 15 in de hoofdtekst).
figuur 74. Totaal N in ondiepe meren.
figuur 75. Totaal N in diepe meren.
100
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 76. Totaal N in brakke meren.
figuur 77. Totaal N in kleine meren.
figuur 78. Totaal N in grote meren.
101
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
5 Ontwikkeling van de beoordeling van het fytoplankton Mediaan en percentielen
figuur 79. Fytoplankton beoordeling in alle meren (figuur 21 in hoofdtekst).
figuur 80. Fytoplankton beoordeling in ondiepe meren.
figuur 81. Fytoplankton beoordeling in diepe meren.
102
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 82. Fytoplankton beoordeling in brakke meren.
figuur 83. Fytoplankton beoordeling in kleine meren.
figuur 84. Fytoplankton beoordeling in grote meren.
103
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Cumulatieve gemiddelde verandering
figuur 85. Fytoplankton beoordeling in alle meren (figuur 23 in hoofdtekst).
figuur 86. Fytoplankton beoordeling in ondiepe meren.
figuur 87. Fytoplankton beoordeling in diepe meren.
104
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 88. Fytoplankton beoordeling in brakke meren.
figuur 89. Fytoplankton beoordeling in kleine meren.
figuur 90. Fytoplankton beoordeling in grote meren.
105
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Klasseverdeling
figuur 91. Fytoplankton beoordeling in alle meren (figuur 24 in hoofdtekst).
figuur 92. Fytoplankton beoordeling in ondiepe meren.
figuur 93. Fytoplankton beoordeling in diepe meren.
106
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
figuur 94. Fytoplankton beoordeling in brakke meren.
figuur 95. Fytoplankton beoordeling in kleine meren.
figuur 96. Fytoplankton beoordeling in grote meren.
107
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
108
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Bijlage 5. Voorstel databasemodel en uitwisselingformat Het huidige databasemodel van de systemen die in gebruik zijn om waterkwaliteitsmetingen op te slaan (EcoLims, EcoBase, Dawaco, Donar, Limnodata) stamt uit een tijd dat er nog maar een beperkt algemeen idee was hoe deze gegevens moesten worden gebruikt voor rapportage. De hoogste prioriteit werd gegeven aan het ontwikkelen van een systeem waarin alles volledig en veilig kon worden vastgelegd. Er werd in de regel per project gerapporteerd, wat betekent dat er steeds over de resultaten van een beperkte hoeveelheid waarnemingen werd gerapporteerd en door de persoon die zelf direct bij het project betrokken was. In de praktijk is dat nog steeds wat er gebeurt en wat redelijk tot goed functioneert als er alleen over recente gegevens wordt gerapporteerd en er alleen eenvoudige analyses worden uitgevoerd. Er ontstaan echter grote problemen als gegevens van meerdere meetpunten moeten worden gecombineerd, zoals voor de KRWbeoordeling nodig is of als er gegevens van meerdere beheerders en/of van meerdere jaren worden gecombineerd. Toen de huidige systemen voor de opslag van biologische gegevens werden opgezet was de belangrijkste uitbreiding op bestaande systemen dat een lijst van een willekeurige aantal soorten of (in ruimere zin) taxa met ieder een score kon worden gekoppeld aan een monster. Dat vereiste een databasemodel met verschillende tabellen voor monsters en taxa. Tot dan toe werd maar één tabel gebruikt met één rij per monster en een kolom voor elke (fysische of chemische) parameter. Sindsdien zijn de systemen complexer geworden en van nog meer tabellen voorzien, maar de uitwisseling van gegevens vindt plaats volgens een format dat is ontwikkeld rond de basisopzet van drie kolommen: monstercode-taxonnaam-score. Het aantal taxa dat in een monster is gevonden bepaalt het aantal regels waarin dezelfde monstercode staat. Dit format is voor uitwisselingsdoeleinden uitgebreid met kolommen waarin tenminste eigenschappen van monsters (zoals monsterpunt en datum en van dat monsterpunt weer de coördinaten) zijn opgenomen, soms ook van taxa (auteur, genusnaam, familienaam, etc.) en scores (de eenheid of gebruikte codering). Incidenteel worden ook eigenschappen van taxa toegevoegd die het mogelijk maken om taxa meerdere keren op te nemen in verschillende hoedanigheden (grootte- of lengteklassen, vormen); soms wordt die informatie aan de taxonnaam toegevoegd (pseudo-taxa), soms in een aparte kolom gezet. Hetzelfde geldt voor deel-monsters, die worden soms als aparte monsters, soms in een extra kolom aangegeven. Er bestaat geen standaard waardoor verwarring en dataverminking ontstaat. Al deze uitbreidingen zijn geleidelijk en parallel ontstaan, kennen slechts een elementaire vorm van standaardisatie en in de meeste systemen wordt essentiële informatie voor bepaalde vormen van gebruik niet of alleen optioneel meegeleverd. Uitwisseling vindt veelal plaats in een algemeen basisformat zonder strikte velddefinities (zoals CSV of Excel-file) waardoor er ook variaties bestaan in de datum-en getalnotaties die tot fouten leiden. Limnodata Neerlandica is opgezet om de gegevens algemeen toegankelijk te maken. Daarvoor is een databasemodel opgezet dat in principe aansluit bij de modellen van de leverende systemen, maar waarin na conversie alle gegevens passen. Bij het converteren van de lokale databases naar Limnodata gaan gegevens verloren en worden fouten gemaakt wegens de genoemde problemen met het uitwisselingsformat, het vele jaarlijks terugkerende handwerk bij de conversie ten spijt.
109
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Steeds vaker wordt aan Limnodata, maar ook aan de leverende systemen informatie gevraagd door derden. Deze aanvragers hebben geen gedetailleerde kennis van de gebruikte coderingen en dat leidt in de praktijk tot misverstanden. Ook is het veelal onduidelijk hoe de vraag van de aanvrager moet worden omgezet in een bevraging van het systeem. Dit leidt er altijd toe dat de aanvrager veel meer gegevens krijgt dan hij vraagt en zelf moet selecteren op basis van eigenschappen die hem niet vertrouwd zijn, of dat de database-beheerder moet voorsorteren op eigenschappen van monsters zonder daarvoor duidelijk criteria te hebben. In alle gevallen is dit maatwerk dat veel tijd kost en gemakkelijk fouten oplevert. Overigens blijkt dat de lokale systemen ook intern problemen hebben met validatie van gegevens. Zo blijken meerdere varianten van coderingen voor dezelfde meetpunten, verschillende formats voor datum en getalen en verschillende betekenissen voor dezelfde meetmethode of meerdere codes voor dezelfde methode, en onvolledige verklaring van getalswaarden binnen de systemen voor te komen. De problemen splitsen zich toe op de volgende punten: - format-variaties, met name in datum en decimaal-teken (punt of komma) - eenheden bij de opgeslagen getalswaarden, met name het ontbreken daarvan - taxonnamen - groepen van taxa (die onderling niet zijn te onderscheiden) en deelverzamelingen van taxa (vormen, grootteklassen) - status en bedoeling van monsters en de daarmee samenhangende beperkingen voor analyses - aggregeerbaarheid van monsterpunten en toewijzing aan waterlichamen, de feitelijke koppeling zelf (hiërarchische relatie tussen monsterpunten en waterlichamen), maar ook de representativiteit (horizontale relaties tussen monsters) - eigenschappen van waterlichamen die moeten worden gebruikt bij analyses van monsters, zoals KRW-type, maar soms ook grootte, verblijftijd, etc. In deze tekst wordt een voorstel gedaan voor standaardisatie die helpt om deze problemen op te lossen.
Databasemodel voor biologische data De huidige systemen zijn allemaal opgebouwd vanuit meetpunten als basiswaarde. Deze meetpunten hebben als voornaamste eigenschappen de geografische verankering in een set coördinaten. Monsters worden genomen en metingen worden verricht op deze meetpunten of zo dicht mogelijk erbij. Monsters worden tenminste van de eigenschappen meetpunt en datum voorzien. Aan deze monsters worden meetwaarden en taxonsamenstelling gekoppeld. Taxonnamen worden ontleend aan een standaard taxonnamenlijst. De codering van de monsters is meestal door middel van een uniek volgnummer dat wordt gegenereerd door het databasesysteem. Gebruikers van het databasesysteem zien meestal niet de monstercode, maar de combinatie meetpuntcode en datum. De basisdatafile is een file met monstercodes, taxoncodes en scores. Soms is de datum in de monstercode verwerkt, maar meestal bestaat er een apart file waarin monstercodes worden gekoppeld aan een meetpuntcode en een datum, en eventuele verdere specifieke monstereigenschappen zoals monsternemer, methode van monsteren etc.
110
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
De meetpunten zijn gedefinieerd in een file met meetpunteigenschappen zoals naam en coördinaten, maar vaak ook met locatie-eigenschappen zoals toegankelijkheid en watertype. Taxoncodes zijn gekoppeld aan een file met taxonnamen, waarin ook eigenschappen van die taxa zijn opgenomen, zoals auteur, determinatieliteratuur etc. Deze opzet is in principe betrouwbaar, maar alleen bij de gratie van een groot aantal aannamen en conventies die alleen bij de directe gebruikers bekend zijn: - men moet bekend zijn met de meetpuntcodering als basisingang van het systeem, - men moet weten waaraan de taxonnamenlijst refereert en wat bedoeld wordt met afwijkende aanduidingen voor slecht- of niet determineerbare taxa, - elk taxon kan maar één keer in elk monster worden vermeldt, - met moet weten in welke eenheden of schalen de scores worden opgeslagen. Deze opzet is alleen geschikt voor het rapporteren over meetpunten, waarbij de representativiteit van de meetpunten bekend en buiten discussie is. Bij een meetnet waarin de meetpunten samen één representatieve systeem van steekproeven vormen kan dat. Bij een waterlichaam-beoordeling zoals voor de Kaderrichtlijn Water of voor het inschatten van de kwaliteit van deelsystemen en het beoordeling van het effect van maatregelen is dat niet het geval. Om deze problemen op te lossen moet het volgende worden toegevoegd: 1. Er moet een overkoepelend systeem komen waarin de onderlinge relatie tussen de meetpunten is vastgelegd. Bij voorkeur is dit systeem meerlaags: meetpunten die allemaal in hetzelfde waterlichaam liggen moeten herkend kunnen worden aan een waterlichaamcode. De waterlichaamcodes moeten op hun beurt weer herkenbaar zijn aan een code voor een groter systeem. Dit kan opnieuw een waterlichaam zijn, dat bij andere opvattingen over begrenzingen als eenheid kan dienen. Deze hiërarchie kan zich nog enige keren herhalen, zoals ze dat nu al doen per waterbeheerder (op landelijke schaal zoals bij Limnodata) en per land (op EG schaal). Bij alle meetpunten moet de representativiteit voor het waterlichaam worden vastgelegd; op vergelijkbare wijze moet dit voor alle waterlichamen die samen een systeem van hogere orde vormen. Op deze manier wordt meteen het probleem opgelost dat er is als er meerdere coderingsvarianten zijn ontstaan in de loop der jaren voor hetzelfde meetpunt, terwijl en geen verschil in betekenis of bruikbaarheid is. Als er wel verschil is moet dat uit de eigenschappen van het meetpunt of het monster blijken, onder andere uit de representativiteit. 2. Er moet bij elke taxon-vermelding in de basisfile van waarnemingen een code komen van de gebruikte standaardlijst zelf. Een standaard taxonnamenlijst alleen is niet voldoende om de betrouwbaarheid te garanderen, zelfs niet als die standaard taxonnamenlijst 100% betrouwbaar zou zijn. Niet alleen veranderen opvatting over de begrenzing van taxa, waardoor de betrouwbaarheid in de loop van jaren automatisch afneemt, ook zijn nooit alle systemen tegelijk gerelateerd aan dezelfde standaardlijst. Zelfs binnen systemen komen verschillende conventies voor, vooral tussen verschillende jaren, maar ook tussen verschillende taxagroepen. Bij veranderlijke standaardlijsten, zoals TWN moet ook de versie worden vermeld (de monsterdatum of de analysedatum zijn geen betrouwbaar waarmerk omdat de implementatie van nieuwe versies altijd achterloopt bij de ontwikkeling ervan).
111
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
Op die manier kunnen lokaal gebruikte aanduidingen voor taxa die niet op de standaardlijst zijn te vinden ook een betrouwbare codering krijgen, die eventueel later alsnog betrouwbaar kan worden geconverteerd. 3. Bij elke score in de basisfile met waarnemingen moet een aanduiding over de eenheid die bij die score hoort komen. Als aantallen worden bedoeld moet de eenheid aantal worden vermeld, als een relatief aantal wordt bedoeld, dan moet dat ook worden aangegeven, als aantal/monster, aantal/ml, etc. Als een eenheid op een gecodeerde schaal wordt bedoeld, dan moet de schaal ook worden vermeld. 4. Behalve de eenheid moet ook de eventuele implicatie daarvan nog worden aangegeven. Die informatie is soms per monster en soms per taxon gestandaardiseerd, maar de informatie moet per waarneming (elk taxon in elk monster), eventueel via verwijzing, worden vastgelegd. Bij de gecodeerde schalen moet altijd een uitleg en conversietabel voor de codes worden geboden, dat is monsterspecifieke informatie. Bij een Tansley-schaal moet worden aangegeven welke variant het betreft en wat de betekenis in percentage bedekking van elke schaaleenheid is. Bij de aantallen moet worden vermeld wat met een individu wordt bedoeld. Dat is taxon-specifieke informatie. Bij plankton kan dat het beste in volume per eenheid worden aangegeven of aantal cellen per eenheid én volume per cel. Een alternatief is het vastleggen van twee verschillende scores die impliciet in elkaar zijn te converteren, maar door ze beide vast te leggen geen conversiemaat nodig hebben. Een voorbeeld daarvan is aantal individuen en biovolume bij vissen en fytoplankton. 5. Er moet een extra aanduiding bij elke waarneming komen over de hoedanigheid van het taxon. Dit kan onderdeel zijn van de hierboven genoemde implicatie van de score en maakt het mogelijk om in één monster hetzelfde taxon in meerdere hoedanigheden als waarneming op te slaan. Voorbeelden daarvan zijn lengteklasse bij vissen, koloniegrootte en draaddikte bij plankton (bij sommige taxa ook celgrootte) of sexe en ontwikkelingsstadium bij (macro-) fauna en vegetatie. 6. De meeste systemen moeten een beter inputvalidatie krijgen. Systemen mogen de vrijheid bieden om datum- en getalsnotaties naar eigen inzicht in te vullen, maar moeten dan wel in staat zijn deze intern te converteren naar een standaardformat. Taxonnamen zouden ook naar eigen inzicht toe moeten kunnen gevoegd, maar alleen aan een persoons-gebonden aanvullingslijst waarbij de gebruiker wordt gedwongen eenduidig aan te geven wat er bedoeld wordt. Zulke aanvullingslijsten zouden ook per werkgemeenschap kunnen worden aangelegd en beheerd.
Bevragingssystematiek Uit de meeste systemen zijn selecties te destilleren naar (sets van) meetpuntcoderingen, datum-intervallen en voorkomen van taxa. In veel mindere mate is het mogelijk intervallen van meetpunt-eigenschappen of score-intervallen van metingen te gebruiken als selectiecriterium. Zodra het voorgestelde hiërarchisch systeem waarmee meetpunten aan elkaar zijn gekoppeld is gerealiseerd zou ook op waterlichaam (van elk niveau) en op eigenschappen van waterlichamen moeten kunnen worden geselecteerd. Bij voorkeur
112
Toestand en trends in de waterkwaliteit van Nederlandse meren en plassen, 2010
wordt deze mogelijkheid gekoppeld aan een grafische interface waarop een kaart van de waterlichamen zichtbaar is. Deze selectiemogelijk zal een groot deel van de huidige problemen en tijdrovendheid, met name bij vragen door derden oplossen.
Uitwisselingsmodel De huidige wijze van uitwisselen van gegevens is zeer beperkt. In de regel wordt er een dump gemaakt van de waarnemingenfile, waarin dus in essentie drie relevante kolommen voorkomen: monstercode, taxoncode en score. Door aan alle drie deze waarden zo veel mogelijk van hun eigenschappen in aparte kolommen toe te voegen kan in principe een eenduidige datatabel ontstaan, maar in de praktijk is dat zelden het geval. Door de veelvuldige herhalingen (op elke regel van een monster staat ook steeds dezelfde meetpuntcode, meetpuntnaam, coördinaten, en vaak talloze andere gegevens; op elke regel staat de naam van het taxon meestal volledig uitgeschreven, inclusief auteur, genus, familie, orde, etc. Ondanks dat ontbreekt er essentiële informatie: vrijwel altijd ontbreekt de schaaldefinitie voor gecodeerde scores. Het volledig presenteren hiervan zou nog vele extra kolommen vergen. Doordat vrijwel altijd een eenvoudig standaard basisformat wordt gebruikt ontbreekt ook de informatie over het format van datum- en getalswaarden. Een eenheid bij gewone getallen ontbreekt overigens ook vaak. Om deze problemen op te lossen is het ontwikkelen van een XML-format zeer aanbevelingswaard. In zo’n format kan alle informatie uit de database, zonder herhalingen worden weergegeven en kan bij alle coderingen een volledige uitleg worden gegeven zonder het file onnodig groot te maken. Ook wordt de eenduidigheid van datum- en getalsnotaties daarmee gegarandeerd. Er kan zelfs met verschillende formats en definities binnen één bestand worden gewerkt omdat deze afzonderlijk worden verklaard. Daardoor is conversie op voorhand ook niet meer nodig en kan een database-beheerder data van verschillende definities (verschillende score-schalen, verschillende standaard taxonnamenlijsten, etc.) aan derden leveren zonder misverstanden op te leveren. Daardoor is het intern converteren van oude data naar nieuwe standaarden ook niet meer nodig. Dat laatste is vaak heel veel werk en leidt bovendien tot verlies van (betrouwbaarheid van) data. Eventueel vind conversie plaats tijdens het aanmaken van de XML-file, bijvoorbeeld naar één datum-notitie, één coördinatenstelsel, één standaard taxonnamenlijst, één standaard score. Door de interne verklaring is volledig validatie ook door derden mogelijk. Er zijn al een aantal initiatieven om tot een dergelijk format te komen, maar daar hoeft niet op gewacht te worden. Een XML-format kan decentraal en parallel worden ontwikkeld zonder later conversieproblemen te krijgen. Het initiatief kan liggen bij een toonaangevende softwarebouwer, bij een toonaangevende standaardisatieinstituut zoals IdsW of NEN of bij een landelijke instantie die data van anderen verzamelt zoals GaN of Stowa (Limnodata Neerlandica).
113