TEAMBUILDING INLEIDING: EEN TEAM VORMEN Als hoofdbegeleider van de begeleidingsploeg probeer je de sfeer en de verstandhouding tussen de begeleiders te bevorderen en het ideaal van een goed samenwerkende groep begeleiders na te streven. Dat ideaal bereiken en behouden is zeker niet eenvoudig. Je moet immers roeien met de begeleiders die je hebt en met de onderlinge relaties, de onderhuids woekerende conflicten, de ruzies en vriendschappen, de mentaliteit van de ouderen en de nieuwelingen, enz. Ook het bootje van jouw begeleidingsploeg zal dus af en toe wel een paar stormen moeten trotseren. Toch kan je als hoofdbegeleider heel wat impulsen geven om met je begeleidingsgroep meer een team te vormen. GROEP ≠ TEAM Als eindverantwoordelijke van een begeleidingsploeg streef je ernaar om met je ploeg meer te zijn dan een gewone groep. Het zou een (h)echt team moeten worden en blijven. Tussen een groep en een team zijn er heel wat verschillen.
EEN GROEP IS EEN VERZAMELING VAN MENSEN DIE IETS GEMEENSCHAPPELIJKS HEBBEN. Bijvoorbeeld: • de mensen die samen wachten op de eerstvolgende bus • studenten van een zelfde studierichting • deelnemers aan de cursus (hoofd)animator • mensen die samenkomen in zelfhulpgroepen • 2
EEN TEAM IS EEN GROEP VAN MENSEN DIE VANUIT EEN EIGEN MOTIVATIE SAMENWERKEN OM EEN GEMEENSCHAPPELIJK DOEL NA TE STREVEN. Efficiënt samenwerken kan alleen maar als de onderlinge relaties tussen de teamleden optimaal zijn. Hoe beter de sfeer, hoe meer kans er is dat het vooropgestelde doel bereikt wordt.
Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
1
De belangrijkste verschillen tussen een groep en een team op een rijtje: groep
team
weinig communicatie geen/weinig onderlinge steun geen visie vorming van aparte klieken nieuwe leden: aanpassing aan bestaande structuren, regels en afspraken leider neemt beslissingen
veel ruimte voor overleg veel onderlinge steun vertrek vanuit visie wisselende werkgroepen nieuwe leden: bestaande regels en afspraken zijn veranderbaar team neemt beslissingen
TEAMBUILDING = VORMEN VAN EEN GOEDWERKENDE GROEP Teambuilding is een manier om van een gewone groep naar een goedwerkend team te evolueren. Om dit te kunnen doen is het belangrijk dat je rekening houdt met deze drie uitgangspunten:
Teambuilding is niet iets wat je af en toe eens doet. Het is een lange termijnproject waaraan continu en telkens opnieuw gewerkt moet worden. Een dag rond teambuilding werken is dus niet voldoende. Teambuilding moet zijn plaats krijgen doorheen eenvoudige dingen op elke activiteit, zonder dat het echter een doel op zich wordt. Bij teambuilding is het belangrijk dat je het evenwicht probeert te zoeken tussen: het taakproces en het groepsproces van je begeleidingsploeg het eigen belang van iedere begeleider en het groepsbelang. Kan iedereen bij aanvang van de vergadering even zeggen hoe hij/zij er bij zit of zijn we er alleen maar op gericht dat weekend voor te bereiden? Of kletsen we heel de vergadering vol en hebben we nog geen concrete afspraken gemaakt op het einde? Is er aandacht voor die persoon die het wat moeilijk heeft of is het voldoende als die maar meedoet met de groep? Alleen door een open communicatie tussen alle begeleiders kan er een teambuilding gedaan worden. Centraal hierin staat hoe we als teamleden (begeleiders) of eindverantwoordelijke van het team met elkaar communiceren. We moeten (durven) spreken én luisteren. Zeggen we bijvoorbeeld alleen wat we goed vinden en ontwijken we meningsverschillen? Of durven we opkomen voor wat er op onze lever ligt? Hoe geven we feedback en hoe reageren we zelf op positieve of negatieve feedback van anderen? Geven we mekaar complimentjes of vinden we het heel normaal dat ieder zijn werk naar behoren doet? Wat zijn de verwachtingen, angsten, noden van elk teamlid afzonderlijk?
TEAMBUILDING = BETROKKENHEID VAN ALLE BEGELEIDERS VERGROTEN TEN OPZICHTE VAN DE TAAK, DE GROEP EN HET INDIVIDU. 1.
BETROKKENHEID T.O.V. DE GROEP In teambuilding draait het om hoe we met elkaar omgaan: een basishouding van respect voor mekaars persoon en mekaars sterktes en zwaktes. Teamleden voelen zich ook voor mekaar verantwoordelijk. In een team heerst er een klimaat van vertrouwen, mekaar helpen en samen creatief zijn. Er is ook ruimte voor ontspanning in een team. Samen gezellig iets eten, een avondje gaan bowlen, 2 activiteiten die zonder veel inspanning groepsbevorderend werken.
Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
2
2.
3.
BETROKKENHEID T.O.V. DE TAAK Als team weet je waarvoor je staat (visie) en weet je wat je wil bereiken. Er worden duidelijke doelen vastgelegd en een planning opgemaakt om deze doelstellingen te bereiken. In een team is er een heldere verdeling van taken. Ieder krijgt bepaalde verantwoordelijkheden toebedeeld, aangepast aan zijn of haar capaciteiten en ervaring, noden en ambities. Er worden gezamenlijke beslissingen (bijv. i.v.m. gedragscode van de teamleden) genomen door de eindverantwoordelijke en de teamleden. Activiteiten worden regelmatig geëvalueerd om te leren van successen en dingen die mis gaan.
BETROKKENHEID T.O.V. HET INDIVIDU In een team is ieders inbreng belangrijk. Iedere begeleider kan en mag zijn gedacht verwoorden en wordt door de anderen beluisterd, ook als dit niet overeenkomt met de mening van de groep. Er wordt ook regelmatig feedback gegeven aan mekaar. Complimenten maar ook lastige boodschappen worden in een team uitgewisseld. Feedback is geen kapotmakende kritiek maar een kans tot verbetering, een kans om te groeien als persoon en als groep. Onderlinge verschillen en conflicten kunnen verrijkend zijn als ze openlijk besproken kunnen worden.
Als dit allemaal op een leuke manier kan gebeuren, ben je goed bezig. Het moet tenslotte vooral ook plezant zijn!
TEAMBUILDING IS GEEN DOEL OP ZICH, MAAR WEL EEN MANIER OM OP EEN PLEZIERIGE EN EFFICIËNTE WIJZE TE KUNNEN SAMENWERKEN.
AANDACHTSPUNTEN VOOR DE BEGELEIDER VAN EEN TEAM Als begeleider van een team heb je een voorbeeldfunctie! Je laat bijvoorbeeld zien hoe je wenst dat er gecommuniceerd wordt: je houdt je aan gemaakte afspraken, je gaat conflicten niet uit de weg, tijdens een vergadering geef je iedereen de kans om te spreken en om feedback te geven, je geeft zelf op een correcte manier feedback en je wijst je teamleden erop als je vindt dat zij de dingen niet op een correcte manier communiceren. De hoofdbegeleider ziet er ook op toe dat afspraken nagekomen worden en dat wat gepland is, gerealiseerd wordt, maar ook dat de afzonderlijke teamleden zich kunnen ontplooien, rekening houdende met hun capaciteiten en hun ervaring. Hoewel je werkt als een team is het heel belangrijk om alle begeleiders ook als individu aan te spreken. Geef hen terechte complimentjes, bemoedig ze of corrigeer ze indien nodig. Heb speciale aandacht voor mensen die hun best doen om in team te werken. Let op: Je bent als eindverantwoordelijke een deel van het team! Het gaat niet om jou als leider, wel om je leiderschap. Dit vraagt van jou een zekere bescheidenheid en het kunnen aanvaarden dat ook jij fouten kan maken of kritiek krijgt. Om te weten of het goed gaat tussen de begeleidingsleden bekijk je best regelmatig een aantal aspecten die je informatie geven over de stand van zaken in je groep. Er kan niets veranderd of verbeterd worden als je het niet eerst gezien hebt (observatie)!
Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
3
HOE BLIJFT EEN GOED TEAM EEN GOED TEAM? 2 belangrijke voorwaarden: 1) Communicatie Het goed voeren van lastige communicatie is een heel belangrijke factor om over langere tijd met elkaar een goed team te blijven vormen. 2) Flexibiliteit Wanneer een team goed functioneert, ondervind je vaak weerstand bij jezelf of anderen om veranderingen door te voeren. Verandering roept weerstand op vanuit de angst om de goede samenwerking en de goeie gang van zaken te verstoren. Nochtans is verandering onvermijdbaar (verandering van omstandigheden, verandering van samenstelling van de groep,2) en kan je er best constructief mee omgaan. Weerstanden mogen er gerust zijn. Soepelheid, openheid tot verandering en aanpassingsvermogen zijn de troeven om weerstanden om te buigen tot een uitdaging of nieuwe kansen. Teamvernietigers Jaloezie Als eindverantwoordelijke moet je jaloezie (zoals elk ander gevoel of elke andere emotie!) serieus nemen. Jaloezie en andere negatieve gevoelens pak je best aan door het gevoel te verwoorden en het bespreekbaar te maken in de groep of met de betrokken begeleider(s).
Cynisme Als mensen hardnekkig negatief ingesteld zijn, spreek hen dan openlijk aan over hun gedrag en vraag of ze er direct mee willen ophouden. Probeer het positieve van de groep te benadrukken.
Gebrek aan vertrouwen Mensen met weinig zelfvertrouwen beschouwen het oneens zijn met hun mening vaak als een aanval op hun persoonlijkheid (verdedigende houding): stop in dat geval de discussie en onderzoek in een tweegesprek vanwaar deze houding komt.
Gouden regels voor teambuilding 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Zorg dat het doel van het team duidelijk is. Zet mensen in op basis van hun kwaliteiten, de juiste mensen op de juiste plaats. Luister naar wat een ander te vertellen heeft. Laat begeleiders suggesties voor verbetering geven. Vraag hulp aan anderen bij het oplossen van problemen. Besteed regelmatig aandacht aan de sfeer in de groep. Bespreek meningsverschillen en problemen openlijk. Maak de begeleiders mede-verantwoordelijk voor de gang van zaken in de groep.
Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
4
CONCRETE ACTIES
1.
WAT ZOU JE CONCREET KUNNEN DOEN OM JE BEGELEIDINGSPLOEG TOT EEN TEAM TE MAKEN (OPEN COMMUNICATIE, VERSTANDHOUDING, RESPECT, )?
2.
een begeleidingsweekend organiseren waarop alle begeleiders samen de planning maken op de begeleidingsvergadering de discussies meer in bedwang houden een gesprekje voeren met één of meerdere begeleiders een evaluatie houden met alle begeleiders over de samenwerking binnen de begeleidingsploeg bij het verdelen van de taken proberen om ook eens andere mensen te laten samenwerken de mogelijkheid creëren dat de begeleiders ook na de vergaderingen mekaar kunnen ontmoeten om te beginnen zelf meer aandacht schenken aan de begeleiders als persoon samen met de begeleidingsploeg een intern reglement opstellen iemand aanduiden die op de begeleidingsvergaderingen voor een beetje animatie zorgt een teamlogo ontwerpen een avondje ontspanning organiseren voor de begeleidingsploeg zorgen voor een aangename vergader- en activiteitenomgeving geregeld naar de verwachtingen van de begeleiders polsen een compliment geven aan mensen als daar reden toe is regelmatig de verantwoordelijkheden van mensen in de begeleidingsploeg scherp stellen
JAARBOOG IN TEAMBUILDING 1. Kennismaking: Hartelijke ontvangst Voorbeeld: Op de eerste vergadering van het werkjaar is er een kleine receptie met een hapje en een drankje. Tegelijkertijd hangen er foto’s op van activiteiten van het afgelopen werkjaar.
Kennismakingsspelen en ijsbrekers Voorbeeld: We starten met een kennismakingsbingo. Iedereen krijgt een blad met daarop verschillende eigenschappen (heeft één zus, kan goed koken, 2) in vakjes. Daarna probeert iedereen namen in deze vakjes te schrijven van mensen die deze eigenschap hebben. Wie vier vakjes op een rij heeft mag bingo roepen. Wie de meeste rijtjes heeft krijgt één of andere dwaze prijs: vb. een banaan. Vervolgens doen we een namenrondje in de kring waarbij iedereen zijn naam zegt. In het volgende rondje moet iedereen op de eerste letter van zijn naam een adjectief verzinnen (vb. Jaloerse Jonas, Eerlijke Ellen, Gekke Gerard 2 ). Daarna mag ieder voor zijn linkerbuur een gebaar verzinnen dat bij dit adjectief past. Sfeer verzekerd! Uiteindelijk spelen we het spelletje ‘Ik ga op reis en neem mee 2’ om de namen echt uit het hoofd te leren. Om beurten zeg je het zinnetje ‘Ik ga op reis en neem mee 2’ en voeg je op het einde een naam, adjectief en gebaar toe. De volgende in de rij mag telkens iemand toevoegen maar moet eerst al de vorige namen (in volgorde) zeggen. De vierde persoon zegt bijvoorbeeld: “Ik ga op reis en ik neem mee: Jaloerse Jonas, Hete Henk Stoere Stijn en Eerlijke Ellen. Tussendoor kan je ook ‘ijsbrekers’ spelen (zie verder). Dit zijn korte spelletjes die het energiepeil verhogen en zorgen voor een ontspannen sfeer. Fun is de belangrijkste doelstelling. Je kan een ijsbreker ook bij het begin van een vergadering spelen om een leuke sfeer te creëren.
Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
5
Verwachtingen verzamelen Voorbeeld: Iedereen schrijft op post-its verwachtingen over de plusserswerking en dingen die hij of zij wil realiseren. Daarna plak je deze briefjes op bord en probeer je gelijkaardige briefjes te verzamelen in enkele groepen.
2. Samenwerking: Samenwerkingsopdracht Voorbeeld: Ga met heel de begeleidingsploeg staan op 8 voeten, 4 handen, 3 knieën en 2 hoofden. Andere lichaamsdelen mogen de grond niet raken en je mag geen andere hulpmiddelen zoals muren, stoelen, 2 gebruiken. Als dit gelukt is kan je eens proberen om samen geblinddoekt de vergadertafel klaar te zetten in het lokaal.
Plannen maken Voorbeeld: Twee afzonderlijke groepjes krijgen 10 minuten tijd om op een blad zoveel mogelijk ideeën voor de plusserswerking op te schrijven. Aan het einde van deze brainstorm bekijk je welke ideeën haalbaar en uitdagend zijn. De groep met de meeste goede ideeën wint. Tot slot kies je vijf thema’s waar de groep dit jaar rond wil werken.
Samenwerken Voorbeeld: Je kan aan het eind van iedere vergadering of activiteit een rondje doen om te vragen wat iedereen ervan vond. Op zo’n moment maak je plaats om even stil te staan bij de samenwerking en ontdek je veel sneller als er problemen opduiken.
3. Aandacht voor het individu Vernieuwde kennismaking Voorbeeld: Na de kerstvakantie heeft de groep een date-vergadering. Je voert telkens een gesprekje per twee waarbij je vraagt hoe de vakantie was, maar ook welke activiteiten van de plusserswerking jullie het meest aanspraken. Na 5 minuutjes wisselen de duo’s en heb je zo’n gesprekje met iemand anders. Zo leer je elkaar nog beter kennen en iedereen krijgt terug zin om aan de slag te gaan. Daarna spelen we het spel ‘ik heb nog nooit 2’. We zitten in een kring en om de beurt zegt iedereen iets dat hij nog nooit gedaan heeft. Bijvoorbeeld: “Ik heb nog nooit Chinees gegeten.” Wie dit nog nooit gedaan heeft, schuift een plaats door (ook als daar al iemand zit), de anderen blijven zitten. Het is natuurlijk de bedoeling om niet helemaal vanonder te zitten. Als iedereen dit spel eerlijk speelt, zullen sommige begeleiders je nog verrassen.
3.
Leren evalueren en feedback geven Voorbeeld: Ga met heel de groep rond de tafel zitten en bespreek nog eens de oorspronkelijke doelstellingen en verwachtingen. Daarna deel je rode en groene briefjes uit. Op de groene briefjes schrijft je 3 dingen die je energie geven in de begeleidingsploeg (waar je deugd van hebt). Op de rode briefjes schrijf je 3 dingen die je energie kosten in de begeleidingsploeg (waardoor je soms liever zou stoppen). Daarna verzamel je de groene en rode briefjes. Nu kan je afspraken maken om tijdens de samenwerking zoveel mogelijk energie te geven aan elkaar en ergernissen te vermijden.
Ontspannen Voorbeeld: Ontspannende activiteiten kunnen heel simpel zijn, zoals voor de vergadering samen spaghetti eten. In de paasvakantie kijk je een video of ga je samen naar de bowling.
IJSBREKERS
Soms is het nodig het ijs te breken: in een nieuwe groep, in een groep met nieuwkomers, na elkaar lang niet gezien te hebben, na een hevige discussie, na een conflict, na een emotioneel moment, 2 Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
6
Soms ook gewoon om uit te blazen: op een hete en vermoeiende planningsdag in de zomer, kan een kort watergevecht voldoende zijn om iedereen met vernieuwde energie aan de slag te laten gaan. Een goede ijsbreker is kort (max. 15’), snel uitgelegd en er is niet veel materiaal voor nodig. Hierbij enkele voorbeelden: Gordiaanse knoop Het groepje gaat in een niet te ruime kring staan. Iedereen sluit de ogen en steekt de handen in de lucht. Dan (zachtjes) op elkaar af lopen. Iedereen grijpt met elke hand een hand van iemand anders. Daarna opent iedereen de ogen. De opdracht is: probeer uit elkaar te komen zonder de handen los te laten. Variatie: iedereen balt z'n linkervuist en zoekt met de rechterhand een andere linkervuist. Levende stoelendans Een stoelendans zonder stoelen. De binnenste kring bestaat uit alleen maar jongens, die met de klok meelopen (dansen) op de muziek. In de buitenkring lopen de meisjes de andere kant op. Er is een meisje meer dan er jongens zijn, dus als de muziek stopt, moet elk meisje erg snel een jongen zoeken. Natuurlijk draai je de rollen regelmatig om. Ballonnen Blaas een ballon op, laat de groep in een kring staan en vraag ze de ballon zo lang mogelijk in de lucht te houden. Als dit goed lukt, vraag ze dan hun roepnaam te zeggen op het moment dat ze de ballon aantikken. Als dit werkt kun je vragen of ze het zonder hun handen te gebruiken ook kunnen. Zorg wel voor een paar reserve ballonnen. Fruitknuffel. Verdeel de groep in twee gelijke groepen. Ga in een rij staan. De eerste krijgt een appel of een ander stuk fruit onder zijn kin geklemd en moet die doorgeven aan de tweede, ook weer onder de kin, met de handen op de rug. Je kan er een fruitschaalknuffel van maken bij kleinere teams. Dan zorg je gewoon voor meerdere stukken fruit. Het volgende stuk fruit kan pas doorgegeven worden als het eerste aan het eind in een mandje is beland. Doe wat ik zeg! Je gaat een soort aerobicsles geven. Waarbij je allerlei dingen voordoet! Alleen verkeerd. Je zegt iets anders dan wat je doet. En de truc is dat iedereen moet doen wat je zegt. Dus je zegt, wijs je neus aan en ondertussen wijs je naar je knie. Je zegt, zwaai met je armen en je maakt een pirouette. Koekhappen Wie kan met de meeste letterkoekjes in zijn mond nog zeggen: dit is de leukste groep die er is! Elke keer geef je ze 1 koekje en laat je ze een zelfbedachte zin zeggen. Je gaat net zolang door totdat het niet meer te verstaan is... Koekhappen (2) Snelheidswedstrijd letterkoekjes eten. Omcirkelen Ga in een kring staan. Na het startsein probeert iedereen drie keer rond zijn linkerbuur te lopen. Chaos en ambiance verzekerd. Kringzitten Iedereen gaat in een kring staan en draait zich nu zo dat hij/zij voor zich de rug van diegene die voor zich staat ziet. Nu gaat iedereen op de schoot van diegene achter zich zitten. Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
7
Stickerplakken Ieder krijgt 10 etiketten, die hij zichtbaar op zichzelf kleeft. Bij het startsignaal verzamel je zoveel mogelijk etiketten van de anderen en kleef ze bij jezelf bij. Variant: in het donker/geblinddoekt. Blaasvoetbal Verdeel de deelnemers in twee groepen. Van elke groep speelt één speler tegelijk. Het doel van blaasvoetbal is het watje in het goal van de tegenpartij te blazen met een rietje. Als dit is gelukt is de volgende tegenspeler. Wordt er niet gescoord, dan wisselen de spelers na 30 seconden. Omgekeerd verstoppertje spelen Een persoon verstopt zich. De rest probeert hem of haar te vinden. Zodra je de verstopte persoon hebt gevonden, ga je er bij zitten. Net zolang tot iedereen zich verstopt heeft. Prima energizer voor bijeenkomsten waarbij men lang moet stilzitten. Lopen en stilstaan Soms is het lastig om de na een energizer de concentratie weer terug te brengen in een groep. Deze oefening richt zich op de concentratie. De hele groep loopt kris kras door de ruimte. Zonder dat afgesproken is wanneer, staat de hele groep in één keer stil. Vervolgens gaat de hele groep tegelijk weer lopen. Deze oefening vraagt een grote concentratie van de groep. Iedereen moet continu op elkaar letten. Deze oefening is lastiger te maken door verschillende manieren van lopen in te voeren. Bijvoorbeeld huppelen en achteruit lopen. Ook nu moet steeds iedereen hetzelfde doen en op hetzelfde moment van loopje wisselen.
Op zoek naar meer? In het documentatiecentrum vind je volgende boekjes: 100 ontspannings- en concentratiespelen: een bundeling oude en nieuwe spelen ter bevordering van een ontspannen sfeer en een hoog concentratiegehalte in de groep Energize 2: een verzameling van speelse groepsactiviteiten waarbij interactie en samenwerking centraal staan
4.
METHODIEKEN
Heel wat spelen zijn leuk om samen te ontdekken en bovendien ook groepsbevorderlijk. In ons documentatiecentrum vind je een ruim aanbod. Met elkaar in gesprek gaan, soms over heel diepgaande dingen, op andere momenten gewoon een losse babbel aan de hand van wat kaartjes of een actief spel2 Het zijn allemaal dingen die het groepsgevoel bevorderen, ervoor zorgen dat mensen elkaar beter leren kennen en dus helpen bij de opbouw en het behoud van een goed team! Enkele aanraders: kennismakingsspel, vaardighedenspel, spelen met conflicten, onderweg, mimürfel, kwaliteitenspel, kruisbeelden, kaarten op tafel, Jezusbeelden, inspiratiespel, ontmoeten, kernkwadranten.
Veel succes!
Inspiratiedag 2013 – Teambuilding
8
